pengurusan buangan terjadual di malaysia - … · • pencemaran kepada alam sekitar (air, ......

PENGURUSAN BUANGAN TERJADUAL

DI MALAYSIA

pada

SEMINAR TRANSFORMASI PENGURUSAN

SISA BINAAN DI MALAYSIA27 September 2018

Hotel Bangi-Putrajaya

Bahagian Bahan Berbahaya, Jabatan Alam Sekitar Ibu Pejabat, PUTRAJAYA

Kementerian Tenaga, Sains, Teknologi, Alam Sekitar & Perubahan Iklim

0

JABATAN ALAM SEKITAR MALAYSIA

OHT 1

VISI

Pemuliharaan Alam Sekitar untukKesejahteraan Rakyat

MISI

Memastikan Pembangunan Lestari di dalamProses Memajukan Negara

MOTO

Pemuliharaan Alam Sekitar,Tanggungjawab Bersama

FUNGSI

Mencegah, menghapus, mengawal pencemaran & memperbaiki alam sekeliling, berpandukan Akta

Kualiti Alam Sekeliling 1974 dan Peraturan-Peraturan di bawahnya

1975-1986,MUI Plaza, KL

1986-2001,Wisma Sime Darby, KL

2001-2006,Presint 1, Putrajaya2010-current, Presint 4, Putrajaya

SKOP PEMBENTANGAN

2OHT 2

• PENGENALAN 1

• PERUNDANGAN2

• PERATURAN-PERATURAN KUALITI ALAM SEKELILING (BUANGAN TERJADUAL) 2005

3

• ORANG YANG BERWIBAWA 4

• LAIN-LAIN PENGURUSAN BUANGAN 5

• KESIMPULAN6

Bahagian Bahan BerbahayaJabatan Alam Sekitar, PUTRAJAYA

SKOP PEMBENTANGAN

3OHT 3

• PENGENALAN 1

• PERUNDANGAN2


3



• KESIMPULAN6


PENGENALAN

4OHT 4Bahagian Bahan BerbahayaJabatan Alam Sekitar, PUTRAJAYA

Apa akan terjadi sekiranya buangan toksik dan berbahaya tidakdiuruskan dengan baik?

• Pencemaran kepada alam sekitar (air, udara, tanah);

• Rantaian Makanan terjejas;

• Nilai estetik terjejas;

• Kesan kepada kesihatan manusia.

PENGENALAN – Pengajaran daripada

sejarah Negara luar


Pencemaran buangan toksik daripada kilang Hooker

Chemical antara tahun 1930 - 1950, mencemari Love

Canal, New York USA.

⚫ Pelupusan (ditanam) kira-kira 22,000 tan melebihi

200 jenis bahan berbahaya;

⚫ Sekolah dan lebih 100 buah perumahan dibina di

atas tapak pelupusan;

⚫ Menyebabkan masalah kesihatan kepada penduduk

(kanser, leukemia, keguguran, kecacatan.


sejarah Negara luar


Keracunan Merkuri – Minamata – Tahun 1956.

⚫ methyl mercury daripada kilang kimia telah

dilepaskan ke perairan sejaj ahun 1932 dan

kemudiannya berkumpul di dalam hidupan laut

(kerangan) dan memasuki jaringan makanan

penduduk;

⚫ Keracunan merkuri (methyl mercury) menyebabkan

kes lumpuh dan kehilangan deria penduduk di

sepanjang Teluk Minamata, Jepun.

https://www.google.com.my/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjs3tzkr9jdAhVJRY8KHVmhBpwQjRx6BAgBEAU&url=https://paulwandrews.wordpress.com/2018/07/08/japans-minamata-disease-was-a-man-made-tragedy-and-hard-lesson/&psig=AOvVaw09B7BDHKF5xCYfeHVkZeQH&ust=1538041114077660


insiden dalam Negara


KG. SG. GATOM, LABIS, JOHOR

⚫ Januari 2006 – Aduan orang awam diterima;

⚫ Kes pelupusan haram sisa aluminium dros –

anggaran 6,400 metric tan;

⚫ Menyebabkan pencemaran udara – gas ammonia;

⚫ Jumlah kos pembersihan – RM3,750,000.00.


