kemahiran teknologi maklumat di kalangan pelajar fakulti pendidikan, utm.pdf

KEMAHIRAN TEKNOLOGI MAKLUMAT DI KALANGAN

PELAJAR FAKULTI PENDIDIKAN, UTM DAN HUBUNGANNYA

DENGAN SIKAP TERHADAP E-PEMBELAJARAN

SU LIH TENG

UNVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

ii

Saya mengakui karya yang bertajuk “Kemahiran Teknologi Maklumat di Kalangan

Pelajar Fakulti Pendidikan, UTM dan Hubungannya dengan Sikap Terhadap

E-pembelajaran” adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang

tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya.

iii

Untuk ayah dan ibu tersayang

iv

PENGHARGAAN

Saya ingin merakamkan penghargaan ikhlas kepada dua orang penyelia projek,

Prof. Madya Dr. Baharuddin Aris dan En. Noraffandy Yahaya serta pensyarah-

pensyarah lain atas bimbingan dan dorongan yang telah diberikan sepanjang tempoh

penyeliaan tesis ini.

Penghargaan juga ditujukan kepada pihak Fakulti Pendidikan yang

membekalkan maklumat yang diperlukan dalam penyelidikan ini. Tidak lupa juga

rakan-rakan seperjuangan saya yang telah menghulurkan bantuan kepada saya.

Penghargaan diberikan kepada ibu bapa dan ahli keluarga yang tersayang

yang sentiasa memberi sokongan dan dorongan kepada saya.

Penghargaan juga ditujukan kepada semua yang terlibat sama ada secara

langsung atau secara tidak langsung yang membantu menjayakan penyelidikan ini.

v

ABSTRAK

E-pembelajaran telah menjadi satu kaedah pembelajaran yang popular

dilaksanakan di dalam bidang pendidikan. UTM mula melaksanakan e-pembelajaran

yang menggunakan Sistem Pengurusan Pembelajaran Moodle pada tahun 2004.

Tujuan kajian ini adalah untuk meninjau pengaruh kemahiran teknologi maklumat,

jantina, jenis aliran kursus dan kekerapan penggunaan e-pembelajaran pada sikap

terhadap e-pembelajaran di UTM. Soal selidik telah diedarkan kepada 327 orang

pelajar Fakulti Pendidikan UTM, Skudai. Data latar belakang pelajar dari segi jantina,

aliran kursus yang diikuti, kekerapan penggunaan e-pembelajaran UTM, tahap

kemahiran teknologi maklumat pelajar dan tahap sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran telah dikutip. Soal selidik sikap terhadap e-pembelajaran dibahagi

kepada empat bahagian iaitu kegusaran terhadap e-pembelajaran, keyakinan terhadap

e-pembelajaran, kesukaan terhadap e-pembelajaran dan persepsi terhadap faedah e-

pembelajaran. Satu soalan sumbangan terbuka telah ditanya untuk mendapatkan

faktor sebenar keseronokan pelajar menggunakan e-pembelajaran. Dapatan kajian ini

menunjukkan terhadap korelasi sederhana antara kemahiran teknologi maklumat

dengan sikap terhadap e-pembelajaran.Tiada perbezaan signifikan sikap terhadap e-

pembelajaran antara pelajar lelaki dan pelajar perempuan pada . Tiada perbezaan

signifikan kegusaran terhadap e-pembelajaran (p=0.378) dan kesukaan terhadap e-

pembelajaran (0.489) di antara aliran kursus yang berlainan. Didapati pelajar aliran

sastera mempunyai keyakinan (p=0.046) dan persepsi faedah (p=0.029) yang lebih

positif daripada pelajar aliran kejuruteraan. Selain itu, terdapat hubungan positif

antara kekerapan penggunaan e-pembelajaran dengan sikap terhadap e-pembelajaran.

Secara umumnya, kajian ini menunjukkan pelajar perlu menguasai kemahiran

teknologi maklumat dalam menceburi e-pembelajaran supaya menghasilkan suasana

pembelajaran yang positif.

vi

ABSTRACT

E-learning has become a popular method of learning used in the field of

education. UTM started its e-learning through Moodle Learning Management System

in 2004. The aim of this study is to investigate the influence of information

technology skill, gender, type of course stream and the frequency of using e-learning

in the attitude towards e-learning at UTM. Questionnaires were distributed to 327

students of the UTM Education Faculty, Skudai. Data regarding the background of

students that are their gender, course pursued, frequency of using e-learning at UTM,

the level of students’ information technology skill and students’ attitude towards e-

learning was collected. The questionnaire on students’ attitude towards e-learning

was divided into four parts, that are their anxiety towards e-learning, confidence

towards e-learning, liking towards e-learning and their perception towards the

benefits of e-learning. An open question to find out the actual factor behind the

excitement of using e-learning among students was also asked. There was no

significant difference in the attitude towards e-learning between male and female

students. There was no significant difference in the anxiety towards e-learning

(p=0.378) and the liking towards e-learning among the difference streams of courses

(p=0.489). The study shows that art stream students had confidence (p=0.046) and a

more positive perception (p=0.029) in contrast to the students in the engineering

stream. Besides that, there was a positive correlation between the frequency of using

e-learning with the attitude towards e-learning. In general, this research shows that

students need to master the skill of information technology when participating in e-

learning in order to produce a positive learning.

vii

KANDUNGAN

BAB PEKARA MUKA SURAT PENGAKUAN ii

DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRAK v

ABSTRACT vi

KANDUNGAN vii

SENARAI JADUAL xii

SENARAI RAJAH xiv

SENARAI LAMPIRAN xvi

BAB 1 PENDAHULUAN 1

1.1 Pengenalan 1

1.2 Latar Belakang Masalah 2

1.3 Pernyataan Masalah 4

1.4 Objektif Kajian 5

1.5 Persoalan Kajian 5

1.6 Kerangka Kajian 6

1.7 Rasional Kajian 7

1.8 Batasan Kajian 7

1.9 Definisi Istilah 8

1.10 Penutup 10

BAB 2 SOROTAN KAJIAN 11

2.1 Pengenalan 11

viii 2.2 Apa itu E-pembelajaran 11

2.3 Perkembangan E-pembelajaran dalam Sistem

Pendidikan di Malaysia

12

2.3.1 E-pembelajaran di peringkat sekolah 13

2.3.2 E-pembelajaran di peringkat universiti 15

2.3.3 Perkembangan e-pembelajaran di UTM 16

2.3.4.1 Projek e-learning di UTM 17

2.4 Kelebihan E-pembelajaran dan Kesannya

Terhadap Pelajar

19

2.5 Sikap Pelajar Terhadap E-pembelajaran dan

Faktornya

21

2.6 Sistem Pengurusan Pembelajaran (SPP) 24

2.6.1 Kelebihan sistem pengurusan

pembelajaran (SPP)

25

2.6.2 Jenis sistem pengurusan pembelajaran 25

2.6.2.1 Blackboard 26

2.6.2.2 WebCT 26

2.6.2.3 Moodle 27

2.6.3 Pandangan pengguna terhadap Moodle 27

2.6.4 Mengapa memilih Moodle/ kelebihan

Moodle

29

2.7 Sikap Pelajar Terhadap SPP 30

2.8 Kemahiran Teknologi Maklumat Terhadap Sikap

Menggunakan E-pembelajaran

30

2.9 Jantina dengan Sikap Pelajar Terhadap E-

pembelajaran

31

2. 10 Jenis Kursus dengan Sikap Terhadap E-pembelajaran 32

2.11 Kekerapan Menggunakan E-pembelajaran dengan

Sikap Terhadap E-pembelajaran

33

2.12 Penutup 33

ixBAB 3 METODOLOGI KAJIAN 34

3.1 Pengenalan 34

3.2 Reka Bentuk Kajian 34

3.3 Populasi dan Persampelan 35

3.4 Instrumen 36

3.5 Kajian Rintis 38

3.6 Pengumpulan dan Analisis Data 39

3.6.1 Data demografik pelajar 39

3.6.2 Kemahiran teknologi maklumat 40

3.6.3 Sikap terhadap e-pembelajaran 40

3.6.4 Kemahiran teknologi dengan sikap

terhadap e-pembelajaran

40

3.6.5 Sikap terhadap e-pembelajaran antara

jantina

41

3.6.6 Sikap pelajar aliran kursus berlainan


41

3.6.7 Kekerapan penggunaan e-pembelajaran

dengan sikap terhadap e-pembelajaran

42

3.7 Penutup 42

BAB 4 ANALISIS DATA

4.1 Pengenalan 43

4.2 Latar Belakang Responden 44

4.3 Frekuensi dan Peratus Kekerapan Penggunaan E-

pembelajaran dalam Seminggu

45

4.4 Peratusan Kemahiran Teknologi Maklumat Pelajar 47

4.5 Sikap Pelajar Terhadap E-pembelajaran 49

4.5.1 Peratus kegusaran terhadap e-

pembelajaran

49

4.5.2 Peratusan keyakinan terhadap e-

pembelajaran

51

4.5.3 Peratus kesukaan terhadap e- 52

x pembelajaran

4.5.4 Peratusan persepsi terhadap faedah e-

pembelajaran

53

4.6 Korelasi Antara Kemahiran Teknologi Maklumat

dengan Sikap Terhadap E-pembelajaran

54

4.7 Perbezaan Sikap Pelajar Terhadap E- pembelajaran

di Antara Lelaki dan Perempuan

57

4.8 Perbezaan Sikap Pelajar Terhadap E- pembelajaran

di Antara Jenis Aliran Kursus yang Berlainan

58

4.9 Korelasi Antara Kekerapan Penggunaan E-

pembelajaran Seminggu dengan Sikap Terhadap

E-pembelajaran

60

4.10 Analisis Soalan Terbuka 63

4.11 Penutup 68

BAB 5 PERBINCANGAN, KESIMPULAN DAN

CADANGAN

70

5.1 Pengenalan 70

5.2 Perbincangan 71

5.2.1 Latar belakang pelajar 71

5.2.2 Kekerapan penggunaan e-pembelajaran 72

5.2.3 Tahap kemahiran teknologi maklumat 72

5.2.4 Sikap pelajar terhadap e-pembelajaran 73

5.2.4.1 Kegusaran terhadap e-

pembelajaran

73

5.2.4.2 Keyakinan terhadap e-

pembelajaran

74

5.2.4.3 Kesukaan terhadap e-

pembelajaran

74

5.2.4.4 Persepsi terhadap faedah e-

pembelajaran

74

5.2.4.5 Kesimpulan 75

xi 5.2.5 Korelasi antara kemahiran teknologi

maklumat dengan sikap terhadap e-

pembelajaran

75

5.2.6 Sikap pelajar terhadap e-pembelajaran

di antara lelaki dan perempuan

76

5.2.7 Jenis aliran kursus dengan sikap


77

5.2.8 Korelasi antara kekerapan penggunaan

e-pembelajaran seminggu dengan sikap


77

5.2.9 Perbincangan soalan terbuka 78

5.3 Kesimpulan 79

5.4 Implikasi Kajian 80

5.5 Cadangan 81

5.6 Cadangan Kajian Lanjutan 81

5.7 Penutup 82

RUJUKAN 83 Lampiran 95 - 103

xii

SENARAI JADUAL

NO. JADUAL TAJUK MUKA SURAT

2.1 Perkembangan penggunaan sistem

e-pembelajaran di UTM

19

2.2 Kelebihan SPP 25

3.1 Bilangan dan peratusan pengambilan pelajar

mengikut aliran berlainan

37

3.2 Pembahagian item soal selidik mengikut

bahagian

38

3.3 Jadual perbandingan nilai pekali korelasi 41

4.1 Latar belakang responden 44

4.2 Frekuensi dan peratusan kekerapan

penggunaan e-pembelajaran dalam

seminggu

45

4.3 Frekuensi dan peratusan kekerapan

penggunaan e-pembelajaran dalam

seminggu berdasarkan aliran

45

4.4 Peratusan kemahiran teknologi maklumat

pelajar

47

4.5 Peratusan kegusaran terhadap

e-pembelajaran

49

4.6 Peratusan keyakinan terhadap

e-pembelajaran

51

4.7 Peratusan kesukaan terhadap

e-pembelajaran

52

4.8 Peratusan persepsi terhadap faedah 53

xiiie-pembelajaran

4.9 Korelasi antara kemahiran teknologi

maklumat dengan sikap terhadap

e-pembelajaran

54

4.10 Hasil ujian-t perbezaan sikap terhadap

e-pembelajaran di antara lelaki dan

perempuan

57

4.11 Hasil ujian ANOVA sikap pelajar terhadap

e-pembelajaran di antara jenis aliran kursus

yang berlainan

58

4.12 Hasil ujian Turkey keyakinan terhadap

e-pembelajaran dan persepsi terhadap

e-pembelajaran di antara aliran kursus

59

4.13 Korelasi antara kekerapan penggunaan e-

pembelajaran dengan sikap terhadap

e-pembelajaran

60

4.14 Frekuensi responden yang menjawab soalan

terbuka mengikut jenis jawapan

63

4.15 Penjelasan positif responden terhadap

keseronokan menggunakan e-pembelajaran

UTM

64

4.16 Penjelasan negatif responden terhadap

keseronokan menggunakan e-pembelajaran

UTM

66

xiv

SENARAI RAJAH

NO. RAJAH TAJUK MUKA SURAT

1.1 Kerangka kajian pengaruh kemahiran

teknologi maklumat, jantina, jenis aliran

kursus dan kekerapan penggunaan terhadap

sikap menggunakan e-pembelajaran di

UTM

6

4.1 Perbezaan peratusan penggunaan

e-pembelajaran dalam seminggu mengikut

empat jenis aliran kursus

46

4.2 Plot serakan kemahiran teknologi maklumat

dengan kegusaran terhadap e-pembelajaran

55


dengan keyakinan terhadap e-pembelajaran

55


dengan kesukaan terhadap e-pembelajaran

56


dengan persepsi terhadap faedah

e-pembelajaran

56

4.6 Plot serakan kekerapan penggunaan

e-pembelajaran dengan kegusaran terhadap

e-pembelajaran

61


e-pembelajaran seminggu dengan keyakinan


62

xv4.8 Plot serakan kekerapan penggunaan

e-pembelajaran dengan kesukaan terhadap

e-pembelajaran

62


e-pembelajaran seminggu dengan persepsi

terhadap faedah e-pembelajaran

63

xvi

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK MUKA SURAT

A Soal Selidik 95

B Borang kesahan soal selidik daripada guru 103

BAB 1

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Sejak abad 20-an, dunia ini telah memasuki arena informasi. Peralihan ini

menyebabkan pasaran memerlukan tenaga pekerja yang celik literasi teknologi dan

yang berupaya bekerja di bawah persekitaran intensif teknologi maklumat di depan

pentas dunia. Menurut Timbalan Perdana Menteri, jika rakyat terus tidak mengambil

peduli perkembangan teknologi komunikasi dan maklumat (TKM) atau

meningkatkan minat untuk belajar serta menguasai ilmu itu, mereka akan ketinggalan

zaman ( Utusan Malaysia, 2005).

Sebenarnya, Malaysia telah mengambil inisiatif dalam sistem pendidikan

sebagai penyelesaian untuk menyesuaikan diri dalam era teknologi maklumat.

Sebagai contohnya, Kementerian Pendidikan Malaysia pada tahun 1992 telah mula

memperkenal penggunaan komputer dalam pengajaran dan pembelajaran (Rozlan

Abdul Hamid, 2000). Kementerian Pelajaran Malaysia dengan syarikat swasta juga

bekerjasama menyediakan perpustakaan elektronik, dan baru-baru ini projek terbaru

iaitu projek Sekolah Bestari ( Gan, 2000). Dalam projek Sekolah Bestari, konsep

“teknologi merentasi kurikulum” diperkenal, dan e-pembelajaran telah ditekankan

dalam konsep tersebut.

Kini, kaedah e-pembelajaran semakin popular di peringkat universiti.

Sehingga tahun 2002, kesemua 14 buah institusi pendidikan tinggi awam dan 10 buah

institusi pengajian swasta telah disambung dengan kemudahan Internet (Minges dan

2Gray, 2002) dan di antaranya, tiga buah universiti atau kolej di Malaysia telah

menyampaikan semua atau sebahagian kursus melalui talian (online) (Hanis, 2004).

Di Malaysia, e-pembelajaran semakin memainkan peranan dalam sistem

pendidikan di institusi pengajian tinggi. Menurut Asirvatham et al. (2005), Universiti

Malaya menjadi pelopor universiti tempatan di Malaysia yang mula menggunakan

sistem pengurusan pembelajaran dalam kursus dalam talian (Course On-Line) pada

tahun 1998. Universiti tempatan lain seperti Universiti Sains Malaysia (USM) telah

menyampaikan kuliah melalui Internet pada tahun 1999, Universiti Putra Malaysia

(UPM) pula menyampaikan kursus jarak jauh sejak tahun 1999. Manakala

Multimedia University (MMU), International Medical University (IMU) dan

University Tun Abdul Razak (UNITAR) dan juga Open University Malaysia (OUM)

pula merupakan contoh-contoh institusi pengajian tinggi swasta yang melibatkan diri

dalam e-pembelajaran (Asirvatham et al., 2005; Suraya, 2005).

Selain itu, kebanyakan universiti tempatan atau swasta juga banyak

melibatkan diri mengajar pembelajaran melalui teknologi maklumat termasuk

Universiti Teknologi Malaysia (UTM). Penggunaan portal e-pembelajaran di Fakulti

Pendidikan UTM dalam menyampaikan pengajaran bermula pada awal tahun 1997

(Baharuddin et al., 2006). Teknologi Komunikasi dan Maklumat digunakan untuk

menghasilkan pengalaman pembelajaran yang mendekati hidaup sebenar (Baharuddin

et al., 2006).

1.2 Latar Belakang Masalah Satu perbezaan e-pembelajaran dengan pembelajaran tradisional ialah e-

pembelajaran memerlukan teknologi komunikasi dan maklumat sebagai media

pembelajaran. Pencapaian sumber maklumat dalam e-pembelajaran lebih luas

berbanding dengan pembelajaran tradisonal. Beberapa kajian menunjukkan e-

pembelajaran telah membawa kebaikan terhadap pelajar seperti peluang pembelajaran

telah ditingkatkan (HELIOS, 2005; Pirani, 2004; Jain & Lee, 2003), dan sikap pelajar

3yang positif terhadap disiplin tertentu melalui e-pembelajaran telah bertambah

(Suanpang, Petocz dan Kalceff , 2004; Razmah Mahmod et al., 2005). E-pembelajaran

juga dipilih oleh pelajar kerana bentuk pembelajaran ini dapat menyesuaikan diri

dengan pelbagai bentuk maklumat dan ia dapat diselaras oleh pelajar dengan

maklumat disampaikan di mana-mana tempat dan bila-bila masa (Jain & Lee, 2003).

Jadi, e-pembelajaran telah diambilkira sebagai pembelajaran yang lebih fleksibel,

berkesan dan agak murah (Ertl, Winkler dan Mandi, 2007).

Malah terdapat pandangan bahawa bukan semua pelajar mendapat kebaikan

daripada e-pembelajaran. Kajian HELIOS (2005) menunjukkan bahawa jika kita kaji

dari segi latar belakang pelajar yang melibatkan diri dalam e-pembelajaran, e-

pembelajaran hanya menarik perhatian dan memberikan faedah kepada pelajar

tertentu dalam kategori latar belakang tertentu. Latar belakang pelajar itu rujuk

kepada kawasan tempat, pendapatan, umur, jantina, kemampuan (termasuk

kemahiran dalam pembelajaran) dan juga kerelaan yang berbeza.

Selain itu, Alexander ( 2005 ) berpendapat bahawa pelajar lebih banyak

meninggalkan kursus online daripada kursus dalam kelas. Hasil dapatan Alexander

menunjukkan sebab pelajar meninggalkan kursus online ialah kursus online agak

panjang dan membosankan (Alexander, 2005).

Terdapat juga pelajar yang tidak memilih menggunakan atau kurang

menggunakan teknologi komunikasi dan maklumat dalam universiti. Selwyn (2003)

dalam kajiannya telah menunjukkan beberapa halangan pelaksanaan teknologi

komunikasi dan maklumat yang menyebabkan mahasiswa menolak diri daripada

TKM. Salah satu sebab ialah faktor individu iaitu mahasiswa tersebut kurang

berkemahiran dan pengetahuan menggunakan sesuatu teknologi. Pelajar juga tidak

memanfaatkan e-pembelajaran seperti yang diinginkan. Contohnya sesetengah pelajar

di universiti hanya menggunakan e-pembelajaran untuk mencetak bahan rujukan

daripada web lalu membacanya seperti dalam bentuk buku (Rashid Mohammed

Salim Alhajri, 2006).

4 Sifat individu seseorang pelajar dapat mempengaruhi tindak balas pelajar

tersebut terhadap e-pembelajaran (Orvis, Fisher dan Wasserman, 2003). Concannon

et al. (2005) dalam kajiannya pula menyatakan bahawa, kita tidak akan menemui

faktor yang luas mengenai penggunaan teknologi oleh pelajar jika kita memandang

dari segi kesan positif atau negatif sesuatu teknologi sahaja terhadap pelajar kerana

pelajar melihat teknologi sebagai mekanisma sokongan dalam pembelajaran. Dia

menambahkan bahawa kita perlu mengambil kira strategi pembelajaran pelajar

memandangkan hal ini sama penting dalam proses pembelajaran yang menyalurkan

teknologi.

Universiti Teknologi Malaysia (UTM) merupakan salah satu universiti

tempatan yang melaksanakan e-pembelajaran sejak tahun 1997. Pada tahun tersebut,

Fakulti Pendidikan UTM telah mula membangunkan portal e-pembelajaran dalam

kursus literasi komputer (Baharuddin et al., 2006). Pada semester kedua sesi

2001/2002, UTM mula menggunakan Web-CT sebagai sistem pengurusan

pembelajaran (SPP). Seterusnya WebCT digantikan dengan Moodle, satu SPP

sumber terbuka pada semester kedua sesi 2004/2005 atas sebab kesenangan

penggunaan, kewangan pengurusan dan penyelarasan sistem SPP.

1.3 Pernyataan Masalah Universiti Teknologi Malaysia merupakan sebuah institusi pengajian tinggi

tempatan yang mula melaksanakan e-pembelajaran dengan menggunakan SPP

Moodle, pada awal tahun 2004. Beberapa kajian yang menyelidik tahap penerima

pelajar Fakulti Pendidikan terhadap e-pembelajaran serta faktornya telah

menunjukkan bahawa masih terdapat pelajar yang menghadapi masalah semasa

berhadapan dengan e-pembelajaran termasuk kekurangan kemahiran e-pembelajaran

walaupun pandangan mereka terhadap e-pembelajaran agak positif (sila lihat Wong

(2006), Tan (2006), Mazlan (2007), Janarthini (2007)). Disebabkan sistem ini agak

baru dalam pengajaran dan pembelajaran di UTM, kajian ini cuba menganalisis faktor

yang mempengaruhi sikap terhadap penggunaan e-pembelajaran dari segi sifat

5pelajar. Sifat-sifat pelajar itu termasuk kemahiran teknologi maklumat, jantina, jenis

kursus yang dipilih dan kekerapan menggunakan e-pembelajaran.

1.4 Objektif Kajian

1. Mengenalpasti kekerapan penggunaan e-pembelajaran di kalangan pelajar

UTM.

2. Mengenalpasti kemahiran teknologi maklumat di kalangan pelajar UTM.

3. Mengenalpasti sejauhmanakah sikap pelajar terhadap e-pembelajaran dari segi

kegusaran, keyakinan, kesukaan dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran.

4. Mengenalpasti hubungan kemahiran teknologi maklumat dengan sikap pelajar

terhadap e-pembelajaran.

5. Mengenalpasti perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran di antara pelajar

lelaki dengan pelajar perempuan.

6. Mengenalpasti perbezaan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran di antara

jenis aliran kursus yang berlainan.

7. Mengenalpasti hubungan kekerapan menggunakan e-pembelajaran dengan

sikap pelajar terhadap e-pembelajaran.

1.5 Persoalan Kajian

1. Apakah kekerapan penggunaan e-pembelajaran oleh pelajar UTM?

2. Sejauhmanakah kemahiran teknologi maklumat pelajar UTM?

3. Sejauhmanakah sikap pelajar terhadap e-pembelajaran dari segi kegusaran,

keyakinan, kesukaan dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran.

