kebebasan terma dalam kontrak pelesenan...

4th

International Research Management & Innovation Conference (IRMIC 2017)

Institut Latihan Malaysia (ILIM) Bangi, 7 September 2017

53

KEBEBASAN TERMA DALAM KONTRAK PELESENAN PATEN

1Haliza A.Shukor &

2Nazura Abdul Manap

[email protected], & [email protected] 1Universiti Sains Islam Malaysia, USIM

2Universiti Kebangsaan Malaysia, UKM

ABSTRAK

Kontrak pelesenan paten adalah satu bentuk kontrak yang dibuat secara bertulis berdasarkan

pada terma yang dipersetujui antara pihak-pihak yang berkontrak. Oleh kerana kebebasan

diberikan kepada pihak-pihak yang berkontrak untuk memutuskan terma-terma yang akan

dimasukkan dalam kontrak pelesenan paten, telah diperdebatkan bahawa kebebasan tersebut

akan menyebabkan salahguna hak paten. Oleh itu, kertas kerja ini akan mengenalpasti

peruntukan undang-undang yang mengawal kebebasan pihak-pihak berkontrak untuk

memasukkan terma-terma dalam kontrak pelesenan paten. Kaedah yang digunakan untuk kajian

ini adalah kajian kepustakaan dan analisis dokumen. Hasil kajian menunjukkan bahawa

walaupun kebebasan diberikan kepada pihak-pihak untuk perundingan kontrak pelesenan paten,

namun terdapat limitasi yang diwujudkan dalam bentuk peruntukan undang-undang untuk

mengawal kebebasan tersebut.

Kata kunci: Undang-Undang, Kontrak, Paten, Pelesenan, Limitasi.

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

4th



54

1.0 PENGENALAN

Kontrak pelesenan paten merujuk kepada kontrak di mana pemilik paten (biasanya

dirujuk sebagai Pemberi Lesen) membenarkan orang lain (biasanya dirujuk sebagai

Pemegang Lesen) untuk melaksanakan hak yang diberikan oleh undang-undang paten

kepada pemilik paten. Secara amnya, kontrak pelesenan paten ialah sejenis kontrak

yang menyatakan keizinan yang diberi oleh pencipta teknologi yang telah

mempatenkan teknologi yang dihasilkan untuk dilesenkan kepada penerima teknologi.

Memandangkan kontrak pelesenan ialah sejenis perjanjian yang dibentuk

berdasarkan pada elemen-elemen penting yang membentuk kontrak, maka ia boleh

dikuatkuasakan menurut undang-undang dan juga Akta Kontrak 1950. Perjanjian

pelesenan paten mengikat pihak-pihak yang berkontrak. Perlanggaran terhadap terma-

terma kontrak pelesenan paten boleh menyebabkan pihak yang terkilan menuntut

remedi, samada dalam bentuk gantirugi atau remedi ekuiti terhadap pihak yang telah

melakukan pelanggaran kontrak.

Kontrak pelesenan paten tidak khusus kerana ia disesuaikan berdasarkan

keperluan pihak-pihak yang berkontrak. Secara amnya, pihak-pihak bebas untuk

memutuskan syarat-syarat yang akan dimasukkan dalam kontrak pelesenan paten.

Diggins berhujah bahawa kebebasan yang diberikan kepada pihak-pihak untuk

memasukkan terma dalam kontrak lesen menyebabkan pemberi lesen

menyalahgunakan hak paten mereka. Oleh itu, kajian ini dibuat bagi tujuan

mengenalpasti peruntukan undang-undang yang wujud bagi tujuan membataskan

kebebasan dalam memasukkan terma dalam kontrak pelesenan paten.

2.0 METODOLOGI

Kertas kerja ini berdasarkan kajian undang-undang tulen yang bersifat kualitatif. Kaedah

penyelidikan yang digunakan adalah pendekatan berasaskan kepustakaan dan bahan-bahan yang

digunakan dalam kajian ini termasuk Akta Paten 1983, Akta Persaingan 2010 dan Akta Kontrak

1950. Analisis kandungan dan kritikal dilakukan ke atas semua bahan dalam menentukan

kebebasan memasukkan terma dalam kontrak pelesenan paten.

