laporan ilmu tanah - copy.docx

8/15/2019 Laporan Ilmu Tanah - Copy.docx

1/27

LAPORAN PRAKTIKUM

ILMU TANAH

Disusunoleh :

Kelompok IIA

Susan R. Siahaan 23!""3"#"$

%URUSAN P&RTANIAN

'AKULTAS P&T&RNAKAN DAN P&RTANIAN

UNI(&RSITAS DIPON&)ORO

S&MARAN)

2"!


2/27

L&M*AR P&N)&SAHAN

Judul : LAPORAN PRAKTIKUM ILMU TANAH

Kelompok : IIA (DUA)A

ProgamStud : S!"A#RI$ISNIS

Ta%ggal Pe%ge&a'a% : Me !*

Me%+etu,u-

Koord%ator A&&te%Praktkum

Ilmu Ta%a'

Nama

NIM

A&&te% Pem.m.%gPraktkum

Ilmu Ta%a'

Nama

NIM

Me%geta'u-

Koord%ator PraktkumIlmu Ta%a'

Dr/ Ir/ 0 %da%g D1 Pur.a,a%t - M /S /

NIP/ !232*4 !2255

DA'TAR ISI


3/27

Halama%

KATA P0N#ANTAR/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////6

DA7TAR ISI///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////6

DA7TAR TA$0L///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////6

DA7TAR LAMPIRAN///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////6

$A$ I/P0NDAHULUAN///////////////////////////////////////////////////////////////////////////!

$A$ II/ TINJAUAN PUSTAKA///////////////////////////////////////////////////////////////

/!/ Pro8l Ta%a'/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

// Tek&tur Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////////////////

/5/ Ko%&&te%& Ta%a'

/*/ Kadar Ar Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////////////

/9/ Kerapata% Partkel da% Kerapata% Ma&&a Ta%a'/////////////////////

/3/ Kema&ama% Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////////

// $a'a% Orga%k Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////

/4/ Kadar Ntroge% Ta%a'/////////////////////////////////////////////////////////////

/2/ Re&pra& Mkro.a//////////////////////////////////////////////////////////////////

$A$ III/ MAT0RI DAN M0TOD0///////////////////////////////////////////////////////////

5/!/ Mater//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

5// Metode////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

$A$ I;/ HASIL DAN P0M$AHASAN///////////////////////////////////////////////////

*/!/ Pro8l Ta%a'/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

*// Tek&tur Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////////////////

*/5/ Ko%&&te%& Ta%a'

*/*/ Kadar Ar Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////////////

*/9/ Kerapata% Partkel da% Kerapata% Ma&&a Ta%a'/////////////////////

*/3/ Kema&ama% Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////////

*// $a'a% Orga%k Ta%a'//////////////////////////////////////////////////////////////

*/4/ Kadar Ntroge% Ta%a'/////////////////////////////////////////////////////////////

*/2/ Re&pra& Mkro.a//////////////////////////////////////////////////////////////////

$A$ ;/ K0SIMPULAN DAN SARAN////////////////////////////////////////////////////

DA7TAR PUSTAKA//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

LAMPIRAN////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////


4/27


5/27

KATA PENGANTAR

Puji syukur kehadirat Tuhan atas rahmat dan hidayah-Nya penulis

dapat menyelesaikan Laporan Resmi Praktikum Ilmu Tanah ini.

Penulis menyampaikan terima kasih kepada Ibu Dra. Turini Yudiarti,

M.sselaku !oordinator Praktikum Ilmu Tanah, Ruly Yuliantono selaku

!oordinator "sisten Praktikum Ilmu Tanah, dan !enan# "ditya

Rahman selaku "sisten Pembimbin#, serta semua pihak yan# telah

membantu dalam penyusunan Laporan Resmi Praktikum $iolo#i ini.

%arapan saya semo#a Laporan Praktikum ini berman&aat ba#i

mahasis'a maupun para pembaa lainnya dan dapat menin#katkan minat

mahasis'a dalam mempelajari Ilmu Tanah. Tidak lupa penulis men#harap

kritik dan saran dari berba#ai pihak demi penyempurnaan Laporan Praktikum

ini.

(emaran#, ) Mei *+

Penulis


6/27

*A* I

P&NDAHULUAN

Segala kepe%t%ga% 'dup d du%a tdak terlepa& dar keperlua% kta aka%

ta%a'/ Ta%a' .ergu%a .ag pertum.u'a% da% perkem.a%ga% &erta ke'dupa% d

du%a- terma&uk ke'dupa% ma%u&a da% .er.aga ke'dupa% +a%g me%u%,a%g

'dup%+a ma%u&a/ Ole' kare%a tu ta%a' merupaka% &ala' &atu kompo%e% alam

+a%g mempu%+a pera% pe%t%g dalam pro&e& ke'dupa%/ Ko%&ep Pedolog (Lat%:

pedon < ta%a'- logo& < lmu) art%+a adala' lmu +a%g mempela,ar ta%a' &eaka%=

aka% &e.aga tu.u' alam (a&al=u&ul- kla&8ka& da% de&krp&) da% tdak terlalu

memper'atka% a&pek kegu%aa% praktkal%+a/ $erda&arka% 0dapolog ( Edafos

ampura% .er.aga

m%eral da% .er.aga .a'a% orga%> +a%g me%+elmut .um &e'%gga mampu

me%+edaka% udara- ar- 'ara-da% .er.aga ?at kma .ag ta%ama%/ Ta%a' adala'