4. Adakah terdapat hubungan di antara kemahiran teknologi maklumat dengan

sikap pelajar terhadap e-pembelajaran?

5. Adakah terdapat perbezaan signifikan di antara sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran berdasarkan jantina?

66. Adakah terdapat perbezaan sidnifikan di antara sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran di UTM berdasarkan aliran kursus yang berlainan?

7. Adakah terdapat hubungan signifikan antara kekerapan menggunakan e-

pembelajaran dengan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran?

1.6 Kerangka Kajian Kajian ini direkabentuk berdasarkan kerangka kajian seperti yang ditunjukkan

dalam Rajah 1.1 berikut:

Rajah 1.1 Kerangka kajian pengaruh kemahiran teknologi maklumat, jantina, jenis

aliran kursus dan kekerapan pengguanan terhadap sikap menggunakan e-

pembelajaran di UTM

Sikap pelajar terhadap e-pembelajaran, (kajian Hanafi, Zuraidah, Rozhan (2004), Paris (2004), Drennan, Kennedy dan Pisarki (2005), Vuorela dan Nummenmaa (2004), Baharuddin (1999))

Jenis Kursus

Kekerapan penggunaan

e-pembelajaran

Jantina

Kemahiran teknologi maklumat berdasarkan FITness (NRC, 1999)

persepsi keyakinan

kesukaan kegusaran

Kajian ini secara amnya mengkaji faktor apakah yang akan mempengaruhi

sikap pelajar terhadap e-pembelajaran. Aspek-aspek sikap yang dipilih untuk diuji

adalah berdasarkan kajian-kajian Hanafi, Zuraidah dan Rozhan (2004), Paris (2004),

Drennan, Kennedy dan Pisarki (2005), Vuorela dan Nummenmaa (2004) dan

Baharuddin (1999). Aspek-aspek ini termasuk kegusaran terhadap e-pembelajaran,

keyakinan terhadap e-pembelajaran, kesukaan terhadap e-pembelajaran dan persepsi

terhadap faedah e-pembelajaran. Empat pengaruh yang akan dikaji hubungannya

7dengan sikap menggunakan e-pembelajaran iaitu kemahiran teknologi maklumat,

jantina, jenis aliran kursus dan kekerapan menggunakan e-pembelajaran. Aspek-

aspek kemahiran teknologi maklumat dilihat berdasarkan FITness yang akan

dijelaskan dalam bahagian definisi.

1.7 Rasional Kajian Didapati bahawa tidak banyak penyelidikan yang berkait dengan

pembelajaran pelajar mengenai teknologi maklumat dan komunikasi dan juga

penggunaan teknologi maklumat dan komunikasi (Bahruddin, 2001). Jarang juga

kajian yang mengkaji pelajar jenis manakah yang rela menggunakan pembelajaran

berasakan web (Hoskins dan Hooff, 2005). Jadi kajian ini cuba menentukan keadaan

sebenar masalah penggunaan e-pembelajaran dari segi aspek pelajar.

Selain itu, pelaksanaan e-pembelajaran terutamanya pembelajaran berasaskan

SPP masih pada tahap permulaan di Malaysia, kurang adanya kajian yang mengkaji

e-pembelajaran berasaskan SPP di peringkat universiti. Kebanyakan kajian yang

berkenaan pula tertumpu pada kursus mengenai teknologi, komunikasi dan maklumat

(TKM)(Koskela et al., 2005). Oleh itu, perlu adanya kajian yang mengkaji sikap

pelajar terhadap e-pembelajaran dan faktornya dalam kursus bukan TKM.

Dengan mencari faktor yang mempengaruhi sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran, diharapkan pelajar dapat menggunakan e-pembelajaran secara

berkesan lalu menghasilkan pembelajaran pada peringkat tinggi.

1.8 Batasan Kajian Kajian ini hanya mencari hubungan faktor kemahiran teknologi maklumat,

jantina, jenis kursus dan kekerapan menggunakan e-pembelajaran terdapat sikap

menggunakan e-pembelajaran. Faktor lain seperti kelancaran kursus e-pembelajaran,

8masalah teknikal pelaksanaan e-pembelajaran tidak diambilkira. Hanya empat aspek

sikap terhadap e-pembelajaran diuji dalam kajian ini iaitu kegusaran, keyakinan,

kesukaan dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran.

Kajian ini juga telah mengehadkan takrifan e-pembelajaran kepada

pembelajaran menerusi web yang menggunakan SPP Moodle di UTM sahaja. Selain

itu, kajian ini hanya memilih populasi responden dari Fakulti Pendidikan, Universiti

Teknologi Malaysia.

1.9 Definisi Istilah 1.9.1 Kemahiran teknologi maklumat

Kemahiran teknologi maklumat merupakan kemahiran yang diperlukan dalam

penggunaan teknologi maklumat. Dalam kajian ini, kemahiran ini merangkumi

sembilan kriteria yang telah diambil daripada FITness (Fluency with Information

Technology) (National Research Council, 1999), satu perkataan yang diperkenalkan

oleh NRC dari America Syarikat, iaitu:

a. dapat memasang sebuah komputer peribadi

b. dapat menggunakan asas antaramuka sistem pengendalian

c. dapat menggunakan sesuatu pemproses kata untuk mencipta satu dokumen

teks

d. dapat menggunakan pakej grafik atau artword untuk menghasilkan

illustrasi, slaid, atau dapat menyampaikan idea berasakan imej.

e. dapat menghubungkan komputer dengan rangkaian net.

f. dapat menggunakan Internet untuk mencari maklumat

g. dapat menggunakan komputer untuk berkomunikasi dengan orang lain.

h. dapat menggunakan sistem database untuk membentukkan dan

menyapaikan maklumat yang berguna.

i. dapat menggunakan bahan pendidikan untuk belajar bagaimana

menggunakan aplikasi atau permukaan baru.

91.9.2 E-pembelajaran Terdapat pelbagai definisi mengenai e-pembelajaran. Asia-e-Learning

Network (AEN) (2002) dalam laman webnya telah menakrif e-pembelajaran sebagai

setiap kategori kursus latihan yang melibatkan alat teknologi seperti Internet, Intranet,

CD-ROM, sistem persidangan video dan sebagainya. Hanis (2004) menjelaskan e-

pembelajaran sebagai satu bentuk pembelajaran yang dapat disampaikan sama ada

dalam talian (online) atau bukan dalam talian (offline). Ia dapat disampaikan melalui

pelbagai alat, dapat disalurkan secara synchronous (bergantung pada masa,

penyampaian dan interaksi berlaku dalam masa benar) atau asynchronous (masa

pembelajaran dapat dilaraskan mengikut kehendak diri, bukan berlaku dalam masa

benar, maklumat disampaikan pada bila-bila masa dan mana-mana tempat).

E-pembelajaran juga dikenali sebagai penggunaan teknologi dalam

pembelajaran untuk menyampaikan maklumat (Dublin, 2003; Clark dan Mayer,

2003). Di samping itu, e-pembelajaran juga merupakan pembelajaran yang

melibatkan rangkaian komputer atau web sebagai mekanik saluran (Piskurich, 2003;

Jochems et al., 2004). Jochems et al. (2004) berpendapat Internet adalah alat utama

dalam e-pembelajaran dan ia merupakan kaedah pembelajaran yang menyepadukan

pengajaran face-to-face, pendidikan jarak jauh dan latihan dalam pekerjaan.

Untuk penyelidikan ini, definisi e-pembelajaran telah diubah suai sebagai

pembelajaran melalui komputer yang dihubungkan ke rangkaian komputer (Internet)

atau Intranet. Dalam penyelidikan ini, e-pembelajaran terhad kepada pembelajaran

yang menggunakan satu SPP sumber terbuka (Learning Manangement System Open

Source) iaitu Moodle.

1.9.3 Sikap terhadap penggunaan e-pembelajaran

Sikap merupakan satu perasaan atau pandangan terhadap sesuatu objek atau

situasi, yang akan mempengaruhi perbuatan seseorang terhadap objek atau situasi

10tersebut. Berdasarkan Azjen (2005), sikap dapat dinilai daripada tindak balas dan

salah satu sistem klasifikasi tindak balas yang popular ialah tindak balas dapat

dibahagikan kepada cognition (kepercayaan terhadap objek tertentu), affect ( perasaan

terhadap objek tertentu) dan conation (tindakan terhadap objek tertentu) (lihat juga

Bohner dan Wänke, 2002). Sikap terhadap penggunaan e-pembelajaran dalam kajian

ini rujuk kepada perasaan positif atau negatif pelajar terhadap pelaksanaan e-

pembelajaran di UTM spesifik kepada penggunaan SPP Moodle dari aspek

kegusaran, keyakinan dan kesukaan terhadap e-pembelajaran serta persepsi pelajar

terhadap faedah e-pembelajaran.

1.9.4 UTM

UTM merupakan singkatan Universiti Teknologi Malaysia, sebuah institusi

pengajian tinggi awam di Skudai, Malaysia.

1.10 Penutup Dalam bab ini, pengkaji telah menerangkan mengenai pengenalan, latar

belakang masalah, pernyataan masalah, objektif kajian, persoalan kajian, kerangka

kajian, rasional kajian, kekangan dan definisi istilah yang berkaitan dengan kajian ini.

BAB 2

SOROTAN KAJIAN 2.1 Pengenalan Pendidikan merupakan satu proses yang melibatkan pengajaran dan pembelajaran.

Pelajar pula mempunyai perbezaan individu dalam proses pembelajaran. Oleh itu, ahli

pendidikan sentiasa memperbaiki proses pengajaran supaya dapat menghasilkan satu

persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang menyesuaikan setiap pelajar. Teknologi

dikatakan dapat memenuhi keperluan tersebut (Johari, 2000). Dengan adanya kemudahan

teknologi dalam kelas, pelajar berpeluang mengalami satu pengalaman yang tidak dapat

disediakan oleh kaedah pengajaran dan pembelajaran tradisional. Kelas bukan satu bilik

yang statik tetapi lebih dinamik, dan dapat berada di mana-mana tempat dalam dunia ini.

2.2 Apa itu E-pembelajaran E-pembelajaran membawa maksud yang berbeza terhadap orang yang

berlainan. Secara amnya, e-pembelajaran boleh dikenali sebagai penggunaan

teknologi dalam pembelajaran untuk menyampaikan maklumat. Konsep e-

pembelajaran juga berubah apabila masa berlalu. Dublin (2003) dapati bahawa

perkataan tersebut pada tahun 2000 adalah rujuk kepada pembelajaran berasaskan

komputer khususnya dalam intranet dan internet. Clark dan Mayer (2003) bersetuju

dengan definisi tersebut dengan menambah lagi bahawa isi kandungan e-

pembelajaran harus mengambilkira objektif pembelajaran, kaedah pembelajaran

untuk membantu pembelajaran, elemen media yang berlainan untuk menyampaikan

12isi kandungan dan mencuba membina pengetahuan baru dan kemahiran yang

berhubung dengan matlamat pembelajaran secara individu.

Dublin (2003) juga menunjukkan bahawa pada hujung tahun 2002, pakar

industri telah menggunakan definisi bahawa e-pembelajaran merupakan satu

teknologi untuk mencipta, menyebar dan menghantar sesuatu termasuk data bernilai,

maklumat, isi pembelajaran dan pengetahuan yang dapat menunjukkan persembahan

dalam kerja serta perkembangan diri. Skop e-pembelajaran seterusnya telah diperluas

lagi oleh mereka yang membekalkan pembelajaran dengan memperkenal alat

pengurusan dalam bentuk sistem pengurusan isi kadungan ( content management

system ), bilik darjah maya, perisian PowerPointTM , kursus dalam talian, portal dan

sistem penyokong persembahan (performance support system) (Dublin, 2003).

Eklund, Kay dan Lynch (2003) pula dalam kertasnya yang membincangkan

isu dan perkembangan e-pembelajaran menyatakan e-pembelajaran merupakan

komponen pembelajaran fleksibel (satu pembelajaran yang berpusat kepada pelajar)

yang menyampaikan latihan dan pendidikan melalui media elektronik yang

merangkumi pembelajaran berasaskan komputer, pembelajaran berasaskan web, kelas

maya dan aktiviti kerjasama melalui bahan digital. Davis dan Harden (2001) pula

mengenal pasti empat komponen e-pembelajaran iaitu perisian pengajaran, perisian

authoring, pembelajaran maya (virtual learning environment) dan sistem pengurusan

pembelajaran (learning management systems).

2.3 Perkembangan E-pembelajaran dalam Sistem Pendidikan di Malaysia Dalam Rancangan Malaysia ke-9 (2006-2010) yang telah diumumkan,

kerajaan Malaysia telah mensasarkan pembangunan modal insan sebagai teras utama

pembangunan negara dalam mencapai impian Wawasan 2020. Dengan ini, e-

pembelajaran ditekankan untuk memainkan peranan yang penting supaya mencapai

matlamat tersebut (Asirvatham dan Abtar Kaur, 2006).

13 Malaysia telah melaksanakan e-pembelajaran melalui dua peringkat iaitu di

peringkat pendidikan dan peringkat kebangsaan. Sebagai persediaan pelaksanaan e-

pembelajaran, kerajaan telah melancarkan penggunaan radio dan televisyen di sekolah

pada tahun 1972 (Asirvatham dan Abtar Kaur, 2006). Langkah-langkah lain yang

penting termasuk penggunaan teknologi komputer dalam pengajaran dan pembelajaran,

pelaksanaan projek Sekolah Bestari dan pembukaan universiti maya.

Di peringkat kebangsaan pula, banyak bengkel dan seminar mengenai e-

pembelajaran telah diorganisasi (Asirvatham et al., 2004; Asirvatham dan Abtar Kaur,

2006). Kerajaan juga melancarkan projek untuk mempromosikan pelaksanaan e-

pembelajaran di kalangan masyarakat seperti projek Malaysian Grid for Learning

(MyGfL), National E-learning Steering Committee, National Information Technology

Council, National e-Learning Centre dan ASEN E-Learning Seminar (lihat Asirvatham

et al., 2004; Suraya, 2005; Zailan dan Azmi, 2006; Asirvatham dan Abtar Kaur, 2006).

Projek E-pembelajaran Untuk Sepanjang Hayat, suatu projek yang diasaskan oleh

United Nations Development Information Programme (UNDP), Coca-Cola Corp dan

Kementerian Pelajaran, bertujuan menggunakan TMK untuk menyebarkan maklumat

dalam bentuk digital supaya mengurangkan jurang dari segi pendidikan dalam

masyarakat (Suraya, 2005). Bahagian ini seterusnya hanya membincangkan

perkembangan e-pembelajaran di peringkat pendidikan.

2.3.1 E-pembelajaran di peringkat sekolah

Pelaksanaan e-pembelajaran dalam sistem pendidikan di Malaysia boleh

dikatakan bermula sejak pengenalan komputer dalam sekolah pada 1980-an.

Perbincangan berikutnya merupakan ringkasan daripada Gan (2001).

Menurut Gan, sekolah terutamanya sekolah menengah mula mendirikan kelab

komputer sebagai salah satu aktiviti ko-kurikulum untuk mengajar pelajar tentang

kemahiran komputer pada tahun 1981. Perbelajaaan kelab komputer ini disokong oleh

Persatuan Ibu Bapa dan Guru (PIBG) ataupun yuran daripada ahli kelab. Pada tahun

14yang sama, pendidikan Malaysia juga berusaha mengahasilkan kurikulum literasi

kumputer dalam sekolah untuk mengejar perkembangan literasi komputer dunia.

Pada tahun 1986, Projek Perintis Literasi Komputer diperkenalkan. Di bawah projek

ini, pelajar tingkatan 4 mula belajar mata pelajaran Literasi Komputer. Akan tetapi,

projek ini terbengkalai pada tahun berikutnya.

Pada tahun 1982, Kementerian Pendidikan pada masa itu telah menubuhkan satu

persatuan dengan Malaysia Institute of Microelectronics System (MIMOS) untuk

menggubal cadangan tentang pelaksanakan teknologi maklumat dalam sekolah. Satu

laporan Polisi Komputer dalam Pendidikan disediakan dan dibentangkan pada tahun

1989. Laporan itu menunjukkan isu literasi komputer dalam pendidikan telah digantikan

dengan penggunaan komputer merentasi kurikulum. Dengan ini, komputer literasi

dikatakan dapat diperoleh secara natural. Bersama dengan laporan ini, satu Projek Perintis

Belajar Dengan Komputer juga dilancarkan.

Beberapa projek atau program bersama antara Kementerian Pendidikan dan

MIMOS telah dijalankan. Setelah pelaksanaan projek Atom-1 PC di sekolah, satu projek

perintis yang dikenalkan Komputer Dalam Pendidikan telah dilancarkan pada tahun 1992.

Kementerian Pendidikan dengan MIMOS juga bekerjasama merekabentuk sistem perisian

untuk penggunaan sekolah dalam proses pengajaran dan pembelajaran.

Pada tahun 1990 juga, satu sistem yang bernama Computer Integrated Learning

System (ComIL) yang menggunakan alat asas bagi menghasilkan bahan pengajaran seperti

perisian mengajar ciptaan tempatan untuk pengajaran dan pembelajaran telah dilaksanakan.

Berhubung dengan projek ini, projek JARING (Joint Advanced Research Integrated

NetworkinG) telah dijalankan untuk membentuk jaringan pengajaran melalui laman web.

Projek seterusnya termasuk pelaksanaan Pusat Sumber Pengetahuan (PSi), satu projek

yang membina sistem perpustakaan elektronik (1993). Pelaksanaan projek ini akhirnya

gagal. Pada tahun 1994, projek Pengajaran Bantuan Komputer dijalankan.

Pada tahun 1996, satu projek Sekolah Bestari dilancarkan. Di bawah projek ini,

teknologi maklumat digunakan secara luas dalam sekolah sebagai alat bantu pengajaran

15dan pembelajaran. Sekolah Bestari dilengkapkan dengan sumber yang sesuai seperti

bahan media pengajaraan (komputer dan Internet), yang dapat digunakan oleh guru,

supaya dapat meningkatkan perkembangan pemikiran pelajaran secara maksimum.

Perkembangan pemikiran ini termasuk tahap pemikiran tinggi, kecerdasan pelbagai dan

sebagainya (Gan, 2001). Satu pengumuman telah disarankan oleh Kementerian

Pendidikan bahawa semua sekolah akan dinaiktaraf ke Sekolah Bestari menjelang tahun

2010.

2.3.2 E-pembelajaran di peringkat universiti Di peringkat universiti pula, institusi-insitusi tinggi masing-masing

melaksanakan e-pembelajaran dengan inisiatif bersendirian. Berdasarkan satu kajian

yang bertajuk Survey Research on E-Learning in Asia Countries (2002), Universiti

tempatan mula menggunakan teknologi maklumat melalui pendidikan jarak jauh

seperti Universiti Sains Malaysia (USM) (tahun 1999) dan Universiti Putra Malaysia

(UPM) (tahun 1999). Aktiviti-aktiviti yang melibatkan teknologi termasuk

penggunakan e-mel, perbincangan dalam talian, pencapaian kursus dalam talian dan

sebagainya. Universiti Malaya pula merupakan universiti tempatan pertama yang

menggunakan sistem pengurusan pembelajaran untuk menyampaikan kursus dalam

talian pada tahun 1998 (Asirvatham dan Abtar Kaur, 2006). Pada tahun 1999,

Universiti Multimedia (MMU) didirikan dan ia merupakan universiti pertama yang

menggunakan teknologi maklumt sepenuhnya dalam sistem P&P dan pengurusan.

Universiti lain seperti International Medical University (IMU) dan Universiti Tun

Abdul Razak (UNITAR) juga mengikut jejak membentukkan SSP tersendiri pada

tahun 1999. Pada tahun 2001, Open University Malaysia (OUM) memulakan sistem

e-pembelajaran.

http://en.wikipedia.org/wiki/International_Medical_University

http://en.wikipedia.org/wiki/Universiti_Tun_Abdul_Razak

http://en.wikipedia.org/wiki/Universiti_Tun_Abdul_Razak

http://en.wikipedia.org/wiki/Open_University_Malaysia

162.3.3 Perkembangan e-pembelajaran di UTM

Penyelidikan dan pembangunan e-pembelajaran di UTM telah bermula sejak lewat

tahun 1980an. Tujuan transfomasi ini berlaku adalah bagi melahirkan siswazah dan sumber

manusia yang berkecemerlangan akademik serta meningkatkan taraf UTM ke universiti

peringkat dunia (Mohd Koharuddin et al., 2003).

Menurut satu kertas kerja yang dibentangkan oleh Mohamed Noor Hassan et al.

(2000), penyelidikan dan pembangunan serta pelaksanaan (PPP) e-pembelajaran di UTM

dapat dibahagikan kepada dua era yang penting iaitu era permulaan (1988 - 1995), dan era

pertumbuhan (1996 - 2000). Perenggan seterusnya merupakan ringkasan daripada

Mohamed Noor Hassan et al. (2000) tentang pelaksanaan PPP di UTM:

Pada era permulaan (1988-1995), PPP e-pembelajaran lebih kepada bentuk

pembangunan bahan pengajaran multimedia dan pembinaan perisian untuk komputer.

Contohnya seperti pembangunan bahan pengajaran multimedia berasaskan video

(tahun1988 ), pembangunan perisian kursus dengan menggunakan Authorware dan IBM

Linkway (tahun 1989), pembangunan Pengajaran Bantuan Komputer Pintar (Intelligent

CAP), pakej pembelajaran elektronik berasaskan slaid (tahun 1991) dan rekabentuk serta

penghasilan pakej pembelajarn multimedia berasakan teknik karaoke.

Era pertumbuhan (1996 - 2000) pula merupakan tahap pelaksanaan projek-projek

penyelidikan berkait dengan pembelajaran eletronik di UTM. Sebanyak 25 projek

penyelidikan berkaitan pembelajaran elektronik yang telah disokong dengan geran

penyelidikan jangka pendek (UPP) dan geran jangka pangjang (IRPA) telah dijalankan

antara tahun 1996 hingga 2000. Antara projek-projek tersebut, 14 projek tertumpu pada

pembangunan perisian kursus, 8 projek merupakan pembangunan sistem dan teknologi

komputer untuk pembelajaran elektronik, dan hanya 3 projek yang tertumpu pada kajian

keberkesanan pembelajaran pembelajarn elektronik. Selain itu, UTM juga telah

menjalankan kegiatan pembangunan infrastruktur, sistem maklumat dan perisian kursus

untuk pembelajaran eletronik tanpa sebarang sokongan geran penyelidikan.

172.3.4.1 Projek e-learning di UTM

Projek e-learning merupakan salah satu aplikasi yang dibangunkan di bawah

projek Kampus Siber UTM yang telah dilancarkan oleh YB Menteri Pelajaran pada tahun

1997. Pada masa tersebut, sistem e-learning tersebut dipanggil sebagai Pembelajaran

Maya (Mohd Nihra Haruzuan et al., 2005). Tujuan pelaksanaan projek ini adalah untuk

memudahkan pelajar mencapai maklumat mengenai sesuatu mata pelajaran yang diambil

oleh mereka, meningkatkan minat serta kefahaman pelajar, menyediakan kemudahan

untuk pelajar belajar mengikut kemampuan sendiri dan mendedahkan pelajar dengan

konsep pendidikan tanpa batas. Bagi menjayakan tujuan-tujuan tersebut, beberapa

prototaip modul aplikasi telah dibungunkan. Antaranya ialah perpustakaan elektronik,

sistem graduan, sistem peperikasaan, kuliah elektronik, kafe siber dan asrama elektronik.

Menurut Mohamed Noor Hassan et al. (2000), secara ringkas, pembangunan e-

learning dapat dibahagikan kepada empat tahap utama seperti berikut:

Tahap Pertama

Dalam tahap ini, maklumat am mengenai sesuatu mata pelajaraan disediakan dan

dapat dicapai oleh pelajar pada bila-bila masa melalui Internet. Antara maklumat yang

boleh diperoleh ialah maklumat mengenai pensyarah yang mengajar (termasuk nombor

bilik, sambungan telefon dan alamat e-mail), jam pertemuan, prasyarat, objektif mata

pelajaran, sinopsis mata pelajaran, perancangan mingguan yang lengkap sepanjang sesi

persekolahan, polisi, pembahagian markah untuk penilaian, senarai buku teks dan rujukan.