4th



55

3.0 PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG BERKAITAN TERMA DALAM

KONTRAK PELESENAN PATEN

Bagi tujuan mengenalpasti peruntukan perundangan yang membataskan kebebasan

untuk memasukkan terma dalam kontrak pelesenan paten, tiga jenis undang-undang

telah dikenal pasti iaitu Akta Paten 1983, Akta Persaingan 2010 dan Akta Kontrak

1950. Perbincangan lanjut berkaitannya adalah seperti berikut:

3.1 Akta Paten 1983

Akta Paten 1983 yang berkuatkuasa pada 1 Oktober 1986 bertujuan mengawal perkara

berkaitan dengan paten. Akta Paten 1983 terdiri daripada 90 bahagian yang

dibahagikan kepada 15 Bahagian yang menyediakan perkara-perkara berikut:

pentadbiran paten seperti prosedur untuk permohonan paten termasuk proses untuk

pemfailan, hak yang diberikan kepada pemilik paten, tindakan yang dikenakan jika

terdapat pelanggaran paten dan tindakan penguatkuasaan oleh pihak berkuasa yang

berkenaan. Perkara berkaitan pelesenan paten diperuntukkan di Bahagian IX dan

Bahagian X yang menjelaskan tentang kontrak pelesenan paten dan juga lesen wajib.

Seksyen 45 Akta Paten 1983 memperuntukkan tentang fasal-fasal taksah dalam

kontrak pelesenan paten. Menurut Seksyen 45 Akta Paten 1983, sekiranya kontrak

pelesenan paten memasukkan terma yang mengenakan sekatan yang bukan berpunca

daripada hak yang diberikan oleh Akta Paten 1983 kepada pemunya paten, maka fasal

tersebut dianggap taksah setakat mana ia mengenakan sekatan tersebut. Hak-hak

pemunya paten yang diberikan oleh Akta Paten 1983 terkandung dalam Seksyen 36(1)

Akta Paten 1983, iaitu hak mengeksploitasi paten, hak untuk menyerahhak paten dan

hak untuk membuat kontrak lesen. Seksyen 45 Akta Paten 1983 juga menggariskan

beberapa perkara yang tidak disifatkan sebagai sekatan, iaitu; sekatan terhadap skop,

jangka masa eksploitasi paten, kawasan geografis, kualiti atau kuantiti keluaran yang

berkaitan dengan paten; dan kewajipan yang dikenakan ke atas pemegang lesen untuk

menahan diri daripada semua perbuatan yang boleh menjejaskan kesahan paten

tersebut. Secara ringkasnya, sekiranya pihak-pihak berkontrak memasukkan terma-

terma yang mengandungi sekatan yang tidak termasuk dalam Seksyen 45 Akta Paten

1983, maka, terma tersebut adalah tidak sah.

4th



56

3.2 Akta Persaingan 2010

Undang-Undang Persaingan di Malaysia telah diperkenalkan sejak tahun 2010 melalui

Akta Persaingan 2010 yang telah berkuatkuasa pada tahun 2012. Matlamat utama

undang-undang persaingan di Malaysia ialah untuk mempromosikan pembangunan

ekonomi melalui promosi dan perlindungan terhadap proses persaingan. Akta

Persaingan 2010 mengandungi 67 bahagian yang dibahagikan kepada 6 bahagian iaitu;

Permulaan pada Bahagian I, Bahagian II mengenai amalan antikompetitif, Bahagian III

mengenai penyiasatan dan penguatkuasaan, Bahagian IV mengenai keputusan oleh

suruhanjaya, Bahagian V berkaitan Tribunal Rayuan Persaingan Bahagian VI berkaitan

perkara-perkara am. Akta Persaingan 2010 melarang dua jenis amalan anti-persaingan

iaitu larangan terhadap perjanjian mendatar dan menegak serta larangan terhadap

perbuatan salah guna kedudukan dominan.

Dalam konteks kontrak pelesenan paten, larangan memasuki perjanjian

mendatar dan perjanjian menegak merupakan peruntukan undang-undang yang

membataskan kebebasan dalam memasukkan terma dalam kontrak pelesenan paten. Ini

kerana melalui Seksyen 4(1) Akta Persaingan 2010, ia melarang perjanjian mendatar

atau menegak yang mempunyai matlamat atau kesan menghalang atau menggangu

persaingan secara signifikan dalam pasaran. Ia bermaksud bahawa kontrak pelesenan

paten yang dibuat samada di antara pesaing dalam industri atau sebaliknya dilarang

mempunyai matlamat atau kesan yang menghalang persaingan dalam pasaran.

