MASYARAKAT MAJMUK

Dalam istilah bahasa Inggeris society iaitu masyarakat bermaksud sekelompok manusia yang

membentuk sebuah sistem interaksi sosial di mana sebahagian besar interaksi yang berlaku

dalam lingkungan sistem sosial itu adalah lahir daripada individu-individu yang berada dalam

kelompok tersebut. Selain itu, masyarakat adalah sebuah komuniti yang saling memerlukan

antara satu sama lain dan secara umumnya istilah masyarakat pada asasnya adalah merujuk

kepada sekumpulan manusia yang hidup bersemadi di sesuatu tempat tertentu dalam

sesebuah komuniti yang teratur serta berkongsi sumber yang ada dalam kawasan tersebut.

Manakala merujuk Kamus Dewan (2005), masyarakat ialah kumpulan manusia yang hidup di

sesuatu tempat dengan aturan dan cara tertentu. Anggota masyarakat terdiri daripada individu,

keluarga dan kumpulan-kumpulan kecil. Hubungan bersemuka khususnya, merupakan jaringan

erat yang wujud di kalangan anggota tersebut. Sebagai contoh kegiatan gotong-royong,

bersama-sama merayakan sesuatu perayaan, berkumpul menyambut pembesar yang datang

mengunjungi, menghadiri kenduri, majlis perkahwinan, membantu mereka yang ditimpa

malapetaka atau menziarahi jiran yang sakit tenat atau telah meninggal dunia adalah pola

hubungan sosial yang berulang terbina daripada pergaulan. Satu unit sosial akan terbina

daripada kekerapan pergaulan kerana kesepaduan dalam sesebuah masyarakat. Contoh yang

terbaik ialah negara kita Malaysia yang mempunyai hubungan harmonis antara pelbagai

kumpulan etnik kerana dapat membina sebuah masyarakat Malaysia yang teguh.

Di samping itu, definisi lain tentang masyarakat ialah kumpulan manusia yang menetap

bersama-sama di sesuatu tempat dengan mengikut peraturan dan cara tertentu. Sementelah

masyarakat terdiri daripada beberapa kaum atau bangsa. Kesatuan atau dalam konteks

masyarakat yang terdiri daripada beberapa kumpulan etnik maka terbentuk majmuk. Pelbagai

rumpun bangsa membentuk satu kesatuan khususnya dalam aspek politik, ekononi dan sosial

disesuatu tempat bagi membentuk satu kumpulan yang bersatu padu adalah dikenali sebagai

masyarakat majmuk.

Plural society istilah dalam bahasa Inggeris iaitu masyarakat majmuk bermaksud pelbagai kaum

atau multi racial society yang merujuk kepada suasana kepelbagaian bangsa yang bersama-

sama atau berkongsi hidup dan tinggal dalam sebuah negara yang sama. Definisi masyarakat

majmuk menurut Kamus Dewan adalah masyarakat yang terdiri daripada beberapa kaum.

“The Development Of a Plural Society In Malaya” adalah sebuah buku Graham Saunders di

mana beliau menyatakan bahawa masyarakat majmuk terdiri daripada pelbagai bangsa yang

membentuk satu kependudukan yang hidup sebagai komuniti-komuniti yang berasingan. Pada

pandangan Graham Saunders, terdapat tiga kaum di Tanah Melayu iaitu Melayu, Cina dan

India bukan sahaja terpisah dari segi adat, makanan dan pakaian malah juga pekerjaan dan

tempat tinggal.

“The Sociology Of The Thirdworld” hasil penulisan J.E.Goldthorpe seorang sarjana dalam

bidang sosiologi menyatakan pendapat tentang masyarakat majmuk lebih kurang sama dengan

kedua-dua sarjana sebelum ini iaitu kewujudan masyarakat majmuk sejajar dengan penjajah

yang datang ke Tanah Melayu pada masa dulu telah membawa masuk semua kaum untuk

memenuhi peluang pekerjaan di sini.

Merujuk kepada keadaan masyarakat di Burma, Indonesia dan Malaysia juga terdapat

masyarakat majmuk . Antara ciri-ciri masyarakat majmuk di Malaysia ialah kepelbagaian

budaya, pemisahan fizikal, pengenalan kaum melalui pekerjaan, kekurangan kontrak sosial dan

wujudnya satu kumpulan etnik yang dominan dari segi politik.

Beberapa kelompok bangsa atau kaum yang tinggal dalam satu kawasan politik sebagai satu

masyarakat tetapi hidup terpisah kerana mengamalkan cara hidup, adat dan kepercayaan yang

berbeza dengan bangsa yang lain juga merupakan sebuah masyarakat majmuk.

Pada sekitar abad ke-19, masyarakat di Tanah Melayu iaitu Malaysia didominasi oleh dua

bangsa yang berbeza selain daripada masyarakat Melayu yang menjadi tuan kepada wilayah

Tanah Melayu yang pada ketika itu iaitu kaum India dan Cina

Tanah Melayu telah mengalami perubahan politik, sosial dan ekonomi pada abad ke-19.

Sementelah perubahan politik telah menyebabkan perubahan sosial. Kedatangan orang Cina

dan India ke Tanah Melayu telah memperkembangkan perusahaan bijih timah dan getah.

Terdapat satu lagi kumpulan pendatang ke Tanah Melayu iaitu orang Indonesia yang terdiri

daripada pendatang-pendatang asing dari Kalimantan, Jawa, Sumatera, Sulawesi, Riau dan

lain-lain kepulauan Indonesia menurut dari belakang setelah kedatangan orang India dan Cina.