Tahap Kedua

Maklumat am di tahap satu diperhiaskan mengikut topik-topik yang akan

dibincangkan dalam kelas. Isi kandungan setiap topik diberikan dengan lebih terperinci

serta senarai tugasan atau aktiviti bagi mencapai objektif-objektif yang disasarkan.

Tahap Ketiga

Nota kuliah yang lengkap berserta soalan-soalan latihan dan tugasan disediakan

dalam laman web bagi mata pelajaran tersebut. Nota kuliah ini bercirikan multimedia.

Terdapat pautan kepada sumber maklumat dari seluruh dunia juga disediakan bagi

18membolehkan pelajar mencari maklumat dan menambah bahan yang diberikan semasa

kuliah. Dari sini, satu kemudahan perbincangan disediakan. Pelajar dapat mengemukakan

soalan secara elektronik kepada pensyarah atau membincangkan pendapat mereka

mengenai topik dengan pelajar lain.

Tahap Keempat

Semua bahan pengajaran boleh diperoleh secara talian. Tiada kuliah secara formal

dan pelajar menggunakan komputer sepenuhnya untuk mengikuti bahan yang hendak

disampaikan, mengambil kuiz, ujian dan sebagainya. Peringkat ini khasnya dituju kepada

program jarak jauh bagi pelajar luar kampus yang tidak mengikuti kuliah secara formal.

Pada tahun 2001, dalam semester 2001/2002, sesi II, mahasiswa yang menuntut

program Ijazah UTM telah mula diperkenal dengan e-pembelajaran. SPP yang digunakan

pada masa itu ialah WebCT. Pelaksanaannya bermula dengan persediaan bahan kursus

oleh pensyarah dan jawatankuasa peringkat falkuti (Mohamed Noor Hassan et al., 2003).

Pensyarah-pensyarah UTM digalakkan mempaparkan nota dalam portal e-pembelajaran

untuk rujukan pelajar dalam kampus (Baharuddin, 2001). Antaranya, beberapa portal

yang berkaitan dengan pembelajaran mengenai Teknologi Komunikasi dan Maklumat

telah dibangunakan oleh Fakulti Pendidikan UTM, di Jabatan Multimedia Pendidikan.

Kesemua portal tersebut adalah dibawah satu akronim CELIk IT (Computer-based

Electronic Learning hi Information Technology). Untuk menjayakan kursus dalam talian,

satu penyelidikan dan pembangunan telah diusahakan oleh Noraffandy Yahaya untuk

menguji keberkesanan alat pembangunannya yang bernama Web-based Intergrated

Learning (WILL). Tujuan utama WILL adalah untuk menghasilkan aplikasi yang dapat

menyokong pensyarah menguruskan bahan pembelajaran dan mempersembahkan bahan

tersebut dengan berkesan dalam persekitaran pembelajaran. Kemudian, bahan-bahan

kursus dimuatkan di rangkaian net melalui Pusat Komputer. Pusat Komputer juga

membekalkan sokongan teknikal Pengurusan Teknologi Maklumat di fakulti.

Pada tahun 2004, Fakulti Pendidikan mula melaksanakan proses pengajaran dan

pembelajaran melalui internet atau dikenali e-pembelajaran (Yusof Boon, 2005). Sebagai

langkah permulaan, bengkel-bengkel e-pembelajaran telah diberikan kepada semua

19pensyarah dari Jabatan Pendidikan Sains dan Jabatan Asas Pendidikan. Tujuan bengkel

tersebut adalah untuk memberi pendedahan dan kemahiran kepada peserta untuk

melakasanakan P&P melalui internet dan seterusnya membina dan mengendalikan laman

web mata pelajaran serta profil peribadi menggunakan perisian Moodle, satu sistem

pengurusan pembelajaran.

Secara ringkas, perkembangan e-pembelajaran di UTM adalah seperti berikut:

Jadual 2.1: Perkembangan penggunaan sistem e-pembelajaran di UTM

Tahun Sistem e-pembelajaran1997 IIS 1998 IIS

2001 Web CT & Harvest Road

2004 Moodle

Penggunaan e-pembelajaran UTM telah diterima sebagai langkah yang sangat

penting di UTM (Mohamed Noor Hassan et al., 2003). Akan tetapi masih terdapat masalah

penggunaan yang tidak menggalakkan. Faktor yang dikenalpasti termasuk kurang

kemudahan teknologi maklumat di UTM, ketidakgalakkan pensyarah dan isi kandungan e-

pembelajaran yang tidak kemaskini (Mohd Koharuddin et al., 2003; Mohamed Noor

Hassan et al., 2000). Masalah-masalah tersebut sebenarnya merupakan masalah luaran

daripada pelajar. Di sini wujud satu persoalan : Adakah selepas masalah faktor luaran

diselesaikan, pelajar akan rela menerimanya? Apakah faktor sebenarnya daripada pelajar

sendiri terhadap penggunaan e-pembelajaran?

2.4 Kelebihan E-pembelajaran dan Kesannya Terhadap Pelajar E-pembelajaran mempunyai sifat yang unik yang menyebabkan sekolah atau

universiti memilih e-pembelajaran untuk menyampaikan P&P. E-pembelajaran dapat

menjimatkan kos pengajaran yang berkait dengan pensyarah, ruang bilik darjah,

bahan bercetak, kos perjalanan dan sebagainya (Hartley, 2003). Contohnya, suatu

kursus dapat disampaikan kepada bilangan pelajar secara maksimum sekaligus pada

20satu masa tanpa kekangan saiz ruang bilik darjah. Dengan bantuan teknologi seperti

komputer dan Internet, masalah bilangan pensyarah yang tidak mencukupi dapat

diselesaikan kerana pensyarah dapat dikongsi (Hasani, 2004 ).

E-pembelajaran dapat membekalkan pembelajaran masa nyata (real-time

learning) atau membekalkan maklumat terbaru pada bila-bila masa (Eklund, Kay dan

Lynch, 2003). E-pembelajaran melalui internet terutamanya dapat membenarkan

pelajar mengikut pembelajaran di mana-mana tempat, berdasarkan keupayaan

masing-masing serta mengikut kesesuaian masa sendiri. Hal ini bermaksud seseorang

dapat belajar secara fleksibel (Ertl, Winkler dan Mandi, 2007). Sifat sedemikian akan

membantu masyarakat menjayakan program pembelajaran sepanjang hayat.

Selain itu, pelajar menjimatkan masa untuk belajar. Kebanyakan e-

pembelajaran mengandungi latihan yang membenarkan pelajar mencabar subjek

tersebut dan memintas bahagian maklumat yang telah diketahui (Ertl, Winkler dan

Mandi, 2007). Hal ini menunjukkan bahawa pelajar tetap mencapai objektif

pengajaran melalui proses pembelajaran yang berlainan. Kelebihan ini tidak dapat

ditanding oleh pembelajaran tradisional. Dalam pembelajaran tradisional, pelajar

yang mempunyai tahap pengetahuan yang berbeza terpaksa menerima pengajaran

yang sama.

Seseorang pelajar juga dapat meningkatkan keberkesanan pembelajaran

melalui e-pembelajaran. Pelajar dapat mencapai maklumat yang meluas apabila perlu.

Maklumat dapat dikongsi antara individu dengan pakar dalam bidang tertentu yang

dikenali melalui e-mail, chat-room atau papan buletin (Aldrich, 2003). Masa untuk

proses pembelajaran secara langsung disingkatkan.

Sifat e-pembelajaran yang tumpu pada kesesuaian pelajar menyebabkan pusat

pembelajaran berubah dari guru ke pelajar (Eklund, Kay dan Lynch, 2003). Pelajar

diberi kebebasan untuk belajar secara berdikari dan perlu bertanggungjawab dalam

pembelajaran. Pelajar perlu rancang masa untuk belajar dan bersedia mencari

maklumat berdasarkan daya inisiatif sendiri (Mohd Koharuddin et al., 2003). Dengan

21perkataan lain, motivasi seseorang pelajar amat penting untuk mengekalkan inisiatif

supaya terus mengikuti e-pembelajaran.

Didapati e-pembelajaran dapat meningkatkan motivasi pelajar. Hazura

Mohamed et al. (2005) dalam kertas kerjanya yang mengkaji kesan e-pembelajaran

mendapati semua responden mempunyai motivasi untuk belajar yang sederhana atau

ke atas apabila berhadapan dengan e-pembelajaran.

2.5 Sikap Pelajar Terhadap E-pembelajaran dan Faktornya Pelajar mempunyai sikap yang berbeza terhadap e-pembelajaran. Kajian

Hanafi (2004) dan kajian Paris (2004) menyatakan pelajar mempunyai sikap yang positif

terhadap pembelajaran web dalam talian. Menurut Paris (2004), keyakinan terhadap web,

kesukaan menggunakan web dan pandangan kenggunaan web didapati memberikan kesan

yang signifikan positif terhadap keinginan untuk menggunakan web. Drennean, Kennedy

dan Pisarski (2005) berpendapat pelajar bertindak berlainan antara satu sama lain apabila

menghadapi persekitaran pembelajaran dalam talian, bergantung pada tahap kemahiran e-

pembelajaran dan sikap mereka terhadap e-pembelajaran.

Namun demikian, Vuorela dan Nummenmaa (2004) pula menyatakan bahawa

komputer masih dipandang secara ancaman dan dapat menghasilkan kegusaran pada tahap

tertentu. Mereka juga berpendapat manusia tidak rela bertindak jika mereka berasa tidak

mampu untuk bertindak walaupun pandangan mereka terhadap tindakan tersebut adalah

positif. Kajian Drennean, Kennedy dan Pisarski (2005) menyokong bahawa semakin tinggi

pandangan positif, semakin tinggi kepuasan seseorang pelajar dalam pembelajaran dalam

talian yang fleksibel. Oleh itu, keyakinan, kesukaan, kegusaran dan pandangan terhadap

sesuatu teknologi akan mempengaruhi keinginan seseorang dalam penerimaan teknologi

tersebut.

Jadi, walaupun e-pembelajaran mempunyai potensi menjadi satu kaedah

pembelajaran yang dapat memuatkan khalayak ramai, kita mesti memahami faktor apakah

22yang akan mempengaruhi keinginan pelajar menerima teknologi yang baru ini (Razmah

Mahmod et al., 2005).

Di negara Thai, satu kajian kes mengenai penerimaan e-pembelajaran oleh

pelajar dari Bangkok University telah dijalankan (Research Institute of Bangkok

University, 2002). Kajian ini menggunakan model “Technology Acceptance Model”

atau TAM yang dibentukkan oleh Davis,F.D. untuk mencari faktor pelajar terhadap

penerimaan e-pembelajaran. Didapati faktor yang menyebabkan pelajar menerima e-

pembelajaran termasuk kemahiran komputer, kemahiran Internet, pandangan

kegunaan, kesenangan menggunakan dan sikap terhadap e-pembelajaran, manakala

masa penggunaan seminggu tiada kaitan dengan penerima e-pembelajaran.

Di negara kita pula, Ndubisi (2004) juga telah menjalankan kajian yang lebih

kurang sama dengan kajian di Bangkok Universiti di sebuah universiti tempatan.

Sistem e-pembelajaran yang digunakan dalam kajian ialah Blackboard. Model

Decomposed version of Theory of Planned Behaviour (DTPB) pula digunakan untuk

mengkaji faktor penerimaan e-pembelajaran. Hasilnya, didapati sikap merupakan

pengaruh secara langsung terhadap penerimaan e-pembelajaran dan sikap dapat

melihat kegunaan serta kesenangan mengguna e-pembelajaran (Ndubisi, 2004).

Jun (2005) telah membuat sorotan kajian mengenai faktor seseorang pelajar

meningkalkan e-pembelajaran. Jun (2005) membuat kesimpulan bahawa faktor

pelajar meninggalkan e-pembelajaran dapat dikategori sebanyak lima bahagian iaitu

latar belakang individu (termasuk kekurangan pengalaman dengan kominikasi

berasaskan komputer), motivasi (termasuk keyakinan terhadap komputer), integrasi

akademik, integrasi sosial dan persekitaran teknologi (termasuk masalah dengan

teknologi). Kajian Ndubisi (2004) menunjukkan bahawa pengalaman komputer

mempunyai kaitan secara tidak langsung dengan keinginan seseorang menerima e-

pembelajaran.

Selwyn (2003) telah membuat satu laporan mengenai faktor pelajar menerima

atau menolak teknologi komunikasi dan maklumat (TKM) di universiti. Menurut beliau,

23walaupun teknologi komunikasi dan maklumat telah ditentukan keberkesanannya dalam

aktiviti akademik kebanyakan fakulti di universiti, namun integrasinya dalam aktiviti

akademik setiap hari terhadap pelajar universiti secara keseluruhan kurang ditekankan.

Beliau juga memberi pandangan bahawa tahap penggunaan teknologi komunikasi dan

maklumat dalam pengajian tinggi sebenarnya tidak rata dan selalu berada pada tahap yang

rendah.

Faktor-faktor pelajar yang tidak menggunakan teknologi komunikasi dan

maklumat di universiti, hasil daripada kutipan maklumat Selwyn (2003), adalah seperti

berikut:

1. tidak mendapat sokongan bahan dan sokongan kewangan

2. kekurangan pengetahuan dan kemahiran tentang teknologi komunikasi dan

maklumat

3. 'technophobia' atau perasaan benci terhadap teknologi

4. enggan menggunakan teknologi kerana salah tanggapan terhadap teknologi

komunikasi dan maklumat

Satu kajian mengenai pandangan pelajar universiti terhadap penggunaan e-

pembelajaran oleh Keller dan Cernerud (2002). Hasil dapatan amat mengesahkan orang.

50% respoden berpendat bahawa e-pembelajaran tidak membantu mereka dalam

pemeblajaran. Oleh sebab itu, mereka tidak rela menggunakan e-pembelajaran yang

dilaksanakan di universiti.

Cheng-Chang, Sivo dan Brophy (2003) dalam kajian menguji pandangan pelajar

mengenai penggunaan WebCT, satu persekitaran pembelajaran maya, berdasarkan Model

Penerimaan Teknologi pula menyatakan bahawa faktor pandangan terhadap kesenangan

penggunaan , pandangan kebergunaan dan sikap pengguna terhadap WebCT kononnya

tidak menentukan antara satu sama lain. Hal ini bermaksud pandangan terhadap

kesenangan penggunaan WebCT tidak akan mempengaruhi pandangan kebergunaan

WebCT dan sikap pengguna terhadap WebCT; pandangan kebergunaan WebCT tidak akan

mempengaruhi pandangan terhadap kesenangan penggunaan WebCT dan sikap

pengguana terhadap WebCT; sikap pengguna terhadap WebCT juga tidak akan

24mempengaruhi pandangan terhadap kesenangan penggunaan WebCT dan pandangan

kebergunaan WebCT.

2.6 Sistem Pengurusan Pembelajaran (SPP) Sistem Pengurusan Pembelajaran, atau Learning Management Systems (LMS)

dalam bahasa Inggeris, juga dikenal sebagai Sistem Pengurusan Kursus (Course

Management Systems (CMS)) atau Persekitaran Pembelajaran Maya (Virtual

Learning Environments (VLE)).

Satu ensiklopedia di laman web, Wikipedia, mendefinisikan Sistem

Pengurusan Pembelajaran (SPP) sebagai satu pakej perisian yang membenarkan

pengurusan isi pembelajaran dijalankan dan dapat menyalurkan isi pembelajaran serta

maklumat kepada pelajar. Kebanyakan SPP telah dilaksanakan melalui rangkaian

web supaya pengurusan dan pembelajaran dapat dicapai di mana-mana tempat pada

mana-mana masa.

Lewis dan Whitlock (2003) telah menunjukkan 4 jenis ciri Sistem Pengurusan

Pembelajaran yang dijelaskan dalam laporan DfEE (Department for Education and

Employment). Pertama, Laporan DfEE menujukkan bahawa setiap SPP sebenarnya

mempunyai beberapa ciri yang lazimnya wujud. Ciri-ciri tersebut termasuk data

pendaftaran pelajar (maklumat persedirian, username, password), data pendaftaran

program dan data kemajuan pelajar dalam subjek tertentu. Kedua, SPP mempunyai

ciri memperuntuk sumber seperti ruang dan kelengkapan. Contoh fungsi-fungsi yang

ada termasuk jadual waktu untuk setiap kelas, pembahagian pensyarah kursus

tertentu, sokongan atau keperluan yang digunakan (seperti projector video, komputer

dan sebagainya), jadual waktu setiap pelajar dan laporan seperti penglibatan setiap

pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran. Ketiga, SPP dapat menyokong

pembelajaran jarak jauh bukan dalam talian (off-line distance learning). Bahan-bahan

yang diperlukan untuk ciri tersebut melibatkan multimedia dari bahan cetakan hingga

CD-ROM. Ciri keempat sesuatu SPP ialah ia menyokong pembelajaran dalam talian.

25Kini, SPP secara sumber terbuka semakin berkembang pesat dalam pendidikan dan

perniagaan (Wikipedia, 2006).

2.6.1 Kelebihan sistem pengurusan pembelajaran (SPP) Sistem pengurusan pembelajaran memperoleh beberapa kelebihan terhadap

mereka yang terlibat. Berikut merupakan jadual kelebihan SPP.

Jadual 2.2: Kelebihan SPP Pengguna Penggunaan Pengurus kursus - mendaftarkan pelajar mengikut

kursus - catatan pembayaran yuran - menyenaraikan sumber

Pereka kursus - disediakan templat mereka kursus - soalan dan ujian dapat dijalankan

Tutor - dapat mengawasi proses pembelajaran seseorang pelajar

- dapat berkomunikasi dengan pelajar

Pengurus pusat pembelajaran - mengawasi penggunaan suatu perisian kursus

- dapat menyalur bahan dari perbagai sumber

Pelajar - merancang pembelajaran - ambil ujian - pentauliahan - dapat berkomunikasi dengan

rakan sekelas - dapat maklum balas dari tutor

2.6.2 Jenis sistem pengurusan pembelajaran SPP dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu SPP komersil dan SPP sumber

terbuka. SPP komersil merupakan perisian berlesen yang perlu dibayar manakala SPP

sumber terbuka membenarkan pengguna mendapatkan kod perisiannya secara

percuma. Kini, terdapat sebilangan besar SPP komersil dan SPP sistem terbuka siap

26sedia dipilih oleh pengguna. Antara contoh SPP komersil termasuk Blackboard,

CyberLearning Labs, eCollege, Intralearn, dan WebCT. Contoh SPP sumber terbuka

pula merangkumi Bodington Open Source Project, Dokeos, .LRN, Moodle, dan The

Sakai Project.

Dalam bahagian ini, dua jenis SPP komersil, Blackboard dan WebCT, akan

dibincangkan kerana kedua-dua SPP komersil merupakan SPP paling popular di

pasaran (The Observatory on Borderless Higher Education, 2004). Manakala

perbincangan SPP sumber terbuka tertumpu pada Moodle. Berikut merupakan

perbincangan ringkas daripada Observatory on Borederless Higher Education

(OBHE) (2004) mengenai ketiga-tiga SPP.

2.6.2.1 Blackboard Syarikat Blackboard Inc. terbentuk pada 1997 di Washington D.C., Amerika

Syarikat. Sejak tahun 1998 hingga 2002, syarikat ini telah menjadi penjual SPP utama

dengan peningkatan pendapatan sebanyak 11.047%. Syarikat ini terdiri daripada dua

orang pakar runding dengan kerjasama pihak pembangunan perisian untuk pelajar

dan fakulti di Cornell University. Kini, Blackboard Inc. telah menawar produk

perisian dan perkhidmatan untuk program e-pendidikan dari sekolah rendah hingga

institusi pendidikan tinggi, dan juga dari perkhidmatan swasta hingga perkhidmatan

awam. Produknya termasuk SPP, pengurusan isi (content management), sistem portal

‘middlewave’ yang mempromosikan e-perdagangan.

2.6.2.2 WebCT WebCT merupakan satu hasil University of British Columbia, Canada pada

tahun 1995. Pasaran utama WebCT adalah pada pendidikan tinggi. Setakat tahun ini,

WebCT telah digunakan melalui 14 bahasa yang berlainan. WebCT merupakan SPP

http://cyberlearninglabs.com/

http://www.ecollege.com/

http://www.intralearn.com/

http://www.webct.com/

http://bodington.org/

http://www.dokeos.com/

http://www.dotlrn.org/

http://www.moodle.org/

http://www.sakaiproject.org/

http://www.sakaiproject.org/

27yang mengandungi alat untuk persediaan kursus, penyampaian kursus serta

pengurusan kursus yang senang digunakan.

2.6.2.3 Moodle Moodle (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment) ialah

hasil ciptaan seorang pendidik yang bernama Martin Dougiamas dari Australia pada

tahun 2002. Menurut McDonald (2004), Martin Dougiamas berusaha membina

perisian Moodle yang dapat berjaya menyokong Epistemologi Konstruktivi secara

Sosial (social constructionist epistemologies) dalam pelajaran dan pembelajaran.

Moodle merupakan perisian percuma untuk kursus berasaskan Internet pada

platform utama seperti Linux, Unix, Windows dan Mac OS X. Kursus mengandungi

modul-modul termasuk Forum, chat, jurnal, kuiz, kajian, kerja kursus, bengkel,

sumber maklumat, pilihan dan lain-lain. Setakat ini, Moodle telah diterjemahkan

dalam 34 bahasa. Moodle direka bentuk berdasarkan pendagogi konstruktiviti dan

tertumpu pada pembinaan persekitaran yang menyokong sifat kerjasama untuk

pertukaran idea pembelajaran.

2.6.3 Pandangan pengguna terhadap Moodle McDonald (2004), seorang pendidik yang mengajar sejarah dengan

menggunakan Moodle di sebuah komuniti pendidikan, memberikan penilaian positif

bahawa Moodle banyak menolong guru dan pelajar dalam proses P&P seperti

berikut:

“…The constructivist pedagogy that informs activities in Moodle software has

created space for students to think more deeply by freeing them from the

pressures of the classroom moment.”

28“… History teachers at Cranbrook have discovered too that using Moodle has

created a more egalitarian environment in terms of student access to

teachers.”

“With Moodle, a student can return to ideas that are introduced in a class

and add upon them at a more reflective moment.” McDonald (2004).

Stevens et al. (2004) dalam kertas kerjanya telah menguji kebolehan Moodle

sebagai satu sistem pengurusan pembelajaran sumber terbuka yang dapat menyokong

reka bentuk pendidikan yang menggunakan pendekatan Culturally DynamicTM.

Menurut Steven, Culturally DynamicTM merupakan sifat amalan seperti berikut:

• dapat melihat keadaan keseluruhan apabila menilai setiap bahagian kecil

• dapat mencari kelebihan atau kekuatan tetapi bukan kelemahan daripada

sesuatu perbezaan.

• mengenali bahawa perbezaan akan mencipta peluang bukan ancaman atau

penghalang

• bekerjasama bekerja daripada mengawal

• mencapai kejayaan yang adil daripada dominasi.

Hasil dapatan Stevens, Gatling dan Murdock (2004) menujukkan Moodle

memenuhi syarat persekitaran pembelajaran Culturally DynamicTM dalam talian yang

dinamik, fleksibel dan dapat menghubungkait semua gaya pembelajaran, kecerdasan

pelbagai, personaliti serta membentuk komuniti kebudayaan merentasi persekitaran

pembelajaran mikro dan makro. Hal ini kerana Moodle memerlukan kos pembiayaan

yang rendah, berasaskan web, dapat menghubungkan pelajar yang berbeza dalam

bilik darjah sedunia. Berikut merupakan bahagian fakta yang diutarakan oleh Stevens,

Gatling dan Murdock (2004) mengenai kebaikan Moodle:

… Moodle’s development and continuous improvement is a testimony to

the nature and process of creative collaboration. The World Wide Web will

continue to provide the vehicle for proselytizing the Moodle movement

29throughout geographically and demographically disparate global learning

communities.

…Moodle is fast developing into a bridge that leverages the collective

resources of the education and training industry, connecting public and

private primary, secondary, higher education, and continuing education

sectors. Moodle allows diverse stakeholders in remote locations that

represent distinct sectors to collaborate in inquiry-based learner centric

projects. These online Moodle project implementations build culturally

dynamicTM learning communities that create innovation and solve real world

problems along the lifelong learning continuum (Stevens, Gatling dan

Murdock, 2004).