Tambahan pula, melalui Seksyen 4(2) Akta Persaingan 2010, ia memperuntukkan

larangan secara spesifik ke atas perjanjian mendatar yang mempunyai salah satu

daripada matlamat yang berikut: (a) menetapkan harga, (b) berkongsi pasaran (c)

membataskan atau mengawal pengeluaran, salur keluar pasaran, pembangunan teknikal

atau pelaburan, (d) melakukan tipuan bida.

Akibat daripada perlanggaran peruntukkan dalam Seksyen 4 Akta Persaingan 2010

akan menyebabkan penalti kewangan dikenakan ke atas pihak-pihak yang berkontrak.

Ini telah disebut secara jelas dalam Seksyen 40(1) Akta Persaingan 2010 yang

memperuntukkan bahawa sekiranya Suruhanjaya memutuskan terdapat perlanggaran

larangan di Bahagian II Akta Persaingan 2010, maka penalti kewangan merupakan

salah satu penalti yang boleh dikenakan ke atas pihak-pihak yang berkontrak. Selain

4th



57

daripada implikasi kewangan, keesahan kontrak pelesenan paten juga akan terjejas

akibat daripada memasukkan terma yang mempunyai matlamat menghalang atau

mengganggu persaingan di pasaran. Walaupun ia tidak disebut secara jelas di dalam

Akta Persaingan 2010, namun, menurut Seksyen 24 Akta Kontrak 1950, sesuatu

perjanjian yang mempunyai tujuan yang dilarang oleh undang-undang akan

menyebabkan kontrak tersebut tidak sah. Oleh itu, sekiranya kontrak pelesenan paten

memasukkan terma yang mempunyai matlamat yang dilarang dalam Sekyen 4 Akta

Persaingan 2010, maka kontrak tersebut menjadi tidak sah.

3.3 Akta Kontrak 1950

Kontrak menurut Seksyen 2(h) Akta Kontrak 1950 merupakan perjanjian yang boleh

dikuatkuasakan oleh undang-undang. Menurut Seksyen 10(1) Akta Kontrak 1950,

semua perjanjian adalah kontrak sekiranya ia dibuat atas kerelaan bebas oleh pihak-

pihak yang layak berkontrak, untuk suatu balasan yang sah dan dengan tujuan yang sah

dan tidak ditetapkan dengan nyta bahawa ianya batal.

Dalam perkara berkaitan kontrak pelesenan paten, ia mengandungi kesemua

elemen-elemen penting yang membentuk kontrak, namun keesahan kontrak menjadi

isu sekiranya ia mengandungi salah satu perkara yang disenaraikan dalam Seksyen 24

Akta Kontrak 1950. Menurut Seksyen 24 Akta Kontrak 1950, sesuatu perjanjian yang

mempunyai tujuan yang dilarang oleh undang-undang akan menyebabkan kontrak

tersebut tidak sah. Menurut Seksyen 24 Akta Kontrak 1950, balasan atau tujuan

sesuatu perjanjian adalah sah kecuali: (a) ianya dilarang oleh undang-undang; atau (b)

ianya bersifat sedemikian rupa jika dibenarkan, maka ianya akan mengecewakan

peruntukan mana-mana undang-undang; atau (c) ianya merupakan frod; atau (d) ianya

mendatang atau melibatkan bencana kepada diri atau harta orang lain; atau (e)

mahkamah menganggapnya tak bermoral, atau bertentangan dengan muslihat awam.

Oleh itu, sekiranya kontrak pelesenan paten dimasuki oleh pihak pemegang lesen dan

pemberi lesen yang mempunyai balasan atau matlamat seperti yang disenaraikan dalam

Seksyen 24 Akta Kontrak 1950, maka kontrak pelesenan paten tersebut akan menjadi

tidak sah dan tidak boleh dikuatkuasakan oleh undang-undang.