&&tem lap&a% kerak .um +a%g tdak padu de%ga% kete.ala% .eragam +a%g

.er.eda +a%g terdr dar .utra% kerkl ka&ar- pa&r- ta%a' lempu%g- ta%a' lat da%

&emua .a'a% lepa& la%%+a terma&uk lap&a% ta%a' pal%g ata& &ampa pada ta%a'

kera&/ 7aktor=8aktor +a%g mempe%garu' pem.e%tuka% ta%a' ada lma 8aktor +atu

klm- orga%&me- .a'a% %duk- topogra8- da% 1aktu/ Pro8l ta%a' merupaka%

pe%ampa%g tegak ta%a' +a%g memperl'atka% .er.aga lap&a% ta%a'/ Pe%gamata%

pro8l &a%gat pe%t%g dalam mempela,ar &8at=&8at ta%a' &e>ara >epat d lapa%ga%-

terutama +a%g .erkata% de%ga% ge%et& da% kla&8ka& ta%a'/ Sdk >epat

.e.erapa &8at 8&k- kma da% .olog ta%a' ,uga .a&a%+a dlakuka% de%ga%


7/27

.er&amaa% da% merupaka% .aga% pe%gamata% pro8l ta%a'/ 06alua& ter'adap

&8at = &8at ta%a' % kemuda% dla%,utka% &e>ara le.' r%> d la.oratorum

de%ga% me%ggu%aka% >o%to' ta%a'/

@o%to' ta%a' d.edaka% ata& .e.erapa ma>am terga%tu%g pada tu,ua%

da% >ara pe%gam.la%/ $la >o%to' ta%a' dam.l pada &etap lap&a% u%tuk

mempela,ar perkem.a%ga% pro8l me%etapka% ,e%& ta%a' maka d&e.ut >o%to'

ta%a' &ateltB/ @o%to' ta%a' +a%g dam.l dar .e.erapa tempat da% dga.u%g

u%tuk me%la t%gkat ke&u.ura% ta%a' d&e.ut >o%to' ta%a' kompo&tB/

Pe%gam.la% >o%to' ta%a' &e>ara kompo&t dapat me%g'emat .a+a a%al&& .la

d.a%d%gka% de%ga% pe%gam.la% &e>ara %d6du/ Adalag >o%to' ta%a' +a%g

dam.l de%ga% pe%gam.la% &ampel (>are) da% d&e.ut de%ga% >o%to' ta%a' utu'-

+a%g .a&a%+a dgu%aka% u%tuk me%etapka% &8at ta%a' d&e.ut >o%to' ta%a' utu'

kare%a &truktur%+a a&l &epert apa ada%+a d lapa%ga% &eda%gka% >o%to' ta%a'

+a%g &e.aga% atau &eluru' &truktur%+a tela' ru&ak d&e.ut >o%to' ta%a'

terga%ggu/

Setap a'l ke'uta%a% atau a'l ekolog 'uta% tela' me%geta'u .a'1a d

dalam me%la loka& 'uta%- kta 'aru& memper'atka% eko&&tem 'uta% atau

ka1a&a% 'uta% &e>ara ke&eluru'a%/ I%terak& d a%tara .er.aga 8aktor l%gkuga%

terutama &8at la'a% dalam kata%%+a de%ga% produkt6ta& 'uta% &uda' lama

dketa'u- &e'%gga dalam me%ge6alua& la'a% 'uta% perlu pertm.a%ga% ter'adap

8aktor=8aktor l%gku%ga% ter&e.ut/ 06alua& la'a% u%tuk ke'uta%a% adala'

pe%dekata% &&tematk pd pro&e& me%>o>okka% ( fitting ) ke'uta%a% ke dalam

pere%>a%aa% pe%ggu%aa% la'a% &uatu %egara atau 1la+a' terte%tu/


8/27

pH adala' dera,at kea&ama% +a%g dgu%aka% u%tuk me%+ataka% t%gkat

kea&ama% atau ke.a&aa% +a%g dmlk ole' &uatu laruta%/ Ia dde8%&ka% &e.aga

kologartma akt6ta& o% 'droge% (HC) +a%g terlarut/ Koe8&e% akt6ta& o%

'droge% tdak dapat dukur &e>ara ek&perme%tal- &e'%gga %la%+a dda&arka% pada

per'tu%ga% teort&/ Skala pH .uka%la' &kala a.&olut/ Ia .er&8at relat8 ter'adap

&ekumpula% laruta% &ta%dar +a%g pH=%+a dte%tuka% .erda&arka% per&etu,ua%

%ter%a&o%al/

Kadar ar ta%a' d%+ataka% dalam per&e% 6olume +atu per&e%ta&e 6olume

ar ter'adap 6olume ta%a'/ @ara pe%etapa% kadar ar dapat dlakuka% de%ga%

&e,umla' ta%a' .a&a' dker%g o6e%ka% dalam o6e% pada &u'u ! @ " !! @

u%tuk 1aktu terte%tu/ Ar +a%g 'la%g kare%a pe%ger%ga% merupaka% &e,umla' ar

+a%g terka%du%g dalam ta%a' ter&e.ut/ Ar rga& +a%g mema&uk ta%a' mula=

mula me%gga%tka% udara +a%g terdapat dalam por makro da% kemuda% por

mkro/ Jumla' ar +a%g .ergerak melalu ta%a' .erkata% de%ga% ukura% por=por

pada ta%a'/

Jumla' ar +a%g dta'a% ole' ta%a' dapat d%+ataka% ata& da&ar .erat da%

&/ $egtupula pada ta%a' Al8&ol pada umu%+a- da&ar pe%e%tua%%+a adala'

pe%gukura% ke'la%ga% .erat dar &uatu >o%to' ta%a' +a%g le.' lem.a. &etela'

dker%gka% pada &u'u !9o@ &elama * ,am/ Ke'la%ga% .erat &ama de%ga% .erat

ar +a%g terdapat dalam >o%to' ta%a'/ Kadar ar () d'tu%g &e>ara gra6metrk

de%ga% &atua% g g- +atu .erat ar +a%g terda pat d dalam &uatu ma&&a ta%a'

ker%g ( < ta%a' lem.a. = .erat ker%g o6e%)/


9/27

$ulk de%&t+ ta%a' merupaka% perlaku 8&k +a%g me%ggam.arka%

t%gkat kepadata% ta%a'- rua%g por ta%a'- ka%du%ga% .a'a% orga%k ta%a'- da%

la% &e.aga%+a/ Seda%gka% u%tuk poro&ta& ta%a' me%ggam.arka% ka%du%ga% ar

da% udara +a%g terdapat pada por=por ta%a'/ Da% u%tuk permea.lta& ta%a'

dartka% &e.aga ke>epata% .ergerak%+a &uatu >ara% pada &uatu meda .erpor

dalam keadaa% ,e%u'/


10/27

*A* II

TIN%AUAN PUSTAKA

2.". P+o,il Tanah

Pro8l Ta%a' merupaka% ra%gkaa% >a>ak 'or&o% ta%a' &epert terl'at

pada a%atom tu.u' ta%a' terpampa%g dar &uatu %d6du ta%a'/ I%d6du ta%a'

merupaka% &uatu &atua% d>rka% alam pada .e%ta%g la'a%- +a%g d>rka% ole'

po&&- ukura%- pro8l- da% ke%ampaka% la%/ Se>ara lateral- tu.u' %d6du ta%a'

% aka% d.ata& ole' tu.u' ta%a' la%%+a atau ole' .a'a% .uka% ta%a'/

(Poer11dodo- !22!)

