peranan perpustakaan negara malaysia dalam...

PERANAN PERPUSTAKAAN NEGARA MALAYSIA DALAM MEMAJUKAN PERKEMBANGAN PER PUSTAKAAN LUAR BANDAR*

oleh

MARIAM ABDUL KADIR Peno l ong Pengarah (Perkhidmat an Perpustakaan) ________ ~~~E~~!~~~~~_~~~~~~_~~!~~~~~ ________ _

Pendahuluan

Kerajaan r~alaysia, dalam usahanya untuk memper.seimbangkan

mutu kehidupan rakyat luar bandar dengan rakyat yang tinggal di

bandar, telah menyediakan kemudahan-kemudahan awam yang penting

menerusi berbagai program berkaitan dengan kesihatan, perumahan,

jalanraya serta subsidi bekalan air dan elektrik. Perkembangan

pemi.kiran dan pengetahuan rakyat luar bandar telah dititikbera'tkan

dengan pembangunan sekolah-sekolah dan program membasmi buta huruf

melalui kelaa Kemajuan Masyarakat (KEl-lAS).

Perkembangan pelaj a ran dan pemikiran maayarakat desa

tidak harus berhenti di bi1ik darjah sahaja. · Ianya per1u dipupuk

danditambah di luar masa sekolah dan selepas berhenti sekolah

melalui bahan bacaan yang boleh didapati dari perpustakaan atau

bilik bacaan yang diaediakan. Tetapi agensi Kerajaan manakah

y"ng bertanggungjawab menyediakan perkhidmatan ini? Ad a·k ah

Kementerian Pembangunan Negara dan Luar Bandar yang bertanggungjawab

atas semua program pembangunan luar bandar harus juga menyediakan

perkhidmatan perpustakaan, atau. adakah perkhidmatan soaial seperti

perpusta·kaan perlu dipusatkan dan dil:aksanakan di peringkat negeri

aahaja melalui Perbadanan Pe rpustakaan Awam Negeri? Apakah pula

peC'anan Perpustaka!ln Negara Malaysia dalam pembangunan perpustakaan

awam dan perkhidmatan perpustakaan untuk masyarakat luar bandar?

Dalam kertaskerja ini , saya akan huraikan, pencapaian

dan kemajuan perkhidmatan perpustakaan yang disediakan oleh

Perbadanan Pe'rpustakaan Awam Neger i, Kerajaan Neger i Sabah dan Sarawak

dan agensi-agensi pusat. Peranan Perpustakaan Negara Malaysia dan

masalah yang dihadapi untuk memajukan perkembangan perpustakaan swam

* Kertaskerja yang dibentangkan di · Seminar Mendekati MBsyarakat Luar Bandar Me lalui Perpustakaan", 25-26 Mac , 1983.

1

Hakcipta Terpelihara © 1983 – Perpustakaan Negara Malaysia


akan dibincang • .' Langkah-langkah untul< memajukan perkhidrnatan

perpustakaan awarn juga disyorkan.

Perkhidmatan Yang Disediakan Oleh Perbadanan perpustakaan Awam Neqeri ,

Mengtkut PerlernbagaanMalaysia di bawah Jadual Kesembilan,

perkara mengenai • Perpustakaan • adalah disenaraikan dalam Senarai

Persekutuan di bawah perkara Pelajaran. Walau bagaimanapun, dengan

adanya • Incorporation state Legislatures Competency "Amendment)

Order (PU 296, 1'968')', Ke rajaan-Kerajaan Negeri telah direri kuasa

untuk meluluskan undang-undang rnengenai "perpustakaan awarn" ,

Berdasarkan pada peruntukan Undan'g-Undang ini, sernua Kerajaan Negeri

di Sernenanjung Malaysia telah meluluskan Enakmen untuk menubuhkan

Perbadanan Pecplistakaan Awam Ne'leri (lihat Larnpican 1). Sejak 1968

lagi, Kerajaan Negeri telah diberi kuasa menyediakan rangkaian

perkhidrnatan perpustakaan awarn, ,tetapi oleh sebab kekurangan

peruntukan kewangan, tenaga ikhtisas dan juga prioriti yang rendah,

rnaka pembangunan perpustakaan awarn negeri tel'ah terjejas dan lambat

dilaksanakan.

Konsep perkhidmatan perpustakaan awarn negeri ialah

rnenyediakandan member..! perkhidrnatan kepada semua penduduk di bandar

dan kawasan luar bandac ' melalui perpustakaan pusat, cawangan,

perpustakaan bergerak dan pinjaman berkelornpok. ARabila satu

perkhidmatim perpustakaan awarn negeri dirnulakan, permohonan dari

berbagai pihak tidak dapat dielakkan, dan kegesaan untuk memberi

perkhidmatan kepada rnasyacakat luar bandar akan wujud. Ini ad,alah

fungsi penting yang perlu diutamakan oleh Perbadanan Perpustakaan

Awarn Negeri dansejajar dengan dasar Kera j aan untuk memperbaiki

taraf hidup' rnasyarakat Iuar bandar.