KONSEP MASYARAKAT MAJMUK

Sebuah masyarakat majmuk merupakan satu masyarakat yang muncul akibat daripada dasar-

dasar kolonial di mana penghijrahan penduduk mengikut kehendak-kehendak sistem ekonomi,

politik dan sosial, menurut J.S.Furnivall (1939). Oleh itu, ia telah mewujudkan kelompok-

kelompok yang terdiri daripada pelbagai ragam dalam satu kelompok unit politik. Kelompok-

kelompok pelbagai ragam dalam sebuah masyarakat majmuk itu bercampur tetapi tidak

bergabung tambah J.S.Furnivall lagi. Agama, kebudayaan, bahasa, idea-idea dan cara –cara

kehidupan sendiri adalah ciri-ciri pegangan kuat setiap kelompok. Masyarakat majmuk yang

terdiri daripada pelbagai komuniti hidup secara berdekatan tetapi terpisah dalam unit politik

yang sama. Dalam bidang ekonomi pula, sistem pembahagian buruh adalah berasaskan ras di

mana setiap ras dalam masyarakat itu mempunyai fungsi-fungsi yang berlainan.

Beberapa tindakan pemerintah Inggeris terhadap kedatangan orang-orang asing ke Tanah

Melayu telah digubal dalam dasar Inggeris. Penentuan persoalan bagaimana Inggeris

membantu mewujudkan masyarakat majmuk di Malaysia juga terdapat dalam dasar ini. Kesan

terhadap pemajmukan ras merangkumi pelbagai aspek dalam politik dan sosial. Terdapat

beberapa huraian daripada dasar Inggeris iaitu :-

i. Politik

Dasar imigrasi Inggeris berbentuk bebas iaitu tidak mempunyai sekatan terhadap kemasukan

orang asing telah berlaku sejak tahun 1874. Sistem-sistem kemasukan seperti kontrak dan

bebas adalah merupakan cara-cara orang Inggeris menggalakkan kemasukan orang asing ke

Tanah Melayu. Pada tahun 1930an, Inggeris memperketatkan dan menguatkuasa dasar

imigrasi dengan bertindak menghantar pulang orang-orang imigran balik ke negara asal

mereka. Perkara ini amat berbeza dengan tindakan yang dilakukan oleh orang Inggeris kepada

pendatang asing ke Tanah Melayu sebelumnya. Pada tahun 1930an juga undang-undang

imigrasi menghalang kemasukan baru orang asing ke Tanah Melayu. Tiada sekatan terhadap

kemasukan orang asing ke Tanah Melayu sebelum undang-undang imigrasi pada tahun 1930an

kerana keperluan Inggeris untuk mendapatkan tenaga buruh bagi merancakkan ekonomi

perlombongan, peladangan dan pembinaan prasarana baru seperti pembinaan jalan kereta api

dan jalan raya.

Kewujudan jabatan Pelindungan Orang Asing adalah untuk melindungi para buruh imigran

daripada ditindas dan dianiaya oleh kongsi gelap mahupun majikan. Jabatan Pelindungan

Orang Asing yang dilindungi oleh pemerintah Inggeris terhadap buruh-buruh asing

menunjukkkan seolah-olah kerajaan Inggeris menggalakkan kemasukan buruh asing. Tindakan

dan dasar kerajaan Inggeris mempastikan mereka tidak kehilangan buruh bagi menjana

ekonomi Tanah Melayu. Kewujudan undang-undang buruh yang memerlukan para majikan

untuk memberikan kemudahan yang sepatutnya kepada buruh imigran diperkukuhkan lagi

dengan adanya Jabatan Pelindungan Orang Asing. Jabatan Pelindungan Orang Asing bukan

sahaja menggalakkan kemasukan buruh asing tetapi menggalakkan mereka untuk tidak pulang

ke negara asal. Pada tahun 1927 – 1932 sewaktu kemelesetan ekonomi orang-orang asing

hendak pulang ke negara asal mereka dan menjadi masalah kepada pemerintah Inggeris.

Merujuk dasar-dasar pemerintahan Inggeris membuktikan bahawa kewujudan masyarakat

majmuk di negara ini adalah hasil pelaksanaan dasar yang berkehendakan buruh imigran bagi

menjana ekonomi dan membolehkan penjajah mendapat keuntungan ekonomi dengan tidak

mengambil kira permasalahan yang dihadapi oleh masyarakat pribumi.

ii. Ekonomi

Perubahan sistem sara diri kepada sistem komersial disebabkan dasar ekonomi komersial,

kapitalisme dan bebas berlaku. Ini mengakibatkan pembukaan tanah dan ladang serta

peningkatan pelombongan bijih timah telah banyak mendorong kepada wujudnya sistem

ekonomi moden berteraskan industri berasaskan buruh. Oleh itu, keperluan pemodenan

prasarana baru memerlukan tenaga buruh dan berlakulah kemasukan buruh-buruh asing.

iii. Sosial

Dasar pendidikan pemerintahan Inggeris lebih menjuruskan aspek penekanan. Dasar ini

menjelaskan bagaimana wujudnya masyarakat majmuk di Malaysia. Inggeris menggalakkan

perbezaan kaum dan melebarkan lagi jurang perpaduan di Malaysia iaitu melalui dasar

pendidikan yang berteraskan negara ibunda. Oleh itu, kita dapat melihat tindakan Inggeris yang

tidak menyeragamkan sukatan pendidikan dan pendidikan guru. Dengan kewujudan sukatan

pendidikan yang berbeza serta keperluan guru berasaskan tindakan komuniti setiap kaum di

Malaysia telah meninggalkan kesan keadaan ini.

Setiap kaum mengambil inisiatif mengikut sukatan pendidikan serta mengambil guru dari

negara asal mereka. Ini jelas menunjukkan bahawa Inggeris tidak mempunyai agenda bagi

menghalang ketidakseragaman dalam dasar pendidikan mereka. Sementelah orang-orang

Melayu hanya mendapat pendidikan kemahiran bagi mengerjakan kerja-kerja sara diri sahaja

dan tidak diberi peluang untuk mendapatkan kemahiran dan ilmu akademik. Anak-anak para

bangsawan Melayu dikhaskan mendapatkan kemahiran dan ilmu akademik. Justeru, keadaan

dasar ini sebenarnya menggalakkan lagi kemasukan orang asing kerana mereka tahu bahawa

mereka masih lagi memperolehi pendidikan walaupun di negara asing. Oleh itu, ini

menjelaskan bahawa Inggeris sebenarnya menggalakkan kemasukan mereka dan menjaga

kebajikan mereka bagi keuntungan ekonomi penjajah.