Suatu Pro8l ta%a' le%gkap adala' &uatu pe%ampa%g >a>ak dar &uatu

.aga% permukaa% kerak .um +a%g me%>akup &eluru' lap&a% +a%g &e>ara

pedoge%e&& me%galam peru.a'a% &elama kala kela'ra% ta%a'- da% ,uga lap&a%

dalam +a%g dpe%garu' pedoge%e&&/ (Poer11dodo- !22!)

Setap lap&a% ta%a' memlk 1ar%a &erta &8at +a%g .er.eda/ Lap&a% "

lap&a% ta%a' +a%g terl'at me%datar pada r&a% mel%ta%g ta%a' d&e.ut 'or?o%

ta%a' (7t?patr>k- !2*)/ Lap&a% ata& pro8l ta%a' umum%+a >ukup .a%+ak

me%ga%du%g .a'a% orga%k da% .a&a%+a .er1ar%a gelap kare%a pe%mu.u%a%

(akumula&) .a'a% orga%k ter&e.ut/ Lap&a% de%ga% >r " >r demka% &uda'

da%ggap &e.aga daera' (?o%e) utama pe%m.u%a% .a'a% orga%k da% d&e.ut

ta%a' ata& da% ta%a' ola'/ (Soegma%- !24)


11/27

2.2. Teks-u+ Tanah

Tek&tur ta%a' merupaka% per.a%d%ga% relat8 (propor&) dar kompo&&

8rak&=8rak& pe%+u&u% ta%a'/ 7rak& ter&e.ut a%tara la% 8rak& pa&r (&a%d)- 8rak&

de.u (&lt)- da% 8rak& lempu%g (>la+) ($ale+- !24*)/ Se&ua de%ga% pe%dapat

$ro1% ()- +a%g me%+ataka% .a'1a ada .er.aga ma>am %ama tek&tural

ta%a' +atu gelu'a% atau tek&tur me%e%ga' (u%tuk gelu' pa&ra%- gelu'- pa&r-

gelu' de.ua%- gelu' pa&r lempu%ga%- gelu' lempu%ga%- da% gelu' lempu%g

pa&ra%)E da% lempu%g atau tek&tur ta%a' 'alu& (u%tuk lempu%g pa&ra%- lempu%g

de.ua%- gelu' lempu%g de.ua%)/

Struktur ta%a' merupaka% &8at 8&k ta%a' +a%g mem.e%tuk &u&u%a%

rua%ga% partkel=partkel ta%a' +a%g .erga.u%g &atu de%ga% +a%g la% mem.e%tuk

agregat (Ha%da+a% da% Sudarm%to- )/ Umum%+a ta%a' +a%g dke'e%dak

ta%ama% adala' ta%a' +a%g .er&truktur rema' de%ga% per.a%d%ga% .a'a% padat

da% por &em.a%g (Ko'%ke- !234)/ D lapa%ga% &truktur ta%a' &e%dr

dde&krp&ka% me%urut tpe- kela&- da% grada&/ Tpe- %dkator .e%tuk da%

&u&u%a% ped- +atu .ulat- lempe%g- .alok- da% pr&ma/ Kela&- %dkator .e%tuk

&truktur +a%g ter.e%tuk dar ped=ped pe%+u&u%%+a/ #rada&- %dkator dera,at

agrega&- atau perkem.a%ga% &truktur +a%g d.ag me%,ad ta%pa &truktur- lema'-

&eda%g- da% kuat (Ha%a8a'- 9)/

Ta%a' +a%g .erttek&tur pa&r tera&a ka&ar- &8at lepa& da% tdak lekat- tdak

.&a mem.e%tuk gulu%ga% atau lempe%ga% ko%t%+u &era mempu%+a .o.ot F

G +a%g terdr dar .utr pa&r/ Ta%a' +a%g .ertek&tur lat- apa.la partkel ta%a'

tera&a 'alu&- le%gket- da% dapat d.uat gulu%ga% atau lempe%ga% ko%t%+u- &erta


12/27

mempu%+a .o.ot F *G .utr lat/ Ta%a' .ertek&tur de.u aka% mempu%+a

partke=partkel +a%g tera&a agak 'alu& da% l>% tetap tdak le%gket- gulu%ga%

atau lempe%ga% +a%g ter.e%tuk rapu'- &erta .e%tuk .ulat- tdak teratur- da%

mempu%+a &8at a%tara pa&r da% lat/ Seda%gka% ta%a' +a%g .ertek&tur lempu%g

mempu%+a partkel=partkel +a%g me%g%du%g ketga%+a &e>ara propor&o%al (Al-

Kema&- 9)/

Tek&tur ta%a' d.ag me%,ad .e.erapa kela&- dar tek&tur ta%a' +a%g ka&ar

'%gga tektur ta%a' +a%g 'alu& (pa&r- pa&r .erlempu%g- lempu%g .erpa&r-

lempu%g .erpa&r 'alu&- lempu%g- lempu%g .erde.u- de.u- lempu%g lat .erde.u-

lempu%g .erlat- da% lat)/ S8at pe%t%g +a%g me%etuka% aera& da% dra%a&e ta%a'

adala' tek&tur ta%a' &e%dr/ (Ha%da+a%to da% Hara'- )