Walaupun pada masa ini telah wujud satu infrastruktur

perkhidmatan perpustakaan awam di tiap-tiap negeri, namun demikian

hanya heberapa buah negeri sahaja yang telah menunjukkan kemajuan'

yang boleh dianggap rnernuaskan dengan rneflgadakan pe,rpustakaan

cawangan dan pet'pustakaan bergerak (lihat Larnpiran 2). Dua

masa'lah besar yang dihadapi ialah rnasalah kewangan dan kurangnya

tenaga ikhtisas ;fang becpengalaman. Satu daripada keputusan yang

2



I~lah dibuat oleh Kerajaan apabila menerima Blueprint for Public

Library Development in Malaysia dalam tahun 1971 ialah bahawa

,lterajaan-Kerajaan Negeri dikehendaki membiayai semua perbelanjaan

~ngurus semasa bagi perpustakaan awam negeri. Kebanyakan Kerajaan

~eri sendiri pula menghadapi kekurangan wang dan ini telah

mengakibatkan ketidakupayaan untuk menampung keperluan kewangan untuk

~mbiayai belanja ,mengurus perpustakaan awam. Perkara ini

mengakibatkan kurangnya peruntukan untuk memperolehi dan menambah

koleksi buku, menyediakan perkhidmatan-perkhidmatan cawangan dan

.perpustakaan bergerak atau pun pinjaman berkelompok kepada

perpustakaan kecil/bilik bacaan. Masalah yang lebih meruncingkan

~a9i ialah kurangnya peruntukan untuk mengujudkan jawatan ikhtisas

eran juga jawatan-jawatan sokongan lainnya (lihat Lampiran 3).

Akcibatnya ialah perkhidmatan perpustakaan kepada masyarakat luar

bandar di kebanyakan negeri tergendala. Hanya negeri Selangor,

Kedah dan Trengganu yang telah menunjukkan perkhidmatan perpustakaan

yang menggalakkan.

Perkhidmatan Yang Disediakan Oleh Negeri Sabah dan Sarawak

Bagi Negeri Sabah dan Sarawak, perkhidmatan perpustakaan

awam dikendalikan oleh Kerajaan Negeri sebagai satu Jabatan Kerajaan

Negeri. Satu sistem perkhidmatan perpustakaan awam bagi seluruh

negeri Sabah dan Sarawak telah wujud lebih awal dari negeri-negeri

di Semenanjung Ma l aysia dan tanpa undang-undang. Perkhidmatan

perpustakaan kepada masyarakat luar bandar yang disediakan oleh

kedua-dua negeri ini l e bih pesat dan maju.

Di Sabah, Perpustakaan Negeri Sabah bertempat di Kota

Kinabalu sementara bandar-bandar kecil yang lain disediakan

perkhidmatan cawangan. 5 perpustakaan bergerak memberi perkhidmatan

petpustakaan di kawasan luar bandar. Pinjaman buku secara berkelompok

telah dimulakan kepada kawasan-kawasan terpencil di pantai timor dan

buku-buku ini dihantar melalui kargo udara. Perkhidmatan perpustakaan

di Sabah dibiayai hanya oleh Kerajaan Negeri tanpa sumbangan dari

Majlis Daerah dan Lembaga Perbandaran.

3



DiSarawak" kead.aanOOrlainansedikLt. P4.r~ .s",ban.:..

Wala,upun terdapat sa;tu!;istem. PE!r,pustakaanawamyang ,luas .di

seluli\4h negeri Sarawak, .iqnya qitub1.1l:! .gan dibi,ayai ol,e,h Majlis .

Perbandaran dan bera,singa,n dali.iJaba·ta,n , P!!<rpu~takai!nNeger ~ S~J:awak :.

Pinjamatl buku secaraberkelompok &iOOr.i ke'pada P"Irpustak;san- {,

P"Irpustakaan ini dan juga .perpus.takaan seko1ah ·RIEmen,]."" 4.i .kawasaq.

lua .• bandaryang terpencil oleh Perpu.stakaan Negeri Sarawak •.

Perpustakaan Nege.riSaraw.a,k ,te1,ah . ~JII1.I1akan sejak 1977 prQjek

P"Irpustakaan rakyat di kawasan 1ua .• · banda,r di mana banguna,n d.an P"Intadbiran dikelolakap. oleh PersatuanBelia (Sabarkas.) dan.

buku-1i1uku dised iakan. ·se.eara pinjaman dar i. Perpustaka4A Nege·ri. Bag:!

kawasan yang 1ebih tel'P"Ineil, ·PerPus:takaap Neger.i S<!"aw.aj< manyedl.~kan

pfnjaman buku· rtlelalui pos. ke.pada pembaca-pelllbaca, terutamagur'\1-guru

dan P"Igawaikeraja,an. P'i'r 'khidmat,1n ini diJa1ankan. semen.ta.ra sa.tu

P"Irkhidmatan perpustakaan dapat dls!!diakan di kawasan-kawas~

1 uar bandar in i •

Perkhidmatan Yang Disediakan Q.1lth Lain-Lain Agensi Ke,rajaan

B'i'rbagai agensi .dan jabatqn Kerajaan seperti Jabatan

J(.emaj·uan ·Masyarakat (KENASJ, F:E;LPA dan Jabatan PetpMuan Nf>gara

telah many.edari akan keperltlan menyediakan bahan ba,caan ·kepada

masYar,akat 1uar bandar dan te·1·ah pun mengamb·il langkah_langkah

yang konk.rit unt.uk menyediakan dan meng,elolakanP"lrkhidroatan

P"Irpilstakaan di kaw.asan-kawasan terpenei:l ini seme·rita,ra me·nup.ggu

P"Irkhidmatan ini disediakan Qleh ·Per,badanan Perpustakaan ,..w .... nl.

Negeri.

Jabatan Kemajuan Masyarakat (KEMAS) telah mengujudkan

perpustakaan-perpustakaan keeil dan bilik bacaan sejak 1971 dengan

tujuan menyediakan bahan bacaan kepada P"Induduk luar belndar sebelg.ai

lanjutan kepada program kelas dewasa KEMA5. Jumlah 'perpustakaan

kecil dan bilik bacaan yang 'telah diwujudkan di seluruh Semenanjung ,'.

