KESAN KONFRONTASI INDONESIA-MALAYSIA

Aspek Politik

Antara kesan daripada peristiwa Konfrontasi yang berlaku di antara pihak Malaysia dan

Indonesia ialah menerusi hubungan politik yang dijalinkan antara kedua-dua pihak ini. Secara

keseluruhannya, hubungan antara Malaysia dan Indonesia telah menjadi lebih mesra dan baik. 1Hal ini kerana persepakatan untuk menamatkan konfrontasi yang telah pun dilakukan antara

wakil dari pihak Malaysia dan Indonesia itu sendiri. Di tambah pula dengan tawaran Malaysia

untuk menaja Indonesia untuk menyertai semula Persatuan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB).

Walau bagaimana pun, masih lagi terdapat sentimen anti-Malaysia yang sukar dihilangkan bagi

sesetengah pihak yang tidak senang dengan penamatan konfrontasi ini iaitu presiden Indonesia

itu sendiri iaitu Sukarno serta Republik Rakyat China (RRC) yang masih lagi menentang kepada

pembentukan Malaysia serta penamatan kepada konfrontasi yang telah dipersetujui bersama.2

Buktinya, Sukarno masih lagi enggan untuk mengiktiraf Perjanjian Bangkok itu dan hanya

mengiktiraf jika mendapat pungutan suara yang diadakan di Sabah dan Sarawak. Sikapnya itu

telah mengundang kemarahan dan tentangan daripada banyak pihak seperti golongan pelajar

yang tidak berpuas hati dengan kenyataannya itu. Malahan, beberapa pertubuhan Islam yang

bergabung di bawah parti Nadhatul Ulama juga mendesak Majlis Permusjawaratan Rakyat

Sementara untuk memecat Sukarno sebagai ketua negara. Selain itu akhbar-akhbar di Indonesia

juga telah melahirkan rasa tidak puas hati dengan tindakan Sukarno yang enggan mengiktiraf

kewujudan Malaysia.

Akan tetapi tindakan Sukarno itu sendiri sedikit pun tidak menjejaskan perhubungan

yang dijalinkan oleh Malaysia dan Indonesia. Hal ini kerana kuasa pemerintahan Indonesia kini

telah beralih tangan iaitu daripada Sukarno kepada Jeneral Sukarno yang merupakan Pengerusi

kepada Kabinet Presidium.3 Para pemimpin tentera sememangnya tidak bersetuju dengan

tindakan Sukarno itu serta telah menegaskan bahawa ucapan Sukarno itu tidak akan menghalang

Order Baru yang bertujuan untuk memperbaiki hubungan dingin Malaysia dan Indonesia.

1 Kunaseelan a/l Muniandy (1996). Hubungan Malaysia-Indonesia 1957-1970. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Hlm. 2362 Ibid. Hlm. 2383 Joseph Chin Yong Liow (2008). The Politics of Indonesia-Malaysia Relations: One Kin, Two Nations. New York: Routledge Taylor and Francis Group. Hlm. 119

Mereka juga telah membuat rundingan mengenai pembebasan tahanan Konfrontasi Indonesia di

Malaysia. Namun begitu, tindakan pemimpin tentera ini telah ditentang pula oleh RRC.4

Dengan tamatnya konfrontasi ini, maka banyak aspek dapat diperbaiki seperti daripada

segi ketenteraan serta keselamatan. Malahan, kedua-dua negara ini telah berunding dalam

pelbagai bidang seperti komunikasi dan kebudayaan. Dengan perlantikan Presiden walaupun

hanya sebagai pemangku telah dapat menunjukkan kesan yang positif dalam hubungan yang

cuba dijalinkan ini.5 Hal ini kerana Indonesia telah mengumumkan hubungan diplomatik

sepenuhnya bersama Malaysia pada pertengahan tahun 1967. Selain itu, pada hari kemerdekaan

Malaysia, pejabat perhubungan Malaysia di Jakarta telah ditukar menjadi pejabat kedutaan

Malaysia. namun begitu, dalam pertengahan usaha untuk membaik pulih hubungan dua buah

negara ini, muncul sedikit masalah yang melibatkan isu pengawalan imigresin di sempadan

kawasan Borneo. Namun begitu, apabila Presiden Suharto membuat kunjungan ke Malaysia,

pada 17 Mac 1970, Adam Malik bersama Tun Abdul Razak telah menandatangani Perjanjian

Persahabatan serta Perjanjian Pembahagian Wilayah bersama Indonesia. Hal ini telah

mengukuhkan lagi perhubungan antara Malaysia dan Indonesia.

Ekonomi

Kesan daripada penamatan konfrontasi ini dapat juga dilihat daripada aspek ekonomi.