2.3. Konsis-ensi Tanah

Ko%&&te%& merupaka% keta'a%a% ta%a' ter'adap teka%a% ga+a=ga+a dar

luar (ko'e& da% ad'e&)/ Apa.la tek&tur ta%a' ddom%a& pa&r- maka ko%&&te%&

ta%a' re%da' (tdak pla&t&- tdak lekat- da% lu%ak) da% .la dom%a% lempu%g-

maka ko%&te%& ta%a' t%gg (pla&t&- lekat- da% kera&)/ Kadar .a'a% orga%k +a%g

t%gg me%gak.atka% ta%a' gem.ur da% pla&t&/ Pe%uru%a% kadar ar aka%

me%+e.a.ka% ta%a' ke'la%ga% &8at kelekata% (&t>k%e&&) da% kelata%

(pla&t>t+)- me%,ad gem.ur (8ra.le)- lu%ak (&o8t) &erta me%,ad kera& da% kaku

(>o'ere%t) pada &aat ker%g (Noto'adpra1ro- )/

S8at ko%&&te%& ta%a' pada ka%du%ga% ar +a%g .er.eda=.eda terdr dar

ko%&&te%& .a&a' (kelekata% da% kelata%)- ko%&&te%& lem.ap- da% ko%&&te%&

ker%g/ Kelekata% (&t>k%e&&) art%+a ta%a' dapat melekat atau me%empel pada


13/27

.e%da=.e%da +a%g me%ge%a%+a/ $e.erapa ma>am kelekata% +atu tdak melekat-

&edkt melekat- lekat- da% &a%gat lekat/ Lat (pla&t>t+) art%+a ta%a' muda'

du.a'=u.a' .e%tuk%+a/ $e.erapa ma>am kelata% +atu %o%=pla&t>- &lg'tl+

pla&t>- pla&t>- 6er+ pla&t>/ Ko%&&te%& lem.ap merupaka% ta%a' +a%g gem.ur/

$e.erapa ma>am ko%&&te%& lem.ap +atu lepa&- &a%gat gem.ur- gem.ur- tegu'-

&a%gat tegu'- da% ektrem tegu'/ Ko%&&te%& ker%g merupaka% ta%a' +a%g kera&/

$e.erapa ma>am ko%&&te%& ker%g +atu lepa&- lu%ak- &edkt kera&- kera&- &a%gat

kera&- da% ek&trem kera& (Hakm et al/- !243)/


14/27

2.!. Kaa+ Ai+ Tanah

Ar merupaka% kompo%e% utama u%tuk pertum.u'a% ta%ama%- .a'ka%

'ampr 2G &el=&el ta%ama% da% mkro.a terdr dar ar/ Ar +a%g d&erap

ta%ama% d&amp%g .er8u%g& &e.aga meda reak& pada 'ampr &eluru' metode

meta.ol&me +a%g apa.la tdak terpe%u' maka ta%ama% &erta mkroorga%&me

+a%g terdapat ddalm ta%a' aka% mat/ Se>ara gar& .e&ar pera% ar ta%a'

me%gu%tu%gka% +atu &e.aga pelarut da% pem.a1a o%=o% dar r'?o&8er

kedalam akar kemuda% kedau%- &e.aga &ara%a tra%&porta&- 8oto&%te&&- akt6ta&

mkro.a- pem.a1a O/ Seda%gka% pera%a% ar +a%g merugka%- +atu

me%m.ulka% ero&- pem>u pertum.u'a% 'or?o% ta%a' ,e%u' ar dapat

me%g'am.at alra% udara kedalam ta%a'/ Statu& e%erg ar ta%a' d%+ataka%

de%ga% po&& ar ta%a'-+a%g dde8%&ka% &e.aga .a%+ak%+a te%aga +a%g 'aru&

dkeluarka%ka% per u%t .a%+ak%+a ar dalam ra%gka tra%&port .alk da% pa%a&

+a%g &ama &e,umla' ke>l ar dar&uatu kutu.ar pada ele6a& da% teka%a% atmo&8r

pada ar ta%a' &ampa ttk .a1a' ke&em.a%ga%/ Pote%& ar total melput

pote%&=pote%& metrk- gra6ta&- teka%a% ga&-o&motk-da% pote%& &arat

muata%/pote%&=pote%& gra6ta& me%e%tuka% ttk ar dalam &uatu lapa%g

gra6ta&/pote%& gra6ta& &a%gat pe%t%g dalam ta%a'=ta%a' +a%g ,e%u' ar

(7ot'-3)/

Kemampua% ta%a' me%a'a% ar dpe%garu' a%tara la% ole' tek&tur ta%a'/

Ta%a'=ta%a' .ertek&tur ka&ar mempu%+a da+a me%a'a% ar le.' ke>l darpada

ta%a' .ertek&tur 'alu&/ Ole' kare%a tu- ta%ama% +a%g dta%am pada ta%a' pa&r

umum%+a le.' muda' keker%ga% darpada ta%a' = ta%a' .ertek&tur lempu%g atau


15/27

lat/ Ko%d& kele.'a% ar ataupu% kekura%ga% ar dapat me%gga%ggu

pertum.u'a% ta%ama%/ Keter&edaa% ar dalam ta%a' dpe%garu': .a%+ak%+a

>ura' 'u,a% atau ar rga&- kemampua% ta%a' me%a'a% ar- .e&ar%+a

e6apotra%&pra& (pe%guapa% la%g&u%g melalu ta%a' da% melalu 6egeta&)-

t%gg%+a muka ar ta%a'- kadar .a'a% orga%k ta%a'- &e%+a1a kma1 atau

ka%du%ga% garam=garam- da% kedalama% &olum ta%a' atau lap&a% ta%a' (Mad,d-

!)/

2./. Ke+apa-an Pa+-ikel an Ke+apa-an Massa Tanah

Kerapata% .utr +atu .erat ta%a' +a%g me%+u&u% tu.u' ta%a' padat atau

&atua% .erat &olum ta%a' padat dar .utr ta%a' ta%pa por +a%g d%+ataka% dalam

gram per &e%tmeter ku.k/

Kerapata% ma&&a dte%tuka% .ak ole' .a%+ak%+a por maupu% ole'

.utra% ta%a' padat/ Ma&&a ,e%& padata% ta%a' adala' per.a%d%ga% a%tara ma&&a

kepadata% ter'adap 6olume padata%%+a &e%dr/ Mak% padat &uatu ta%a'- maka

&emak% t%gg $ulk de%&t+ +a%g .erart &emak% &ult u%tuk me%eru&ka% ar atau

dtem.u& akar ta%ama% (Hard,o1ge%o- 5)/ U%tuk ta%a' .er&truktur 'alu&

mempu%+a poro&ta& t%gg da% .erat ta%a' +a%g le.' re%da' d.a%d%gka% ta%a'