2.6.4 Mengapa memilih Moodle/ Kelebihan Moodle Pengguna Moodle adalah bercuma berbanding dengan perisian SPP WebCT

dan Blackboard yang fungsinya lebih kurang sama tetapi perlu dibayar. Menurut

pengalaman penetapan SPP di Humboldt State University di Amerika Syarikat (HSU,

2003), apabila SPP Blackboard dipilih, ia dianggar mengambil kos sebanyak $60000

setahun, malah kecanggihan antara muka yang ada pada Blackboard pula tidak dapat

bertanding dengan antara muka pada Moodle yang percuma. Humboldt State

University juga menyedari bahawa Moodle sesuai digunakan oleh institusi pengajian

tinggi yang bersaiz medium dan ke atas yang ingin memaksimumkan perkhidmatan

mereka dalam kos yang minimum (HSU, 2005). Kajian pensyarah HSU menunjukkan

pelajar lebih suka menggunakan Moodle daripada Blackboard (Munoz & Duzer,

2005).

302.7 Sikap Pelajar Terhadap SPP

Setakat ini, kurang kajian yang mengkaji sikap pelajar terhadap SPP secara

spesifik. Haywood et al. (2004) mendapati pelajar mempunyai perolehan yang tinggi

untuk menggunakan SPP dalam kursus pembelajaran. Ashby dan Broughan (2002) telah

melaksanakan satu kajian bertujuan menentukan faktor pelajar tidak suka menggunakan

SPP. Didapati pengalaman pelajar terhadap pembelajaran maya dapat meramalkan tahap

perhubungan antara pelajar dengan pembelajaran maya. Kajian beliau menunjukkan

bahawa bilangan pelajar yang berasa malu apabila menggunakan fasiliti interatif seperti

aktiviti dalam talian, forum perbincangan dan e-mel kurang daripada mereka yang berasa

sedikit atau tiada rasa malu. Cadangan telah dibuat bahawa saiz kumpulan perbincangan

yang kecil dapat mengurangkan rasa malu peserta perbincangan.

2.8 Kemahiran Teknologi Maklumat Terhadap Sikap Menggunakan E-

pembelajaran

Terdapat percanggahan hasil kajian mengenai kemahiran dan pengetahuan

teknologi maklumat sebagai faktor yang mempengaruhi pandangan pelajar terhadap

ICT. Kajian Selim (2003) menunjukkan terdapat empat faktor kritikal yang

menentukan keberkesanan e-pembelajaran. Antaranya, faktor sifat pelajar merupakan

faktor yang kurang kritikal sekali daripada empat faktor yang diuji. Faktor sifat pelajar

yang diuji termasuk keupayaan pelajar menggunakan komputer dan motivasi pelajar

terhadap penggunaan e-pembelajaran. Kesimpulan daripada analisisnya, didapati pelajar

perlu menguasai keupayaan menggunakan komputer yang tinggi untuk menjayakan e-

pembelajaran. Keupayaan ini termasuk penggunaan aplikasi e-mel, pembentangan dan

komunikasi, pemikiran kreatif dan semua penggunaan perisian yang diperlukan untuk

pembelajaran.

Menurut Baharuddin (1999, 2005), seseorang yang berpengetahuan dan

berkemahiran menggunakan ICT secara langsung akan bersikap positif terhadap ICT.

Kajian Goodyear et al. (2004) juga menyokong bahawa pelajar yang lebih

31berkemahiran menggunakan komputer lebih berkeyakinan dalam pembelajaran

berasaskan web berbanding dengan pelajar yang kurang berkemahiran menggunakan

komputer. Pelajar yang berkemahiran komputer yang lemah akan berasa gusar lalu

takut berinteraksi dengan Internet (Gomez, 2002; Selwyn, 2003).

Namun, hasil dapatan Suhaimi (2004) pula menunjukkan kemahiran dan

pengetahuan ICT seseorang pelajar bukan faktor yang mempengaruhi pelajar

terhadap penggunaan e-pembelajaran. Berdasarkan kajiannya, minat menggunakan

ICT, ingin mencuba sesuatu yang baru, sentiasa mengambil peluang dalam

pembelajaran elektornik, berasa selesa belajar dengan menggunakan ICT dan tidak

mahu ketinggalan dalam penggunaan pembelajaran elektornik merupakan faktor-

faktor mempengaruhi pelajar untuk menggunakan e-pembelajaran. Chen dan Lin

(2002) telah mengendalikan satu kajian yang melihat kejayaan e-pembelajaran dengan

faktornya. Kejayaan tersebut adalah rujuk kepada peningkatan penguasaan pengetahuan

dan kemahiran dalam rangkaian komputer dan juga internet melalui SPP. Hasil analisis

menunjukkan sikap terhadap e-pembelajaran tiada hubungan pada peningkatan kemahiran

tersebut. Hasil Keller dan Cernerud (2002) juga telah membuktikan keadaan tersebut.

Mereka mendapati pelajar yang berpengalaman menggunakan teknologi komputer kurang

menerima e-learning. Dengan kata lain, pengalaman menggunakan teknologi maklumat

seperti komputer tidak boleh digunakan untuk menjangka penghasilan sikap yang lebih

positif terhadap e-pembelajaran (Keller dan Cernerud, 2002).

2.9 Jantina dengan Sikap Pelajar Terhadap E-pembelajaran

Jantina merupakan satu faktor yang dapat menentukan penggunaan pembelajaran

berasaskan web seseorang pelajar. Kajian Horkins dan Hooff (2005) membuktikan

bahawa lelaki lebih suka berbual dengan rakan dan tutor daripada perempuan melalui

papan buletin. Kajian Paris (2004) and Haywood et at. (2004) menunjukkan bahawa tiada

perbezaan signifikan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran antara pelajar lelaki dan

pelajar perempuan. Namun demikian, kajian Paris (2004) menunjukkan bahawa lebih

ramai pelajar perempuan menggunakan Internet dan e-mel untuk berbual dan

membincangkan kerja rumah daripada pelajar lelaki. Kajian Ladyshewsky (2004)

32menunjukkan jantina sebenamya tidak mempengaruhi tindakan pelajar dalam e-

pembelajaran.

Perempuan juga kurang memilih teknologi maklumat sebagai kerjaya

daripada lelaki. Didapati pelajar perempuan cuba mengelakkan penggunaan teknologi

disebabkan beberapa halangan termasuk kekurangan keyakinan, ketakutan belajar

berseorangan dan kurang mencapai teknologi dalam rumah (Gunn, 2003).

Melis dan Ullrich (2004) telah membuat satu kajian semula mengenai

kecenderungan jantina menyesuaikan diri dalam pendidikan yang disesuaikan dengan

hipermedia. Mereka mendapati apabila dikaitkan dengan kerja berkomputer,

perempuan mempunyai kecenderungan

- lebih menyalahkan diri dalam kes ketidakjayaan dengan komputer daripada

lelaki. Lelaki lebih menyalahkan perisian dan jurutera program perisian.

- mempunyai penilaian kebolehan diri sendiri dalam mengurus teknologi yang

rendah

- menyangka mereka akan menghadapi kegagalan

- kurang menggunakan komputer

Gunn (2003) dalam kajian tahun 1999 juga memperlihat pelajar perempuan

universiti lebih berasa gelisah daripada pelajar lelaki universiti apabila berhubung

dengan bahan dalam talian. Akan tetapi, terdapat peningkatan tahap keyakinan oleh

pelajar perempuan yang agak tinggi daripada pelajar lelaki dari tahun 1997 hingga

1999 dalam penggunaan e-mel dan web.

2. 10 Jenis Kursus dengan Sikap Terhadap E-pembelajaran

Sebenarnya, jarang terdapat kajian yang mengkaji atau mengkaji hubungan antara

sikap pelajar terhadap e-pembelajaran dengan jenis kursus pelajar tersebut. Kajian Vuorela

dan Nummenmaa (2004) menyatakan pelajar sosiologi memberikan pandangan yang lebih

positif terhadap persekitaran pembelajaran berasaskan web daripada pelajar perubatan.

33Kajian Link and Marz (2006) dalam kajian terhadap pelajar perubatan pula menunjukkan

pelajar perubatan sebenarnya memberi penilaian positif terhadap e-pembelajaran. Pelajar-

pelajar tersebut mencadangkan e-pembelajaran melalui SPP patut dilaksanakan di kampus.

2.11 Kekerapan Menggunakan E-pembelajaran dengan Sikap Terhadap E-

pembelajaran

Kurang juga kajian yang mengkaji kekerapan menggunakan e-pembejaran.

Terdapat kajian menunjukkan bilangan penyertaan kursus melalui SPP dapat menentukan

peningkatan pembelajaran Dalam kajian Haywood et al. (2004) yang mengkaji pandangan

pelajar universiti terhadap e-pembelajaran, didapati 65% pelajar log masuk persekitaran

pembelajaran WenCT sekurang-kurang dua kali seminggu. Kajian ini juga menunjukkan

lebih daripada 60% pelajar yang menggunakan sistem Web CT bersetuju teknologi

maklumat membawa faedah kepada mereka. Jadi, hal ini mungkin membawa makna

bahawa kekerapan menggunakan e-pembelajaran mempunyai hubungan dengan sikap


2.12 Penutup Dalam bab ini, penyelidik ingin menghuraikan beberapa tajuk yang berkaitan

dengan kajian ini. Tajuk-tajuk ini termasuk definisi e-pembelajaran, perkembangan e-

pembelajaran di Malaysia dan di UTM, sikap pelajar terhadap e-pembelajaran. Selain itu

bab ini juga menjelaskan faktor kemahiran teknologi maklumat, jantina, jenis kursus dan

kekerapan penggunaan e-pembelajaran terhadap sikap menggunakan e-pembelajaran.

BAB 3

METODOLOGI KAJIAN 3.1 Pengenalan Perbincangan dalam bab ini ialah untuk menerangkan aspek-aspek dan kaedah

yang dijalankan dalam kajian. Secara terperincinya bahagian ini menjelaskan tentang

reka bentuk kajian, populasi dan persampelan, instrumen, kajian rintis, pengumpulan

dan analisis data.

3.2 Reka Bentuk Kajian Kajian ini adalah berbentuk tinjauan yang dirancang menggunakan kaedah

soal selidik. Kaedah soal selidik digunakan untuk mendapat latar belakang pelajar

dari segi jantina, jenis aliran kursus dan kekerapan menggunakan e-pembelajaran

dalam seminggu. Selain itu, kaedah soal selidik juga digunakan untuk mengenalpasti

kemahiran teknologi maklumat pelajar dan juga sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran di UTM.

Pada tahun 2004, UTM telah mendedahkan e-pembelajaran yang

menggunakan SPP Moodle kepada pelajar termasuk pelajar dari Fakulti Pendidikan.

Dalam kajian ini, pelajar-pelajar sarjana muda Fakulti Pendidikan telah dipilih

sebagai responden. Pelajar Fakulti Pendidikan merangkumi pelajar yang memilih

pelbagai jenis kursus dari aliran sains dan komputer, aliran sains, aliran sastera dan

aliran kejuruteraan.

35 Satu tinjauan rambang telah dibuat oleh penyelidik dengan pelajar-pelajar dari

Fakulti Pendidikan untuk mengenalpasti faktor yang mempengaruhi mereka

menggunakan e-pembelajaran di UTM. Kebanyakan pelajar memberikan pandangan

positif terhadap penggunaan e-pembelajaran. Mereka memberi pandangan positif

bahawa sistem e-pembelajaran membenarkan mereka memperoleh maklumat dan

berkomunikasi dengan rakan sekelas atau pensyarah pada bila-bila masa. Namun juga

terdapat pandangan bahawa mereka menggunakan sistem e-pemebalajaran

disebabkan paksaan pensyarah. Hal ini menunjukkan terdapat jurang perbezaan

antara sikap pelajar terhadap penggunaan e-pembelajaran.

Kajian ini secara keseluruhan berbentuk kuantitatif dan data akan diukur

secara statistik diskriptif seperti frekuensi dan peratusan sesuatu kumpulan data.

Pengiraan min juga digunakan untuk menerangkan taburan data. Selain itu, ujian-t

bagi dua sampel bebas, ujian ANOVA satu hala untuk mencari perbandingan antara

dua min kumpulan data. Ujian statistik korelasi Pearson dan korelasi Spearman telah

digunakan untuk mencari perkaitan antara dua kumpulan data.

3.3 Populasi dan Persampelan Populasi kajian ini melibatkan pelajar yang menggunakan e-pembelajaran

Moodle di UTM. Pelajar sarjana muda dari Fakulti Pendidikan UTM telah dipilih

sebagai sampel kajian. Fakulti ini mengandungi pelajar yang terdiri daripada aliran

yang berbeza ( aliran sains dan komputer, aliran sains aliran sastera dan aliran

kejuruteraan). Pelajar sarjana muda Fakulti Pendidikan ini dipilih kerana mereka

adalah bakal guru. Mereka perlu celik teknologi maklumat dan perlu berkemahiran

mengendalikan pelbagai jenis kaedah pembelajaran termasuk e-pembelajaran

memandangkan pelaksanaan e-pembelajaran dalam bidang pendidikan adalah satu

keperluan negara.

Sampel dipilih berdasarkan rawak kelompok. Sampel-sampel ini terdiri

daripada pelajar tahun 1, 2, 3 dan 4 yang mengikuti 14 jenis kursus yang ditawarkan

36di Fakulti Pendidikan UTM. Pelajar daripada 14 kursus di Fakulti Pendidikan adalah

sebanyak 2234 orang. 30% pelajar pada semester II, sesi 2006/2007 adalah lelaki dan

70% pelajar adalah perempuan. Mengikut Krejcie dan Morgan (1970), bilangan

sampel yang minimum untuk bilangan populasi ini adalah sebanyak 327 orang.

Sebanyak 327 orang pelajar telah menjadai responden kajian ini. Bilangan sampel

yang diambil daripada setiap aliran dikira mengikut nisbah pelajar yang ada dalam

setiap aliran seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 3.1 pada muka surat 37.

3.4 Instrumen Tinjauan ini menggunakan kaedah soal selidik yang mempunyai dua bahagian

iaitu bahagian A dan bahagian B.

Bahagian A merangkumi 3 item untuk mendapat demografik pelajar iaitu

jantina pelajar , aliran kursus yang diikuti di bawah Fakulti Pendidikan dan bilangan

kali menggunakan e-pembelajaran UTM dalam seminggu.

Bahagian B pula merupakan soalan kajian utama yang merangkumi dua set

soalan kajian untuk mengumpul data kemahiran tentang teknologi maklumat dan data

sikap pelajar terhadap e-pembelajaran. Item-item kemahiran tentang teknologi

maklumat dibina daripada konsep kemahiran ICT (National Research Council, 2003)

dan item-item sikap pelajar terhadap e-pembelajaran diubahsuai daripada senarai

semak soal selidik sikap terhadap teknologi maklumat (IT) (Baharuddin, 1999).

Soal selidik kemahiran tentang teknologi maklumat mengandungi 15 item

yang ditanya berdasarkan 9 kriteria dalam FITness (sila rujuk Bab 1). Skala Likert

telah digunakan dengan 0 = tiada pengalaman, 1 = ada sedikit pengalaman dengan

bantuan, 2 = ada pengalaman dan dapat mengurusnya kebanyakkan masa, dan 3 =

sangat berpengalaman dan dapat mengawal perkakasan serta perisian.

37Jadual 3.1: Bilangan dan peratusan pengambilan pelajar mengikut aliran berlainan

Jenis kursus Jenis Aliran kursus

Jumlah sebenar pelajar

Jumlah yang

diambil

Peratusan (%)

Sarjana Muda Sains dan Komputer Serta Pendidikan (Fizik)

Sains dan komputer

416 61 18.62

Sarjana Muda Sains dan Komputer Serta Pendidikan (Kimia)

Sarjana Muda Sains dan Komputer Serta Pendidikan (Matematik)

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Fizik) Sains

643

95

28.78

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Kimia)

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Matematik)

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Sains)

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Sains Sukan)

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (TESL) Sastera

340

50

15.22

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Pengajian Islam)

Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kejuruteraan Awam) Kejuruteraan

826

121

36.97 Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kejuruteraan Elektrik)

Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kejuruteraan Mekanikal)

Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kemahiran Hidup)

Jumlah 2234 327 100

38 Soal selidik sikap terhadap e-pembelajaran pula menguji 4 jenis aspek iaitu

aspek kegusaran terhadap e-pembelajaran (10 item), keyakinan terhadap e-

pembelajaran (8 item), kesukaan terhadap e-pembelajaran (10 item) dan persepsi

terhadap faedah e-pembelajaran (6 item). Soal selidik ini dibina dan diubahsuai

berdasarkan kajian Baharuddin Aris (1999). Nilai pekali kebolehpercayaan untuk

keempat-empat aspek yang diperoleh dalam kajian Baharuddin Aris masing-masing

ialah 0.77 (kegusaran), 0.96 (keyakinan), 0.88 (kesukaan) dan 0.86 (persepsi terhadap

faedah). Aspek-aspek ini menggunakan soalan aneka pilihan Likert iaitu 1 = paling

rendah, 2 = rendah, 3 = sederhana, 4 = tinggi dan 5 = paling tinggi. Satu soalan

sumbangan jenis terbuka telah ditanya untuk mendapatkan pandangan pelajar sebenar

terhadap sebab mereka seronok atau tidak apabila menggunakan e-pembelajaran

UTM. Jadual berikut merupakan pembahagian item soal selidik mengikut bahagian.

Jadual 3.2 Pembahagian item soal selidik mengikut bahagian

Bahagian Komponen Jumlah Item

A Data demografik pelajar 3

B (I) Kemahiran teknologi maklumat 15

B (II) Sikap terhadap e-pembelajaran

a Kegusaran terhadap e-pembelajaran 10

b Keyakinan terhadap e-pembelajaran 8

c Kesukaan terhadap e-pembelajaran 10

d Persepsi terhadap faedah e-pembelajaran 6

3.5 Kajian Rintis Untuk menguji kesahan dan kebolehpercayaan soal selidik yang digunakan

dalam kajian ini, suatu kajian rintis telah dijalankan. Mengikut Mohd. Najib (2003),

jumlah responden seramai 15 hingga 20 orang sudah mencukupi untuk analisis

kesahan dan kebolehpercayaan. Jadi sebanyak 15 orang responden telah mengambil

bahagian dalam kajian rintis. Ujian statistik Alpha-Cronbach telah dijalankan atas

data soal selidik kemahiran teknologi maklumat dan soal selidik sikap terhadap e-

pembelajaran dengan menggunakan perisian analisis SPSS versi 12.

39 Untuk soal selidik kemahiran teknologi maklumat, item-item tersebut telah

disemak oleh seorang guru yang menguruskan IT di sekolah menengah untuk

menentukan kesesuaian isi item yang berkaitan dengan kemahiran teknologi. Setelah

menjalankan kajian rintis, nilai pekali Alpha-Cronbach bagi soal selidik kemahiran

teknologi maklumat adalah 0.923. Hal ini menunjukkan tahap kebolehpercayaan

item-item adalah tinggi.

Nilai pekali Alpha-Cronbach keempat-empat bahagian soal selidik sikap

terhadap e-pembelajaran juga menujukkan tahap kebolehpercayaan item-item yang

tinggi iaitu 0.898 (kegusaran), 0.914 (keyakinan), 0.826 (kesukaan) dan 0.961

(persepsi terhadap faedah).

3.6 Pengumpulan dan Analisis Data Selepas kajian rintis dijalankan, pengedaran soal selidik dilaksanakan kepada

pelajar mengikut bilangan yang dikira dalam Jadual 3.1. Data yang dikumpulkan

daripada respoden pelajar akan dianalisis melalui perisian SPSS.

3.6.1 Data demografik pelajar Dalam bahagian ini, item pertama adalah maklumat mengenai jantina pelajar.

Item kedua adalah aliran kursus yang diikuti oleh pelajar tersebut. Item ketiga pula

mengumpul kekerapan menggunakan e-pembelajaran UTM dalam seminggu. Untuk

item 3, skala ordinal telah digunakan iaitu ‘kurang daripada 1 kali’, ‘1 hingga 2 kali’,

‘3 hingga 4 kali’, ‘5 hingga 6 kali’ dan ‘7 atau lebih kali’. Peratus untuk setiap skala

diukur untuk melihat tahap penggunaan e-pembelajaran. Seterusnya frekuensi dan

peratusan kekerapan penggunaan e-pembelajaran seminggu berdasarkan aliran kursus

juga dikira.

403.6.2 Kemahiran teknologi maklumat

Terdapat 15 item diuji dalam soal selidik ini. Setiap item mempunyai nilai

tahap dengan 0 = tiada pengalaman dalam kemahiran tersebut, 1 = ada sedikit

pengalaman dalam kemahiran tersebut, 2 = ada pengalaman dan dapat menguruskan

kemahiran tersebut kebanyakan masa, 3 = sangat berpengalaman dalam kemahiran

tersebut dan dapat mengawalnya kebanyakan masa. Peratus setiap tahap untuk setiap

item dikira dan dianalisis. Min setiap item dan purata min untuk soal selidik

kemahiran teknologi maklumat dikira untuk menentukan tahap kemahiran teknologi

maklumat. Bahagian ini mengukur sembilan kriteria yang diperkenalkan oleh NRC

(sila rujuk Bab 1, bahagian definisi istilah).

3.6.3 Sikap terhadap e-pembelajaran Sikap terhadap e-pembelajaran diuji mengikut aspek kegusaran, keyakinan,

kesukaan dan persepsi faedah e-pembelajaran. Data setiap item dianalisis berdasarkan

skala Likert dengan 1= paling rendah, 2= rendah, 3= sederhana, 4= tinggi dan 5=

paling tinggi. Peratusan setiap tahap untuk setiap item dari setiap aspek telah dikira.

Dalam setiap aspek sikap e-pembelajaran, min setiap item dan purata min juga dikira.

Ujian analisis seterusnya dilaksanakan untuk menguji perhubungan kemahiran

teknologi maklumat dengan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran, mengenalpasti

perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran berdasarkan jantina dan juga berdasarkan

aliran kursus yang berlainan serta mengenalpasti perbezaan kekerapan penggunaan e-

pembelajaran dengan sikap terhadap e-pembelajaran.

3.6.4 Kemahiran teknologi dengan sikap terhadap e-pembelajaran Ujian korelasi telah dibuat untuk mencari hubungan antara tahap kemahiran

teknologi maklumat pelajar dengan sikap mereka terhadap e-pembelajaran. Jenis

41ujian korelasi Pearson dipilih kerana data kedua-dua pembolehubah adalah data

interval. Nilai pekali korelasi akan dibandingkan dengan jadual pekali korelasi yang

diinterpretasi oleh Guilford (1956) seperti berikut:

Jadual 3.3: Jadual perbandingan nilai pekali korelasi

Nilai Pekali Korelasi Interpretasi

Kurang daripada 0.20 Hubungan yang sangat lemah

0.20 – 0.40 Korelasi rendah

0.40 – 0.70 Korelasi sederhana

0.70 – 0.90 Korelasi tinggi

0.90 – 1.00 Korelasi yang sangat tinggi

3.6.5 Sikap terhadap e-pembelajaran antara jantina Ujian-t digunakan untuk membanding perbezaan min data sikap antara pelajar

lelaki dan pelajar perempuan. Oleh sebab dua kumpulan sampel pembolehubah

jantina adalah tidak berkait, ujian-t jenis dua sampel bebas (Independent-Samples T-

Test) dalam SPSS telah dipilih. Nilai kiraan seterusnya dibanding dengan nilai dalam

jadual sifir ujian-t.

3.6.6 Sikap pelajar aliran kursus berlainan terhadap e-pembelajaran Data sikap terhadap e-pembelajaran dikutip daripada pelajar dari 4 jenis aliran

kursus. Jadi analisis ANOVA satu hala dijalankan untuk menguji perbezaan min.

Ujian lanjutan dengan menggunakan kaedah Tukey dijalankan jika terdapat perbezaan

signifikan sikap terhadap e-pembelajaran antara aliran kursus.

423.6.7 Kekerapan penggunaan e-pembelajaran dengan sikap terhadap e-

pembelajaran

Ujian korelasi Spearman digunakan untuk menguji hubungan antara

kekerapan penggunaan e-pembelajaran dengan sikap terhadap e-pembelajaran. Hal

ini kerana data pembolehubah kekerapan penggunaan bukan data interval. Nilai

pekali juga dibandingkan dengan nilai pekali korelasi dalam Jadual 3.3.