Di Malaysia, etnik merupakan sekelompok manusia yang mengamalkan budaya yang hampir

seragam, termasuk adat resam, pakaian, bahasa dan kegiatan ekonomi adalah merupakan

konsep masyarakat majmuk yang merujuk kepada etnik. Konsep-konsep ras dan bangsa

adalah konsep etnik yang mempunyai pengertian dan saling berkait rapat. Justeru itu, menurut

Mansor Abdul Rahman & Mohamad Ainuddin (2006), ras dan bangsa memberikan tekanan

kepada perbezaan fizikal atau sifat-sifat biologi iaitu keturunan dan pertalian darah yang sama

antara sesama manusia. Terdapat pelbagai kelompok etnik yang hidup berlainan tetapi di

bawah sistem politik yang sama merupakan konteks masyarakat majmuk Malaysia.

Perbezaan budaya dapat mengelaskan etnik. Ciri-ciri budaya seperti adat resam, pola

keluarga, pakaian, pandangan mengenai kecantikan, orientasi politik, kegiatan ekonomi dan

hiburan membezakan etnik. Etnik di Malaysia terdiri daripada orang Melayu, Cina, India,

Kadazan Dusun, Melanau dan pelbagai bangsa lain. Pada dasarnya, etnik bersikap etnosentrik

iaitu menganggap ciri-ciri budayanya sebagai wajar, betul dan lebih utama daripada budaya

etnik lain yang dipandang rendah serta dianggap ganjil ataupun berada pada tahap rendah atau

tidak bermoral.

Konsep etnisiti dan etnosentrisme dibentuk daripada konsep etnik. Rasa kekitaan sesuatu

kumpulan etnik tertentu dirujuk kepada etnisiti. Oleh sebab itu, wujudlah satu kebudayaan atau

sub budaya yang jelas menyatukan anggotanya dalam satu sejarah, nilai, sikap dan tingkah

laku yang sama. Kepercayaan atau rasa bangga yang wujud dalam kalangan anggota

sesebuah kelompok etnik dirujuk kepada etnosentrisme iaitu budaya dan etnisiti mereka adalah

jauh lebih baik serta hebat daripada kelompok lain. Suatu perspektif yang melihat kelompok

etnik lain menerusi lensa dan kaca mata etnik sendiri adalah merupakan definisi etnosentrisme

juga.

Konsep-konsep ras dan etnik kerap kali dicampur aduk sehingga maknanya lebih kurang sama

di Malaysia. Di Sabah dan Sarawak, orang Melayu, Cina dan India serta pelbagai etnik lain

sepatutnya dikenali sebagai etnik, juga dipanggil ras dalam kehidupan seharian.

Ras boleh dikatakan sebagai sebuah kelompok sosial yang mempunyai tanda pengenalan

kolektif berasaskan ciri-ciri fizikal biological yang nyata seperti warna kulit, warna mata, warna

rambut dan sebagainya. Warna kulit adalah ciri yang paling ketara untuk membezakan

kumpulan manusia.

Pandangan, pemikiran atau kepercayaan negatif oleh sesuatu kelompok sosial atau para

anggotanya terhadap sesuatu kelompok lain berdasarkan perbezaan wajah fizikal-biologikal

atau ras semata-mata dan ditunjukkan secara terbuka melalui perilaku atau tindakan terbuka

ditakrifkan sebagai rasisme. Gabungan prejudis dan kuasa yang diartikulasi melalui

diskriminasi berasaskan warna kulit dan ciri-ciri fizikal biological yang lain ialah rasisme juga.

Tahap individu dan tahap institusi adalah dua tahap yang wujud daripada rasisme. Rasisme

yang berlaku dalam bentuk kepercayaan adalah tahap individu di mana wujudnya ras tertentu

yang berstatus lebih tinggi dan ras yang berstatus lebih rendah. Pada peringkat individu

rasisme, wujud dalam bentuk kepercayaan dan sikap individu. Rasisme tahap institusi

melibatkan dasar dan pelaksanaan yang bersifat diskriminasi, seterusnya membentuk

ketidaksamaan bagi masyarakat daripada ras yang berbeza. Pada tahap institusi rasisme ia

dapat dilihat secara tersirat dalam struktur sosial.

Definisi budaya ialah kemajuan fikiran, akal budi atau cara berfikir dan berkelakuan merujuk

Kamus Dewan (2005). Selain itu, budaya didefinisikan sebagai suatu cara hidup yang

diamalkan oleh kumpulan tertentu dan meliputi sistem sosial, susunan organisasi ekonomi,

politik, agama, kepercayaan, adat resam, sikap dan nilai.

Budaya kebendaan dan budaya bukan kebendaan dibahagikan daripada budaya. Peralatan

dan kelengkapan hidup seperti rumah, kereta, perahu, senjata dan sebagainya adalah budaya

kebendaan. Orang Melayu mempunyai rumah yang reka bentuknya berbeza daripada orang

Inggeris atau orang Eskimo adalah sebagai contoh. Kepercayaan, adat istiadat dan undang-

undang adalah budaya bukan kebendaan. Adat istiadat dijalankan secara tersendiri dalam

kehidupan oleh setiap masyarakat. Adat perkahwinan masyarakat Melayu, pihak lelaki

memberi hantaran kepada pihak perempuan manakala bagi masyarakat India hantaran

perkahwinan diberikan oleh pihak perempuan kepada pihak lelaki. Faktor agama penting dalam

budaya Melayu kerana agama bukan sahaja dianggap sebagai satu sistem kepercayaaan

semata-mata tetapi juga sebagai satu perlembagaan hidup yang meliputi kepercayaan dan

amalan hidup. Alat komunikasi penting dalam bahasa. Sebagai petunjuk jalan, adat resam

juga mustahak bagi seseorang dalam mengendalikan hidup bermasyarakat dan berbudaya.