.erpa&r/ Ta%a'=ta%a' +a%g .ertek&tur lat memlk ko%d& ta%a' +a%g le.' 'alu&-

&e'%gga &etap &atua% .erat mempu%+a lua& permukaa% +a%g le.' .e&ar da%

kemampua% me%a'a% ar &erta me%+edaka% u%&ure 'ara +a%g t%gg/ Me%urut

Hard,o1ge%o (5)- tek&tur ta%a' lat ter&e.ut memlk &8at +a%g lekat ketka

.a&a' da% ketka ker%g me%,ad kera&/


16/27

Nla dar .erat 6olume $ulk De%&t+ dpe%garu' ole' .e.erapa 8aktor-

da%tara%+a ka%du%ga% .a'a% orga%k ta%a'- poro&ta& da% kepadata% ta%a'/

Ta%a'=ta%a' orga%k memlk kerapata% ma&&a +a%g &a%gat re%da' d.a%d%g

de%ga% ta%a'=ta%a' m%eral/

Mak% padat &uatu ta%a'- maka &emak% t%gg $ulk de%&t+ +a%g .erart

&emak% &ult u%tuk me%eru&ka% ar atau dtem.u& akar ta%ama% (Hard,o1ge%o-

5)/


17/27

2.0. Kemasaman Tanah

kema&ama% ta%a' atau reak& ta%a' me%u%,ukka% &8at kema&ama% atau

alkal%ta& ta%a' +a%g d%+ataka% de%ga% %la pH/ Nla pH me%u%,ukka%

.a%+ak%+a ko%&e%tra& o% 'droge% (H C) d dalam ta%a'/ Mak% t%gg kadar o%

HC d dalam ta%a'- &emak% ma&am ta%a' ter&e.ut/ D dalam ta%a' &ela% o% HC

da% o%=o% la% terdapat ,uga o% 'drok&da (OH=)- +a%g ,umla'%+a .er.a%d%g

ter.alk de%ga% .a%+ak%+a o% HC/ Pada ta%a'=ta%a' ma&am ,umla' o% HC le.'

t%gg d.a%d%gaka% de%ga% ,umla' o% OH=- &eda%gka% pada ta%a' alkal&

ka%du%ga% o% OH= le.' .a%+ak dar o% HC/

Reak& ta%a' adala' dera,at ke&ama% ta%a' +a%g terdapat d laruta% ta%a'

T%gg re%da'%+a reak& ta%a' dpe%garu' ole' 8aktor=8aktor pem.e%tuk

ta%a'/Sela% tu-kedaa% mu&m-t%daka% >o>ok ta%am -tempat pe%gam.la%

>o%to'-da% >ara pe%gukura% ta%a' aka% mempe%garu' %la pH ta%a' (A'mat

3)/

pH ta%a' atau tepat%+a pH laruta% ta%a' &a%gat pe%t%g kare%a laruta%

ta%a' me%ga%du%g u%&ur 'ara &epert Ntroge% (N)- Pota&&umkalum (K)- da%

Po&por (P) dma%a ta%ama% mem.utu'ka% dalam ,umla' terte%tu u%tuk tum.u'-

.erkem.a%g- da% .erta'a% ter'adap pe%+akt/ Jka pH laruta% ta%a' me%%gkat

'%gga d ata& 9-9E Ntroge% (dalam .e%tuk %trat) me%,ad ter&eda .ag ta%ama%/

D && la% Po&por aka% ter&eda .ag ta%ama% pada P' a%tara 3- '%gga -/

$e.erapa .akter mem.a%tu ta%ama% me%dapatka% N de%ga% me%gu.a' N d

atmo&8er me%,ad .e%tuk N +a%g dapat dgu%aka% ole' ta%ama%/


18/27

Namu% &emua tu tdak dapat d&mpl8ka& kare%a .a%+ak 8aktor +a%g

meme%garu' 'u.u%ga% pH de%ga% keter&edaa% %utr&- da%tara%+a tpe ta%a'

(ta%a' a&am &ul8at- ta%a' .a&a- d&.)- kelem.a.a% ta%a'- da% 8aktor meteorologka

(A.dulla' 5)/

2.$. *ahan O+1anik Tanah

$a'a% orga%k ta%a' merupaka% &ala' &atu pe%+u&u% atau pem.e%tuk

agregat ta%a'/ $a'a% orga%k % .erpera% &e.aga pelekat a%tarpartkel ta%a'

u%tuk %a%t%+a .er&atu me%,ad agregat ta%a' (Mad,d- )/ Kompo%e% orga%k

&epert a&am 'umat da% a&am 8ul6at dalam 'al % .erpera% &e.aga &eme%ta& partkel lempu%g (Ste6e%&o%- !24)/ Pada ta%a' pa&ra%- .a'a% orga%k dapat

d'arapka% me%gu.a' &truktur ta%a' dar .utra% tu%ggal me%,ad .e%tuk gumpal

&e'%gga me%%gkatka% dera,at &truktur da% ukura% agregat atau me%%gkatka%

kela& &truktur dar 'alu& me%,ad &eda%g atau ka&ar/ Pe%am.a'a% .a'a% orga%k

aka% me%%gkatka% kemampua% me%a'a% ar &e'%gga kemampua% me%+edaka%

ar ta%a' u%tuk pertum.u'a% ta%ama% me%%gkat (S>'ole& et/ al- !22*)/ Pe%elta%

te%ta%g ka%du%ga% .a'a% orga%k ta%a' dalam ta'a' &a%gat d.utu'ka% u%tuk

me%geta'u apaka' ta%a' ter&e.ut &u.ur da% la+ak u%tuk d,adka% meda ta%am

(Mad,d- )/

2.. Kaa+ Ni-+o1en Tanah

2.#. Respi+asi Mik+oia

Ta%a'- de%ga% ka%du%ga% @=orga%k ter.e&ar d alam- +ak% !- " !-3

!!9 kg @ (ag%er ol8- !22)- me%+oko%g ke'dupa% .er.aga ,e%& mkro.a

dar .eragam tpe mor8olog da% 8&olog- .ak +a%g me%gu%tu%gka% maupu%

+a%g merugka%/ $a%+ak da%tara%+a +a%g &uda' dkomer&alka% &epert mkro.a

pe%am.at N dar udara- pelarut P- pema>u tum.u' ta%ama%- da% pe%ge%dal

patoge%/ $er.aga atr.ut mkro.a &epert keragama% ,e%&- kepadata% popula&-

da% la,u re&pra& me%,ad %d>ator +a%g pote%&al u%tuk me%la kualta& da%

ke&e'ata% ta%a'/D dalam ta%a'- ke.eradaa% mkro.a &a%gat dpe%garu' ole' ko%d&

8&k- kma- da% .olog ta%a'