insiden dalam Negara


MAMUT COPPER MINE, SABAH

⚫ 1975 – Mula beroperasi sebagai lombong

tembaga (copper);

⚫ 1999 – tutup, faktor operasi tidak ekonomik,

kejatuhan harga logam tembaga;

⚫ 2004 – Kawasan diserahkan kepada

Kerajaan Negeri Sabah;

⚫ Pencemaran air berasid (Acid Mine

Drainage)

⚫ Kos Kajian di bawah peruntukan RMK-9.

http://archive.freemalaysiatoday.com/fmt-english/images/stories/1 mamut copper.jpg

Pengurusan Buangan Terjadual 2011 - 2016

OHT 9Bahagian Bahan BerbahayaJabatan Alam Sekitar, PUTRAJAYA

SKOP PEMBENTANGAN

10OHT 10

• PENGENALAN1

• PERUNDANGAN2


3



• KESIMPULAN6


PERUNDANGAN - Akta Kualiti Alam Sekeliling

1974 (AKAS 1974)

OHT 11

Seksyen 34B, Larangan terhadap penempatan,

peletakan, dsb. buangan terjadual

Seksyen 34B (1) - tiada seorang pun boleh:

a) Meletak atau melupus Buangan Terjadual HANYA di

premis yang ditetapkan (PYDT) sahaja;

b) Menerima atau menghantar Buangan Terjadual ke

dalam atau keluar Malaysia;

c) Transit Buangan Terjadual;

KECUALI dengan Kelulusan Bertulis daripada Ketua

Pengarah Alam Sekitar.


OHT 12

Tiap-tiap kesalahan boleh dikompaun

tidak melebihi RM2,000

34 B (4) - Mana-mana orang yang melanggar

seksyen ini adalah melakukan suatu

kesalahan dan apabila disabitkan hendaklah

dihukum penjara selama tempoh tidak

melebihi 5 tahun dan hendaklah juga didenda

tidak melebihi RM500,000

HUKUMAN

PERUNDANGAN - AKAS 1974


PERINTAH & PERATURAN DI BAWAH AKAS

1974 BERKAITAN BUANGAN TERJADUAL

OHT 13

✓ Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti Yang Ditetapkan) (Penilaian

Kesan Kepada Alam Sekeliling) 2014;

✓ Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Premis Yang Ditetapkan) (Kemudahan

Pengolahan dan Pelupusan Buangan Terjadual) 1989;

✓ Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Pembawa Yang Ditetapkan) (Buangan

Terjadual) 2005;

✓ Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005;

✓ Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Premis Yang Ditetapkan)

(Kemudahan Pengolahan dan Pelupusan Buangan Terjadual)1989;

✓ Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Dioksin & Furan) 2004 –

untuk incinerator.


OHT 14

PERUNDANGAN - Pengurusan Buangan Terjadual

• OBJEKTIF – Memastikan pengurusan buangan terjadual

yang berhemah untuk melindungi alam sekitar

• PRINSIP – Dari Buaian ke Buaian (Cradle to Cradle)

– Dari Buaian ke Kubur (Cradle to Grave)

• KOMPONEN DALAM PRINSIP INI:-

– Penjana Buangan;

– Pengangkut Buangan; dan

– Kemudahan Pengolahan & Pelupusan Buangan.

• KAWALAN PENCEMARAN MELALUI:-

– Penetapan Pematuhan kepada Piawaian (Standard);

– Kelulusan Bertulis; dan

– Perlesenan.


Pengurangan (Reduction)

Guna Semula (Re-use)

Kitar Semula (Recycling)

Pemerolehan Kembali

(Recovery)

Pra-Rawatan / Rawatan

(Penunu / Rawatan

fizikal-Kimia /

Solidifikasi)

Tapak Pelupusan

(Landfill)EN

VIR

ON

ME

NTA

L S

OU

ND

MA

NA

GE

ME

NT

(E

SM

)

4R

DIS

PO

SA

L &

TR

EA

TM

EN

T

• resource recovery

CRADLE TO CRADLE

• waste reduction• waste minimization

• waste utilization• waste to energy• waste to wealth

AK

TA

KU

AL

ITI A

LA

M S

EK

EL

ILIN

G 1

97

4

CRADLE TO GRAVE

CR

AD

LE

TO

CR

AD

LE

CR

AD

LE

TO

GR

AV

E

• pelupusan selamat

dan mesra alam

PENGURUSAN BUANGAN TERJADUAL

YANG BERKESAN (ESM)