3.7 Penutup Bab ini telah menerangkan reka bentuk kajian, populasi dan persampelan,

instrumen, pengumpulan dan cara analisis data. Bab 4 seterusnya ialah penjelasan

mengenai analisis data.

BAB 4

ANALISIS DATA 4.1 Pengenalan Bab ini memberi tumpuan terhadap analisis data-data bagi kajian yang telah

dijalankan. Data-data untuk kajian ini telah diperoleh melalui soal-selidik yang terdiri

daripada dua bahagian. Bahagian A adalah mengenai data demografik pelajar

termasuk jantina dan aliran kursus yang diikuti, serta bilangan kali menggunakan e-

pembelajaran UTM dalam seminggu. Bahagian B mengandungi soal selidik

mengenai kemahiran tentang teknologi maklumat, sikap terhadap e-pembelajaran dan

satu soalan terbuka. Maklum balas yang dikumpul dianalisis untuk meninjau

kemahiran pelajar UTM terhadap teknologi maklumat, sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran dari segi kegusaran, keyakinan, kesukaan dan persepsi terhadap faedah

e-pembelajaran, hubungan kemahiran teknologi maklumat dengan sikap pelajar

terhadap e-pembelajaran, perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran di antara pelajar

lelaki dan pelajar perempuan, perbezaan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran di

antara jenis aliran kursus yang berlainan, kekerapan penggunaan e-pembelajaran di

kalangan pelajar UTM dan hubungan kekerapan penggunaan e-pembelajaran dengan

sikap pelajar terhadap e-pembelajaran.

Analisis ini dibahagi kepada 7 bahagian. Bahagian 4.2 ialah latar belakang

pelajar dari segi jantina dan aliran kursus yang diikuti. Bahagian 4.3 ialah frekuensi

dan peratus tentang bilangan kali penggunaa e-pembelajaran UTM dalam seminggu.

Bahagian 4.4 ialah peratusan tahap kemahiran teknologi maklumat pelajar. Bahagian

4.5 ialah peratus tahap sikap terhadap e-pembelajaran dari segi kegusaran, keyakinan,

44kesukaan dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran. Bahagian 4.6 ialah korelasi

antara kemahiran teknologi maklumat dengan sikap terhadap e-pembelajaran.

Bahagian 4.7 ialah perbezaan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran di antara lelaki

dan perempuan. Bahagian 4.8 ialah perbezaan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran

di antara jenis aliran kursus yang berlainan. Bahagian 4.9 ialah korelasi antara

bilangan kali penggunaan e-pembelajaran seminggu dengan sikap terhadap e-

pembelajaran. Bahagian 4.10 akan menganalisis keseronokan responden

menggunakan e-pembelajaran berdasarkan penjelasan mereka.

4.2 Latar Belakang Responden

Terdapat 2 maklumat latar belakang responden yang dikaji iaitu jantina dan

aliran kursus yang diikuti. Maklumat latar belakang responden yang terlibat dalam

kajian ini adalah tercatat dalam Jadual 4.1. Dari 327 orang responden, 30% adalah

pelajar lelaki dan 70% adalah pelajar perempuan. Dari segi aliran kursus, pelajar

aliran Sains dan Komputer terdiri daripada 18.7% , pelajar aliran Sains terdiri

daripada 29.1%, pelajar aliran Sastera terdiri daripada 15.3% dan pelajar aliran

Kejuruteraan terdiri daripada 37.0%.

Jadual 4.1: Latar belakang responden

Frekuensi Jantina Lelaki Perempuan

Jumlah (peratus)

Sains dan Komputer 18 43 61

(18.7%) Sains

29 66 95 (29.1%)

Sastera 15 35 50

(15.3%)

Aliran

Kejuruteraan 36 85 121

(37.0%) Jumlah

(peratus) 98

(30.0%)229

(70.0%) 327

(100.0%)

454.3 Frekuensi dan Peratus Kekerapan Penggunaan E-pembelajaran dalam

Seminggu

Jadual 4.2 berikut menunjukkan bilangan kali responden mengguna e-

pembelajaran dalam seminggu. Jadual 4.3 pula menunjukkan penggunaan e-

pembelajaran dalam seminggu berdasarkan aliran kursus responden.

Jadual 4.2: Frekuensi dan peratusan kekerapan penggunaan e-pembelajaran dalam seminggu

Bilang kali Frekuensi Peratus (%) Kurang daripada 1 kali 6 1.8 1-2 kali 87 26.6 3-4 kali 130 39.8 5-6 kali 48 14.7 7 kali atau lebih 56 17.1 Jumlah 327 100.0

Jadual 4.3 Frekuensi dan peratusan kekerapan penggunaan e-pembembelajaran seminggu berdasarkan aliran

Frekuensi kekerapan penggunaan (peratus)

Aliran

Kurang daripada

1 kali 1-2 kali 3-4 kali 5-6 kali 7 atau lebih

Jumlah (peratus)

Sains dan Komputer

2 (3.3%)

8 (13.1%)

31 (50.8%)

11 (18.0%)

9 (14.8%)

61 (100.0%)

Sains

2 (2.1%)

30 (31.6%)

33 (34.7%)

13 (13.7%)

17 (17.9%)

95 (100.0%)

Sastera

0 (0%)

14 (28.0%)

22 (44.0%)

8 (16.0%)

6 (12.0%)

50 (100.0%)

Kejuruteraan 2

(1.7%) 35

(28.9%) 44

(36.4%) 16

(13.2%) 24

(19.8%) 121

(100.0%)

Berdasarkan Jadual 4.2, didapati paling ramai responden (39.8%)

menggunakan e-pembelajaran UTM sebanyak tiga hingga empat kali dalam

seminggu. Penggunaan e-pembelajaran sebanyak tiga hingga empat kali seminggu

46juga merupakan tahap penggunaan e-pembelajaran kebanyakan responden untuk

setiap aliran iaitu 50.8% untuk aliran Sains dan Komputer, 34.7% untuk aliran Sains,

44.0% untuk aliran Sastera dan 36.4% untuk aliran Kejuruteraan (rujuk Jadual 4.3).

Terdapat segelintir pelajar selain aliran sastera menggunakan e-pembelajaran kurang

daripada sekali dalam seminggu. Graf 4.1 menunjukkan perbezaan peratusan

penggunaan e-pembelajaran dalam seminggu mengikut empat jenis aliran.

kurang drpd 1 kali

1-2 kali 3-4 kali 5-6 kali 7 atau lebih

Penggunaan e-pembelajaran seminggu

0

10

20

30

40

50

60

Pera

tus

AliranSains & KomputerSains

SasteraKejuruteraan

Graf 4.1: Perbezaan peratusan e-pembelajaran dalam seminggu mengikut empat jenis aliran kursus

474.4 Peratusan Kemahiran Teknologi Maklumat Pelajar Jadual 4.4 di bawah menunjukkan peratusan kemahiran teknologi maklumat

pelajar semasa menggunakan e-pembelajaran UTM.

Jadual 4.4: Peratusan kemahiran teknologi maklumat pelajar

Tahap (%) Min

Item Perkara 0 1 2 3

1 Memasang komputer dengan perkakasan seperti sistem paparan (monitor), pencetak (printer), pengimbas grafik (scanner), pembesar suara (speaker) dan lain-lain.

3.7 17.4 35.5 43.4 2.19

2

Memasang perisian (install software) dan menanggalkan perisian (uninstall software).

6.7 15.9 32.7 44.6 2.15

3

Mencipta laman web. 11.3 43.4 33.6 11.6 1.46

4

Mempunyai kemahiran memilih jenis perkataan (font), menetapkan saiz perkataan (font size), membuat nombor muka surat dan mengedit dokumen seperti menggunting (cut), menampal (paste), menyalin (copy),penjajaran (alignment) dan lain-lain.

0.0 3.1 15.3 81.7 2.79

5

Menambah clipart ke dalam sesuatu dokumen.

3.4 6.7 30.0 59.9 2.46

6

Menggunakan pakej grafik dalam pembentangan persembahan elektronik.

3.1 14.1 38.8 44.0 2.24

7

Menggunakan perisian persembahan seperti PowerPoint, Authorware dan lain-lain untuk membuat persembahan atau pembentangan.

0.3 6.1 35.2 58.4 2.52

8

Memasang komputer dengan peralatan yang diperlukan (seperti Moderm, wayar yang menyambungkan Moderm dengan komputer) untuk kemudahan Internet.

11.0 37.9 28.4 22.6 1.63

48Tahap (%)

Item Perkara 0 1 2 3 Min

9

Mencari maklumat di World Wide Web dengan menggunakan pelayar web seperti Netscape atau Internet Explorer.

1.2 5.2 26.3 67.3 2.60

10

Mengorganisasikan engin pencarian seperti mendirikan penanda buku (bookmark).

9.5 23.9 35.2 31.5 1.89

11

Piawaikan penggunaan e-mail seperti Hantar (send), Terima (received), Penghantaran Hadapan (forword), Balas (reply) dan Bahan Tambahan (attachment).

2.1 8.3 28.4 61.2 2.49

12

Menggunakan ruangan seperti Chatroom untuk bertukar fikiran dengan orang lain.

8.3 17.1 32.7 41.9 2.08

13

Menyertai forum di Internet. 5.8 17.4 32.1 44.6 2.16

14

Menggunakan pangkalan data (database) untuk mencari maklumat seperti pangkalan data jurnal.

7.0 20.8 36.4 35.8 2.01

15

Menggunakan kemudahan seperti Help untuk menyelesaikan masalah dan Tutotrial untuk mendapat model atau idea keseluruhan sesuatu sistem.

8.3 27.2 36.1 28.4 1.85

Purata min 2.17 Catatan: 0 = Saya tiada pengalaman dalam kemahiran ini. 1 = Saya ada sedikit pengalaman dalam kemahiran ini dengan bantuan. 2 = Saya ada pengalaman dalam kemahiran ini dan dapat menguruskannya

kebanyakan masa. 3 = Saya sangat berpengalaman dalam kemahiran ini dan dapat mengawal perkakasan

dan perisian.

Daripada Jadual 4.4, didapati purata min kemahiran responden terhadap

teknologi maklumat adalah 2.17. Hal ini bermaksud responden secara puratanya

mempunyai kemahiran dalam semua item kemahiran teknologi maklumat yang dikaji

dan dapat menguruskannya kebanyakan masa. Lebih daripada separuh bilangan

responden sangat berpengalaman dalam kemahiran mengedit perkataan dan dokumen

49(81.7%), kemahiran menggunakan Pelayar Web untuk mencari maklumat (67.3%),

kemahiran mempiawaikan penggunaan e-mail (61.2%), kemahiran menambah clipart

dalam dokumen (59.9%) dan kemahiran menggunakan perisian persembahan (58.4%).

Responden kurang berpengalaman dalam membina laman web (min = 1.46). Selain

kemahiran mengedit perkataan dan dokumen, masih terdapat kurang daripada 12.0%

responden yang tidak ada pengalaman dalam sebelas kemahiran teknologi maklumat

yang dikaji.

4.5 Sikap Pelajar Terhadap E-pembelajaran Empat faktor sikap pelajar terhadap e-pembelajaran telah dikaji dalam kajian

ini iaitu kegusaran terhadap e-pembelajaran, keyakinan terhadap e-pembelajaran,

kesukaan terhadap e-pembelajaran dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran.

Bahagian 4.5.1, bahagian 4.5.2, bahagian 4.5.3 dan bahagian 4.5.4 masing-masing

merupakan dapatan keempat-empat faktor.

4.5.1 Peratusan kegusaran terhadap e-pembelajaran

Jadual 4.5: Peratusan kegusaran terhadap e-pembelajaran

Tahap (%) Item Perkara

1 2 3 4 5 Min

1.*

Saya berani menggunakan e-pembelajaran.

53.2 32.1 13.5 1.2 0.0 1.63

2.

Saya berasa gelisah jika terpaksa menggunakan e-Pembelajaran.

58.7 23.9 15.6 0.9 0.9 1.61

3.

Saya berasa takut apabila terbayang hendak menyertai e-pembelajaran.

64.5 23.2 10.7 0.9 0.6 1.50

50


1 2 3 4 5 Min

4.

Perkara yang berkait dengan e-pembelajaran mengelirukan saya.

53.5 26.3 18.3 1.2 0.6 1.69

5. Saya tidak dapat memahami isi pelajaran dalam kursus yang menggunakan e-pembelajaran.

54.4 30.0 14.4 0.9 0.3 1.63

6.*

Mengikut kursus melalui e-pembelajaran tidak merisaukan saya.

47.1 33.0 16.5 2.8 0.6 1.77

7.*

Saya berasa selesa apabila melibatkan diri dalam e-pembelajaran.

39.4 37.9 20.2 1.5 0.9 1.87

8.

Saya berasa gentar apabila rakan saya bercerita tentang e-Pembelajaran.

63.9 25.4 9.8 0.6 0.3 1.48

9.

Saya berasa gelisah apabila hendak menyertai e-pembelajaran

64.5 23.9 10.4 0.9 0.3 1.49

10.

E-pembelajaran membuatkan saya berasa tidak selesa.

66.1 22.9 10.4 0.3 0.3 1.46

Purata min 1.61

Catatan: * pernyataan negatif Tahap 1= paling rendah, 2= rendah, 3= sederhana, 4= tinggi, 5= paling tinggi Daripada Jadual 4.5, didapati pelajar mempunyai kegusaran di antara tahap

paling rendah dengan tahap rendah terhadap e-pembelajaran (purata min = 1.61).

Daripada 10 item yang dikaji, terdapat 8 item memperolehi lebih daripada 50%

pelajar berada pada tahap paling rendah, iaitu paling tidak gusar terhadap e-

pembelajaran.

514.5.2 Peratusan keyakinan terhadap e-pembelajaran

Jadual 4.6 Peratusan keyakinan terhadap e-pembelajaran

Catatan:


1 2 3 4 5 Min

1.

Saya mahir menguasai kemudahan dalam e-pembelajaran.

0.3 3.1 23.9 42.2 30.6 4.00

2.

Saya yakin mengendalikan e-pembelajaran.

0.3 2.8 21.1 43.1 32.7 4.05

3.

Saya pasti saya boleh menguruskan e-pembelajaran.

0.3 2.4 22.3 41.9 33.0 4.05

4.

Saya yakin saya boleh buat dengan baik dalam e-pembelajaran.

0.3 3.1 20.8 42.5 33.3 4.06

5.*

Saya bukan seorang yang mahir menggunakan e-pembelajaran.

0.9 4.6 20.8 29.1 44.6 4.12

6.

Melibatkan diri dalam e-pembelajaran tidak sukar bagi saya.

0.0 3.7 19.9 41.6 34.9 4.08

7.

Saya mempunyai keyakinan diri apabila menyempurnakan tugasan melalui e-pembelajaran.

0.3 3.1 26.3 35.8 34.6 4.01

8.*

Saya berasa sukar melibatkan diri dalam e-pembelajaran.

0.6 1.8 18.0 30.6 48.9 4.25

Purata Min 4.08

* pernyataan negatif Tahap 1= paling rendah, 2= rendah, 3= sederhana, 4= tinggi, 5= paling tinggi Kanyakinan responden terhadap e-pembelajaran juga tinggi iaitu pada purata

4.08. Lebih daripada 50% responden mempunyai tahap kenyakinan yang tinggi pada

semua item yang diuji.

524.5.3 Peratus kesukaan terhadap e-pembelajaran

Jadual 4.7: Peratusan kesukaan terhadap e-pembelajaran


1 2 3 4 5 Min

1.

Saya suka belajar melalui e-pembelajaran. 1.2 3.4 27.8 40.1 27.5 3.89

2.*

Belajar melalui e-pembelajaran membuang masa saya sahaja.

1.5 1.8 12.2 30.3 54.1 4.34

3.

Belajar melalui e-pembelajaran memang menyeronokan.

0.9 2.4 24.8 41.3 30.6 3.98

4.*

Saya berasa benci terhadap e-pembelajaran.

0.9 1.5 10.1 21.7 65.7 4.50

5.

Jika saya ada masalah dalam pengendalian e-pembelajaran, saya akan cuba sehingga dapat menyelesaikan masalah tersebut.

1.5 4.0 32.1 37.0 25.4 3.81

6.*

Saya tidak faham mengapakah sesetengah orang dapat menghabiskan masa yang panjang untuk mengikuti e-pembelajaran dengan seronoknya.

2.4 7.0 25.4 26.9 38.2 3.91

7.

Apabila mula menyertai e-pembelajaran, sukar baga saya untuk berhenti.

5.8 18.0 39.8 20.5 15.9 3.23

8.

Saya suka berbincang tentang e-pembelajaran dengan sesiapa pun.

4.0 11.9 37.9 22.0 24.2 3.50

9.*

Saya rela memilih persekitaran pembelajaran selain e-pembelajaran.

1.5 5.5 33.0 33.0 26.0 3.77

10.

Saya akan menggalakkan orang persekitaran saya menggunakan e-pembelajaran

2.1 5.2 32.7 35.5 24.5 3.75

Purata Min 3.87

53Catatan: * pernyataan negatif Tahap 1= paling rendah, 2= rendah, 3= sederhana, 4= tinggi, 5= paling tinggi Daripada Jadual 4.7, tahap kesukaan secara puratanya adalah di antara tahap

sederhana dengan tahap tinggi iaitu 3.87. Didapati hanya item 2 dan item 4

memperoleh 50% ke atas pelajar yang mempunyai kesukaan pada tahap paling tinggi.

4.5.4 Peratusan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran

Jadual 4.8: Peratusan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran


1 2 3 4 5 Min

1.

E-pembelajaran membantu saya menyempurnakan tugasan saya dengan cepat.

1.5 8.3 25.7 39.4 25.1 3.78

2.

E-pembelajaran dapat memajukan persembahan tugasan saya.

1.8 8.0 28.1 36.7 25.4 3.76

3.

E-pembelajaran dapat meningkatkan produktiviti tugasan saya.

1.8 6.4 28.4 37.9 25.4 3.79

4.

E-pembelajaran dapat meningkatkan kecekapan saya dalam penyiapan kerja kursus.

2.4 6.4 26.0 38.5 26.6 3.80

5.

E-pembelajaran dapat menyenangkan saya dalam penyiapan kerja kursus.

2.8 7.3 26.9 36.7 26.3 3.86

6.

Saya dapati e-pembelajaran berfaedah dalam kursus saya.

0.9 4.3 23.2 37.9 33.6 3.99

Purata min 3.81 Catatan: Tahap 1= paling rendah, 2= rendah, 3= sederhana, 4= tinggi, 5= paling tinggi

54 Secara amnya, persepsi responden adalah di antara tahap sederhana dengan

tahap tinggi ( Purata min = 3.81). Hampir 40% orang responden mempunyai persepsi

yang tinggi terhadap semua item faedah penggunaan e-pembelajaran yang diuji.

4.6 Korelasi Antara Kemahiran Teknologi Maklumat dengan Sikap

Terhadap E-pembelajaran

Jadual berikut merupakan hasil dapatan kiraan untuk korelasi antara

kemahiran teknologi dengan sikap terhadap e-pembelajaran.

Jadual 4.9: Korelasi antara kemahiran teknologi maklumat dengan sikap terhadap e-pembelajaran

Sikap terhadap e-pembelajaran

Pekali korelasi Pearson

GUSAR -0.447* YAKIN 0.601* SUKA 0.498*

PERSEPSI 0.467* Catatan : * menunjukkan signifikan pada aras keertian α =0.01. KTM = Kemahiran teknologi maklumat GUSAR = Kegusaran terhadap e-pembelajaran YAKIN = Keyakinan terhadap e-pembelajaran SUKA = Kesukaan terhadap e-pembelajaran PERSIPSI = Persepsi terhadap faedah e-pembelajaran

Keputusan analisis korelasi ini menunjukkan bahawa pelajar berkemahiran

teknologi maklumat yang tinggi juga mempunyai sikap yang baik terhadap e-

pembelajaran dan sebaliknya. Korelasi antara kemahiran teknologi maklumat dengan

kegusaran responden terhadap e-pembelajaran, keyakinan responden terhadap e-

pembelajaran, kesukaan responden terhadap e-pembelajaran dan persepsi responden

terhadap faedah e-pembelajaran adalah sederhana dengan nilai korelasi masing-

masing ialah -0.447, 0.601, 0.498 dan 0.467. Graf 4.2, Graf 4.3, Graf 4.4 dan Graf 4.5

55merupakan plot serakan antara kemahiran teknologi maklumat dengan kegusaran,

keyakinan, kesukaan dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran.

KTM3.002.502.001.501.000.500.00

GU

SAR

5.00

4.00

3.00

2.00

1.00

Graf 4.2 Plot serakan kemahiran teknologi maklumat dengan kegusaran terhadap

0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00KTM

2.00

3.00

4.00

5.00

YA

KIN

e-pembelajaran

Graf 4.3 Plot serakan kemahiran teknologi maklumat dengan keyakinan terhadap

e-pembelajaran

56

0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00KTM

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

SUK

A

Graf 4.4 Plot serakan kemahiran teknologi maklumat dengan kesukaan terhadap

e-pembelajaran

0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00KTM

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

PER

SEPS

I

Graf 4.5 Plot serakan kemahiran teknologi maklumat dengan persepsi terhadap

faedah e-pembelajaran

57

4.7 Perbezaan Sikap Pelajar Terhadap E-pembelajaran di Antara Lelaki dan

Perempuan

Jadual 4.10: Hasil ujian-t perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran di antara lelaki

dan perempuan

Ujian-t tentang kesamaan antara min purata

t df Sig. (2-hujung) Perbezaan antara min

Ralat piawai bagi perbezaan antara min

GUSAR -0.165 325 0.869 -0.01222 0.07386 YAKIN 0.732 325 0.464 0.06331 0.08646 SUKA 0.143 325 0.887 0.01147 0.08029 PERSEPSI 0.433 325 0.666 0.04636 0.10713

Catatan: df = darjah kebebasan, aras keertian α = 0.05 GUSAR = Kegusaran terhadap e-pembelajaran YAKIN = Keyakinan terhadap e-pembelajaran SUKA = Kesukaan terhadap e-pembelajaran PERSIPSI = Persepsi terhadap faedah e-pembelajaran

Ujian-t telah digunakan untuk membuat perbandingan sikap menggunakan e-

pembelajaran di antara pelajar lelaki dan pelajar perempuan berdasarkan faktor

kegusaran terhadap e-pembelajaran, keyakinan terhadap e-pembelajaran, kesukaan

terhadap e-pembelajaran dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran. Dalam ujian

ini, ujian dua hujung telah dipilih, aras keertian ditetapkan pada 0.05 dan darjah

kebebasan ialah 325. Didapati nilai t yang diperoleh daripada SPSS untuk keempat-

empat faktor sikap masing-masing ialah 0.165, 0.732, 0.143 dan 0.433. Oleh kerana

nilai-nilai kiraan ini adalah lebih kecil daripada nilai 1.960, iaitu nilai t berdasarkan

jadual taburan t, maka min populasi bagi kedua-dua kumpulan adalah sama. Dengan

kata lain, tidak terdapat perbezaan yang signifikan sikap terhadap e-pembelajaran

antara pelajar lelaki dengan pelajar perempuan.

58

4.8 Perbezaan Sikap Pelajar Terhadap E-pembelajaran di Antara Jenis

Aliran Kursus yang Berlainan

Jadual 4.11: Hasil ujian ANOVA sikap pelajar terhadap e-pembelajaran di antara jenis aliran kursus yang berlainan.

jumlah kuasa

dua df purata

kuasa dua F Sig. antara kumpulan 1.156 3 0.385 dalam kumpulan 120.54 323 0.373

GUSAR

jumlah 121.696 326

1.033 0.378

antara kumpulan 4.317 3 1.439 dalam kumpulan 162.675 323 0.504

YAKIN

jumlah 166.991 326

2.857 0.037


SUKA

Jumlah 143.806 326

0.811 0.489


PERSEPSI

jumlah 256.134 326

2.999 0.031

Catatan: Aras keertian α =0.05 GUSAR = Kegusaran terhadap e-pembelajaran YAKIN = Keyakinan terhadap e-pembelajaran SUKA = Kesukaan terhadap e-pembelajaran PERSIPSI = Persepsi terhadap faedah e-pembelajaran

Daripada jadual 4.11, didapati nilai signifikan untuk faktor kegusaran

terhadap e-pembelajaran (0.378) dan faktor kesukaan terhadap e-pembelajaran (0.489)

adalah melebihi 0.05 (aras keertian yang ditetapkan). Jadi, tiada perbezaan signifikan

pada kedua-dua faktor di antara jenis aliran kursus. Seterusnya, didapati nilai

signifikan untuk faktor keyakinan terhadap e-pembelajaran (0.037) dan faktor

59

persepsi terhadap faedah e-pembelajaran (0.031) pula adalah kurang daripada 0.05.