Dalam pembentukan sesuatu budaya, terbahagi kepada dua peranan utama iaitu membina imej

negara ke arah mewujudkan keperibadian serta identiti dan memupuk kesedaran kebangsaan

dan kenegaraan bercirikan kerohanian, kemanusiaan, spiritual dan mental. Aspek cara

pengendalian hidup adalah budaya yang memberikan identiti kepada sesuatu kelompok.

Daripada satu keturunan kepada satu keturunan untuk mewarisi budaya. Menurut Mohd Taib

Osman (1988), budaya dikatakan sebagai satu himpunan kelengkapan intelektual dan

kebendaan yang dapat memenuhi kehendak biologi dan kemasyarakatan serta dapat

menyesuaikannya dengan keadaan sekeliling.

Konsep masyarakat majmuk kepada masyarakat campuran yang berbilang bangsa iaitu terdiri

daripada berbagai rasa atau etnik yang berada di bawah satu pemerintahan, menurut

J.S.Furnival. Dalam erti kata sebenar campuran ialah bergaul tetapi tidak bercantum. Agama

yang berbeza diamalkan oleh setiap kumpulan.

i. Melayu

Kumpulan etnik terbesar di Malaysia ialah kaum Melayu iaitu merangkumi lebih 50 peratus

penduduk negara. Orang Melayu di Malaysia adalah merujuk kepada orang yang

mengamalkan kebudayaan Melayu, berbahasa Melayu dan mempunyai keturunan Melayu.

Sikap peramah dan budaya seni yang sangat kaya menyebabkan orang Melayu terkenal.

Pada dasarnya, orang Melayu merupakan penganut agama Islam. Penduduk luar bandar di

Semenanjung pada masa lalu sebahagian besar adalah orang Melayu. Sejak tahun 1970an

sehingga kini keadaan tersebut mula berubah kerana proses penghijrahan ke bandar.

Kebanyakan yang terlibat dalam aktiviti ekonomi pertanian dan perikanan, sama ada dalam

skala kecil-kecilan atau secara komersial masih tinggal di luar bandar. Pelbagai sektor seperti

sektor perkhidmatan awam, sektor swasta, sektor perdagangan dan perniagaan melibatkan

sebahagian besar etnik Melayu di bandar.

ii. Cina

Golongan etnik kedua terbesar di Semenanjung ialah orang Cina. Pelbagai agama seperti

Buddhisme, Konfusianisme, Kristian, Taoisme dan Islam dianuti oleh masyarakat ini. Sektor

perdagangan dan perkhidmatan adalah merupakan tumpuan sebahagian besar etnik Cina.

Sebahagian besar orang Cina tertumpu di bandar-bandar utama, khasnya di Lembah Kelang.

iii. India

Golongan etnik yang ketiga terbesar di Semenanjung ialah orang India. Sebahagian besar

orang India pada masa lalu bekerja dan menetap di estet. Terdapat di kalangan mereka pada

masa kini yang berpindah ke bandar-bandar dan menerokai pekerjaan di sektor perdagangan

atau perkhidmatan dan menjalani kehidupan di bandar. Terdapat golongan sub etnik seperti

orang Sikh, Tamil, Malayali dan Singhala dalam kategori etnik India. Etnik India di negara ini

merupakan penganut pelbagai agama seperti Hindu, Sikhisme dan Islam.

Etnik-entik lain

Orang Asli ialah golongan etnik terkecil di Semenanjung tetapi terkenal dalam kajian

antropologi. Penduduk di kawasan pendalaman di beberapa negeri di Semenanjung

kebanyakannya orang Asli. Anutan kepercayaan orang Asli adalah kepercayaan tradisional,

animism, Kristian dan Islam. Terdapat kelompok-kelompok kecil seperti masyarakat Baba

Nyonya di Melaka dan Pulau Pinang, masyarakat Portugis di Melaka dan Thai di beberapa

negeri di utara Semenanjung selain orang Asli. Namun mereka yang terdiri daripada

masyarakat minoriti juga mempunyai budaya yang unik seperti budaya masyarakat Baba

Nyonya.

Menurut Furnivall, dalam sektor pekerjaan pula terdapat pembahagian tenaga buruh yang

ketara mengikut kaum. Setiap kaum menjalankan kegiatan pekerjaan tertentu untuk mencari

sumber pendapatan bagi menyara kehidupan seharian mereka berdasarkan kesesuaian dan

kemahiran mereka sendiri. Bidang pertanian dan penangkapan ikan diurus oleh orang Melayu

dan orang Cina menguruskan perlombongan dan perdagangan. Manakala golongan orang

India pula menguruskan bidang perladangan getah dan perladangan lain. Tempat kediaman

berlainan dan cara kerja yang dilakukan menyebabkan kegiatan ekonomi yang dijalankan juga

terpisah. Kawasan kampung berhampiran kawasan pertanian dan pinggir laut merupakan

kawasan tempat tinggal orang Melayu, orang Cina tinggal di kawasan perlombongan dan

bandar sebagai pusat untuk menjalankan perniagaan serta orang India pula tinggal di estet-

estet dan ladang kelapa sawit. Justeru taraf kemajuan ketiga-tiga kaum berbeza mengikut jenis

pekerjaan.