Malaysia pada akhir tahun 1981 ialah 108 dengan koleksi buku sebanyak

1.20,615 naskah. Perpustakaan KEMAS dibuka untuk sellu!a penduduk di

kawasan itu dan jumlah ahli yang mengguna perpustakaan KEMAS sekarang

le.bih kurang 45,500 orang. 'Jelas bahawa perpustakaan dan.bHi'k

bel'caanKEMA5 telah dapat sedik.it sebanyak menampun9 kekurangan

4



perkhidmatah perpustakaan awam di kawasan luar bandar.

Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan (FELDA) sejak tahun

1968 telah menyediakan kemudahan bacaan kepada peneroka-peneroka

dan kakitangan FELDA di rancangan tanah FELDA dengan menggunakan 7

buah van sebagai unit perpustakaan bergerak. Sejumlah 145 buah

rancangan dilawati oleh van-van bergerak ini. Apabila didapati

.ambutan dari keluar"ga peneroka sangat menggalakkan, bilik-bilik

bacaan yang tetap telah ditubuhkan dan sekarang ini terdapat 109

bilik-bilik bacaan FELDA. Van-van bergerak digunakan juga untuk

menghantar bahan bacaan pinjaman berkelompok dari Perpustakaan

Institiut Pembangunan Tanah Felda (INPUT) di Sungkai, Perak.

Jabatan Perpaduan Negara telah memulakan program

mengadakan Perpustakaan Gerakan Membaca di mana terdapat Kelas

Perpaduan Negara. Perpustakaan ini merupakan salah satu aktiviti

Kelas' Perpaduan Negara" dengan tujuan menggalakkan pembacaan

terutamanya dalam Bahasa Malaysia sebagai usaha mengerat perpaduan

di antara penduduk luar bandar yang berbilang bangsa. Perpustaka"an

pertama telah ditubuhkan di Dengkil, Selangor pada bulan Oktober

1982 dan rancangan JPN bagi tahun 1983 ialah menubuhkan 5 lagi

perpustakaan di Kedah dan di Kelantan.

Peranan Perpustakaan Negara Malaysia (PNM)

Penubuhan Perpustakaan Negara Malaysia sebagai

kemuncak kepada infrastruktur perpustakaan di negara ini telah

membuka jalan untuk pembangunan perpustakaan awam di peringkat

negeri. Walaupun beberapa Kerajaan Negeri telah mengambil langkah

meluluskan Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam, tidak ada undang

undang Persekutuan mengenai perpustakaan yang diluluskan hinggalah

tahun 1972 apabila Akta Perpustakaan Negara (Act 80/1972),

diluluskan pada lhb. September, 1972. Satu daripada tujuan

penubuhan Perpustakaan Negara Malaysia yang disebutkan dalam Akta

1ni ialah:

.. mengadakan bimbingan dan menggalakkan kerjasama .

dalam hal ehwal perpustakaan di Malaysia .,

dan di antara tugas-tugas Ketua Pengarah Perpustakaan Negara

MAlaysia yang disenaraikan dalam Akta ini ialah :-

5



menasihatkan Menteri atas segala perkara-perkara

berhubung dengan perpustakaan dan perkhidmatah

perpustakaan;

menggalakkan suatu sistem perpustakaan awam

percuma di seluruh negara dan perkhidmatan

perk~idmatan perpustakaan di Malaysia;

menggalak dan menyelaraskan perkembangan dan

penggunaan sumber-sumber perpustakaan dalam

negaraJ

memperkembang dan menyelenggarakan dengan cara

membeli atau dengan cara lain suatu kumpulan

bahan-bahan perpustakaan di peringkat kebangsaan,

termasuk suatu kumpulan lengkap mengandungi

bahan-bahan perpustakaan berhubung dengan

Malaysia dan penduduk-penduduknya;

mengadakan perkhidmatan bibliografi, termasuk

perkhidmatan bibliografi di peringkat kebangsaan

dan suatu katalog induk kumpulan perpustakaan;

mengadakan kemudahan-kemudahan moden bagi

menyimpan, mendapatkan kembali dan menyampaikan

maklumat •

'leh sebab tanggungjawab yang luas ini, Perpustakaan

Negara Malaysia terpaksa mengaturkan prioriti pada awal tahun

penubuhannya, lebih-lebih lagi jumlah jawatan pegawai iktisas dalam

tahun 1972 hanya 11 orang. Penumpuan telah diberi kepada

perkeJllbangan koleksi dan perkhidmatan, terutamanya perkhidmatan

bibliografi negara. Perhatian dan penumpuan kepada pembangurian

perkhidmatan awam negeri hanya dapat diberi pada pertengahan tahun

1975, iaitu tahun akhir bagi Rancangan Malaysia Kedua dan semasa

aenyediakan Rancangan Malaysia Ketiga.

Puan Hedwig Anuar, dalam "Blueprint for Public Library

Development in Malaysia" menyebutkan peranan Perpustakaan Negara

Malaysia sebagai "apex of the ·total national library system. ••

6



p~ovtde leadersh~p, consultant services and other services for

public libraries ••• channelling of Federal grants for capital

expenditure". Perpustakaan Negara Malaysia dalam usaha mendorong

Kerajaan Negeri mempercepatkan pembangunan sistem perpustakaan

awam yang menyeluruh, telah menghadapi satu masalah besar. Walau

pun Kerajaan Negeri diberi kuasa dalam tahun 1968 lag! untuk

Jllenyediakan perpu.stakaan awam, hanyalah pada Disember 1982 semua 11

negert mempunyai Enakmen Perbadanan Awam Negeri. Perpustakaan

Negara Malaysia sebagai agensi Kerajaan Persekutuan dipertanggung

jawabkan mengadakan kemudahan-kemudahan perpustakaan di peringkat

negeri melalui agensi Kerajaan Negeri. Ini adalah satu tugas

ikhtisasyang memerlukan bukan sahaja fahaman yang mendalam mengenai

pentadbiran dan prioriti negeri itu tetapi juga kebijaksanaan dan

diplomasi dalam perundingan-perundingan yang diadakan. Dalam semua

Lembaga Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri, salah seorang daripada

ahli Lembaga ialah wakil Ketua Pengarah Perpustakaan Negara Malaysia

dan sepanjang tahun 70an, seatang pegawaiikhtisas telah mewakili

Ketua Pengarah dalam semua Lembaga Perbadanan Perpustakaan Awam ini.