Jadi, kita membuat keputusan bahawa terdapat perbezaan signifikan dari segi faktor

keyakinan terhadap e-pembelajaran dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran di

antara aliran. Untuk menentukan aliran mana satu yang paling signifikan, ujian Tukey

telah dijalankan. Berikut merupakan hasilnya.

Jadual 4.12: Hasil ujian Turkey keyakinan terhadap e-pembelajaran dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran di antara aliran kursus.

Pembolehubah bersandar (I) Aliran (J) Aliran

Perbezaan min (I-J)

Nilai signifikan

Sains -0.08764 0.875 Sastera -0.18988 0.499

Sains dan Komputer

Kejuruteraan 0.12238 0.691

Sains dan Komputer 0.08764 0.875

Sastera -0.10224 0.843

Sains

Kejuruteraan 0.21002 0.137


Sains 0.10224 0.843

Sastera

Kejuruteraan 0.31225* 0.046 Sains dan Komputer -0.12238 0.691

Sains -0.21002 0.137

YAKIN Kejuruteraan

Sastera -0.31225* 0.046 Sains -0.02350 0.998 Sastera -0.41350 0.067

Sains dan Komputer

Kejuruteraan -0.00339 1.000


Sastera -0.39000 0.056

Sains

Kejuruteraan 0.02011 0.998 Sains dan Komputer 0.41350 0.067

Sains 0.39000 0.056

Sastera

Kejuruteraan 0.41011* 0.029 Sains dan Komputer 0.00339 1.000

Sains -0.02011 0.998

PERSEPSI

Kejuruteraan

Sastera -0.41011* 0.029 * perbezaan min adalah signifikan pada aras keertian α = 0.05

60

Untuk faktor keyakinan terhadap e-pembelajaran, jelas didapati perbezaan

min adalah signifikan antara aliran sastera dengan aliran kejuruteraan (ditanda dengan

*). Min keyakinan pelajar aliran sastera lebih tinggi daripada pelajar aliran

kejuruteraan. Manakala untuk faktor persepsi terhadap faedah e-pembelajaran,

perbezaan min secara signifikan wajud di antara aliran kejuruteraan dan aliran sastera.

Pelajar aliran sastera juga mempunyai pandangan yang lebih positif daripada pelajar

aliran kejuruteraan dari segi persepsi terhadap faedah e-pembelajaran.

4.9 Korelasi Antara Kekerapan Penggunaan E-pembelajaran Seminggu

dengan Sikap Terhadap E-pembelajaran

Jadual 4.13: Korelasi antara kekerapan penggunaan e-pembelajaran dengan sikap terhadap e-pembelajaran

Sikap terhadap e-pembelajaran

Pekali korelasi Spearman

GUSAR -0.231*

YAKIN 0.238*

SUKA 0.309*

PERSEPSI 0.264*

Catatan : * menunjukkan signifikan pada aras keertian α =0.01. GUSAR = Kegusaran terhadap e-pembelajaran YAKIN = Keyakinan terhadap e-pembelajaran SUKA = Kesukaan terhadap e-pembelajaran PERSIPSI = Persepsi terhadap faedah e-pembelajaran Daripada Jadual 4.13, pekali korelasi antara penggunaan e-pembelajaran

seminggu dengan setiap faktor sikap terhadap e-pembelajaran adalah bernilai positif.

Hal ini menunjukkan terdapat hubungan positif yang rendah secara signifikan antara

penggunaan e-pembelajaran seminggu dengan kegusaran, keyakinan, kesukaan dan

persepsi faedah terhadap e-pembelajaran pada aras keertian, α = 0.01. Graf 4.6, Graf

61

4.7, Graf 4.8 dan Graf 4.9 berikut menujukkan plot serakan penggunaan e-

pembelajaran seminggu dengan keempat-empat faktor sikap terhadap e-pembelajaran.

Penggunaan e-pembelajaran seminggu54321

GU

SAR

5.00

4.00

3.00

2.00

1.00

Graf 4.6: Plot serakan kekerapan penggunaan e-pembelajaran seminggu dengan

kegusaran terhadap e-pembelajaran

Catatan: 1 = kurang daripada 1 kali, 2 = 1 hingga 2 kali, 3 = 3 hingga 4 kali, 4 = 5 hingga 6 kali, 5 = 7 kali atau lebih

62

1 2 3 4Penggunaan e-pembelajaran seminggu

5

2.00

3.00

4.00

5.00

YA

KIN


keyakinan terhadap e-pembelajaran


5

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

SUK

A


kesukaan terhadap e-pembelajaran

Catatan: 1 = kurang daripada 1 kali, 2 = 1 hingga 2 kali, 3 = 3 hingga 4 kali, 4 = 5 hingga 6 kali, 5 = 7 kali atau lebih

63


5

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

PERS

EPSI


persepsi terhadap faedah e-pembelajaran

Catatan: 1 = kurang daripada 1 kali, 2 = 1 hingga 2 kali, 3 = 3 hingga 4 kali, 4 = 5 hingga 6 kali, 5 = 7 kali atau lebih 4.10 Analisis Soalan Terbuka

Satu soalan sumbangan terbuka telah ditanya untuk menentukan faktor

sebenar keseronokan pelajar menggunakan e-pembelajaran UTM. Daripada 327

orang responden, seramai 265 orang responden telah memberikan pandangan mereka

tentang keseronokan menggunakan e-pembelajaran UTM. Berikut merupakan

frekuensi responden yang menjawab soalan ini mengikut jenis jawapan.

Jadual 4.14: Frekuensi responden yang menjawab soalan terbuka mengikut jenis jawapan

Jenis jawapan Frekuensi Peratus (%) Tidak menjawab 62 19.0 Seronok 220 67.3 Tidak seronok 26 8.0 Jawapan yang memberikan pandangan sahaja

19 5.8

Jumlah 327 100.0

64

Daripada Jadual 4.14, didapati majoriti responden (67.3%) seronok

menggunakan e-pembelajaran di UTM. Walau bagaimanapun masih terdapat 8.0%

responden yang berpendapat sebaliknya iaitu tidak seronok menggunakan e-

pembelajaran UTM. Terdapat 5.8% responden tidak menjawab setuju atau tidak

tetapi memberikan jawapan berdasarkan pandangan mereka tentang kebaikan dan

kelemahan e-pembelajaran UTM. Begitu juga terdapat sesetengah responden yang

seronok dengan e-pembelajaran UTM juga menunjukkan beberapa kelemahan e-

pembelajaran. Penjelasan-penjelasan responden yang telah menjawab soalan ini

dikumpulkan dan dikategorikan dalam dua kumpulan iaitu penjelasan positif dalam

Jadual 4.12 dan penjelasan negatif dalam jadual 4.13 mengikut beberapa tema.

Jadual 4.15: Penjelasan positif responden terhadap keseronokan menggunakan e-pembelajaran UTM

Bil Tema Contoh penjelasan Frekuensi

responden yang menjawab

Peratus (%)

suka menukar fikiran dengan kawan selain daripada rakan sekelas dapat berbincang dengan pensyarah yang susah dijumpai

1

Ada aktiviti perbincangan

Boleh kongsi maklumat melalui aplikasi Forum dan Chat

62

23.4

dapat melibatkan aktiviti e-pembelajaran pada bila-bila masa dan mana-mana tempat dapat menanya soalan dan mendapat jawapan daripada pensyarah pada bila-bila masa Jimat masa, mudah, cepat

2

Fleksibel

Interaktif

53

20.0

65

Bil Tema Contoh penjelasan Frekuensi responden yang menjawab

Peratus (%)

nota lengkap dapat menerima nota terkini walaupun pensyarah telah membatalkan kelas

3

Membantu pembelajaran

maklumat yang diterima memudahkan tugasan

45

17.0

dapat menambah ilmu perkomputeran

4

Dapat belajar kemahiran teknologi maklumat

meningkatkan kemahiran e-pembelajaran

10

3.8

ada aplikasi Internet suka menggunakan komputer

5

Suka menggunakan teknologi maklumat

dapat menggendali komputer

4

1.5

Jumlah frekuensi responden yang menjawab = 265 orang Jadual 4.12 menunjukkan responden seronok menggunakan e-pembelajaran

berdasarkan 5 tema iaitu terdapat aplikasi untuk pelajar menjalankan perbincangan

(23.4%), e-pembelajaran agak fleksibel (20.0%), e-pembelajaran dapat membantu

pembelajaran (17.0%), e-pembelajaran memberikan peluang untuk mempelajari

kemahiran teknologi maklumat (3.8%) dan pelajar dapat menggunakan teknologi

maklumat dalam e-pembelajaran (1.5%).

66

Jadual 4.16: Penjelasan negatif responden terhadap keseronokan menggunakan e-pembelajaran UTM Bil Tema Contoh penjelasan frekuensi

responden yang menjawab

Peratus (%)

server down gangguan jaringan net

1

Masalah teknikal

penghantaran dan penerimaan maklumat perlahan

35

13.2

hanya menggunakannya di perpustakaan UTM, PSZ perlu pergi Pusat Teknologi Maklumat dan Komunikasi, CICT, UTM terhad pada kolej tertentu sahaja kolej tiada kemudahan sistem Wireless

2

Tempat mengguna e-pembelajaran terhad

bilangan komputer untuk setiap pelajar dalam kelas tidak mengcukupi

11

4.2

pensyarah jarang mengemaskini maklumat maklum balas pensyarah agak lambat hanya digunakan dalam subjek yang mengenai teknologi maklumat

3

Ketidakgalakan pensyarah atau tidak diperlukan dalam kursus tertentu

kursus tidak perlu menggunakan e-pembelajaran, contohnya sains sukan

11

4.2

paksaan pensyarah menghantar tugasan melalui e-pembelajaran

4

Terpaksa mengguna perlu menjawab quiz, markah quiz

diambil kira

5

1.9

67

Bil Tema Contoh penjelasan frekuensi responden yang menjawab

Peratus (%)

hanya digunakan untuk memuat turun nota pensyarah forum digunakan untuk bercakap kosong

5

Tidak nampak kebaikan

satu media untuk memuat turun maklumat sahaja

5

1.9

tidak pandai menggunakan computer

6

Kurang kemahiran teknologi maklumat

tiada kemahiran menggunakan sistem dalam talian (online)

4

1.5

7

Kekangan masa

Tiada masa untuk menjawab kuiz kerana sibuk

3

1.1

tidak biasa dengan susunan aplikasi dalam e-pembelajaran

8

Tidak biasa dengan antara muka

semasa menggunakan Forum, agak mengelirukan siapa yang memberikan pandangan

2

0.8

9

Gaya pembelajaran

Lebih suka membuat perbincangan dalam kelas sebenar

1

0.4

Frekuensi responden yang menjawab = 265 orang Daripada jadual 4.2, didapati 13.2% responden tidak seronok menggunakan e-

pembelajaran kerana wujudnya masalah teknikal seperti server down, kelajuan

menerima dan menghantar maklumat perlahan dan talian net terganggu. Responden

juga berasa tempat untuk mencapai e-pembelajaran adalah terhad (4.2%).

Ketidakaktifan pensyarah menggunakan e-pembelajaran juga menyebabkan 4.2%

responden tidak seronok menggunakan e-pembelajaran. 1.9% responden berasa

mereka dipaksa oleh pensyarah untuk menyertai aktiviti seperti kuiz yang dikira

markah dalam e-pembelajaran. 1.9% repsonden juga memberikan pandangan bahawa

e-pembelajaran merupakan satu alat untuk memuat turun maklumat seperti nota

sahaja dan aplikasi forum digunakan untuk bercakap kosong dengan rakan sahaja.

68

1.5% responden memberikan penjelasan kemahiran teknologi maklumat mereka

lemah dan mereka tidak seronok melibatkan diri dalam e-pembelajaran. Penjelasan

lain responden tidak seronok dengan e-pembelajaran termasuk responden kekurangan

masa untuk guna (1.1%), responden tidak biasa dengan antara muka e-pembelajaran

UTM (0.8%) dan responden lebih suka berbincangan bersemuka dengan rakan dalam

kelas sebenar (0.4%).

4.11 Penutup Bab ini telah membincangkan hasil analisis kajian yang merangkumi tahap

kemahiran teknologi maklumat pelajar, sikap pelajar terhadap e-pembelajaran,

hubungan di antara kemahiran teknologi maklumat dengan sikap terhadap e-

pembelajaran, perbezaan di antara sikap pelajar terhadap e-pembelajaran berdasarkan

jantina, perbezaan di antara sikap pelajar terhadap e-pembelajaran berdasarkan aliran

kursus yang berlainan, kekerapan mengguna e-pembelajaran dalam seminggu dan

perkaitan antara kekerapan menggunakan e-pembelajaran dengan sikap pelajar


Hasil analisis menunjukkan penggunaan e-pembalajaran oleh pelajar adalah

pada tahap sederhana. Kebanyakan pelajar mempunyai kemahiran dalam teknologi

maklumat dan dapat menguruskannya dalam kebanyakan masa. Kekerapan pelajar

menggunakan e-pembelajaran adalah pada tahap sederhana. Sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran secara keseluruhan adalah positif. Terdapat hubungan positif antara

kemahiran teknologi maklumat dengan sikap terhadap e-pembelajaran. Tiada

perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran antara pelajar lelaki dan pelajar perempuan.

Didapati terdapat perbezaan signifikan dari segi sikap terhadap e-pembelajaran antara

jenis aliran kursus yang berlainan. Terdapat hubungan positif antara kekerapan

menggunakan e-pembelajaran dengan sikap terhadap e-pembelajaran.

Daripada hasil dapatan soalan terbuka, pelajar seronok menggunakan e-

pembelajaran dengan penjelasan e-pembelajaran membenarkan mereka bertukar

69

fikiran, e-pembelajaran adalah fleksibel, e-pembelajaran membantu pembelajaran, e-

pembelajaran meningkatkan kemahiran teknologi maklumat dan mereka suka

menggunakan bahan teknologi maklumat. Penjelasan negatif daripada responden pula

menunjukkan mereka menghadapi masalah teknikal semasa di e-pembelajaran,

tempat untuk menggunakan e-pembelajaran adalah terhad dan pensyarah juga tidak

menunjukkan komitmen dalam penggunaan e-pembelaran. Selain itu, sesetengah

responden tidak melihat kebaikan e-pembelajaran, berkekangan masa untuk

mengguna, kurang kemahiran teknologi makluamat, tidak biasa dengan antara muka

sistem dan lebih suka bersemuka dengan pensyarah dan rakan sekelas. Bab 5

seterusnya akan membincangkan dengan lebih teliti mengenai dapatan-dapatan kajian

ini.

BAB 5

PERBINCANGAN, KESIMPULAN DAN CADANGAN

5.1 Pengenalan Kajian ini dijalankan bertujuan untuk mengenal pasti kemahiran teknologi

maklumat di kalangan pelajar UTM, sikap pelajar UTM terhadap e-pembelajaran dari

segi 4 faktor iaitu kegusaran terhadap e-pembelajaran, keyakinan terhadap e-

pembelajaran, kesukaan terhadap e-pembelajaran dan persepsi terhadap faedah e-

pembelajaran, hubungan kemahiran kemahiran teknologi maklumat dengan sikap

pelajar terhadap e-pembelajaran, perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran di antara

pelajar lelaki dan pelajar perempuan, perbezaan sikap pelajar terhadap e-

pembelajaran di antara jenis aliaran kursus yang berlainan, kekerapan penggunaan e-

pembelajaran di kalangan pelajar UTM, dan hubungan kekerapan penggunaan e-

pembelajaran dengan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran. Kajian ini melibatkan

327 orang pelajar mahasiswa mahasiswi sarjana muda dari Fakulti Pendidikan, UTM,

Sesi II, Semester 2006/2007.

Kajian ini dibahagikan kepada dua bahagian. Bahagian A merupakan data

demografik pelajar mengenai jantina, aliran kursus yang diikuti dan bilangan kali

pelajar menggunakan e-pembelajaran dalam seminggu. Bahagian B pula terdiri

daripada soal selidik mengenai kemahiran tentang teknologi maklumat, sikap

terhadap e-pembelajaran, dan juga satu soalan terbuka. 15 item mengenai kemahiran

tentang teknologi maklumat telah dikaji. Dalam soal selidik sikap terhadap e-

pembelajaran, 10 item kegusaran terhadap e-pembelajaran, 8 item keyakinan terhadap

e-pembelajaran, 10 item kesukaan terhadap e-pembelajaran dan 6 item persepsi

71terhadap faedah e-pembelajaran telah dianalisis menggunakan sistem perisian SPSS

versi 12.0. Data-data yang diperolehi dihurai dan dibincang mengikut lapan bahagian

utama.

Bahagian 5.2 membincangkan dapatan kajian yang diperoleh bagi menjawab

kepada objektif dan persoalan kajian, bahagian 5.3 ialah kesimpulan, bahagian 5.4

merupakan implikasi kajian dalam pengajaran menggunakan e-pembelajaran,

bahagian 5.5 membincangkan cadangan untuk meningkatkan sikap pelajar terhadap

e-pembelajaran dan bahagian 5.6 mencadangkan kajian lanjutan yang boleh

dilakukan. Bab ini diakhiri dengan penutup pada bahagian 5.7.

5.2 Perbincangan Perbincangan keseluruhannya dibuat berdasarkan dapatan kajian . Ia

dibahagikan kepada sembilan bahagian, iaitu latar belakang pelajar, kekerapan

menggunakan e-pembelajaran, tahap kemahiran teknologi maklumat, sikap tehadap e-

pembelajaran, korelasi antara kemahiran teknologi maklumat dengan sikap terhadap

e-pembelajaran, perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran berdasarkan jantina dan

perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran berdasarkan jenis aliran kursus, kolerasi

antara kekerapan menggunakan e-pembelajaran seminggu dan sikap terhadap e-

pembelajaran serta perbincangan pandangan keseronokan pelajar terhadap e-

pembelajaran.

5.2.1 Latar belakang pelajar Dapatan kajian menunjukkan pelajar perempuan adalah melebihi pelajar lelaki

iaitu sejumlah 70% adalah pelajar perempuan dan 30% adalah pelajar lelaki. Nisbah

peratusan ini dipilih berdasarkan nisbah jantina kemasukan pelajar di Fakulti

Pendidikan pada tahun kajian ini dijalankan. Dari segi aliran kursus pelajar, pelajar

dari aliran kejuruteraan adalah majoriti iaitu 37% dan diikuti oleh pelajar aliran sains

72yang terdiri daripada 29.1%. Sejumlah 18.7% pelajar adalah pelajar aliran sains dan

komputer dan 15.3% daripada keseluruhannya merupakan pelajar aliran sastera.

5.2.2 Kekerapan penggunaan e-pembelajaran Daripada dapatan kajian, majoriti pelajar menggunakan e-pembelajaran UTM

sebanyak 3 hingga 4 kali seminggu. Kekerapan penggunaan ini adalah pada tahap

sederhana. Setelah kita menyemak penggunaan e-pembelajaran berdasarkan aliran

kursus yang berbeza, didapati tahap penggunaan sederhana ini merupakan tahap

penggunaan bagi setiap aliran juga. Keadaan sedemikian boleh dianggap tidak jauh

berbeza dengan kekerapan penggunaan e-pembelajaran oleh responden kajian

Haywood et al.(2004) iaitu majoriti daripada mereka menggunakan e-pembelajaran

lebih daripada 2 kali.

Masih terdapat 1.7% pelajar menggunakan e-pembelajaran kurang daripada 1

kali dalam seminggu. Dengan kata lain, mereka pernah tidak menggunakan e-

pembelajaran dalam seminggu. Hal ini menunjukkan bahawa terdapat faktor tertentu

yang menyebabkan mereka tidak menggunakan e-pembelajaran. Jun (2005) memberi

pandangan bahawa walaupun e-pembelajaran mempunyai kelebihannya dalam

penyampaian maklumat, masalah terbesar dalam isu e-pembelajaran ialah keciciran

penglibatan.

5.2.3 Tahap kemahiran teknologi maklumat Secara keseluruhan, pelajar berpengalaman dalam 15 item yang diuji dan

dapat menguruskan kemahiran tersebut kebanyakan masa (min= 2.17). Antara item-

item yang diuji, didapati pelajar paling berkemahiran menyelaras jenis dan saiz

perkataan serta mengedit dokumen (min= 2.79). Item-item lain yang memperoleh min

lebih daripada 2.50 ialah item 9 dan item 7. Hal ini bermaksud pelajar agak mahir

mencari maklumat di World Wide Web dengan menggunakan pelayar web (min= 2.60)

73dan membuat pembentangan dengan menggunakan perisian persembahan (min=

2.52). Item 11 memperoleh min= 2.49 juga menunjukkan pelajar pandai

mempiawaikan e-mail untuk dihantar. Pelajar kurang berkemahiran dan perlu bantuan

untuk mencipta laman web (min < 1.5). Selain daripada item 4, item-item lain

memperoleh pelajar yang tiada pengalaman dalam kemahiran tersebut. Antaranya,

item 3 (mencipta laman web ) dan item 8 (memasang komputer untuk kemudahan

internet) merupakan dua item yang memperoleh peratusan 11.0 pada tahap tiada

pengalaman.

≥

Pelajar patut mempunyai kemahiran komputer yang tinggi dalam

mengendalikan e-pembelajaran untuk menjayakan e-pembelajaran (Selim, 2003).

Mengikut Selim (2003), kemahiran-kemahiran tersebut termasuk penghantaran e-mel,

membuat perbentangan dan kemahiran yang berkaitan dengan perisian. Daripada

perbincangan hasil dapatan item kajian ini, jelas dilihat kebanyakan pelajar telah

menguasai kemahiran tersebut.

5.2.4 Sikap pelajar terhadap e-pembelajaran Sikap pelajar terhadap e-pembelajaran diuji berdasarkan empat bahagian iaitu

kegusaran terhadap e-pembelajaran, keyakinan terhadap e-pembelajaran, kesukaan

terhadap e-pembelajaran dan persepsi terhadap faedah e-pembelajaran. Perbincangan

kempat-empat bahagian sikap ditunjukkan dalam bahagian 5.2.4.1, bahagian 5.2.4.2,

bahagian 5.2.4.3 dan bahagian 5.2.4.4.

5.2.4.1 Kegusaran terhadap e-pembelajaran Kegusaran pelajar terhadap e-pembelajaran UTM agak rendah. Purata min=

1.61 menunjukkan pelajar tidak gusar menggunakan e-pembelajaran. Semua item

yang diuji di bawah bahagian ini mencapai min yang kurang daripada 1.80.

74Keputusan ini menunjukkan pelajar selesa melibatkan diri dalam aktiviti e-

pembelajaran.

5.2.4.2 Keyakinan terhadap e-pembelajaran Menurut Paris (2004), pelajar secara umum mempunyai keyakinan terhadap e-

pembelajaran. Hal ini telah dibukti dalam kajian ini. Keyakinan pelajar terhadap e-

pembelajaran adalah tinggi (purata min= 4.08 ). Setiap item bahagian ini juga

memperoleh min yang melebihi tahap 4. Jadi pelajar mempunyai keyakinan tinggi

apabila menguruskan kerja dalam e-pembelajaran.

5.2.4.3 Kesukaan terhadap e-pembelajaran Purata min kesukaan pelajar terhadap e-pembelajaran ialah 3.87. Nilai ini

adalah di antara tahap sederhana dan tahap tinggi. Hanya item 2 dan item 4 yang

memperoleh min melebihi 4. Untuk item 1, item 2, item 3, item 4, item 5, item 6 dan

item 10, majoriti pelajar mempunyai tahap kesukaan yang tinggi atau sangat tinggi.