Sebuah mesyuarat pada akhir November 1956 bukan, sahaja untuk pemulihan jalan untuk

perdagangan, malahan untuk hubungan lain seperti perkhidmatan pos, telefon, telegraf,

pengeluaran dan pengangkutan yang tergendala sewaktu berlakunya konfrontasi itu.6 Oleh itu,

pihak Malaysia dan Indonesia telah bekerjasama dalam meningkatkan hubungan dalam bidang

pengangkutan seperti penerbangan dan pengangkutan laut seperti feri. Di samping itu, Malaysia

ini telah memansuhkan larangan perdagangan Barter dengan Indonesia dengan syarat tertentu

yang dipersetujui.

Selain itu juga, Malaysia dan Indonesia telah membuat persetujuan mengenai pertukaran

pekerja untuk menempatkan pekerja Indonesia di Malaysia dan pekerja Malaysia di Indonesia.

Sehubungan dengan itu Malaysia telah berunding dengan Indonesia mengenai isu pengimportan

4 Kunaseelan a/l Muniandy (1996). Hubungan Malaysia-Indonesia 1957-1970. Hlm. 395 Ibid. Hlm. 2416 Ibid. Hlm. 257

tenaga buruh dari Indonesia yang akan ditempatkan di Malaysia untuk ditempatkan di pelbagai

sektor dengan menandatangani perjanjian Buruh pada bulan Mac 1968.7 Malahan isu perikanan

juga dapat diselesaikan yang berpunca daripada sikap nelayan Malaysia yang telah menangkap

ikan di kawasan perairan yang melebihi sempadan Borneo.

Tambahan lagi, Malaysia juga telah berusaha untuk meningkatkan hubungan ekonomi

bersama Indonesia mengenai perdagangan bijih timah dan getah di mana Malaysia dan Indonesia

telah bekerjasama demi menjaga kestabilan harga bahan mentah ini disebabkan kedua-dua buah

negara ini yang merupakan pengeluar utama bijih timah dan getah dalam perdagangan di dunia.8

Selepas pulihnya hubungan dua buah negara ini, kerjasama dalam hal ehwal perdagangan adalah

semakin meningkat, malahan pihak Indonesia telah mendapat manfaat hasil daripada

perdagangan dua hala yang dijalinkan antara kedua belah pihak selepas Perjanjian Asas tentang

Hubungan Perdagangan dan Ekonomi ditandatangani pada bulan Julai 1967. Perjanjian ini juga

meliputi pelbagai aspek seperti perdagangan, kerjasama ekonomi dan teknikal dalam pelbagai

bidang.

Sosial

Bagi aspek hubungan sosial pula dapat dilihat dari bidang komunikasi dan penyiaran.

Contohnya, radio di Indonesia telah pun mula menghentikan siaran rancangan yang berbentuk

anti-Malaysia, malah telah menggantikannya dengan rancangan yang berbentuk pemulihan

hubungan antara Malaysia dan Indonesia seperti dalam aspek kebudayan. Di samping itu, semasa

selepas tamatnya konfrontasi antara dua buah negara ini, pihak media akhbar juga telah

menunjukkan sokongan mereka terhadap hubungan baik antara Indonesia dan Malaysia.

Malahan, akhbar Daily News Bulletin juga telah membuka cawangannya di Jakarta pada Ogos

1967 yang bertujuan untuk menunjukkan tanda kerjasama dan meningkatkan kesefahaman

dengan Malaysia.9 Malaysia juga berusaha untuk berunding dengan Indonesia ini tentang

kerjasama dalam bidang komunikasi dan penyiaran serta perfileman.

7 Kunaseelan a/l Muniandy (1996). Hubungan Malaysia-Indonesia 1957-1970. Hlm.. 2708 Ibid. Hlm.. 2619 Ibid. Hlm.. 270

Dalam bidang pendidikan pula, banyak perkara yang telah diberi kerjasama dan

rundingan antara Malaysia dan Indonesia.10 Antaranya ialah mengenai sistem ejaan yang telah

diselaraskan dengan ejaan rasmi Bahasa Melayu dan Bahasa Indonesia. Hal ini dapat dilihat

apabila pada September 1966, Tan Sri Syed Nasir telah membuat rundingan mengenai usaha

menyamakan sistem ejaan bagi Bahasa Melayu dan Bahasa Indonesia dalam lawatannya ke

Indonesia, serta rundingan akhir yang telah diadakan di Dewan Bahasa dan Pustaka itu sendiri.