Menjelang tabun 1980, situasi ini tidak memuaskan lagi oleh sebab

tiap negeri mempunyai masalah tersendiri dan memerlukan bantu an

dan khidmat nasihat segera.

Perpust~kaan Negara Malaysia telah mengambil

beberapa langkah positif supaya peranannya sebagai badan yang

memberi khidmat nasiha t dan pimpinan kepada perpustakaan negeri

dapat memberi kesan yang lebih nyata. Pad a tahun 1980, satu

Bahagian Perancangan dan Pembangunan telah diujudkan dengan tujuan

"merancang, menyelaras dan menggalakkan penubuhan rangkaian

perkhtdmatan percuma kepada masyarakat bandar dan desa". Aktiviti

aktiviti Sahagian ini ialah membuat tinjauan situasi, mengumpul

data, membuat penyelidikan dan seterusnya menyediakan laporan

cadangan yang lengkap. Untuk menjalankan tugas-tugas ini,

aebanyak 9 jawatan ikhtisastelah diujudkan dan empat dari jawatan

ini ialah khas untuk penempatan pegawai Perpustakaan Negara

Malaysia yang berpengalaman secara sementara. Mulai tahun 1982

pula, seorang Pustakawanan Kanan telah ditetapkan sebagai w~kil

Ketua Pengarah d.lam tiap Lembaga Perbadanan Perpustakaan Awam

dan bertugas sebagai pegawai perhubungan dengan pustakawan Negeri

7



itu. Dengan adanra seorang pegawai perhubungan yang khas, segal~

.a.alah yang diha9api oleh Pustakawan Negeri akan dapat diberi

perhatian yang segera.

Untuk tiap negeri menyediakan satu sistern perpustakaan

awarn yang menyelutuh, keupayaan dari segi peruntukan kewangan

adalah mustahak dan kebanyakan negeri tidak mempunyai kemampuan

ini. Projek-projek perpustakaan awam hanya dapat diteruskan dengan

bantuan dari Keraj.aan Persekutuan dan terdapat beberapa projek yang ,

tergendala atau t~rlambat apabila bantuan ini tidak dipenuhi.

Perbelanjaan pemb,angunan untuk bangunan perpustakaan pusat dan

cawangan, untuk pembelian perpustakaan bergerak dan untuk memperolehi

koleksi perpustakaan asas adalah dari Kerajaan Persekutuan melalui

geran dari Perpustakaan Negara Malaysia. oi bawah Rancangan Malaysia

KeDua (1971-1975) , sejumlah $500,000/= telah diluluskan dan hanya

sejumlah $381,840/= telah, dibelanjakan. oi bawah Rancangan , Malaysia

KeTiga (1976-1980) $1,555,980/= telah diluluskan dan tambahan

sebanyak $4.8 juta telah diluluskan di bawah Rancangan Kajian

Semula Rancangan Malaysia KeTiga. 1ni rnenjadikan jumlah peruntukan

sebanyak $6,355,980/= untuk pernbangunan Perpustakaan Awam Negeri.

Dari jumlah ini, hanya $1,555,980/= t e lah dapat dibelanjakan. Oi

bawah Rancangan Malaysia ~eErnpat, sejumlah $17.78 juta telah

diperuntukkan . (lihat Lampir an 4). Pihak Perbadanan Perpustakaan

Awam Negeri mempunyai berbagai masalah seperti pengurusan dan

perancangan, lokasi cawangan , pengambilan tapak tanah dan pembinaan

bangunan yang hanya dapat disele saikan o leh pihak berkuasa di

peringkat nege ri sendiri.

:,~

Mengawal dan Mengkoordinasi

Perp~stakaan Negara Malaysia dapat memberi ·pirnpinan"

" dan boleh berfung.!iii sebagai badan memberi khidmat nasilrat, tetapi

bagaimanakah Perpustakaan Negara Malaysia sebagai agensi Kerajaan

Persekutuan dapat ,rnengawal dan mengkoordinasi perkhidmatan

perpustakaan di peringkat ne geri? Pihak Perpustakaan Negara , , Malaysia juga rneng,hadapi rna sala h untuk menentukan jenis dan

standad perkhidrnai an perpustakaan yang perlu diujudkan, samaOa

di bandar atau pun' di kawasan luar bandar. Setakat ini, wakil

vakil Perpustakaan Negara Malaysia dalam Lembaga Perbadanan

8



Plcpustakaan Awam Negeri hanya dapat bertugea aebagei ~avai

perbubungan antara Kerajaan Persekutuan den La.oaga ,Perbadanan

·tef'pl1&takaan Awam Negeri. , PerpuBtakaan Negara Malayaia tidak dapat

menjalankan peranannya memajukan perkembengan perpuatak .. n awem

di peringkat negeri dengan tang an yang terikat.