19/27

*A* III

MAT&RI DAN M&TOD&

Praktkum Ilmu Ta%a' de%ga% a>ara Pro8l Ta%a' dlak&a%aka% pada 'ar

Se%% ta%ggal ! Aprl !* pukul !3/5 " !/ I$ d Jala% Mula1arma%-

Semara%g/

Praktkum Ilmu Ta%a' de%ga% a>ara Tek&tur Ta%a'- Ko%&&te%& Ta%a'-

Kadar Ar Ta%a'- Kerapata% Partkel da% Kerapata% Ma&&a Ta%a'- Kema&ama%

Ta%a'- $a'a% Orga%k Ta%a'- Kadar Ntroge% Ta%a'- da% Re&pra& Mkro.a

dlak&a%aka% pada 'ar Se%% &ampa de%ga% 'ar Ra.u ta%ggal ! " 5 Aprl

!* pukul !5/ " !/ I$ d La.oratorum $okma Nutr& da% Ilmu

Ta%ama% Maka%a% Ter%ak 7akulta& Peter%aka% da% Perta%a% U%6er&ta&

Dpo%egoro- Semara%g/

3.". Ma-e+i

3.".". P+o,il Tanah

Pada Praktkum Pro8l Ta%a' me%ggu%aka% alat &epert kamera u%tuk

memotret 'or?o% " 'or?o% ta%a' +a%g terdapat pada pro8l ta%a' +a%g .erada d

Jala% Mula1arma%- Semara%g/

3.".2. Teks-u+ Tanah

Praktkum Tek&tur Ta%a' me%ggu%aka% alat a%tara la% >a%gkul- &ekop-

da% auade&/

3.".3. Konsis-ensi Tanah

Praktkum Ko%&&te%& Ta%a' me%ggu%aka% .a'a% a%tara la% ta%a'

agregat- ta%a' .a&a- da% ar/


20/27

3.".!. Kaa+ Ai+ Tanah

Praktkum Kadar Ar Ta%a' me%ggu%aka% alat &epert tga .ua' .otol

tm.a%g- tm.a%ga% a%alt&- o6e% da% ta%ur- ek&kator- da% me%ggu%aka% .a'a%

+atu &ampel ta%a' ker%g .o%gka'/

3."./. Ke+apa-an Pa+-ikel an Ke+apa-an Massa Tanah

Praktkum Kerapata% Partkel da% Kerapata% Ma&&a Ta%a' me%ggu%aka%

alat a%tara la% pk%ometer- ka1at pe%gaduk- t'ermometer- .otol pema%>ar ar-

>oro%g- tm.a%ga% a%alt&- ek&kator- da% me%ggu%aka% .a'a% a%tara la% >o%to'

ta%a'/

3.".0. Kemasaman Tanah

Praktkum Kema&ama% Ta%a' me%ggu%aka% alat a%tara la% ta.u%g reak&-

laruta% %dkator u%6er&al- auade&- kartu 1ar%a pH- pH meter- da% me%ggu%aka%

.a'a% a%tara la% &ampel ta%a'/

3.".$. *ahan O+1anik Tanah

Praktkum $a'a% Orga%k Ta%a' me%ggu%aka% alat a%tara la% %era>a

a%altk- &pektro8otometer- la.u ukur ! ml- d&pe%&er ! ml- da% ppet 6olume 9

ml/ Pereak& a&am &ul8at pekat- kalum dkromat ! N- laruta% &ta%dar 9 ppm @/

3.".. Kaa+ Ni-+o1en Tanah

Praktkum Kadar Ntroge% Ta%a' me%ggu%aka% alat a%tara la% %era>a

a%altk- ta.u%g dge&to% da% .lo>k dge&to%- la.u dd' 9 ml- 0rle%me+er !