SEJARAH KEWUJUDAN MASYARAKAT MAJMUK DI MALAYSIA

Sebuah tempat tumpuan, pengembaraan, pelayaran dan pusat perdagangan adalah

merupakan Tanah Melayu yang sudah tentunya pernah menjadi satu tempat persinggahan dan

penempatan bagi orang-orang daripada pelbagai kebudayaan dan asal usul. Oleh itu konsep

pencampuran populasi bukanlah merupakan satu fenomena baru dan asing di Malaysia.

Struktur susunan ras, etnik dan corak penempatan penduduk masa kini telah ditentukan pada

zaman perkembangan kolonial dan eksploitasi orang British di Semenanjung Malaysia adalah

menurut pendapat kebanyakan ahli sejarah dan antropologi sosial. Zaman paling penting

dalam menentukan pola-pola etnik, ekonomi dan politik masa kini Semenanjung Malaysia

adalah pada tahun 1786 hingga 1914.

Perkara yang penting dalam mencorakkan kemajmukan masyarakat Malaysia adalah

aspek demografi. Betapa uniknya masyarakat Malaysia dari segi komposisi etnik yang turut

mewarnai wajah sosiobudaya, demografi politik dan proses politik di Malaysia diperlihatkan

bukan sahaja dari aspek demografi.

Zaman Pendudukan Inggeris

Pada Ogos 1786, campur tangan Inggeris di Tanah Melayu bermula apabila Francis Light

menduduki Pulau Pinang menyebabkan kemasukan migran secara besar-besaran dari luar.

Semasa pemerintahan kolonial British di Malaysia dalam jangka masa yang panjang iaitu

selama lebih seratus lima puluh tahun bermula 1786 hingga 1957. Malaysia telah diduduki oleh

Jepun semasa perang dunia kedua di antara tahun itu. Jangka masa singkat itu dianggap tidak

mempunyai signifikan yang besar kepada komposisi dan mobiliti penduduk. Oleh itu

masyarakat homogenios Melayu Tanah Melayu telah mengalami transformasi kepada

masyarakat heterogenios Malaysia yang mengandungi etnik-etnik Melayu, Cina dan India

sebagai komponen utamanya.

Penduduk Tanah Melayu dan kepulauan Borneo ketika itu didominasi oleh orang Asli, orang

Melayu dan kaum bumiputera Sabah dan Sarawak sebelum kurun ke-18. Waktu itu migrasi dari

luar juga berlaku tetapi jumlahnya terhad. Menurut James P.Ongkili, 1985:4, terdapat juga

kaum pendatang dari Sumatera, Indonesia namun tidak menjejaskan corak masyarakat ketika

itu kerana kaum pendatang ini adalah daripada rumpun bangsa yang sama.

Perubahan dalam struktur masyarakat yang berlaku di Malaysia disebabkan oleh fenomena

migrasi dari luar akibat faktor penarik yang ada di bumi mahupun faktor penolak di negara asal

masing-masing bertanggung jawab mencernakan perubahan berkekalan sejak awal kurun ke-

18 hingga ke hari ini. Sementelah struktur masyarakat di Malaysia berubah adalah disebabkan

migrasi dari luar dan juga faktor penolak dan penarik. Sedikit demi sedikit migrasi ini berlaku

sebelum penjajahan barat tetapi berleluasa setelah penjajahan berlaku. Faktor utama dalam

aktiviti migrasi dari luar terutamanya China dan India adalah aktiviti ekonomi dan perladangan.

Masyarakat Cina dari Negara China sebenarnya ingin keluar daripada hidup penuh dengan

kemiskinan dan penderitaan. Justeru mereka terpaksa keluar berhijrah hingga ke Tanah

Melayu. Beberapa cara yang dikenalpasti diusahakan oleh orang Cina sendiri yang telah

menetap lama di Tanah Melayu bagi kemasukan buruh-buruh Cina. Dari semasa ke semasa

bilangan buruh Cina yang berhijrah memang ramai dan sentiasa bertambah. Walau

bagaimanapun angka yang tepat sukar ditentukan kerana ketiadaan dokumen yang sah dan

kemasukan secara haram ke Tanah Melayu.

Bermulanya proses pembentukan masyarakat majmuk adalah kerana kemasukan masyarakat

Cina dan pengaruh masyarakat Cina yang semakin bertambah. Oleh kerana pengaruh

masyarakat Cina ke Tanah Melayu telah mengubah corak dan sistem sosial Alam Melayu serta

juga masyarakat Melayu ketika itu. Akhirnya satu masyarakat baru terbentuk akibat

kedatangan masyarakat Cina iaitu Baba Nyonya dan Cina Muslim. Kepelbagaian dan

kemajmukan masyarakat di Malaysia menggambarkan keunikan pada pandangan masyarakat

luar dengan wujudnya golongan baru ini.

Selepas Cina migran kedua terbesar adalah kelompok India. Negapatam dan Madras, India

Selatan adalah tempat asal kebanyakan mereka. Selain itu India juga mengalami masalahnya

sendiri yang menyebabkan penduduknya berhijrah ke luar. Kemiskinan dan kebuluran

merupakan suasana yang melanda negara itu mendorong penduduknya berhijrah ke luar

negara-negara lain termasuk Tanah Melayu ketika itu. Sejak pembukaan Pulau Pinang oleh

Inggeris migran India sudah mula berhijrah ke Tanah Melayu. Setelah Inggeris berjaya

menguasai negeri-negeri Melayu bilangan mereka bertambah.