Kawalan dan koordinasi yang lebih berkesan dan

'menyeluruh bagi semua perkhidmatan-perkhidmatan perpustakaan yang

ada sekarang ini memanglah diperlukan, samada di peringkat negeri

atau pun di peringkat agensi persekutuan. Perkhidaatan perpustakaan

di kavasan luar bandar yang disediakan oleh pihak FELDA, KEMAS

'dan Jabatan Perpaduan Negara perlu diselaraskan. Walaupun Pegawai

Perpustakaan yang bertugas di Jabatan Kemajuan Masyarakat adalah

Pegawai gunasama Perpustakaan, tetapi penentuan lokaai bilik bacaan

dan jenis perkhidmatan yang diberi ditentukan oleh pihak KEMAS

sendir i. Untuk menentukan penyelarasan perkhidmatan .. perpulltallun

luar bandar yang lebih berkesan, koordinasi di peringkat negeii

adalah lebih mudah "jika seorang wakil dari FELDA dan KEMAS ada

dalam Lembaga Perbadanan Pe rpustakaan Awam Negeri. Ini akan

memudahkan perancangan di masa hadapan apabila Perpustakaan Awam

Negeri mengambil-alih perkhidmatan perpustakaan FELDA dan KEMAS.

Langxah-Langkah Untuk Kemajuan Perkhidmatan Perpustakaan Luar Bandar

Langkah yang boleh diambil oleh Perpustakaan Negara

Malaysia llntuk menentukan masyarakat luar bandar menerima faedah

perkhidmatan perpustakaan dan menikmati peluang membaca ialah

untuk meningkatkan lagi dan menambahkan perkhidmatan perpustakaan

bergerak bagi tiap negeri dalam anggaran balanjawan pembangunan.

Penubuhan cawangan ke~ il atau bilik bacaan separuh masa, penyediaan

perkhidmatan pinjaman kelornpok dan pinjaman pos akan digalakkan

tetapi implementa,sinya masih di bawah kuasa Kerajaan Negeri.

Kemajuan yang telah ditunjukkan oleh negeri Sabah,

Selangor dan Tren!ganu dapat dijadikan contoh. Negeri Selangor

memberi prioriti kepada bandar-bandar keeil dan kawasan luar bander

dengan menubuhkan perpustakaan ,cawangan dan menyediakan 11 buah

perpustakaan bergerak, sementara pembinaan bangunan perpustakaan

9



JUtgeri., akan hanya . r,lijalankan dalam Rancangan Malaysia KeLima

(19$5-L990) • Lain neger i seperti Kelantan menumpuklln tenaga ikhtisas

dan pe~untukan yang ad~ kepada ,~rancangan dan pembinaan bangunan

perpustakaan nege't:i dahulu., Tiap negeri perlu mengaturkan prioriti

sendir i dar i segi' kawasan-kawasan yang akan diber i per khidmatan dan

jenis perkh'idmatan supaya seimbang antara kawasan bandar dan luar

bandar. Untuk memba':'a per 'khidmatan perpustakaan kepada masyarakat

luar bandar tidak semestinya ada bangunan perpustakaan negeri

terlebih dahul'u ~perti yang telah dibuktikan oleh Selangor. ata~ , " , ,

ada jalanraya Y'lng baik dan meluas seperti dibuktikan oleh Sabah

dan Sarawak.

Satu pegangan dan prioriti yang lebih tegas dari Kerajaan

Negeri bagi pembangunan perpustakaan awam adalah dikehendaki. Bagi

kebanyakan negeri. pembangunan perpustakaan awam tidak akan menjadi . . ( . -

kenyataan tanpa bantuan dari ,Kerajaan Persekutuan. Kita sekarang .. . . telah sampai kepada tahun 1983. iaitu Separuh Penggal Rancangan

Malaysia KeEmpat. Pad a a",hie'- Rancangan Malaysia KeLima, iaitu

1990., .t .iap negeri ai<".n .mempunyai satu sistem perpustakaan awam ¥~n'ii

lengkap. Ini tegas dinyatakan dalam Blueprint for Public Library

Development, tetapi apakah langkah-langkah 'yang telah diambil oleh

Kerajaan Negeri sendiri untuk mencapai matlamat ini? Sebagai contoh.

negeri Trengganu telah merancang dan meluluskan pembinaan

perpuslakaan negeri dari tahun 1978 lagi walaupun di bawah Rancangan

Malaysia KeTiga Keraj aan Persekutuan telah tidak meluluskan peruntukan

untuk bangunan perpustaka,m negeri Trengganu. Kerajaan Negeri

Trengganu telah membe~i prioriti k2pada perkhidmatan perpustakaan

awam untuk bandar dan kawasan luar bandar.

Langkah yang lebih tegas perlu juga diambil oleh

Kerajaan Persekut"an. Tahun 1990 perlu diambil sebagai tahun

penentuan, Samada perkhidmatan perpustakaan awam masih"akan di

teruskan_ oleh Keraj,~an Negeri, atalJ diambil-alih oleh Kerajaan

Persekutuan. ,Bagi negeri yang tidak menunjukkan apa-apa kemajuan

~nj~lang 1990 .dan tidak JlIempunyai keupayaan untuk meneruskan

perkhidmatan perpustakaan, mungkin tidak ada jalan lain bagi

10



lerajaan Persekutuan. Dengan cara ini, Perpustakaan Negara Malaysia

akan dapat menjalankan tanggungjawab "menggalakkan suatu sistem

perpustakaan awam percuma di seluruh negara" dengan lebih bermakna.

Masalah kebanyakan negeri ialah kekurangan pegawai

ikhtisas yang berkelayakan dan berpengalaman untuk merancang dan

mengimplementasi projek-projek pembangunan. Untuk membantu negeri

negeri yang menghadap'i masalah ini, pihak Perpustakaan Negara

Malaysia pada bulan Februari, 1982 telah membuat cadangan memanjangkan

Perkhidmatan Gunasama Perpustakaan pada peringkat pustakawan dan

1'egawai Perpustakaan kepada semua perpustakaan awam negeri. Sebagai

alternatif, pihak Perpustakaan Negara Malaysia boleh meminjamkan

pegawai ikhtisas yang berpengalaman untuk mengetuai .perpustakaan

awarn negeri bagi dua atau tiga tahun, atau pun pegawaiikhtisas ditugas

cekerja bersama-sama kakitangan ikhtisasperpustakaan awam negeri untuk

beberapa masa yang singkat. Walau bagaimanapun, kemungkinan pihak

Perpustakaan Negara Malaysia memberi perkhidmatan ini hanyalah

apabila 4 jawatan Pustakawan ~i Bahagian Pembangunan dan Penyelara~an

diisi.