SKOP PEMBENTANGAN

16OHT 16

• PENGENALAN1

• PERUNDANGAN2


3



• KESIMPULAN6


PERATURAN-PERATURAN KUALITI ALAM

SEKELILING (BUANGAN TERJADUAL) 2005

OHT 17

➢ Peraturan-Peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005 [PPKAS (BT) 2005];

➢ Berkuatkuasa pada 15 Ogos 2005;

➢ Terdiri daripada 17 peraturan yang berkaitan; dengan

➢ 7 jadual merujuk kepada peraturan yang berkaitan.

Jadual Perkara

Jadual Pertama (Peraturan 2) Kategori Buangan Terjadual

Jadual Kedua (Peraturan 3) Pemberitahuan Buangan Terjadual

Jadual Ketiga (Peraturan 10) Keperluan Pelabelan

Jadual Keempat (Peraturan 2) Potensi Ketakserasian

Jadual Kelima (Peraturan 11) Inventori

Jadual Keenam (Peraturan 12) Nota Konsainan

Jadual Ketujuh (Peraturan 13) Maklumat (Waste Card)Bahagian Bahan BerbahayaJabatan Alam Sekitar, PUTRAJAYA

PPKAS (BT) 2005 - Definisi Buangan Terjadual

OHT 18

➢ Apa-apa buangan yang termasuk dalam kategori buangan yang tersenarai dalam Jadual Pertama, PPKAS (BT) 2005;

➢ Terdapat 77 jenis buangan terjadual yang disenaraikan;

➢ Terbahagi kepada 5 kumpulan utama yang ditentukan berasaskan punca / sumber, sifat kimia dan fizikal serta komposisi buangan;

i. Buangan logam dan buangan berasaskan logam (10 jenis);

ii. Buangan mengandungi juzuk tidak organik yang mungkin mengandungi logam dan bahan organik (7 jenis);

iii. Buangan mengandungi juzuk organik yang mungkin mengandungi logam dan bahan tidak organik (27 jenis);

iv. Buangan mengandungi juzuk tidak organik atau organik (32 jenis);

v. Buangan lain (1 jenis).


PPKAS (BT) 2005 - Ciri-Ciri Buangan Terjadual

OHT 19

CIRI-CIRI

BUANGAN

TERJADUAL

Mudah

Menyala

(Ignitable)

Mengkakis

Mudah Bertindakbalas /

ReaktifToksik

cth: flash point < 60°C

cth: 2 ≥ pH ≥ 12.5

cth: potensi ketakserasianbahan kimia

cth: TCLP test, exceed the acceptable limits –AS < 5mglL, Cd < 1mglL, Hg < 0.2 mglL

Mudah Berjangkit

Bersifat patogenik / mutagenik


buangan klinikal

buangan

catalysts/

mangkin

Buangan dros

Buangan enapcemar

Buangan e-waste

Buangan bateri

- Asid plumbum, kadmium, nikel,raksa, litium

OHT 20

PPKAS (BT) 2005 – Buangan berkemungkinan

dijana di tapak binaan


Kod BUANGAN TERJADUALSW102 Buangan bateri asid plumbum dalam bentuk sempurna atau hancur

SW109 Buangan yang mengandungi raksa atau sebatiannya

SW110 Buangan daripada pemasangan elektrikal dan elektronik yang

mengandungi komponen seperti akumulator, suis raksa, kaca daripada

tiub sinar katod dan kaca teraktif atau kapasitor bifenil terpoliklorin yang

lain, atau yang dicemari dengan kadmium, raksa, plumbum, nikel,

kromium, kuprum, litium, perak, mangan, atau bifenil terpoliklorin

SW201 Buangan asbestos dalam bentuk enap cemar, debu atau gentian

SW302 Buangan fluks mengandungi campuran asid organik, pelarut atau sebatian

ammonium klorida dari proses welding, brazing / soldering activities

SW303 Buangan pelekat atau glu yang mengandungi pelarut organik

SW305 Minyak pelincir terpakai

SW306 Minyak hidroulik terpakai

SW307 Emulsi minyak mineral-air terpakai

SW311 Buangan minyak atau enap cemar berminyak

SW315 Tar atau sisa bertar atau bitumen dari pembinaan jalan (road construction)