ml .ertera- .uret ! ml- pe%gaduk mag%etk- d&pe%&erta.u%g reak&- pe%go>ok

ta.u%g- da% alat de&tla&/ Me%ggu%aka% pereak& de&truk&: a&am &ul8at pekat-

>ampura% &ele%- da% Pereak& De&tla&: A&am .orat !G- Natrum 'drok&da *G-


21/27

$atu dd'- Laruta% .aku a&am &ul8at ! N- HSO* * N- Laruta% .aku a&am &ul8at

-9 N/

3.".#. Respi+asi Mik+oia

Praktkum Re&pra& Mkro.a me%ggu%aka% alat a%tara la% ppa de%ga%

tutup- &elotp- da% ppet tete&/ Me%ggu%aka% .a'a% a%tarala% &ampel ta%a'- KOH-

Pe%ol8tal%- H@l- Metl Ora%+e/

3.2. Me-oe

3.2.". P+o,il Tanah

Metode atau la%gka' ker,a dar praktkum pro8l ta%a' adala' me%e%tuka%

terle.' da'ulu loka& +a%g memlk 'or?o% ta%a' +a%g .ak u%tuk melakuka%

pemotreta%/ Setela' me%dapat loka& +a%g .ak maka dla%,utka% de%ga%

memotret pro8l ta%a'/ Me%,ela&ka% &etap 'or?o% ta%a' +a%g tampak pada Pro8l

ta%a' +a%g tela' d8oto pada kerta& +a%g dtempel data& &tero8om/

3.2.2. Teks-u+ Tanah

Metode atau la%gka' ker,a dar praktkum me%e%tuka% tek&tur ta%a' +a%g

pertama adala' me%gam.l &ampel ta%a' dar lapa%g me%ggu%aka% >a%gkul-

&ela%,ut%+a me%gam.l ma&&a ta%a' ter&e.ut de%ga% me%ggu%aka% &ekop- da%

.a&a' &e>ukup%+a &ampel ta%a' ter&e.ut kemuda% me%ggo&okka% pada .u ,ar

de%ga% ,ar +a%g la%/ La%gka' terak'r adala' me%e%tuka% tek&tur &e&ua pada

ta.el/

3.2.3. Konsis-ensi Tanah

Metode atau la%gka' ker,a dalam praktkum ko%&&te%& ta%a' adala' dalam

keadaa% ta%a' ker%g mem.e%tuk gulu%ga% atau .ulata% (.ola) da% me%la%+a


22/27

u%tuk ko%&&te%& ker%g/ Mem.a&a' ta%a' de%gam &edkt ar &ampa ko%d&

ta%a' me%,ad lem.a./ U%tuk me%etapka% ko%&&te%& ta%a' dalam ko%d&

lem.a. da% ker%g- me%e%tuka% de%ga% &egumpal ta%a'/ Me%+ataka%

.erko%&&te%& gem.ur u%tuk ko%d& lem.a. atau lu%ak u%tuk ko%d& ker%g/ Da%

apa.la &aat merema& ta%a'- gumpala% ta%a' &ukar 'a%>ur- maka me%+ataka%

ta%a' ter&e.ut .erko%&&te%& tegu' u%tuk ko%d& lem.a. atau kera& u%tuk ko%d&

ker%g/

3.2.!. Kaa+ Ai+ Tanah

Metode atau la%gka' ker,a dalam praktkum kadar ar ta%a' adala'

me%m.a%g .otol tma.%g ko&o%g(a gram)/ Me%g& .otol tm.a%g de%ga% >o%to'

ta%a' .o%gka'- kemuda% me%m.a%g%+a (. gram)/ Mema&ukka% .otol tm.a%g

ter&e.ut kedalam o6e%- mem.uka tutup o6e%- mema%a&ka% pada &u'u !9 @

&elama *4 ,am/ Kemuda% mema&ukka% .otol tm.a%g kedalam ek&kator/

Me%geluarka% .otol tm.a%g ter&e.ut dar ek&kator- kemuda% me%m.a%g%+a (>

gram)

3.2./. Ke+apa-an Pa+-ikel an Ke+apa-an Massa Tanah

Metode atau la%gka' ker,a dalam praktkum kerapata% partkel da%

kerapata% ma&&a ta%a' adala' me%m.a%g pk%ometer de%ga% tutup%+a (a gram)/

Me%g& pk%omeer de%ga% ar &ampa data& le'er lalu mema&a%%g &um.at/

Pema&a%ga% &um.at 'aru& dlakuka% de%ga% telt agar tdak ada gelem.u%g udara

+a%g tert%ggal dalam pk%ometer- me%g&ap kele.'a% ar de%ga% lap/5/

me%m.a%g pk%ometer pe%u' ar (. gram)- kemuda% me%gukur &u'u ar dalam

pk%ometer de%ga% t'ermometer (t

pk%ometer +a%g tela' ker%g de%ga% >o%to' ta%a' (.erat 9 gram) de%ga%

me%ggu%aka% >oro%g &ampa &et%gg ! >m dar da&ar pk%o/ Mema&a%g &um.atda% me%m.a%g%+a ( > gram)/ Me%g& pk%ometer de%ga% ar &ampa &ete%ga'-

me%gaduk = aduk ta%a' u%tuk me%g'la%gka% udara +a%g ter&ekap dalam ta%a'/

Pe%geluara% % dapat dlakuka% de%ga% me%ggo%>a%gka% pk%ometer/ Kemuda%

damka% pk%ometer da% &%+a &elama ! malam/ 0&ok 'ar%+a- me%gula%g

pe%g'la%ga% gelem.u%g udara kemuda% mem.arka% &e.e%tar u%tuk

me%ge%dapka% ta%a'/ Me%am.a'ka% auade& &ampa pe%u'/ Me%m.a%g auade&

+a%g .er& ta%a' ( d gram)/ Me%gukur &u'u ar pk%ometer da% &e&uaka% $J ar

pada &u'u ter&e.ut ($J)/

3.2.0. Kemasaman Tanah


23/27

Metode atau >ara ker,a dalam praktkum kema&ama% ta%a' adala'

me%+apka% ta.u%g reak&/ Mema&ukka% &ampel ta%a' kedalam ma&%g "

ma&%g ta.u%g reak& &et%gg >m tau gram/ Me%am.a'ka% K@l !N &e.a%+ak 9 ml u%tuk ta.u%g A/ Me%am.a'ka% 9 ml auade& u%tuk ta.u%g $/ Me%go>ok%+a

&elama ! me%t/ $arka% me%ge%dap/ Kemuda% mem%da'ka% ar%+a ka ta.u%g

reak& la%/ Me%ete& de%ga% %dkator u%6er&al da% me%gaduk%+a/ da% la%gka'

terak'r adala' mem.a%d%gka% 1ar%a +a%g tm.ul de%ga% kartu 1ar%a pH/

3.2.$. *ahan O+1anik Tanah

Metode atau la%gka' ker,a dalam praktkum .a'a% orga%k ta%a' adala'

terle.' da'ulu me%m.a%g >o%to' ta%a' -9 gram/ Kemuda% mema&ukka%

dalam la.u ukur ! ml/ me%am.a'ka% K @r O ! N lalu me%go>ok%+a/

Me%am.a'ka% -9 ml HSO* pekat- kemuda% me%go>ok%+a- lalu me%damka%

&elama 5 me%t/ 0%>erka% de%ga% ar .e.a& o%- da% mem.arka%%+a d%g%/Kee&oka% 'ar%+a dukur a.&or.a%& laruta% ,er%' de%ga% &pektro8otometer pada