Wakil Perpustakaan Negara Malaysia dalam Lembaga Perbadanan

Perpustakaan Awam dapat membantu Pustakawan Negeri dengan cara yang

lebih positif jika peluang diberi dari peringkat perancangan lagi.

Untuk menyediakan sistem perpustakaan awam yang lengkap dan

menyeluruh, pengkajian mengenai penduduk, kawasan, perkhidmatan yang

sedia ada dan lain-lain perlu dibuat. Berdasar pengkajian ini satu

program perlaksanaan jangka panjang dapat diatur. Pengkajian ini

lebih bermakna jika dilakukan oleh Pustakawan Negeri itu sendiri

dengan bantuan pegawai ikhtisasPerpustakaan Negara Malaysia daripada

seorang pakar luar negeri.

Penutup

Perkembangan perpustakaan untuk kawasan luar bandar

adalah di bawah bidang kuasa Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri.

Perpustakaan Negara Malaysia hanyalah menentukan perkhidmatan ini

disediakan dengan bantuan geran untuk cawangan, bergerak dan pembelian

koleksi asas. Peranan Perpustakaan Negara Malaysia dalam memajukan

11



per.k .... ng.n pel1'pustakaan luar bandar adalab melalUi PerpustakA4n

AlIa Hegeri. Perpustakaan Negara Malaysia bertanggungjawab

menentukan· tiap negeri mempunyai sistern perpuatakaan awarn yang

kukuh dan menye~uruh, dan dengan ini menentukan setiap penduduk

a&mada di bandar· atau luar bandar diberi peluang menikmati kemudahan

perpuatakaan.

RUJuKAA -------

Anuar, Hedwig. , . Blueprint for public library development in Malayaia·. Kuala Lumpur· Persatuan Perpustakaan Malayaia, 1968.

De Silva, Lucien dan Kueh, Johanny. "Reaching a rural population". Dalam keperluan mengetahui. The need to know: proceeding of a joint conference of the PPM and LAS/edited by D.E.K. Wijaauriya. Kuala Lumpur: Peraatuan Perpustakaan Malaysia' Library ·Association of Singapore, 1977.

Inatitiut Pembangunan Tan·ah FELDA. "Kegiatan· perpustakaan berge"ta·k FELDA". Kertaskerja yang dibentangkan dalam Persidangan Gerakan HeRbacaKedua di Hotel Merlin, Kuala Lumpur, 22-23 Septembe~, .981.

Leong, Meline. "LibNry services in Sabah". Dalam Majalah Perpuatakaan Malaysia, Jii.5 1977, ms 40-55.

Panduan perpuatakaan di Malaysia = Directory of libraries in Malaysia. Edisi Kedua. Kuala Lumpur: Perpustakaan Negara Malayaia, 1982.

Pemanjangan Sekim Gunasama Perpustakaan kepada perpustakaan awam nageri. Kuala Lumpur: Perpustakaan Negara Malaysia, 1982.

Rancangan Malaysia KeEmpat, 1981-85. Kuala Lumpur: Perpustakaan Hegara Malaysia, 1980.

Shahaneem Muatafa. "Perbadanan Perpustakaan AWaJll Belangor". Dalam Majalab Perpuptakaan Malaysia, Jil.6 1978, ma. 82-92.

Wijaauriya, D.E.X. "Laws, policies and libraries: the Malaysian experi.nce". Kertaskerja yang dibentangkan di Peraid~ngan Jtedua CONSAL di University of the Philippines, Manila, J.0-14

'·oe"C81!Iber, 19 n .

12



• Lampiran 1 •

~. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Se1angar, 1969.

2. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Pu1au Pinang, 1971.

3. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Kedah, 1972.

4. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Pahang, 1973.

S. Ena~n Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Ke1antan, 1973.

6. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Per1is, 1973.

'7. Enakmen Perbadanan 2erpustakaan Awam Negeri Sembi1an, 1974.

,8. Enakmen Perbadanan 'Perpus takaan Awam Negeri Trengganu, 1974.

9. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri 14e1aka, 1975.

10. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Perak, 1977.

11. Enakmen Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Jahor, 1982.

13



J.,NiPl.RAII 2

P£RPustAKAAN A~AK D1 MALAYSIA

"~ 1977 1978 19 79 1980 1981 1982 .JU<l.AH

PUa.t Cawanq an Berqer ak fPuaat awanqan ~rgerak PUaa t Cawanqan Ber~rak PU5at icawMl'1l ar1 Berger ,,) PU lil ftt Cawangan Bergec a)c. lPuliia t Cawanqan 8e.rqerak r unt Ca .. angan Beroej JOHOO

P-rbadanan , Ptrpu.takaan - - - - - - - - - - - - - - - 1 - - 1 - -A"'. N~erl "oboe

P-rpw:takaan Sui tan 1 .. al1 1 - 1 1 - 1 1 - 1 1 - 1 1 - 1 1 - 1 1 - 1 Johoc B~ , Perpustakaan "_JIb Daerah 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - -"~or

perpuat6kaAn "_jl1a l)a:ecah 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - -.~tu Pahat

P-.rpuat.aka.n Ilajlh Daerah 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - -I.luaft9

<-

Perpuatakailn 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - -Aaya Seq51St ~

kEDAH

Pe,r_.da.n.an perpuatak &an 1 1 1 • 2 2 1 ) 2 1 • 2 1 • 2 " 1 • ) 1 4 ) A" .. K.edah ,

UJ..ANTAH

' .. ~4aAa1l .upuatMaan 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - -Aw. Kal.,.t..n

IIEI..Wo

... becl .... . • .-puatAkaM. 1 - - 1 - - 1 - - 1 - - 1 - 1 1 - Z 1 - Z _."1 ..



f-" Ul

~ ~""8lLAH

Per""""" '-.qJubkun. low. Jlegul .-U ..