Selain itu juga, pihak Indonesia juga telah memberikan kerjasama dalam aspek pertukaran guru

oleh kerana pada ketika itu, di Malaysia telah kekurangan guru dalam mata pelajaran Sains dan

Matematik kerana guru-guru di Malaysia kurang terlatih untuk mengajar kedua-dua mata

pelajaran tersebut dalam Bahasa Melayu.11 Dalam pada masa yang sama, pihak Indonesia juga

telah bersedia menerima pelajar dari Malaysia yang berkelulusan High School Certificate untuk

menyambung pelajaran di universiti di Indonesia dalam bidang perubatan, pergigian dan juga

teknik dan vokasional. Mereka akan menyambung pelajaran di sana atas biayaan sendiri atau

dengan tajaan oleh Majlis Amanah Rakyat Malaysia (MARA).12

Selain daripada itu, negara Malaysia juga telah mengadakan hubungan kerjasama dengan

pihak Indonesia menerusi aspek kesihatan.13 Oleh hal yang demikian, pada Ogos 1966, Menteri

Kesihatan Malaysia pada ketika itu, Tan Sri Sardon Hj. Jubir dan Menteri Kesihatan Indoneisa,

Prof. G. A. Siwabessy, mengumumkan keputusan tersebut selepas berunding di Kuala Lumpur.

Dalam kerjasama tersebut, kedua-dua wakil negara ini telah bersetuju untuk bekerjasama

mengatasi masalah ancaman penyakit malaria, mengadakan pertukaran doktor, pensyarah

perubatan serta jururawat.

Aspek Hubungan Keselamatan

Aspek ini adalah merupakan aspek yang baru jika dilihat pada sebelum ini, kedua-dua

buah negara ini tidak pernah mempunyai kerjasama dalam hubungan keselamatan.14 Hal ini

disebabkan isu konfrontasi yang telah berlaku sebelum ini dan ianya melibatkan pihak

ketenteraan. Namun, selepas usaha damai dan konfrontasi di tamatkan, wujudnya satu aspek baru

10 Kunaseelan a/l Muniandy (1996). Hubungan Malaysia-Indonesia 1957-1970. Hlm. 26311 Ibid. Hlm. 26512 Ibid. Hlm. 26613 Ibid. Hlm. 26914 Ibid. Hlm. 271

yang diberi penekanan melalui pemurnian lagi hubungan kedua belah pihak ini. Kedua-dua buah

negara ini saling bergantungan antara satu sama lain di mana kedua-dua negara menghadapi

ancaman yang sama. Malaysia dan Indonesia telah menghadapi suatu ancaman daripada

Clandestine Communist Organisation (CCO) di sempadan bersama di Borneo serta masalah

kegiatan lanun di kawasan Selat Melaka. Pada 16 Ogos 1966, kedua-dua negara telah pun

menyatakan persetujuan mereka untuk membentuk Suruhanjaya Bersama bagi menyelesaikan

masalah keselamatan di Malaysia dan Indonesia demi meningkatkan kerjasama antara dua belah

pihak. Malahan, pihak Indonesia juga telah mengumumkan untuk mengundurkan tenteranya dari

Borneo pada Oktober 1966. Mereka juga akan menempatkan pasukan tentera masing-masing di

sepanjang sempadan Sarawak-Kalimantan sebagai langkah untuk menghapuskan ancaman

komunis. Oleh itu, pada 10 Mac 1967, Malaysia dan juga Indonesia telah menandatangani

Peraturan Keselamatan Kawasan Sempadan di Kuala Lumpur bagi menghadapi musuh

bersama.15

KESIMPULAN

Pada mulanya, hubungan antara negara Malaysia dan Indonesia adalah baik. Namun

begitu, selepas Malaysia telah menyuarakan hasrat untuk menggabungkan semenanjung

Malaysia dengan Sabah dan Sarawak telah menimbulkan konflik di antara negara Malaysia dan

Indonesia. Di tambah pula dengan pengaruh dalaman dan luaran yang telah menjadi pencetus

kepada berlakunya Konfrontasi Malaysia dan Indonesia ini. Konfrontasi ini juga telah

melibatkan banyak pihak luar termasuklah pihak Barat untuk masuk campur dalam

menyelesaikan permasalahan ini. Namun begitu, sikap professional pihak Indonesia iaitu bagi

pihak Presiden Suharto yang telah Presiden Sukarno telah membantu dalam mengatasi dan

menamatkan Konfrontasi ini daripada berlarutan. Rentetan daripada itu, banyak hubungan

kerjasama antara kedua buah negara ini telah diteruskan dalam pelbagai aspek yang dapat

memberi manfaat kepada kedua buah negara ini.

15 Kunaseelan a/l Muniandy (1996). Hubungan Malaysia-Indonesia 1957-1970. Hlm. 273