Masyarakat luar seperti Indonesia dan Ceylon juga menjadi migran ke Tanah Melayu, Sabah

dan Sarawak selain dari China dan India. Bilangan mereka jauh lebih rendah berbanding

dengan buruh dari China dan India. Selain itu kebanyakan pendatang Indonesia berasal dari

Jawa, Kalimantan (Banjarmasin), Celebes, Timor dan Sulawesi serta beberapa bahagian

kepulauan yang berhampiran dengan Selat Melaka. Sementelah pendatang dari Indonesia juga

berbilang suku kaum dan etnik antaranya orang Jawa, Bugis, Minang dan Banjar. Kebanyakan

pendatang dari Ceylon terdiri daripada kaum Sinhalese. Sehubungan itu mereka datang dari

kawasan pantai selatan negara tersebut dan telah datang dengan jumlah yang agak ramai

selepas kurun ke-19 berterusan hingga kurun ke-20an. Penjajahan British di Ceylon yang

menyebabkan kedatangan mereka berterusan. Faktor utama penghijrahan mereka adalah

bukan faktor ekonomi tetapi mereka ingin mencari rezeki yang lebih berbanding apa yang

mereka dapat di negara asal.

Proses pembentukan masyarakat majmuk yang berbilang kaum seperti sekarang bermula

setelah kemasukan daripada luar. Pada mula proses pembentukan masyarakat menghadapi

kesukaran kerana berbeza fahaman, amalan, ras dan etnik serta kehidupan seharian. Sebagai

contoh peristiwa 13 Mei 1969 banyak konflik berlaku dalam proses pembentukan ini. Konflik

yang berlaku dalam masyarakat majmuk mengikut garisan pemisah ras dan bukan garisan

kelas. Masalah sosio-ekonomi dan politik pasti akan timbul dengan pengambilan pekerja buruh

dari luar dibuat secara tetap lebih membimbangkan dan bagi mengelakkan pembentukan

masyarakat majmuk pelbagai etnik atau heterogeneous seperti mana yang cuba dielak oleh

negara-negara Eropah Barat dan Telok.

Lahirnya kelompok daripada keturunan Cina dan India setelah kemasukan migran dari luar

yang berasimilasi dengan budaya tempatan seperti kelompok Baba Nyonya yang berketurunan

Cina dan kelompok Chitty yang berketurunan India. Apabila berlangsungnya perkahwinan

antara orang asing dengan penduduk tempatan maka asimilasi bangsa juga turut berlaku,

wujud beberapa sub kategori penduduk berdarah campuran seperti kelompok Peranakan,

kelompok Syed dan lain-lain. Sekarang kebanyakan penduduk Malaysia mempunyai darah

kacukan Melayu-Arab, Melayu-India, Melayu-Cina dan lain-lain.

Kumpulan etnik terbesar di Malaysia ialah kaum Melayu iaitu merangkumi lebih 50 peratus

penduduk negara ini. Jika merujuk kepada orang Melayu menunjukkan orang itu beragama

Islam dan mengamalkan kebudayaan Melayu, berbahasa Melayu dan mempunyai keturunan

Melayu. Sikap peramah dan budaya seni yang sangat kaya menyebabkan orang Melayu

terkenal.

Kumpulan etnik kedua terbesar ialah kaum Cina yang merangkumi 25 peratus populasi. Kaum

Cina hari ini kebanyakannya berasal daripada pendatang yang merantau pada abad ke-19.

Kaum Cina terkenal kerana kuat bekerja dan pandai berniaga. Cara berbicara dialek tiga

kumpulan kecil kaum Cina iaitu Hokkien tinggal di utara Pulau Pinang, Kantonis tinggal di Kuala

Lumpur dan juga kumpulan penutur bahasa Mandarin tinggal di kawasan selatan tanah air di

Johor.

Kaum India merupakan kumpulan etnik terkecil antara tiga kumpulan etnik utama di negara ini

yang merangkumi 10 peratus populasi. Kaum India kebanyakannya berasal daripada

pendatang dari Selatan India yang berbahasa Tamil datang ke Malaysia sewaktu zaman

penjajahan British dahulu. Kedatangan mereka ke sini adalah untuk mencari kehidupan yang

lebih baik dan keluar daripada sistem kasta yang diamalkan di India. Kaum India ini

kebanyakannya beragama Hindu dan mereka turut membawa budaya mereka yang unik serta

pembinaan kuil, makanan pedas dan pakaian sari yang mewah.

MASYARAKAT MAJMUK DI MALAYSIA

1.1 Malaysia sangat sinonim dengan masyarakat majmuk dan sebagai sebuah negara yang

bercirikan pelbagai kaum serta identiti. Di seluruh Malaysia terdapat lebih 80 kaum. Terdapat

tiga bangsa yang paling utama iaitu Melayu, India dan Cina daripada 80 kaum yang ada di

seluruh negara. Konsep masyarakat membawa maksud kumpulan manusia yang menetap

bersama-sama di suatu tempat dengan mengikut aturan dan cara tertentu serta masyarakat ini

pula terdiri daripada beberapa kaum atau bangsa iaitu merujuk Kamus Dewan. Justeru

gabungan kedua-dua istilah masyarakat majmuk membawa maksud ‘satu kumpulan manusia

yang terdiri daripada pelbagai rumpun bangsa telah membentuk satu kesatuan’, khususnya

dalam aspek politik, sosial dan ekonomi di sesuatu tempat bagi membentuk satu kumpulan

yang bersatu padu.

1.2 Menurut pendapat Furnivall masyarakat majmuk muncul akibat daripada dasar-dasar

penjajah yang menggalakkan penghijrahan penduduk mengikut keperluan ekonomi mereka

yang telah mengakibatkan wujudnya kelompok-kelompok yang pelbagai ragam dalam satu unit

politik. Mereka tidak bergantung antara kaum lain namun kelompok-kelompok ini bercampuran,

amat berpegang kuat kepada agama, bahasa, budaya, idea-idea dan cara hidup yang

tersendiri.

1.3 Perkara yang akan dibincangkan pertamanya ialah sejarah yang mewujudkan masyarakat

majmuk merupakan intipati yang menjadi tumpuan di Semenanjung Malaysia. Semasa era

kegemilangan Melaka lagi hadir pelbagai kaum pada asasnya telah bermula melalui proses

perdagangan yang dijalankan. Namun kehadiran mereka ini tidak dapat digerak menyusuri

istilah masyarakat majmuk. Pada kurun ke-18 penggunaan istilah masyarakat majmuk bermula

dengan adanya peranan pihak British. Pada masa dulu Malaysia dikenali sebagai Tanah

Melayu pernah dijajah oleh tiga negara yang berbeza iaitu Protugis, Belanda, British dan Jepun.