. -... »:.d .... .cpu.t..It ....

A~''''-sJ p-,_J:t.4~

'.-put ..... Aw.' •• • erpuabk .... _.-'erpuat.akaan .er-Ing_bn Merdelca. ~a1.plng

PERLIS

fubad ..... 'etputakaaD 1M. PerU.

PU1.W .xllAlla

P..-P~taIt_ ...... P"1:':" P~

, a:LA"iQ'

. , .. --.~ ... -All ••

1917

Puaat Ca"'angan

1 -

1 -

- -

1 -

1 -

1 -

1 1

1 6

1918 1979 -.... "" Pu •• t Ca"'aI\gI&n " ...... "" Pu •• t Cawengan

- 1 - - 1 -

- 1 - - 1 1

- - - - - -

- 1 - - 1 -

- 1 - - 1 -

- 1 - - 1 -

1 1 1 1 1 1

7 1 6 , 1 6

1980 1981 1982 J\O!L.\H -.... "" Pu .. "; Fewangan ~""r"" Pu •• t Cawang:an Bargerak Pua.t CAwang:an 8crljl4lrak Pu •• t Ca-...ngan -.. f

- 1 - 1 1 - 1 1 1 1 1 1 1

- 1 1 - 1 1 - 1 2 1 1 2 I

- - - - - 3 - - , 2 - , Z

- 1 - - 1 - - 1 - - 1 - -,

- 1 - - 1 - - 1 - - 1 - ~

- 1 - 1 1 - 1 1 - 1 1 - 1

1 1 · 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

10 1 7 10 1 7 10 1 , II 1 1 IJ



~ 1911 1918 1979 1980 1981 1982 .JltCLAH , ..

NEGIERl ,y .. t cawangan Becgerak ~ .... C."'aJl9_ Berger", .u .. C",""9'" Bergerak Pu.~t C."'engan BerliJuak. Pusat Cawangnn Berger&! pu •• C.WllngM Berge:ru. Pu •• t Caw.nqan Bu9"

TIl£IIGG,AHU ,

... ba-.., • .q,v..t.Jt •• 1 - - 1 - - 1 5 - 1 5 - 1 5 1 1 5 • 1 5 , Aw. 'fren,gg&TN

.....,. 'Kpu.tAka.,. 1 18 , 1 I. , 1 18 , 1 ,. , 1 18 , 1 ,. 5 1 ,. 5 _ .. d !:.b.t'l

~N< . P~'"t.akaen 1 - - 1 - - 1 - - 1 Net1Ul ._.___ - - 1 - - 1 - - 1 - -

-.erpuatakaan

"','la ... h.ndU'1M\ ""'1<- f1dak 4ap t cI1perol.n1 .9 1 - ,9 1 - 39 1 -IlecJerl .u.,.,. I

18 26 13 I. 27 16 ..~~.L_.~. __ 17 18 36 19 57 40 20 58 02 30 58 02 30 ............. -....... _-.-.-- .-_ ....... ............ -.. -.. - .--_.-------...... _.- ... _-.. _._--_ .. ---_._ .. - ..... _--_. -_ ..... -- ... --.. -_._ .. .---.. ..---.... -- --"'--_ .. --_ .. - -.... _._-- ........

"



,

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

" 11.

12.

13.

.:1 .

, .

LAMPIRAN 3

KEWDUKAN KAKITANGAN DI PERPUSTAKMN AWAM HEGERI TAHUN 1982

KAKIT AN:3AN PERBADANAN KAKITANGAN IKTISAS BUKAN IKTISAS

PERLIS 2 9

PULAU PINANG 5 21

KEDAr! 6 33

PERAK 2 7

PAHANG 2 10

SELANGOR 14 85

NEGERI SEMBILAN 1 18

MELAI<A 1 12

JOHOR 1 7

KEU.NTAN 2 12 ,

TRENGGANU 6 61

JUHLAH 42 275

HEGERI

•

SABAH 35 460

SARAlIAX 6 25

JUMLAH 41 485

JUMLAH BESAR: 83 ?6O_

- 17 -

JUMLA

11

26

39

9

12

99

19

13

&

14

67

317

495

31

526

843



teo

-1.

2.

3.

•• S.

6.

7.

8.

•• 10.

11.

NEG£RI - -" ...:---

Joh"r

li.edah

Kclant4ll

Mel aka

N~er1 Sembllan

Pahang

Perak

Perlia

Pulau Pinang

Se:langor

Tcengganu

JlMLAH

NEGERI

JOHOR

KEDAH

I<IL\NtAN

IIEUJIA .

HmDU SD4BlLAN

P,\IWI;

Paw<

PElU.IS

PULAU P!fW¥.;

SfUJOGOO

" ........ ........ WAI<

~

1 9 7 ~ .

• -

---

----

-

---

1 9 7 6

• -------

100,000

--- - - --_._------

.."" ~~·OQO;L , -

RAre_AN HAu.YSIA KtDIJA 1971 _ 1975 G£AAN Kt:PADA' PERPUSTAKAAN AWAf1 N£G£R)

1 9 7 ? 1.9 7 ) 1 9 7 4 , ~ . • -- - -- - QA,OOO

- - -- - -- - -- - . -- - -- - -- 50,000 -

36,000 - -- - -

36,000 50,000 96,000

. IlAOCf.l!GbN """"¥~tA. _IliA. lJl7Ji. ~ . ..19811 __ . GERAN KEPADA PERPUSTAKAAN "WAM NEGER!

