KETOKOHAN IMAM

HANAFI DALAM BIDANG

FIQH

Abu Hanifah An-Nu‟man Bin Tsabit Bin Zuthai At-

Taimiy Al-Kufiy

Dilahirkan di Kota Kufah dan berketurunan Parsi.

Bapanya dahulu merupakan seorang lelaki

berketurunan dari Bani Taimullah Ibnu Tsa‟labah.

Beliau telah dimerdekakan dan kerana itulah nama

beliau dinisbahkan kepada At-Taimiy iaitu nama

kepada Bani Taim.

Dilahirkan pada 80 hijrah

beliau telah meninggal dunia pada 150 hijrah

Kembara pengajian beliau bermula di Kota Kufah

Di sana beliau telah mula belajar Ilmu Kalam

sehingga beliau mahir di dalam ilmu tersebut. Lalu

beliau pun mengarang sebuah kitab yang berkaitan

dengan Ilmu Kalam yang bertajuk Fiqh Al-Akbar.

Imam Abu Hanifah merupakan seorang imam yang tidak dapat dipersoalkan lagi kealimannya.

Beliau seorang yang faaqih dan amanah dan juga merupakan seorang perawi hadith nabi yang tsiqah (terpercaya).

Imam Abu Hanifah merupakan seorang imam yang berada dan warak. Cukuplah dengan harta yang beliau perolehi dari hasil perniagaan beliau itu daripada menjawat sebarang jawatan

kewarakkanya serta ketaqwaanya terhadap Allah telah menghalang beliau daripada menjawat apa-apa jawatan di zaman pemerintahan Al-Umawi begitu juga di zaman pemerintahan Al-Abbasi,dan

sesungguhnya Yazid Bin Umar telah meminta

seorang dari pegawainya di Iraq di zaman

pemerintahan Al-Umawi iaitu Marwan Bin

Muhammad supaya menyatakan kepada Imam Abu

Hanifah untuk menjadi pentadbir di Kufah tetapi

beliau telah menolaknya,lalu beliau telah diseksa

disebabkan penolakkan beliau terhadap jawatan

tersebut. Beliau telah disebat dengan menggunakan

cambuk sebanyak 110 kali sebatan. Setiap hari

sebanyak sepuluh kali sebatan

Pada zaman pemerintahan Al-Abbasi pula Abu

Ja‟far Bin Mansur telah berkenan untuk

menjadikan beliau pentadbir di Baghdad

tetapi beliau telah menolaknya juga,lalu

sebagai hukuman beliau telah ditahan dan

diseksa lagi sekali dengan dipukul dengan

cambuk sebanyak 10 kali sebatan setiap hari

sehingga beliau hampir-hampir menemui ajal

beliau.

1) Al Quran

2) Hadith

3) Kata Sahabat

4) Ijma‟

5) Ijtihad dengan Qiasi

Abu Hanifah tidak mempedengarkan sahaja

ilmu itu secara langsung tetapi beliau

membentangkan sesuatu permasalahan

hukum fiqh

beliau akan menerangkan asas-asas atau

kaedah-kaedah perundangan Islam bagi

sesuatu hukum tersebut.

Kemudian beliau memberi peluang kepada

murid-muridnya untuk berhujah serta

berdialog dan masing-masing akan

mengemukakan pendapat mereka.

Ada sebahagian daripada mereka bersetuju dan ada

yang menentang.

Kemudian pada akhirnya, beliau akan mematahkan

hujah pendapat murid-muridnya seorang demi

seorang sehingga semuanya bersetuju dan

menerima pendapatnya yang logik itu

beliau telah menuntut ilmu daripada beberapa orang

ulama‟ yang masyhur pada zamannya.

Diantaranya ialah Imam Hammad bin Abi Sulaiman.

Abu Hanifah pernah berguru dan berdamping dengan

Imam Hammad selama 18 tahun sebelum mengambil

alih tempat gurunya itu setelah gurunya meninggal

dunia

Abu Hanifah juga pernah belajar dengan Zaid bin

„Ali Zainal „Abidin, Ja‟far al-Sadiq dan Abdullah

bin al-Hasan.

Beliau juga pernah mempelajari fiqh daripada

ulama‟ Makkah yang mempunyai ilmu yang hebat

dalam masalah fiqh dan hadis

Imam Abu Hanifah mempunyai murid yang

sangat banyak.

Ada sesetengah daripada mereka yang

belajar dan mendengar daripadanya dalam

beberapa tempoh masa yang tertentu

kemudian kembali ke negara masing-masing

selepas mengambil manhaj dan jalan

mazhabnya

Antara murid beliau yang masyhur adalah seperti

berikut

1) Abu Yusuf

2) Muhammad Binal-Hasan al-Syaibani

3) Zufar bin Hudhayl

4) al-Hasan bin Ziyad

Peringkat pertama: peringkat imam-imam mujtahid

yang mengeluarkan hukum-hukum syarak daripada

al-Quran dan as-Sunnah serta mereka yang tidak

mengikut sesiapa pun dalam kaedah berijtihad

sama ada dalam perkara usul atau perkara cabang

Peringkat kedua: Peringkat mujtahid dalam mazhab

yang mampu untuk mengeluarkan hukum-hukum

daripada dalil-dalil mengikut kaedah yang ditetapkan

oleh imam-imam mereka.