PPKAS (BT) 2005 – Buangan berkemungkinan

dijana di tapak binaan


Kod BUANGAN TERJADUALSW322 Buangan pelarut organik bukan terhalogen

SW323 Buangan pelarut organik terhalogen

SW325 Buangan resin mengandungi pelarut organik atau logam berat termasuklah

resin epoksi dan resin fenolik digunakan semasa pelekatan tiles

SW407 Buangan yang mengandungi dioksin dan furan

SW408 Tanah tercemar terhasil daripada pembersihan tumpahan bahan kimia,

minyak mineral, atau buangan terjadual

SW409 Bekas, beg atau kelengkapan yang dilupuskan yang dicemari dengan

buangan terjadual

SW410 Kain buruk, plastik, kertas dicemari dengan buangan terjadual

SW417 Buangan dakwat, cat, pigmen, lakuer, perwarna atau varnis

SW418 Produk dakwat, cat, pigmen, lakuer, perwarna atau varnish yang terbuang

atau tidak mengikut spesifikasi yang mengandungi pelarut organik

SW421 Campuran buangan terjadual

SW422 Campuran buangan terjadual dan buangan tidak terjadual

SW425 Buangan daripada penggunaan racun perosak, racun herba atau biosid

SW429 Bahan kimia terbuang atau tidak mengikut spesifikasi

• Jadual Pertama, PPKAS (BT)

2005;

• Komposisi buangan / Analisis

Makmal Buangan;

• Ciri risiko buangan terjadual;

BASED ON PHYSICOCHEMICAL PROPERTIES

BASED ON HEALTH EFFECTS

• Inventori buangan:-

o Kriteria (Chemical / Material

Safety Data Sheet);

o Punca Buangan;

o Penghasilan / Proses Industri.

PPKAS (BT) 2005 - Pengkelasan Buangan

Terjadual

OHT 23

PER. 3

• Pemberitahuan mengenai jenis dan kuantitibuangan terjadual yang dihasilkan

• Dalam masa 30 hari dari tarikh pengeluaranbuangan, kategori dan kuantiti

PER.

4,5 & 6

• Bertanggungjawab memastikan aktivitipelupusan, pengolahan dan pemerolehankembali buangan dibuat di Premis Yang Ditetapkan Buangan Terjadual (PYDTBT) sahaja.

PER. 7

• Pengecualian bagi buangan daripada diolah, dilupus atau diperoleh kembali di PYDTBT

• Kemuka permohonan ikut GP Pengurusan KhasBT untuk kebenaran bertulis KP

• Fi RM 300

24

PPKAS (BT) 2005


22

PER. 8

• Memastikan buangan yang mengalamipergerakan atau pemindahan dibungkus, dilabeldan diangkut mengikut garis panduan yang ditetapkan oleh Ketua Pengarah

PER. 9

• Bekas yang sesuai, serasi, tahan lasak / tidakbocor, sentiasa ditutup;

• Kawasan penstoran direkabentuk, dibina dandiselenggara mengikut Garispanduan;

• Had penstoran ialah 180 hari / tidak melebihi 20 tan metrik

PER. 10

• Mempunyai tarikh buangan dijana, nama, alamatdan nombor telefon pengeluar buangan;

• Merujuk kepada Jadual Pertama & Ketiga.

PPKAS (BT) 2005


22

PPKAS (BT) 2005 - Penstoran

Penstorantepi cerun

Penstorandalam premis

Kawasan Penstoranyang Baik

Penstoran Tidak Sempurna

✓

XBahagian Bahan BerbahayaJabatan Alam Sekitar, PUTRAJAYA

Pengurusan Tidak Sempurna

Buangan Klinikal

22

PPKAS (BT) 2005 - Pelabelan

Tiada Label

ContohLabel

✓

XPelebelan tidak sempurna


28

PPKAS (BT) 2005

PER. 11

• Inventori tepat, kemas kini (Jadual Kelima) hendaklah disimpan sehingga tempoh 3 tahun.

PER. 12

• Nota Konsainan disediakan oleh pengeluarbuangan, kontraktor & PYDTBT;

• Maklumat mengikut Jadual Keenam melaluikaedah atas talian (e-SWIS).