Hal ini menujukkan mereka suka menggunakan e-pembelajaran. Merujuk kepada

item 7, item 8, didapati majoriti tahap kesukaran pelajar terhadap e-pembelajaran

adalah pada tahap sederhana. 18% pelajar dan 11.9% pelajar memilih tahap rendah

untuk item 7 dan item 8 masing-masing.

5.2.4.4 Persepsi terhadap faedah e-pembelajaran Semua item yang diuji di bawah bahagian ini menunjukkan pelajar

mempunyai persepsi yang tinggi mengenai faedah e-pembelajaran. Hal ini dapat

dilihat dengan purata minnya sama dengan 3.81. Keputusan ini juga disokong dengan

fakta hampir 40% pelajar telah memilih tahap tinggi dalam semua item. Dapatan

lajian ini juga disokong oleh dapatan kajian Haywood et al. (2004) dimana 78.9%

75pelajar universiti yang diuji memberi pandangan e-pembelajaran memperoleh banyak

faedah. Dapatan ini tidak sama dengan dapatan kajian yang dibuat pada pelajar

universiti di Sweden oleh Keller dan Cernerud (2002) di mana pelajar di situ

memandangkan e-pembelajaran tidak membantu mereka dalam pembelajaran.

5.2.4.5 Kesimpulan

Daripada keputusan purata min keempat-empat bahagian sikap pelajar

terhadap e-pembelajaran dalam lingkungan 3.81 hingga 4.39, kita boleh membuat

kesimpulan bahawa sikap pelajar terhadap e-pembelajaran UTM adalah

menggalakkan. Keputusan ini telah menyokong hasil kajian Hanafi (2004) dan kajian

Paris (2004) yang mendapat keputusan bahawa pelajar sebenarnya mempunyai sikap

yang positif terhadap pembelajaran dalam talian.

5.2.5 Korelasi antara kemahiran teknologi maklumat dengan sikap terhadap

e-pembelajaran

Nilai pekali korelasi antara kemahiran teknologi maklumat dengan empat

bahagian sikap terhadap e-pembelajaran masing-masing ialah 0.447 (kegusaran

terhadap e-pembelajaran), 0.601 (keyakinan terhadap e-pembelajaran), 0.498

(kesukaan terhadap e-pembelajaran) dan 0.467 (persepsi terhadap faedah e-

pembelajaran). Nilai-nilai positif pekali korelasi ini bermakna terdapat hubungan

sederhana antara kemahiran teknologi maklumat dengan sikap terhadap e-

pembelajaran. Dapatan ini menyokong hasil kajian Baharuddin (1999, 2005) yang

mengutarakan mereka yang berkemahiran menggunakan ICT akan bersikap positif

terhadap e-pembelajaran. Drennean, Kennedy dan Pisarski (2005) berpendapat pelajar

akan bertindak berlainan apabila menghadapi e-pembelajaran, bergantung kepada

tahap kemahiran e-pembelajaran. Gomez (2002) dan Selwyn (2003) pula menyatakan

kegusaran pelajar terhadap internet akan wujud apabila pelajar kurang berkemahiran

komputer.

76 Akan tetapi keputusan ini tidak sama dengan keputusan Ndubisi (2004) di

mana kemahiran teknologi maklumat tiada kaitan dengan sikap. Tandy dan Cousin

(2005) menerima pandangan daripada pelajar dalam kursus teknologi komputer

bahawa walaupun dia dapat memperoleh banyak kemahiran komputer daripada

kursus, keyakinnya terhadap komputer sebenarnya tidak ditingkatkan. Hal ini

menunjukkan penguasaan kemahiran teknologi maklumat tidak dapat meramalkan

keyakinan kerana pelajar berasa kebolehan mereka tidak mewakili kebolehan sebenar

mereka (Tandy dan Cousin, 2005).

5.2.6 Sikap pelajar terhadap e-pembelajaran di antara lelaki dan perempuan Hasil analisis keputusan kajian ini telah menunjukkan tidak terdapat

perbezaan signifikan antara sikap pelajar lelaki terhadap e-pembelajaran dengan sikap

pelajar perempuan pada paras signifikan 0.05. Dapatan ini selari dengan hasil kajian

Paris (2004), Ladyshewsky (2004) dan Haywood et al. (2004). Dapatan kajian ini

bertentangan dengan dapatan kajian Gunn (2003) yang menyatakan pelajar

perempuan lebih berasa gelisah daripada pelajar lelaki dalam persekitaran

pembelajaran alam talian. Palloff dan Pratt (2003) dalam bukunya membuat

penjelasan bahawa walaupun kajian-kajian berkaitan perbezaan sikap terhadap

teknologi mengikut jatina yang sebelumnya telah menunjukkan perempuan lebih

gusar daripada lelaki, kajian-kajian pada abad 21-an telah menunjukkan kegusaran

perempuan semakin berkurang berbanding dengan zaman dahulu. Holmes dan

Gardner (2007) memberikan pandangan bahawa memang terdapat perbezaan

signifikan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran di antara pelajar lelaki dan

perempuan, tetapi jika e-pembelajaran dijalankan di tempat selain bilik kelas,

keyakinan mereka tidak kira lelaki atau perempuan akan menjadi lebih tinggi.

775.2.7 Jenis aliran kursus dengan sikap terhadap e-pembelajaran Hasil ujian Anova menunjukkan tiada perbezaan kegusaran dan kesukaan

secara signifikan pada paras signifikan 0.05 di antara pelajar dari 4 jenis aliran kursus.

Setelah menjalankan ujian Tukey, didapati pelajar sastera mempunyai keyakinan

yang lebih tinggi berbanding dengan pelajar kejuruteraan (p<0.05). Begitu juga dalam

aspek persepsi, didapati pelajar sastera juga mempunyai persepsi terhadap faedah e-

pembelajaran yang lebih tinggi daripada pelajar kejuruteraan. Keadaan ini dapat

dibanding dengan kajian Li dan Lindner. Dalam kajian Li dan Lindner (2007) yang

membuat kajian pada pengajar universiti terhadap pandangan e-pembelajaran di

negeri China, didapati pengajar dari aliran sains sosial dan kemanusiaan mempunyai

pandangan yang lebih tinggi terhadap potensi e-pembelajaran. Mereka mengakui

faedah e-pembelajaran dalam pendidikan jarak jauh dan ingin mencuba

menggunakannya dalam pengajaran sendiri manakala pengajar kejuruteraan juga

melihat faedah e-pembelajaran tetapi tidak sampai tahap untuk mencuba.

5.2.8 Korelasi antara kekerapan penggunaan e-pembelajaran seminggu

dengan sikap terhadap e-pembelajaran

Nilai pekali korelasi -0.231 menunjukkan hubungan negatif yang rendah

secara signifikan wujud antara kekerapan penggunaan e-pembelajaran UTM

seminggu dengan kegusaran. Hal ini bermaksud pelajar yang tidak menggunakan e-

pembelajaran mempunyai sedikit perasaan kegusaran. Selain itu, nilai pekali korelasi

bagi aspek keyakinan (0.253), kesukaan (0.299) dan persepsi terhadap faedah e-

pembelajaran (0.237) menunjukkan hubungan signifikan yang rendah dengan

kekerapan penggunaan. Pelajar yang yakin, suka dan mempunyai persepsi positif

terhadap e-pembelajaran akan menggunakan e-pembelajaran UTM. PÄIVI

TYNJÄLÄ (1997) telah membuat kesimpulan daripada sorotan kajiannya. Beliau

dapati kajian-kajian pada pembelajaran pelajar sebelum ini telah menunjukkan

bahawa pandangan pelajar terhadap persekitaran pembelajaran mempunyai pengaruh

yang kuat terhadap keinginan melibatkan diri dalam pembelajaran. Akan tetapi

78dapatan kajian ini tidak menyokong hasil kajian oleh Research Institute of Bangkok

University pada tahun 2002 yang menjelaskan tiada kaitan antara masa penggunaan

seminggu dengan penerimaan e-pembelajaran.

5.2.9 Perbincangan soalan terbuka Daripada analisis dapatan soalan terbuka, terdapat 5 faktor yang menjelaskan

mengapa pelajar Fakulti Pendidikan UTM seronok menggunakan e-pembelajaran

iaitu e-pemebelajaran membenarkan aktiviti perbincangan dijalankan , e-

pembelajaran agak fleksibel, e-pembelajaran membantu pembelajaran, kemahiran

teknologi maklumat dapat dibelajari melalui e-pembelajaran dan pelajar memang

suka menggunakan teknologi maklumat. Hasil dapatan daripada kajian yang terkini

juga menyokong bahawa pelajar memang seronok menggunakan e-pembelajaran

disebabkan 3 faktor pertama (sila lihat Arbean (2006), Wong (2006), Janarthini

(2007), Mohd Yusri (2007), Mazlan (2007)). Selain itu, 2 faktor terakhir

menunjukkan bahawa kemahiran teknologi maklumat ada kaitan dengan keseronokan

penggunaan e-pembelajaran. Pelajar yang mempunyai kemahiran teknologi maklumat

seronok menggunakan e-pembelajaran dan ini menyokong hasil dapatan kajian ini.

Dari segi penjelasan negatif pelajar pula, faktor masalah teknikal, tempat

penggunaan e-pembelajaran terhad, ketidakgalakan pensyarah atau tidak diperlukan

dalam kursus tertentu merupakan faktor luaran pelajar. Faktor- faktor tersebut

sebenarnya telah dikenalpasti dalam kajian Arbean (2006), Wong (2006), Janarthini

(2007), Mohd Yusri (2007) dan Mazlan (2007). Jamalludin (2006) dalam buletin e-

Pembelajaran @ UTM telah menerangkan bahawa pensyarah perlu mengambil

inisiatif dan berusaha mendekatkan cara pengajaran mereka dengan cara

pembelajaran seorang pelajar yang sudah biasa dengan penggunaan teknologi

maklumat. Beliau juga menyatakan bahawa pihak universiti dan pihak CICT akan

terus berusaha memastikan perkhidmatan Internet bersesuaian dengan keperluan

UTM. Baharuddin Aris selaku Ketua Jabatan Multimedia Pendidikan Fakulti

Pendidikan UTM dalam temu bual dengan Tan (2006) telah menyatakan bahawa

masalah penggunaan e-pembelajaran UTM adalah terletak pada pengguna. Daripada

79dapatan soalan terbuka ini, beberapa faktor dalaman pelajar dapat dikenalpasti

termasuk kurang kemahiran teknologi makluamat, kekangan masa, tidak biasa

dengan antara muka dan lebih suka berbincang dengan berhadapan orang. Kita perlu

membuat kajian mengenai faktor dalaman pelajar terhadap e-pembelajaran supaya

semua pelajar mendapat manfaat daripada e-pembelajaran.

5.3 Kesimpulan Secara keseluruhan, terdapat beberapa kesimpulan mengenai sikap pelajar

terhadap e-pembelajaran dan juga pengaruhnya daripada dapatan kajian. Kesimpulan

tersebut adalah seperti berikut:

(i) Kekerapan penggunaan pelajar dalam e-pembelajaran UTM adalah pada

tahap sederhana iaitu sebanyak 3 – 4 kali dalam seminggu. Masih terdapat

pelajar yang memberi sambutan dingin kepada e-pembelajaran iaitu

penggunaan kurang daripada sekali dalam seminggu. Peratusan

penggunaan e-pembelajaran menunjukkan majoriti pelajar dari setiap

aliran kursus menggunakan e-pembelajaran pada tahap sederhana.

(ii) Tahap kemahiran teknologi maklumat pelajar secara amnya memuaskan.

Didapati pelajar perlu bantuan dalam mengendalikan kemahiran mencipta

laman web dan juga memasang komputer dengan peralatan yang

diperlukan untuk mencapai kemudahan internet.

(iii) Sikap pelajar terhadap e-pembelajaran UTM agak menggalakkan. Tiga

aspek sikap iaitu keyakinan, kesukaan dan persepsi faedah mencapai

purata min yang lebih kurang sama dengan nilai 4 (tinggi). Min untuk

aspek kegusaran juga rendah iaitu 1.61.

(iv) Terdapat korelasi positif yang sederhana antara kemahiran teknologi

maklumat dengan sikap terhadap e-pembelajaran.

(v) Tiada perbezaan signifikan sikap pelajar terhadap e-pembelajaran di

antara lelaki dan perempuan.

(vi) Dalam aspek kegusaran dan kesukaan terhadap e-pembelajaran, tiada

perbezaan signifikan di antara empat jenis aliran kursus. Dalam aspek

80keyakinan terhadap e-pembelajaran dan persepsi faedah e-pembelajaran,

didapati pelajar aliran sastera mempunyai pandangan yang lebih positif

daripada pelajar aliran kejuruteraan.

(vii) Terdapat korelasi positif yang rendah di antara kekerapan penggunaan e-

pembelajaran seminggu dengan sikap terhadap e-pembelajaran.

5.4 Implikasi Kajian Kajian ini diharapkan dapat memberi sesuatu yang bermakna kepada pihak-

pihak tertentu seperti pelajar dan guru yang melibatkan diri dalam pengajaran dan

pembelajaran melalui e-pembelajran. Pihak pengurusan UTM terutamanya boleh

mengambil perhatian terhadap dapatan kajian ini semasa menggendalikan

pelaksanaan e-pembelajaran.

E-pembelajaran telah didedahkan kepada semua pelajar oleh semua fakulti di

UTM. Tahap penggunaan e-pembelajaran sederhana ini mengingatkan pihak

pengurusan e-pembelajaran bahawa masih ada faktor tertentu yang menghalang

pelajar daripada giat menggunakan e-pembelajaran. Pihak tersebut juga perlu

memastikan bahawa tiada pelajar yang tertinggal dalam e-pembelajaran. Jadi mencari

faktor dan penyelesaiannya adalah tugas utama.

Pelajar pula perlu menyesuaikan diri semasa melibatkan diri dalam e-

pembelajaran. Pelajar perlu memahami bahawa penguasaan kemahiran teknologi

maklumat yang baik dapat membantu mereka belajar dengan seronok dalam e-

pembelajaran.

Satu dapatan yang menarik ialah pelajar dari aliran sastera mempunyai

keyakinan dan persepsi faedah e-pembelajaran yang tinggi berbanding dengan pelajar

dari aliran kejuruteraan. Hal ini mungkin membawa implikasi bahawa pembelajaran

pelajar aliran kejuruteraan kurang dikaitkan dengan e-pembelajaran.

81 Tiada perbezaan sikap terhadap e-pembelajaran antara pelajar lelaki dan

pelajar perempuan. Pendedahan e-pembelajaran kepada semua pelajar melalui semua

kursus perlu terus dilaksanakan supaya semua pelajar berpeluang mengenainya.

5.5 Cadangan Penulis ingin mencadangkan beberapa perkara hasil daripada implikasi kajian

ini iaitu

(i) Kursus kemahiran teknologi maklumat dan latihan pengendalian e-

pembelajaran perlu sentiasa didedahkan kepada pelajar secara mantap dan

sepanjang semester pembelajaran supaya pelajar dapat menerima

maklumat terkini secara sistematik. Link dan Marz (2006) menerangkan

bahawa kekurangan penggunaan e-pembelajaran akan mempengaruhi

sikap terhadap e-pembelajaran.

(ii) Pelajar tidak kira lelaki atau perempuan perlu sentiasa diberikan

bimbingan dan galakan supaya mereka tidak benci terhadap e-

pembelajaran lalu tinggalkannya. Paris (2004) memberi huraian bahawa

kesukaan menggunakan web akan memberi kesan pelajar terhadap

keinginan berhadapan dengan web.

5.6 Cadangan Kajian Lanjutan Cadangan-cadangan kajian lanjutan adalah seperti berikut:

(i) Kajian lanjutan boleh dijalankan pada beberapa fakulti lain seperti Fakulti

Sains (aliran sains), Falkuti Sains Komputer dan Sistem Maklumat (aliran

sains dan komputer), Pusat Pangajian Islam dan Pembangunan Sosial

(aliran sastera) dan Fakulti Kejuruteraan Elektrik (aliran kejuruteraan)

untuk mendapat gambaran hubungan aliran kursus dengan sikap terhadap

e-pembelajaran yang lebih jelas.

82(ii) Data tahun pembelajaran responden boleh dimasukkan dalam kajian yang

sama untuk mengkaji faktor dengan lebih menyeluruh.

(iii) Kajian berbentuk kualitatif boleh dijalankan untuk mengetahui pandangan

sebenar pelajar terhadap e-pembelajaran.

(iv) Kajian ini boleh dilaksanakan di fakulti universiti tempatan lain untuk

menguji sama ada dapat memperoleh keputusan yang sama.

5.7 Penutup Kajian yang dijalankan memberi gambaran dan maklumat tentang sikap

terhadap e-pembelajaran di UTM serta faktor pengaruh yang berkaitan dengan sikap

terhadap e-pembelajaran dari segi kemahiran teknologi maklumat, jantina, jenis aliran

kursus, dan kekerapan penggunaan e-pembelajaran. Hasil kajian menunjukkan sikap

pelajar terhadap e-pembelajaran adalah baik. Tahap kemahiran teknologi maklumat

yang tinggi akan mempengaruhi sikap pelajar terhadp e-pembelajaran.

Pelajar aliran sastera menunjukkan keyakinan dan persepsi baik terhadap e-

pembelajaran. Pelajar mungkin menghadapi masalah semasa menggunakan e-

pembelajaran. Jadi kita perlu mencari faktornya lalu memnolog mereka mengekalkan

sikan positif terhadap e-pembelajaran.

83

RUJUKAN

Aldrich, C. (2003). Global Learning, 2008. AMA Handbook of E-learning. USA:

AMACOM American Management Association, 420-422.

Alexander, S. (2005). Do not go pass.

http://www.onlinelearningmag.com/onlinelearning/magazine/article_display.jsp?v

nu_content_id=1355614

Arbean Hj Mohd Hanaffi (2007). Tahap Penerimaan Pelajar Tahun Akhir Kursus

SPT, SPP, SPK Terhadap Penggunaan Sistem Pengurusan E-pembelajaran

Universiti Teknologi Malaysia, Skudai, Johor: Satu Kajian. Tesis Sarjana Muda.

Universiti Teknologi Malaysia, Skudai.

Ashby, R dan Broughan, C. (2002). Factor Affecting Students' Usage of Virtual Learning

Environments. Psychology Learning and Teaching. 2(2): 140-141.

http://Itsnpsy.vork.ac.uk/LTSNPsych/plat22files/22ashbv.pdf

Asia e-Learning Network (AEN) (2002). What is e-Learning?

http://www.asia-elearning.net/aboutaen/whatisl.htm

Asirvatham, D., Azizah, Ewe, H. T., Woods, P. Tengku Putri dan Rohani (2005).

Country Report: Development of E-learning in Malaysia.

http://www.asia-elearning.net/content/conference/2004/file/S2_Malaysia.pdf

Asirvatham, D. & Abtar Kaur Zoraini Wati Abas (2006), Country Report: E-learning

in Malaysia,

http://www.asiaelearning.net/content/conference/2005/file/Malaysia_Country%20

Report%20v5.2.pdf

http://www.onlinelearningmag.com/onlinelearning/magazine/article_display.jsp?vnu_content_id=1355614

http://www.onlinelearningmag.com/onlinelearning/magazine/article_display.jsp?vnu_content_id=1355614

http://www.asia-elearning.net/aboutaen/whatisl.htm

http://www.asia-elearning.net/content/conference/2004/file/S2_Malaysia.pdf

84Azjen, I. (2001). Nature and Operation of Attitudes. Annu. Rev. Psychol. 52:27-58.

http://www.uic.edu/classes/psych/Health/Readings/Ajzen,%20Attitude%20theory,

%20AnnRevPsy,%202001.pdf

Baharuddin Aris (1999). The Use of Information Technology in Education: Using

Interactive Multimedia Courseware Package to Upgrade Teachers Knowledge

and Change theie Attitude. Dissertasi PhD yang tidak diterbitkan.

Baharuddin Aris (2001). Universiti Technologi Malaysia's Teacher Education Student

Learning About ICT Using ICT. Innotech Journal. 25(2), July-Dec, 112-121.

Baharuddin Aris (2005). Merealisasikan Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa

Melayu Berbantukan ICT, Penghasilan Kertas Kerja 2005, Fakulti Pendidikan,

UTM

Baharuddin Aris, Mohamad Bilal Ali, Jamalludin Harun, Zaidatun Tasir, Noor Azean

Atan & Norah Md. Noor (2006). E-learning Research and Development Experinces

Related to Learning Computer Science, Information Technology and Multimedia

Subjects. 3rd International Conference on University Learning and Teaching (InCULT

2006). 14-15 March 2006.

Bohner, G & Wänke, M (2002). Attitudes and Attitude Change. New York: Psychology

Press Ltd.

Chen, N. S. & Lin, K. M. (2002). Factor affecting e-learning for achievement.

http://lttf.ieee.org/icalt2002/proceedings/t502Jcaltl48 End.pdf

Cheng-Chang, S. P., Sivo, S. dan Brophy, J. (2003). Students' Attitude in a Web-

enhances Hybrid Course: A Structual Equation Modeling Inquiry. Journal of

Educational Media & Library Sciences. 41(2), December: 181 - 194.

http://www.uic.edu/classes/psych/Health/Readings/Ajzen, Attitude theory, AnnRevPsy, 2001.pdf

http://www.uic.edu/classes/psych/Health/Readings/Ajzen, Attitude theory, AnnRevPsy, 2001.pdf

http://lttf.ieee.org/icalt2002/proceedings/t502Jcaltl48 End.pdf

85Clark, R. C. & Mayer, R. E. (2003). E-learning and the Science of Instruction. San

Francisco: Jossey-Bass/Pfeiffer.

Concannan, F et al. (2005). What Campus-based Student Think about the Quality and

Benefits of E-learning. British Journal of Educational Technology, Oxford:

Blackwell Publishing. 36(3):501-512.

Davis, M. H. dan Harden, R. M. (2001). E is for everything - elearning?. Medical

Teacher.23, 441-444.

Deddo Bernfried Leopold-Lüsmann (2000). Virtual Learning Environments and

Student Learning Styles. International Online Seminar: Teaching and Studying in

Virtual Learning Environments, 5th July, 2000

http://seminar.jura.uni-

sb.de/publ/ss00/seminar/ss2000/int/individualwork/uploads/238/IndividualAssign

mentHeatherWilliams.htm

Drennean, J. Kennedy, J. dan Pisarski, A. (2005). Factors Affecting Student Attitudes

Toward Flexible Online Learning in Management Education. Journal of Educational

Research. 98 (6), July/August: 331-338

http://web34.epnet.com/externalframe.asp

Dublin, L. (2003). If You Only Look Under the Street Lamps... Or Nine e-Learning

Myths. The e-learning Developers’ Journal , June 16, 2- 7.

http://www.elearningguild.com/pdf/2/061603MAN.pdf

Eklund, J., Kay, M. dan Lynch, H. M. (2003). e-learning: emerging issues and key

trends, A discussion paper. Australian National Training Authority. ISBN

1877057363

http://knowledgetree.flexiblelearning.net.au/edition04/pdf/elearning250903final.pdf

http://seminar.jura.uni-sb.de/publ/ss00/seminar/ss2000/int/individualwork/uploads/238/IndividualAssignmentHeatherWilliams.htm



http://web34.epnet.com/externalframe.asp

http://www.elearningguild.com/pdf/2/061603MAN.pdf

http://knowledgetree.flexiblelearning.net.au/edition04/pdf/elearning250903final.pdf

86Ertl, B., Winkler, K. dan Mandi, H. (2007). E-Learning: Trends and Future

Development, Advances in Computer-Supported Learning. USA: Information

Scienve Publishing.

Gan, S. L. (2000). IT & Education in Malaysia, Problem, Issues and Challenges.

Malaysia: Longman.

Gomez, S. (2002). Students with Attitude: Student attitudes to Learning with New

Technologies

http://www.uwe.ac.uk/library/nlsf/about/Stephen Gomez.pdf

Goodyear, P., Jones, C., Asensio, M., Hodgson, V. & Steeples, C. (2004).

Undergraduate Students’ Experiences of Networked Learning in UK Higher

Education: A Survey-based Study. Advances in Research on Networked Learning.

USA: Kluwer Academic Publishers.

Guilford, J. P. (1956). Fundamental Statistics in Psychology and Education.

McGraw-Hill.

Gunn, C. (2003). Dominant or Different? Gender Issues in Computer Supported Learning.