Sungguhpun merka berselisih pendapat dengan imam

mereka dalam masalah cabang fiqah, namun mereka

bertaklid dalam kaedah-kaedah usul.

Mereka adalah seperti Abu Yusuf, Muhammad dan semua

murid Imam Abu Hanifah yang mencapai kedudukan

seumpama ini.

Peringkat ketiga: Peringkat mujtahid dalam masalah-

masalah yang tidak diriwayatkan oleh imam mazhab dan

murid-muridnya.

Mereka adalah seperti

- Ahmad ibnu Umar Abu bakar al-Khosof as-Syaibani (261H)

- Ahmad ibnu Muhammad ibnu Salamah Abu Ja‟far at-

Thohawi (321H)

- Ubaidillah ibnu Hasan ibnu Dilal Abu Hasan al-Khorhi

(340H)

- Ali ibnu Muhammad Abu al-Hasan Fakhrul Islam al-

Bazdawi (482H)

- Muhammmad ibnu Ahmad Abu Bkar as-Sarqosi Syamsul

Aimmah (490H).

Peringkat keempat: Peringkat ulama-ulama takhrij yang

mengikut mazhab imam mereka. Mereka adalah seperti

Abu Bakar ar-Rozi yang dikenali sebagai al-Jasos (360H)

dan seumpamanya.

Peringkat kelima: Peringkat ulama-ulama tarjih yang

mengikut mazhab imam mereka. Mereka adalah seperti

Abu Hasan al-Qaduri, pengarang kitab al-Hidayah

Peringkat keenam: Peringkat ulama-ulama

muqallid yang mampu membezakan antara

pendapat yang lebih kuat dan kuat, atau

lemah, pendapat yang mempunyai riwayat yang

kuat atau pendapat yang mempunyai riwayat yang

tidak kuat dan jarang-jarang.

Mereka adalah seperti Abu al-Barakat an-Nasafi

(pengarang kitab Kanzu ad-Daqoik, 710H), Abu al-

Fadhl al Mosuli (pengarang kitab al-Mukhtar fi

Furu‟ al-Hanafiah, 683H), Mahmud ibnu Ahmad

(pengarang kitab Wiqoyah ar-Riwayah fi Masailil

Hidayah, 673H) dan Ibnu as-Sa‟ati (pengarang

kitab Majma‟ al-Bahrain wa Multaqa an-

Nahrain, 694H).

Peringkat ketujuh: peringkat ulama muqallid

yang tidak mampu untuk sampai kepada

peringkat yang telah disebutkan di atas.

Mazhab Hanafi merupakan mazhab yang

paling luas penyebarannya.

Ini kerana perkembangan mazhab ini telah

dibantu oleh keadaan semasa yang berlaku

pada waktu itu, di mana mazhab ini menjadi

pegangan kerajaan Abbasiyyah selama 500

tahun.

Ramai dikalangan ulama mazhab tersebut

telah dilantik menjadi qadi seperti Abu Yusuf

dan Muhammad bin al-Hassan al-Shaybani

yang membantu ke arah perkembangan

mazhabnya.

Mazhab ini juga telah menjadi mazhab rasmi

bagi kerajaan Uthmaniyyah.

banyak negara telah mengikuti mazhab Hanafiseperti negara-negara bekas jajahan kerajaanUthmaniyyah sepertiMesir, Syria, Lubnan, Jordan, Iraq dan Turki.

Begitu juga, mazhab ini diikuti di negara-negaraBalkan, Afhganistan, Pakistan, Turkistan, AsiaTengah,India dan China.

Mazhab ini mempunyai pengikut yang ramai dinegara-negara yang berlainan dan dianggarkanberjumlah lebih dari 180 juta orang yangmerupakan sebahagian umat Islam di dunia.

Ia juga mempunyai hampir 25 ribu pengikut diAmerika Selatan.

Abu Hanifah tidak pernah menulis apa-apa

buku dalam bidang ilmu fiqh kecuali

hanyalah beberapa risalah kecil dalam bidang

ilmu kalam dan dakwah.

Contohnya, al-Fiqh al-Akbar

Walau bagaimanapun, murid-muridnya telah

memainkan peranan yang penting di dalam

memindah dan menulis pendapat-pendapat serta

riwayat-riwayat beliau.

Antara muridnya yang terkenal dalam usaha ini

ialah Abu Yusuf dan Muhammad bin al-Hassan al-

Shaybani yang dikenali sebagai al-Sahiban yang

bererti dua orang sahabat.

Pemergian Abu Hanifah telah memberi impak yang

besar. Salah seorang ulama Kufah berkata, “

Cahaya keilmuan telah dimatikan dari kota

Kufah, sungguh mereka tidak pernah melihat ulama

sehebat dia selamanya” (Muhammad Aizat Farhan

2012: 28). Itulah yang boleh kita ambil sebagai

pengajaran. Bahawa tutur kata adalah identiti kita.

Satu syair telah dibuat untuk kematiannya

oleh salah seorang muridnya iaitu,

“Kini fikih telah pergi, sementara kalian

tidak memiliki fikih,

Maka takutlah kepada Allah, dengan

menjadi pengganti Nu’man yang kini telah

tiada,

Lalu siapa yang akan menghidupkan

malam jika telah gelap

Semoga Allah merahmati dan

meredhainya”