PER. 13

• Menyediakan maklumat (waste card) kepadapengangkut;

• Perancangan perjalanan yang selamat.


29

PPKAS (BT) 2005 – Sistem eSWIS


Notifikasi Inventori BT Nota Konsainan

Akses aplikasi melalui:

• pelayar internet

https://eswis.doe.gov.my/

• atau melalui portal JAS

https://www.doe.gov.my/port

alv1/en/

SASARAN PENGGUNAAN eSWIS 100%!!!!!!!

Waste Characteristic Waste Acceptance Criteria

notice.jpg

inventori.jpg

cn.jpg

notice.jpg

inventori.jpg

22

PPKAS (BT) 2005

PER. 14

• Kontraktor perlu maklum kepada Ketua PengarahJAS berkaitan kejadian tumpahan;

• Perlu membendung, membersihkan / mengurangkan tumpahan;

• Pengeluar buangan sediakan kepakaran teknikaldan bantuan sokongan;

• Menjalankan kajian untuk kesan pertumpahan / pelepasan tersebut.

PER. 15

• Memberi latihan kepada pekerja terlibat dalampengurusan buangan terjadual


22

PPKAS (BT) 2005 – Pihak yang Bertanggungjawab

PERATURAN TANGGUNGJAWAB PIHAK BERTANGGUNGJAWAB

3 Pemberitahuan Penjanaan Buangan G

4 Pelupusan G R

5 Pengolahan G R

6 Pemerolehan Kembali Buangan G R

7 Permohonan Pengurusan Khas G

8 Tanggungjawab Pengeluar Buangan G

9 Penstoran G R

10 Pelabelan G

11 Inventori G

12 Penjejakan (Nota konsainan) G T R

13 Pengangkutan G T

14 Pemberitahuan Pertumpahan G T

15 Latihan G

* G – Pengeluar buangan, T – Pengangkut, R – Penerima BuanganBahagian Bahan BerbahayaJabatan Alam Sekitar, PUTRAJAYA

PPKAS (BT) 2005 – Kesalahan Sering Dilakukan

➢ Bekas yang tidak sesuai;

➢ Tiada Label;

➢ Tiada Inventori;

➢ Gagal mengemukakan borang konsainan;

➢ Kelemahan ‘good house keeping’;

➢ Gagal menggunakan sistem e-SWIS;

➢ Pelupusan haram;

➢ Kontraktor / pengendali kemudahan yang

tidakberlesen; dan

➢ Menjalankan aktiviti pemerolehan kembali

buangan tanpa lesen.

TINDAKAN

PENGUATKUASAAN

JABATAN ALAM SEKITAR

Notis Arahan

Kompaun

Mahkamah

Gantung /Batal

lesen


SKOP PEMBENTANGAN

33OHT 33

• PENGENALAN1

• PERUNDANGAN2


3



• KESIMPULAN6


SEKSYEN 49A &

PERATURAN 15 PPKAS (BT) 2005

OHT 34

➢ Seksyen 49A – Orang yang Berwibawa untuk menjalankan aktiviti sebagaimana yang dinyatakan dalam Seksyen 49A;

➢ Seseorang pemunya atau penghuni premis hendaklah mengambil kerja seseorang yang telah diperakukan oleh Ketua Pengarah sebagai orang yang ber wibawa untuk menjalankan semua atau mana-mana aktiviti yang berikut:-

(a) pengendalian kelengkapan kawalan;

(b) pengurusan buangan terjadual;

(c) menjalankan kajian;

(d) penyediaan dan pengemukaan laporan, pelan,cadangan, lukisan kejuruteraan atau dokumen lain yang berhubungan dengan perkara alam sekeliling.


SEKSYEN 49A &

PERATURAN 15 PPKAS (BT) 2005

OHT 35

Hadir kursus selama seminggu, ujianbertulis & wajib lulus

Sediakan laporan pengurusan BTdalam tempoh 6 bulan di lapangan

Temuduga (tertakluk kepada penerimaanlaporan yang disediakan)

Pengiktirafan oleh Ketua Pengarah

Kekalkan CPD hours 50 jam setiap tahununtuk kekal sebagai orang berwibawa


SKOP PEMBENTANGAN

36OHT 36

• PENGENALAN1

• PERUNDANGAN2


3



• KESIMPULAN6


PENGOLAHAN / PELUPUSAN BUANGAN

HANYA DI PYDT BT


• Kemudahan pemerolehan kembali luar tapak;

• Kemudahan penstoran luar tapak;

• Kemudahan pengolahan luar tapak;

• Kemudahan penunu buangan terjadual;

• Kemudahan pengolahan di tanah; dan

• Kemudahan tapak pelupusan selamat.