Maka kupasan kewujudan masyarakat majmuk di Malaysia melalui penjajahan kuasa asing

diberi perhatian.

A. KEDATANGAN PORTUGIS

Pada 11 September 1509 Portugis telah datang ke Melaka semasa pemerintahan Sultan

Mahmud Shah yang diketuai oleh Diego Lopez De Sequeira dengan lima buah kapal. Sultan

telah menahan beberapa orang pedagang Portugis yang datang berdagang akibat sedikit

perselisihan faham. Pada Julai 1511 Alfonso De Alburqaque tiba di Melaka untuk

membebaskan para banduan lalu menghantar utusan meminta sultan Melaka membebaskan

orang Portugis serta membayar ganti rugi. Melaka telah diserang oleh 800 orang Portugis dan

600 orang India kerana keengganan baginda sultan melaksanakan tuntutan tersebut. Seramai

1400 orang tentera ini telah menambahkan lagi jumlah masyarakat yang berbilang kaum yang

ada pada ketika itu. Orang Portugis telah Berjaya menawan Melaka pada 24 Ogos 1511.

B) KEDATANGAN KUASA BELANDA

Belanda menyerang Kota Portugis Melaka pada tahun 1597. Johor berpakat dengan

Belanda untuk menguasai Melaka pada tahun 1606. Portugis mendapat bantuan dari Goa

walaupun percubaan selama tiga bulan gagal. Kapal Belanda telah memusnahkan kapal

Portugis di pelabuhan pada tahun 1636 dan akhirnya Melaka jatuh ke tangan Belanda pada 14

Januari 1641. Manuel De Souza Couthinho , Gabenor Portugis telah menyerahkan kuasa

pemerintahan kepada Kapten Minne Williemson Kaartokoe.

c) PENDUDUKAN BRITISH DI TANAH MELAYU SEBELUM PERANG DUNIA KEDUA

Semasa penjajahan British perubahan ketara berlaku. Pergolakan politik dan perebutan

takhta yang berlaku di Kedah dan Johor telah dijadikan kesempatan oleh British untuk

menakluk Pulau Pinang dan Singapura merupakan permulaan pendudukan British di Tanah

Melayu. Pada tahun 1824 melalui perjanjian Inggeris Belanda, Belanda telah diserahkan

kepada pihak British.

Negeri-negeri Selat adalah tiga wilayah telah disatukan di bawah satu pentadbiran.

mentah untuk industri barat, mencari pasaran baru bagi barangan siap dan mencari peluang

baru untuk pelaburan di barat. Jalan kereta api yang menghubungkan bandar dengan

pelabuhan, perladangan dan pembangunan bandar-bandar kecil telah menyebabkan Tanah

Melayu membangun dengan pelbagai infrastruktur.

Pada ketika itu Tanah Melayu kekurangan pekerja di sektor perladangan dan

perlombongan telah menyebabkan pihak British mulai membawa masuk beramai-ramai buruh

dari China dan India untuk menampung kekurangan pekerja. Pertumbuhan sektor bandar,

jalan-jalan, rel-rel kereta api dan pembahagian kelompok kaum bandar dan luar bandar

bertambah besar disebabkan oleh penambahan penduduk dan peningkatan kegiatan ekonomi.

Masyarakat majmuk mempunyai ciri-ciri tertentu lalu terbentuk Dasar Pecah dan

Perintah (Divide and Rule). Masyarakat Cina diberi peranan untuk mengusahakan lombong-

lombong bijih timah manakala masyarakat India bekerja di ladang-ladang dari sudut demografi.

Manakala masyarakat Melayu di kawasan kampung dan bekerja sebagai petani. Sebelum

kedatangan British berlaku penghijrahan orang Cina namun selepas kehadiran British dasar

penghijrahan adalah lebih liberal serta diwujudkan bagi menjamin keselamatan undang-undang

dan seterusnya keadaan ini menggalakkan lebih banyak migrasi masuk. Pada penghujung

kurun ke-19 kemasukan orang India berlaku dengan pesat kerana perkembangan perladangan

seperti getah dan kopi. Migrasi Cina dan India dilindungi oleh British. Jurang perbezaan antara

kaum, pembangunan dan ekonomi wujud kerana keadaan ini.

d) PENDUDUKAN JEPUN DI TANAH MELAYU

Pembentukan masyarakat Malaysia yang sedia wujud pada hari ini adalah kesan

daripada pendudukan Jepun di Tanah Melayu. Malai Baru adalah merupakan pentadbiran

Jepun di Tanah Melayu dan ianya diletakkan di bawah kuasa pentadbiran tentera Jepun yang

berpusat di Singapura. Snoyan pula dikenali di Singapura telah diasingkan daripada

pentadbiran di Tanah Melayu. Satu wilayah dibentuk dari segi pentadbiran yang terdiri dari

Pulau Pinang, Melaka,Tujuan penjajahan British di Tanah Melayu adalah untuk memenuhi

keperluan permintaan bahan Perak, Pahang, Selangor dan Negeri Sembilan. Negeri Perlis,

Kedah, Kelantan dan Terengganu diletakkan di bawah pemerintahan Siam pada tahun 1945

dengan tujuan membalas jasa Siam.

Kesan sosial berkaitan dengan hubungan antara kaum dan juga keadaan masyarakat

dari segi pendidikan serta pentadbiran adalah wujud daripada penjajahan Jepun. Terdapat dua

bentuk hubungan kaum semasa Perang Dunia ke-2 iaitu hubungan kerjasama antara kaum

menentang penjajah Jepun (MPAJA) dan juga hubungan tegang antara etnik Melayu dan Cina

ekoran dasar pilih kasih atau diskiminasi terhadap etnik Cina.