JALN. 7(1), February.

http://www.aln.org/publications/jaln/v7n1/pdf/v7n1_gunn.pdf

Hanafi Atan, Zuraidah A Rahman dan Rozhan M Idrus (2004). Characteristics of the

Web-Based Learning Environment in Distance Education: Students’ Perceptions

of Their Learning Needs. Educational Media International. 41 (2), Jun: 103-110.

http://www.tandf.co.uk/journals

Hanis Syazwani Kamaruddin, (2004). E-learning : A Study on the Interactivity Issues.

www.saeuk.com/downloads/research/Hanis_Kamarudin_research.pdf

http://www.aln.org/publications/jaln/v7n1/pdf/v7n1_gunn.pdf

http://www.saeuk.com/downloads/research/Hanis_Kamarudin_research.pdf

87Hartley, D. (2003). Selling E-learning to Your Organization. AMA Handbook of E-

learning. USA: AMACOM American Management Association, 76-79.

Hasani Hassan (2004, Ogos 9). E-pembelajaran Atasi Kekurangan Pakar. Utusan

Malaysia.

Haywood, J., Macleod, H., Haywood, D., Mogey, N. dan Alexander, W (2004).

Student Views of E-Learning : A Survey of University of Edinburgh WebCT Users 2004

http://www.flp.ed.ac.uk/webct/surveyresults.pdf

Hazura Mohamed et al. (2005), Kesan Penggunaan E-pembelajaran, Konvensyen

Teknologi Pendidikan Ke-18. September 16-19. Hotel Grand Continental Kuala

Terengganu, Terengganu Darul Iman.

HELIOS, 2005. Is e-Learning Improving Access to Learning Opportunities?

http://www.education-

observatories.net/helios/reports/HELIOS%20thematic_report_Access-9-5.pdf

Holmes, B dan Gardner, J. (2007). E-Learning: Concepts and Practice. London:

SAGE Plications Ltd.

Hoskins, S. L. dan Hooff, J. C. (2005). Motivation and ability: which students use

online learning and what influence does it have on their achievement?. British

Journal of Educational Technology. Oxford: Blackwell Publishing, 36(2):177-192.

Jain, K. K dan Lee, B. N. (2003). Motivating Factors in E-learning : A Case Study of

UNITAR . Student Affairs Online. 4 (1), Winter 2003

http://www.studentaffairs.com/ejournal/Winter_2003/e-learning.htm

Jamalludin Harun (2006). Saya Tidak Berminat Menggunakan E-pembelajaran:

Tolong Jangan Paksa Saya. Buletin e-Pembelajaran@UTM, edisi 1, Disember

2006. Pusat Pengajaran dan Pembelajaran (CTL), UTM Skudai, 14-15.

http://www.flp.ed.ac.uk/webct/surveyresults.pdf

http://www.studentaffairs.com/ejournal/Winter_2003/e-learning.htm

88Janarthini Krishnan (2007). Faktor-faktor yang Mempengaruhi Penggunaan E-

pembelajaran di Kalangan Pelajar Tahun Akhir Jabatan Multimedia (SPK, SPT

dan SPP) Fakulti Pendidikan, Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana Muda

Sains dan Komputer serta Pendidikan (Matematik). Universiti Teknologi

Malaysia , Skudai.

Jun, J. (2005). Understanding E-dropout. International JI. On E-Learning. 4(2): 229-

240.

Johari bin Mat (2000). Technology in the Malaysia Education System, Malaysia

International Conference on Electronic Learning 2000 (e-learning 2000). 25-26 Mei

Kuala Lumpur: UTM, 1-10.

Keller, C.& Cernerud, L. (2002). Students' Perceptions of E-Learning in University

Education. Journal of Educational Media. 27

http://beat.doebe.li/bibliothek/t03555.html

Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research

Activities. Educational and Psychological Measurement. 30: 607-610.

Koskela, M., Kiltti, P., Vilpola, I. dan Tervonen, J. (2005). Suitability of a Virtual

Learning Environment for Higher Education. Electronic Journal of e-Learning,

3(1):21-30.

http://www.ejel.org/volume-3/v3-i1/v3-i1-art3-koskela.pdf

Ladyshewsky, R. K. (2004). E-learning compared with face to face: Differences in the

academic achievement of postgraduate business students. Australasian Journal of

Educational Technology. 20(3): 316-336.

Lewis, R. & Whitlock, Q. (2003). How to Plan and Manage an E-learning

Programme. England: Gower Publishing Limited.

http://beat.doebe.li/bibliothek/t03555.html

http://www.ejel.org/volume-3/v3-i1/v3-i1-art3-koskela.pdf

89Li, Y. dan Lindner, J. R. (2007). Faculty Adoption Behaviour About Web-based

Distance Education: A Case Study From China Agricultural University. British

Journal of Educational Technology. 38 (1): 83-94

Link, T. M. & Marz, R. (2006). Computer Literacy and Attitudes Towards E-learning

Among First Year Medical Students. BioMed Central Ltd.

http://www.biomedcentral.com/1472-6920/6/34

Melis, E & Ullrich, C (2004). Gender-Biased Adaptations in Educational Adaptive

Hypermedia. Third International Conference on Adaptive Hypermedia and

AdaptiveWeb-Based Systems; Eindhoven, Netherlands.

http://www.ags.uni-sb.de/~cullrich/publications/Melisetal-Gender-TR-2004.pdf

Mazlan Mohd Zain (2007). Permasalah yang Dihadapi oleh Pelajar Tahun Tiga

Jabatan Pendidikan Teknik dan Kejuruteraan Fakulti Pendidikan UTM dalam

Menimba Ilmu Melalui E-pembelajaran. Tesis Sarjana Muda Teknologi Serta

Pendidikan (Kemahiran Hidup). Universiti Teknologi Malaysia, Skudai.

McDonald, B (2002). E-Learning at Cranbrook: Up Close and Personal

http://www.scholarsearchassoc.com/articles-

schools/MICRA/MICRA_040430.htm

Minges, M. dan Gray, V. (2002). Multimedia Malaysia :Internet Case Study. ITU

http://www.itu.int/ITU-D/ict/cs/malaysia/material/MYS CS.pdf.

Mohamed Noor Hassan, Rose Alinda Alias, Mohamad Bilal Ali dan Baharuddin Aris

(2000). Penyelidikan dan Pembangunan Elektronik (e-learning) di Universiti

Teknologi Malaysia. Pembelajaran Maya ke Arah Peningkatan kualiti Pengajaran

Pembelajarn di IPT. Konvensyen Pendidikan UTM 2000. 15 Nov. Dewan Sultan

Iskandar UTM.

http://www.biomedcentral.com/1472-6920/6/34

http://www.ags.uni-sb.de/~cullrich/publications/Melisetal-Gender-TR-2004.pdf

http://www.scholarsearchassoc.com/articles-schools/MICRA/MICRA_040430.htm

http://www.scholarsearchassoc.com/articles-schools/MICRA/MICRA_040430.htm

http://www.itu.int/ITU-D/ict/cs/malaysia/material/MYS CS.pdf

90Mohd Nihra Haruzuan Mohamad Said, Mohd Fadli Ali, Rosni Zamuddin Shah Sidek,

Norah Md Noor (2005). The Application of E-learning in Supporting Teaching

and Learning: An Overview. 3rd International Seminar on Learning and

Motivation, “Enhancing Student Engagement” . 10-12 September 2005, City

Bayview Hotel, Langkawi, Kedah, Malaysia.

Mohd Koharuddin Mohd Balwi, Adnan Mat Junoh, Mohd Fauzi Othman, Mohd

Azhar Abdul Hamid, Shahril Bakti dan Durrishah Idrus (2003). The Readiness of

Malaysian University Students to Use E-learning as a Learning Tool: A Case Study at

University of Technology Malaysia (UTM), Skudai, Johor. Advances in Technology

Based Education: Towards a Knowledge Based Society. Proceedings of the II

International Conference on Multimedia and Information & Communication

Technologies in Education. 3-6 Desember. Badajoz, Spain.

www.formatex.org/micte2003/micte2003.htm

Mohd. Najib Abdul Ghafar (2003). Reka bentuk Tinjauan Soal Selidik Pendidikan.

Johor Bahru:UMIDA INDUSTRIES Sdn. Bhd.

Mohd Yusri Yahya Ariff (2007). Kajian Penggunaan E-pembelajaran di Kalangan

Pelajar Tahun Akhir Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (KH) di Fakulti

Pendidikan, Universiti Teknologi Malaysia, Skudai, Johor. Tesis Sarjana Muda

Teknologi Serta Pendidikan (Kemahiran Hidup). Universiti Teknologi Malaysia.

Munoz, K. D. dan Duzer, J. V. (2005). Blackboard vs. Moodle: A Comparison of

Satisfaction with Online Teaching and Learning Tools

http://www.humboldt.edu/~jdv1/moodle/all.htm

National Research Council (1999). Being Fluent with Information Technology. USA,

0-309-06399-X

http://books.nap.edu/html/being fluent

http://www.humboldt.edu/~jdv1/moodle/all.htm

91Ndubisi, N. O. (2004), Factors Influencing E-learning Adoption Intention: Examining

the Determinant Structure of the Decomposed Theory of Planned Behaviour

Constructs, HERDSA 2004 Conference Proceedings.

http://www.herdsa.org.au/conference2004/Contributions/RPapers/P057-jt.pdf

Orvis, K. A., Fisher, S. L. & Wasserman, M.E. (2003). Am I E-nabled for E-learning?

Individual Differences and E-learning Reactions. 18th Annual Conference of the

Society for Industrial and Prganizational Psychology, Orlando, Florida.

http://mason.gmu.edu/~korvis1/e-learning_SIOP2003.pdf

Palloff, R. M. dan Pratt, K. (2003). The Virtual Student: A Profile and Guide to

Working with Online Learners. San Francisco: Jossey-Bass.

Paris, P. G. (2004). E-Learning: A study on Secondary Students'Attitudes towards Online

Web Assisted Learning. International Education Journal. 5(1).

http://iej.cjb.net

PÄIVI TYNJÄLÄ (1997). Developing Education Students’ Conceptions of the

Learning Process in Different Learning Environments. Learning and InstructionI.

England: Elsevier Science Ltd. 7(1): 277-292.

Pirani, J. A. (2004). Supporting E-learning in Higher Education. Educause Center for

Applied Research, July 2004

http://www.educause.edu/ir/library/pdf/ERS0303/ecm0303.pdf

Piskurich, G. M. (2003). Editor’s Introduction: What is E-learning, AMA Handbook of E-

learning. USA: AMACOM American Management Association. 1-10.

Razmah Mahmod, Noornina Dahlan, T. Ramayah, Noorliza Karia, Muhammad Hasmi

Abu Hassan Asaari (2005). Attitudinal Belief on Adoption of E-MBA Progarm in

Malaysia, Turkish Online Journal of Distance Education-TOJDE. April 2005. ISSN

1302-6488, 6(2).

http://www.herdsa.org.au/conference2004/Contributions/RPapers/P057-jt.pdf

http://mason.gmu.edu/~korvis1/e-learning_SIOP2003.pdf

http://iej.cjb.net/

http://www.educause.edu/ir/library/pdf/ERS0303/ecm0303.pdf

92Research Institute of Bangkok University (2002), Model of e-Learning Adoption :

Case Study in Bangkok University Undergraduate Students,

http://research.bu.ac.th/extra/article017.html

Rozlan Abdul Hamid (2000). Teaching and Learning System in Malaysia Smart

School, Malaysia International Conference on Electronic Learning 2000, Kuala

Lumpur.

Selim, H. M. (2003). E-learning Critical Success Factors: an Exploratory Investigation of

Student Perceptions. The Fourth Annual U.A.E. University Research Conference.

http://sra.uaeu.ac.ae/Conference_4/pdfFolder/Papers%20Abstracts/Business_PDF/CB

A_6.pdf.

Selwyn, N (2003). Why Students Do (and Do Not ) Make Use of ICT in University,

‘Finding Common Ground: IT Education, Dearing and Democracy in the

Information Society’ Conference. 9th July. University of Leeds Department of

Computing.

Stevens, G. R., Gatling, S. D. dan Murdock, T. (2004). Designing Culturally

DynamicTM Learning Environments Using MOODLE Imlementations. E-Learn

2004 Conference, AACE Proceedings Charlottesville, VA.

http://www.executiveperformance.com/Publications/aace2004.pdf

Suanpang, P., Petocz, P., & Kalceff, W. (2004). Student Attitudes to Learning

Business Statistics: Comparison of Online and Traditional Methods. Educational

Technology & Society. 7 (3): 9-20.

Suhaimi Mohd Arraji (2004). Tahap Persediaan Pelajar terhadap Pembelajaran

Elektronik (E-learning) dalam Proses Pembelajaran : Satu Kajian di Universiti

Teknologi Malaysia, Skudai, Tesis Sarjana Muda, Fakulti Pengurusan dan

Pembangunan Sumber Manusia, UTM.

http://research.bu.ac.th/extra/article017.html

http://www.executiveperformance.com/Publications/aace2004.pdf

93Suraya Hamid (2005). A Framework for Strategic Future E-Learning Applications to

Support Sustainable Growth in the E-Learning Industry. Proceedings Book of the

3rd International Conference on Multimedia and Information and Communication

Technologies in Education, m-ICTE2005.

http://www.formatex.org/micte2005/261.pdf

Survey Research on e-Learning in Asian Countries :Fiscal Year 2002 (Overview)

http://www.asia-elearning.net/content/relatedInfo/report/elearning-trend-2002-

overview.pdf

Tan, P. H. (2006). Persepsi Pelajar Fakulti Pendidikan Terhadap E-learning di

Universiti Teknologi Malaysia. Tesis Sarjana Muda. Universiti Teknologi

Malaysia, Skudai

Tandy, V. dan Cousin, G. (2005). Cutting Out Computer Anxiety (A Scissors-and-

cardboard Approach to Learning About Computer), Quality Issues in ICT-based

Higher Education. London: RoutledgeFalmer. 162-170

Vuorela, M & Nummenmaa, L (2004). How undergraduate students meet a new

learning environment?. Computers in Human Behavior. 20: 763-777.

www.elsevier.com/locate/comphumbeh

Wong, M.M. (2006). Kajian Mengenai Penggunaan E-learning UTM di Kalangan

Pelajar Tahun 5 Sarjana Muda Sains dan Komputer serta Pendidikan. Tesis

Sarjana Muda Sains dan Komputer serta Pendidikan. Universiti Teknologi

Malaysia , Skudai

Yusof Boon (2005). E-learning Mantapkan Pengajaran dan Pembelajaran. Buletin

Pendidikan, Edisi Januari. Falkuti Pendidikan UTM, 8.

http://www.formatex.org/micte2005/261.pdf

http://www.asia-elearning.net/content/relatedInfo/report/elearning-trend-2002-overview.pdf

http://www.asia-elearning.net/content/relatedInfo/report/elearning-trend-2002-overview.pdf

http://www.elsevier.com/locate/comphumbeh

94Zailan Arabee Abdul Salam & Azmi Mansur (2006). MyGfL: A Lifelong Learning

Platform for Malaysian Society. The Electronic Journal of e-Learning. 4 (1): 7-14.

www.ejel.org

95LAMPIRAN A : SOAL SELIDIK Saudara saudari sekalian, Saya sedang menjalankan satu kajian mengenai pengaruh kemahiran

teknologi maklumat, jenis kursus dan kekerapan penggunaan pada sikap terhadap e-

pembelajaran di UTM. Bersama ini, disertakan satu borang soal selidik mengenai

perkara tersebut. Saya amat berharap saudara dapat melibatkan diri dengan mengisi

borang dengan lengkap. Proses ini tidak akan mengambil lebih daripada 20 minit

masa saudara.

Segala maklumat peribada adalah RAHSIA dan hanya akan digunakan untuk

kajian sahaja. Kesudian saudara melibatkan diri dalam kajian ini, saya dahului

dengan ucapan ribuan terima kasih.

Yang benar,

96BAHAGIAN A : DATA DEMOGRAFIK PELAJAR Sila bulatkan huruf pilihan yang menepati latar belakang anda.

1. Jantina

a. Lelaki b. Perempuan

2. Jenis aliran kursus yang diikuti

a. Aliran Sains dan Komputer

Sarjana Muda Sains dan Komputer Serta Pendidikan (Fizik) Sarjana Muda Sains dan Komputer Serta Pendidikan (Kimia) Sarjana Muda Sains dan Komputer Serta Pendidikan (Matematik)

b. Aliran Sains dan Komputer

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Fizik) Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Kimia) Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Matematik) Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Sains) Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Sains Sukan)

c. Aliran Sastera

Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (TESL) Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Pengajian Islam)

d. Aliran Kejuruteraan

Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kej. Awam) Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kej. Elektrik) Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kej. Mekanikal) Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kem. Hidup)

3. Bilangan kali menggunakan e-pembelajaran UTM dalam seminggu

a. kurang daripada 1 kali

b. 1 hingga 2 kali

c. 3 hingga 4 kali

d. 5 hingga 6 kali

e. 7 kali atau lebih

97BAHAGIAN B : SOALAN KAJIAN Soal Selidik Kemahiran tentang Teknologi Maklumat. Panduan :

a. Tentukan tahap kemahiran anda tentang teknologi maklumat berpandukan catatan di bawah.

b. Bulatkan nombor pada tahap yang sesuai dengan diri anda.

c. 0 = Saya tiada pengalaman dalam kemahiran ini. 1 = Saya ada sedikit pengalaman dalam kemahiran ini dengan bantuan. 2 = Saya ada pengalaman dalam kemahiran ini dan dapat menguruskannya kebanyakkan masa. 3 = Saya sangat berpengalaman dalam kemahiran ini dan dapat mengawal perkakasan dan perisian.

Item Perkara Pilihan 1.

Memasang komputer dengan perkakasan seperti sistem paparan (monitor), pencetak (printer), pengimbas grafik (scanner), pembesar suara (speaker) dan lain-lain.

0 1 2 3

2.

Memasang perisian (install software) dan menanggalkan perisian (uninstall software).

0 1 2 3

3.

Membina laman web. 0 1 2 3

4.

Mempunyai kemahiran memilih jenis perkataan (font), menetapkan saiz perkataan (font size), membuat nombor muka surat dan mengedit dokumen seperti menggunting (cut), menampal (paste), menyalin (copy), penjajaran (alignment) dan lain-lain.

0 1 2 3

5.

Menambah clipart ke dalam sesuatu dokomen. 0 1 2 3

6.

Menggunakan pakej grafik dalam pembentangan persembahan elektronik.

0 1 2 3

7.

Menggunakan perisian persembahan seperti PowerPoint, Authorware dan lain-lain untuk membuat persembahan atau pembentangan.

0 1 2 3

98 8.

Memasang komputer dengan peralatan yang diperlukan (seperti Modem, wayar yang menyambungkan Modem dengan komputer) untuk kemudahan Internet.

0 1 2 3

9.

Mencari maklumat di World Wide Web dengan menggunakan pelayar web seperti Netscape atau Internet Explorer.

0 1 2 3

10.

Mengorganisasikan engin pencarian seperti mendirikan penanda buku (bookmark).

0 1 2 3

11.

Piawaikan penggunan e-mail seperti Hantar (send), Terima (received), Penghantaran Hadapan (forword), Balas (reply) dan Bahan Tambahan (attachment).

0 1 2 3

12.

Menggunakan ruangan seperti Chatroom untuk bertukar fikiran dengan orang lain.

0 1 2 3

13.

Menyertai forum di Internet. 0 1 2 3

14.

Menggunakan pangkalan data (database) untuk mencari maklumat seperti pangkalan data jurnal.

0 1 2 3

15.

Menggunakan kemudahan seperti Help untuk menyelesaikan masalah dan Tutotrial untuk mendapat model atau idea keseluruhan sesuatu sistem.

0 1 2 3

99Soal Selidik Sikap terhadap E-pembelajaran Panduan :

a. Tentukan tahap sikap anda terhadap e-Pembelajaran berpandukan catatan di bawah.

b. Definisi e-pembelajaran:

Pembelajaran melalui komputer yang dihubungkan ke rangkaian komputer

(Internet) atau Intranet. Dalam penyelidikan ini, e-pembelajaran terhad kepada

pembelajaran yang menggunakan SPP sumber terbuka (Learning

Manangement System Open Source) iaitu Moodle.

http://www.e-learning.utm.my

c. Bulatkan nombor pada tahap yang sesuai dengan diri anda.

d. 1 = paling rendah 2 = rendah 3 = sederhana 4 = tinggi 5 = paling tinggi Kegusaran terhadap e-pembelajaran


Saya berani menggunakan e-pembelajaran. 1 2 3 4 5

2.

Saya berasa gelisah jika terpaksa menggunakan e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

3.

Saya berasa takut apabila terbayang hendak menyertai e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

4.

Perkara yang berkait dengan e-pembelajaran mengelirukan saya.

1 2 3 4 5

5.

Saya tidak dapat memahami isi pelajaran dalam kursus yang menggunakan e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

6.

Mengikut kursus melalui e-pembelajaran tidak merisaukan saya.

1 2 3 4 5

100 7.

Saya berasa selesa apabila melibatkan diri dalam e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

8.

Saya berasa gentar apabila rakan saya bercerita tentang e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

9.

Saya berasa gelisah apabila hendak menyertai e-pembelajaran

1 2 3 4 5

10.

E-pembelajaran membuatkan saya berasa tidak selesa. 1 2 3 4 5

Keyakinan terhadap e-Pembelajaran


Saya mahir menguasai kemudahan dalam e-pembelajaran. 1 2 3 4 5

2.

Saya yakin mengendalikan e-pembelajaran. 1 2 3 4 5

3.

Saya pasti saya boleh menguruskan e-pembelajaran. 1 2 3 4 5

4.

Saya yakin saya boleh buat dengan baik dalam e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

5.

Saya bukan seorang yang mahir menggunakan e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

6.

Melibatkan diri dalam e-pembelajaran tidak sukar bagi saya.

1 2 3 4 5

7.

Saya mempunyai keyakinan diri apabila menyempurnakan tugasan melalui e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

8.

Saya berasa sukar melibatkan diri dalam e-pembelajaran. 1 2 3 4 5

Kesukaan terhadap e-pembelajaran Item Perkara Pilihan 1.

Saya suka belajar melalui e-pembelajaran. 1 2 3 4 5

2.

Belajar melalui e-pembelajaran membuang masa saya sahaja.

1 2 3 4 5

3.

Belajar melalui e-pembelajaran memang menyeronokan. 1 2 3 4 5

101 4.

Saya berasa benci terhadap e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

5.

Jika saya ada masalah dalam pengendalian e-pembelajaran, saya akan cuba sehingga dapat menyelesaikan masalah tersebut.

1 2 3 4 5

6.

Saya tidak faham mengapakah sesetengah orang dapat menghabiskan masa yang panjang untuk mengikuti e-pembelajaran dengan seronoknya.

1 2 3 4 5

7.

Apabila mula menyertai e-pembelajaran, sukar bagi saya untuk berhenti.

1 2 3 4 5

8.

Saya suka berbincang tentang e-pembelajaran dengan sesiapa pun.

1 2 3 4 5

9.

Saya rela memilih persekitaran pembelajaran selain e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

10.

Saya akan menggalakkan orang persekitaran saya menggunakan e-pembelajaran.

1 2 3 4 5

Persepsi terhadap faedah e-pembelajaran


E-pembelajaran membantu saya menyempurnakan tugasan saya dengan cepat.

1 2 3 4 5

2.

E-pembelajaran dapat memajukan persembahan tugasan saya.

1 2 3 4 5

3.

E-pembelajaran dapat meningkatan produktiviti tugasan saya.

1 2 3 4 5

4.

E-pembelajaran dapat meningkatkan kecekapan saya dalam penyiapan kerja kursus.

1 2 3 4 5

5.

E-pembelajaran dapat menyenangkan saya dalam penyiapan kerja kursus.

1 2 3 4 5

6.

Saya dapati e-pembelajaran berfaedah dalam kursus saya. 1 2 3 4 5

1027. Adakah kamu mengikuti e-pembelajaran UTM dengan seronok? Sila berikan

penjelasan terhadap jawapan anda.

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

RIBUAN TERIMA KASIH ATAS KERJASAMA ANDA DALAM MENJAYAKAN PENYELIDIKAN INI

103

LAMPIRAN B: BORANG KESAHAN SOAL SELIDIK

kemahiran teknologi maklumat di kalangan pelajar fakulti pendidikan, utm.pdf

Documents