Kemudahan-kemudahan di atas memerlukan:-

i. Kelulusan Laporan EIA sebelum pembinaan

dimulakan;

ii. Kelulusan Bertulis sebelum mula bina (sek.19,

Akta 127); dan

iii. LESEN untuk menduduki (sek.18, Akta 127)

PENGURUSAN IMPORT / EKSPORT


KONVENSYEN BASEL

• Kawalan pergerakan BAHAN BERBAHAYA merentasi

sempadan negara

Negara A Negara B

Persetujuan menerima

buangan

PERGERAKAN BUANGAN

Kelulusan

1

2

3

PENGURUSAN & KAWALAN TANAH TERCEMAR


✓ No. 2: Assessing and ReportingContaminated Sites; dan

✓ No. 3: Remediation of ContaminatedSites.

➢ Punca kuasa Seksyen 24, Sekatan Mengenai Pencemaran TanahTanih, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974;

➢ Pelaksanaan dengan merujuk kepada tiga (3) sirigarispanduan Pengurusan & Kawalan TanahTercemar di Malaysia, iaitu:-

✓ Contaminated Land Management and ControlGuidelines No. 1: Malaysian Recommended SiteScreening Levels for Contaminated Land;

Muat Turun Garispanduan, URL:-https://www.doe.gov.my/portalv1/en/info-untuk-industri/garis-panduan-buangan-terjadual/contaminated-land-management-and-control-guidelines/5292

https://www.doe.gov.my/portalv1/en/info-untuk-industri/garis-panduan-buangan-terjadual/contaminated-land-management-and-control-guidelines/5292

ENVIRONMENTALLY HAZARDOUS SUBSTANCES

(EHS)


• Pelancaran sistem ‘EHS Notification and Registration Scheme’ pada 15

Julai 2008;

• Tujuan: Untuk mendapatkan maklumat berkaitan EHS yang diproses / dikeluarkan di dalam Malaysia dan EHS yang diimport;

• Objektif – Pengurusan EHS secara lestari.

SKOP PEMBENTANGAN

41OHT 41

• PENGENALAN1

• PERUNDANGAN2


3



• KESIMPULAN6


KESIMPULAN

42OHT 42

TAHUKAH ANDA RISIKO BAHAN

BUANGAN?

ADAKAH ANDA TELAH MENYEDIAKAN

SEGALA LANGKAH KAWALAN UNTUK

MEMINIMAKAN/MENCEGAH

IMPAK/RISIKO BUANGAN?


OHT 43

Meningkatkan pelaksanaan 4R ke arah mengelakkan / meminimakan pelupusan buangan terjadual sehingga hanya 5% ke tapak pelupusan

Meningkatkan amalan 4R dari 54% sehingga 80% bagi memperkasakan prinsip ‘daripada sisa kepada kekayaan’ (waste to wealth)

Ke arah mencapai kadar kitar semula buangan sehingga 90% untuk mencapai sasaran pelupusan akhir sebanyak hanya 5%

Perancangan dan pelaksanaan suatu sistem yang lestari untuk pengurusan buangan terjadual daripada isi rumah

Buangan dilupuskan melalui kaedah penunuan (incineration) dikekalkan pada kadar kurang daripada 5%

Mewujudkan ‘Industrial Ecopark Complex’ ke arah pengurusan buangan secara mampan bagi mengelak perdagangan buangan yang tidak sihat

Jalinan hubungan berterusan JAS dengan agensi kerajaan, pihak berkepentingan dan stakeholders

KESIMPULAN – Perancangan Masa Hadapan

Ijan Khushaida Binti Mohd Jan

e-mail: [email protected]

Tel: 03-8871 2137

pengurusan buangan terjadual di malaysia - … · • pencemaran kepada alam sekitar (air, ......

Documents