1 9 '! 7 1 9 7 a 1 9 7 9

• • • - - -

100,000 50,000 ]0,000

- - 201,960

105,000 ' . - -- '10,000 -- l(Y.1,OOO -- - -- 50,000 -

70.099 ~Q.9OQ - _ .. ----- - 100,000 -

)25,000 -. 12>,000

- - -- - -

_ ,400.~ >':::;;"000 - i, • 356'wHO ~ -

-- --.--

1 9 7 !a .. ,LILli. J... 6. 'L • • - -

. - 98,000

100,000 100,000

- -- -

97,840 97,840

,' ," - , - ~ ,! .. ~ 0

- -- SO.O?O - 36,000

- -197,840 381,840

1 98·0 JU"LAH

• , ,100,000 100,000

, - 180,000

99,020 )OO,MQ

- 105,000

- 70,000

- 100,000 ,

100,000 100,000

- 150,000

----.- - . _. _lW,QQO. ___

- . . 100,000 . _ ... _

- n",_ - -- -

• 2~O20 . 1."S5,1eO --'-- -



-J ... lah I p«n1lIitukan ~_ -

NIXlEIU ..... -1981 _ 85 '9!' '9!2 \~) ,- '985 , • t

~

.) C..,~1If) Kota 500,000 - - - 25('1,000 512,000

T1n991

b) aery.r. 120,000 - - 60,000 60,000 -d Kolek.1 buku 190,000 49,991 12,000 SO,OOO so ,000 28,000

!!!!!!l .) pccpust.ta.,.. N~e.rl ',100,000 - 11,637 310,000 1,SOQ,OOO 2,288,36)

b) C~angVl Baling SOO,O )() - - - 400,000 100,000

c) Berger. 120,000 - 60,000 - - 60,000

d) kol.t.1 buku 230,000 1oo f t)()O 99.874 - 30,126 -1C..1ant!(!

_ .al:..Rerp.' .... lIeger£' . . ·t,5OO.ooo 1,187,713 1,364,,,. .. . . -546, )00 .

b) CMtangafl ' '.air ~.OOO - - - -~ .\0 ---c) Berguak =,000 - - - 60,000 60,000

d) lIto}eka! b.11ru 300,000 SO,OOO lS,OOO )C),OOO 100,000 85,000

"'1_ .) Perp,latUwn "*lui 3,000,000 - - - 1,500,000 2.'15,000

bl C..,.,-ag.rtl AIor' 500,000 - - - _'0 _10

c;.jo/\

C) Ierger* 180,000 60,000 59,580 - - 6O,.ao

4)_0.1_ 200,000 50,000 46.441 30,000 SO,OOO 2'1,15'

N!;ger1 Sellbllan

.) C..,anglln It.-b&u 500,000 - - - 250,000 2'SO,OOO

b) BK9OCok 120,000 - - 60,000 60,/)00 -c) 1lo1.kal IIuIN 1.0,000 49,.125 4t,918 30,000 ... 10,'" -

,



IV o

--- -Jumlah pcruntuka.n

NEUERl ••• 1 RH4

1981 - 8S

+- s

Pahang

.) Caw~an Temerloh 500,000

b) Berger4lk 120,000

el Koleks.l blku 169,000

~

.) Caw4n9<in Talpin'",J 500,000

b) kr;er.ac 120,000

c) Koleksi buku 140,000

!!!:.!ll .) P.rp.&.ahk,un Heger! 900,1)00

'b) C •• .n~ ... AraI.J .500,000

_~.!!!9er" -- - _ __ _ '2_0!~

d,) Kolek.! buku 110,000

Pub" Pinanq

.) C .. wangan Nibong T~.l 500,000

it) ~r~.nk 60,000

d Kolek.! buJru 140,O'lO

Selangac

., Caw.-.qen Kual. 500,000 S.la~

b) Bergerak 120,Of)()

e) Kolek.1 buku 140,I)t)()

Tr8\99!f\'" .

.) cav.-.gan It.....,.. 500.00:0 ". - -UO,ooo.... --c) Kolek.1 buku 27'J.I)()Q

--i'o!" l l.H.: lanjllan St·l· ..... n..o

, ,=" 81 198:> --f-- _ _ L-.-_ ---'- ---

- -00,I'l00 -98,O?O 16,134 •

- -- 120,000

- 100,000

- -- -- -

_" . 0 -50,000 -

- -- -

50,000 SO,GDO

1

- - , 1 \

- -)2,612 10,164

- -liD ,000 _ .II':. ..... - -l00.~O ~O.OOO .

. . " . - . ~ ' -

f .u-uotul.. »1. dUulvak.-n repID~ukan Y~9 . dlped\lk..-a -- -

198) '~. 10:S

f.----- ----- S

- 150,1')()() 3S0, f')(J()

60.000 - -- 45,116 -

16,000 ]34,t){)~ ~50. (I)O

- - -JI),OOO 10,000 -

- 900~()f.lO 1,000,00:')

- .,0 . .to

- 60,000 60,000 -. - - - .. _ ' --)0,000 50,000 -

. - .to .10

60,000 - -- 40,000 -

- .10 .10

- 60,QOO 60,000

30,000 ll,OOO )4,224

I .

I ~.O!Y) 8(10,1)()() - -

--- - ~.~. -30,000 SO,OOO 40.t)I'J() .. •. ....

--



peranan perpustakaan negara malaysia dalam...

Documents