Kawasan-kawasan baru dibuka iaitu permulaan masalah setinggan kerana penindasaan

Jepun terhadap orang-orang Cina di Tanah Melayu. Orang-orang Melayu yang tinggal di

kampung-kampung tradisi telah mengakibatkan pertembungan budaya. Perkahwinan kacukan

di antara orang Cina dan orang Melayu menyebabkan pertembungan budaya dan telah

melahirkan generasi masyarakat Baba dan Nyonya yang boleh kita lihat banyak di Melaka pada

hari ini. Kemasukan migrasi terutamanya dari Cina disebabkan peperangan antara Cina dan

Jepun disekat oleh Jepun di Tanah Melayu. Pengaliran keluar orang Cina secara beramai-

ramai telah berlaku di antara tahun 1947 hingga 1953. Migrasi dari India masih lagi berlaku

sungguhpun dalam kadar yang rendah. Jepun telah meletakkan senjata dan berundur dari

Tanah Melayu pada tahun 1945.

e) PENDUDUKAN BRITISH DI TANAH MELAYU SELEPAS JEPUN

Pada tahun 1945 selepas Jepun berundur dari Tanah Melayu British kembali

memerintah. Pembentukan Jawatankuasa Perhubungan Kaum telah diusahakan demi

perpaduan setelah kedatangan semula Inggeris. Sokongan rakyat terhadap mereka luput sama

sekali kerana merasakan mereka lemah dan tidak mampu menentang Jepun selama lima tahun

penaklukan Jepun di Tanah Melayu. Oleh itu perkara ini membawa kepada tuntutan

kemerdekaan oleh penduduk Tanah Melayu yang berbilang kaum daripada pihak British.

Bagi mencapai kemerdekaan Tanah Melayu pihak British telah memberi syarat

yang paling besar iaitu orang Melayu harus menerima dan bekerjasama dengan masyarakat

Cina, India dan masyarakat lain sebagai warganegara. Masyarakat Melayu sukar memberi

kerakyataan kepada kaum Cina dan India pada mulanya. Keganansan Parti Komunis Malaya

telah berlaku dengan berleluasa menyebabkan hubungan etnik tegang di mana etnik Cina yang

menyokong dan menyertai PKM bertindak ganas terhadap etnik Melayu sebagai kaedah balas

dendam semasa pemerintahan Jepun dahulu. Pada tahun 1948 kerajaan telah mengistiharkan

darurat kerana berpunca daripada keadaan ini. Hubungan etnik bertambah baik dan

mewujudkan kerjasama menentang komunis semasa darurat.

British menawarkan kerakyatan secara automatik kepada penduduk imigran Tanah

Melayu kerana keganasan PKM dan akhirnya terpaksa dipersetujui oleh orang Melayu sebagai

salah satu kaedah membenteras keganasan PKM. British telah memerdekakan Tanah Melayu

atas usaha Rombongan kemerdekaan 1956 yang diketuai oleh Tuanku Abdul Rahman pada

tahun 1957. Pada tahun 1960 darurat dibubarkan. Penjajahan British telah memberi kesan,

impak positif dan negatif kepada pembangunan dan keamanan negara yang dapat dinilai

perkembangannya dari semasa ke semasa hingga ke hari ini.

3. Kesan Penjajahan kuasa asing dalam pembentukan masyarakan majmuk di Malaysia.

Perkembangan masyarakat majmuk di Malaysia dapat dilihat dan dirumuskan kepada

tiga tempoh yang berbeza iaitu pertama, zaman penjajahan British di mana ketiga-tiga kaum

langsung tidak berinteraksi. Tanah Melayu ditegaskan adalah milik orang Melayu, ekonomi

komersial pula milik orang Cina dan India sementara politik milik British hinggakan orang

Melayu ketinggalan. Terdapat beberapa faktor yang menjadikan orang Melayu tidak terlibat

dengan ekonomi kormesial. Antara sebabnya adalah British sendiri dengan dasarnya yang

menekan penduduk asal serta ‘Dasar Pecah Perintah’ yang dijalankan British sewaktu

penjajahannya.

Era menuju kemerdekaan merupakan tempoh kedua dilihat terdapat hubungan antara

kaum di mana Melayu dengan Parti Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO), Cina dengan

Persatuan Cina Malaya (MCA) dan India dengan Kongres India Se-Malaya (MIC) membentuk

parti politik yang berteraskan kaum masing-masing namun berada di bawah satu payung iaitu

Parti Perikatan. British bersetuju memberikan kemerdekaan kepada Tanah Melayu pada tahun

1957 hasil daripada kerjasama antara kaum. Peristiwa darurat telah berlaku sebelum

kemerdekaan selepas tempoh penjajahan Jepun pada 1948 hingga 1960 yang melibatkan Parti

Komunis Malaya. Hubungan antara orang Melayu dan Cina kembali tergugat dalam tempoh ini.

Zaman selepas kemerdekaan merupakan peringkat yang ketiga atau terakhir yang

merujuk zaman selepas 1969 yang masih lagi terdapat jurang dalam pelbagai bentuk yang

bukan sahaja dari segi ekonomi. Pihak kerajaan telah merangka beberapa strategi yang boleh

mewujudkan keadaan aman damai menepati makna sebenar masyarakat majmuk. Walau

bagaimanapun ianya masih lagi tidak mencapai matlamat perpaduan kerana masing-masing

berusaha mengekalkan identiti sendiri dan enggan menerima asimilasi dari budaya lain.

Penggunaan “Malaysian Malaysia” telah mula digunakan pada sekitar tahun 1965 namun ia

tidak begitu diterima pakai. Salah satu matlamat kerajaan kini dalam memastikan kesepaduan

masyarakat iaitu dikenali sebagai Bangsa Malaysia.