pa%,a%g gelom.a%g 93! %m/ Se.aga pem.a%d%g- mem.uat &ta%dar 9 ppm @

ke dalam la.u ukur ! ml de%ga% perlakua% +a%g &ama de%ga% pe%ger,aa%

>o%to' ta%a'/

3.2.. Kaa+ Ni-+o1en Tanah

Metode atau la%gka' ker,a dalam praktkum Kadar Ntroge% Ta%a' adala'

pada pro&e& de&truk& de%ga% me%m.a%g -9 gram &ampel ta%a' 'alu&-

mema&ukka% alam ta.u%g dge&to%/ Me%am.a'ka% ! gram >ampura% &ele% da% 5

ml a&am &ul8a pekat- me%de&ruk& '%gga &u'u 59@/ Apa.la uap put' &uda'

keluar da% ddapat ek&tra ,er%' maka de&truk& &uda' &ele&a/ Me%ga%gkat

ta.u%g- kemuda% me%d%g%ka% ta.u%g ter&e.ut/ Me%ge%>erka% ek&tra de%ga% ar

.e.a& o% '%gga tepat 9 ml/ Me%go>ok &ampa ter,ad 'omoge%/ Mem.arka%

&elama ! malam agar patkel me%ge%dap/

Pada pro&e& de&tla& dlakuka% de%a% >ara mem%da'ka% &eluru' ek&trak

&ampel kedalam la.u dd' (me%ggu%aka% ar .e.a& o% u%tukme%+emprot la.u)/

Me%am.a'ka% &dkt &er.uk dd' da% auade& '%gga &ete%ga' 6olume la.u/

Me%+apka% pe%ampu%g NH5 +a%g d.e.a&ka% +atu 0rle%me+er .er& ! ml

a&am .orat ! G +a%g dtam.a' 5 tete& %d>ator @o%1a+ da% me%g'u.u%gka%

de%ga% alat de&tla&/ 0%ga% gela& ukur- me%am.a'ka% NaOH *G &e.a%+ak !

ml kedalam la.u dd' +a%g .er& &ampel da% &e>epat%+a me%utup lau dd'/Me%de&tla '%gga 6olume pe%ampa%g me%>apa 9 " 9 ml (&ampa .er1ar%a

',au)/ Me%ttra& de&tlat de%ga% HSO* -9 N '%gga mu%>ul 1ar%a mera'

muda/ da% la%gka' terak'r adala' me%>atat 6olume ttar &ampel (;>) da% .la%ko

(;.)

3.2.#. Respi+asi Mik+oa

Metode atau la%gka' ker,a dalam praktkum Re&pra& Mkro.a adala'

terle.' da'ulu mema&ukka% ! gram ta%a' lem.a. kedalam ! L .otol/

Me%+apka% 9 ml - N KOH da% ! ml auade& ma&%g " ma&%g dalam ! ml


24/27

auade& da% ma&%g " ma&%g dalam ! ml gela& .reaker/ Mema&ukka% kedua

gela& .reaker +a%g .er& KOH da% auade& kemuda% me%utup .otol/

Me%empatka%%+a dalam temperature kamar da% gelap &elama ! m%ggu/ Setela'&atu m%ggu- me%etuka% ,umla' @O +a%g d'a&lka% de%ga% >ara 8ltra& ddalam

.reaker gela& +a%g .er& KOH kemuda% mema&ukka% tete& pe%olptal%/

Mema&ukka% tete& metal ora%+e pada laruta% da% me%ttra& kem.al de%ga%

H@l/ La%gka' terak'r adala' mem.uat >o%trol- +atu .otol %ku.a& tetap ta%pa

&ampel ta%a'/


25/27

*A* I(

HASIL DAN P&M*AHASAN

*/!/ Pro8l Ta%a'

*// Tek&tur Ta%a'

*/5/ Ko%&&te%& Ta%a'

*/*/ Kadar Ar Ta%a'

*/9/ Kerapata% Partkel da% Kerapata% Ma&&a Ta%a'

*/3/ Kema&ama% Ta%a'

*// $a'a% Orga%k Ta%a'

*/4/ Kadar Ntroge% Ta%a'

*/2/ Re&pra& Mkro.a


26/27

*A* (

K&SIMPULAN DAN SARAN


27/27

Da,-a+ Pus-aka:

A.dulla' 5/ Sur6a Ta%a' da% e6alua& La'a%/ Pe%e.ar S1ada+a/ Jakarta/

A'mat 3/Kekera&a% Ta%a' da% Serapa% Hara Ta%ama% Jagu%g Pada Ola'

Ta%a' Ko%&er6a& Ja%gka Pa%,a%g/Ta'u% !/ Jur%al Ta%a' Tropka No/! ;olume

5/ Juru&a% Ilmu Ta%a' 7aperta U%6er&ta& Lampu%g/ Lampu%g/

$ale+- H/ !24*/ Kula' Ilmu Ta%a'/ $ada% Ker,a&ama Ilmu Ta%a'- Palem.a%g/

$ro1%- R/$/ / Sol I%trodu>to% /'ttp:ed&/8a&/u8l/edu99!32/ Dak&e&

pada ta%ggal !3 Maret !5/

7ot'- He%r+/3/Da&ar=da&ar lmu ta%a'/U#M Pre&&/o+akarta/

Ha%a8a'- K/ A/ 9/ Da&ar=Da&ar Ilmu Ta%a'/ Ra,a #ra8%do Per&ada- Jakarta/

Ha%da+a%- S/ da% $/ H/ Su%arm%to/ / Ka,a% &truktur ta%a' lap& ola': I/

pe%garu' pem.a&a'a% da% pelaruta% &elekt8 ter'adap ag'a% ukura% agregat da%

d&per&ta& agregat/ Agro&a%& !3:!=!/

Hard,o1ge%o/ S- 5/ Ilmu Ta%a'/ Pe%er.t Akademka Pre&&%do: Jakarta/

Ko'%ke- H/ !243/ Sol P'+&>&/ Tata M> #ra1 Hll Ru.l @o/Ltd- Ne1 Del'/

Noto'adpra1ro- T/ / Ta%a' da% L%gku%ga%/ U%6er&ta& #ad,a' Mada-

og+akarta/

Ste6e%&o%- 7/ T/ !24/ Humu& @'em&tr+/ Jo'% le+ So%&- Ne1 ork/

laporan ilmu tanah - copy.docx

Documents