4th



58

4.0 ANALISIS KAJIAN

Berdasarkan pada perbincangan di atas, hasil kajian mendapati bahawa terdapat

beberapa peruntukan undang-undang yang membataskan kebebasan memasukkan

terma dalam kontrak pelesenan paten yang terdiri daripada Akta Paten 1983, Akta

Persaingan 2010 dan Akta Kontrak 1950. Selain itu, terdapat implikasi keesahan

sesuatu kontrak pelesenan paten sekiranya pihak-pihak berkontrak melanggar

peruntukan yang terkandung dalam Akta Paten 1983 dan juga Akta Persaingan 2010

seperti dalam Rajah 1 di bawah.

Rajah 1: Limitasi Terma Dalam Kontrak Pelesenan Paten dan Implikasi.

LIMITASI TERMA

DALAM KONTRAK

PELESENAN PATEN

AKTA PATEN 1983

Seksyen 45

AKTA PERSAINGAN

2010

Seksyen 4

AKTA KONTRAK 1950

Seksyen 24

AKTA PATEN 1983

Seksyen 45: Fasal yang

dimasukkan adalah

tidak sah

AKTA KONTRAK 1950

Seksyen 24:

Kontrak tidak sah

AKTA PERSAINGAN

2010

Seksyen 40: Penalti

AKTA KONTRAK 1950

Seksyen 24: Kontrak

tidak sah

4th



59

Walaupun peruntukan undang-undang yang membataskan kebebasan terma

dalam kontrak pelesenan paten terkandung dalam Akta Paten 1983 dan juga Akta

Persaingan 2010, namun, peruntukan dalam Seksyen 45 Akta Paten 1983 agak kabur.

Seksyen 45 Akta Paten 1983 tidak secara jelas menghuraikan apa yang membentuk

terma tidak sah dalam kontrak pelesenan paten. Satu-satunya penjelasan yang

ditawarkan oleh Seksyen 45 Akta Paten 1983 adalah seperti berikut; “Fasal tidak sah

adalah fasal yang mengandungi sekatan yang "tidak diperoleh daripada hak yang

diberikan oleh Bahagian ini kepada pemilik paten." Selain itu, Seksyen 45 Akta Paten

1983 juga menekankan bahawa sekatan terhadap skop, jangka masa eksploitasi paten,

kawasan geografis, kualiti atau kuantiti keluaran yang berkaitan dengan paten tersebut

tidak disifatkan sebagai sekatan. Oleh itu, skop penentuan terma tidak sah dalam

kontrak pelesenan paten adalah kurang jelas.

5.0 PENUTUP

Kesimpulannya, walaupun pihak-pihak berkontrak bebas untuk menentukan terma yang akan

dimasukkan dalam kotrak pelesenan paten, namun, terdapat peruntukan undang-undang yang

menyekat kebebasan tersebut. Sekiranya pihak-pihak berkontrak gagal mematuhi limitasi yang

telah ditetapkan, terma yang dimasukkan dalam kontrak pelesenan tersebut boleh menjadi tidak

sah atau pun kontrak tersebut secara keseluruhannya menjadi tidak sah dan tidak boleh

dikuatkuasakan oleh undang-undang. Selain itu, adalah diharapkan agar peruntukan dalam

Seksyen 45 Akta Paten 1983 ditambah baik memandangkan Seksyen 45 tersebut kurang jelas

dalam menentukan skop terma tidak sah dalam kontrak pelesenan paten. Sekiranya Seksyen 45

tersebut tidak ditambah baik, dibimbangi akan berlaku kekeliruan dengan Seksyen 4(2) Akta

Persaingan 2010 yang secara jelas melarang kemasukan terma dalam perjanjian mendatar yang

mempunyai matlamat salah satunya, mengawal pengeluaran yang mirip dengan peruntukan

dalam Seksyen 45 Akta Paten 1983 yang membenarkan sekatan ke atas kuantiti dan kualiti yang

berkaitan dengan paten.

4th



60

RUJUKAN

Akta Kontrak 1950 (Akta 136).

Akta Paten 1983 (Akta 291).

Akta Persaingan 2010 (Akta 712).

Diggins, B. (1955). The Patent-Antitrust Problem. Michigan Law Review, 53, 1093-1118.

Sakina Shaik Ahmad Yusoff dan Azimon Abdul Aziz (2003). Mengenali Undang-

Undang Kontrak Malaysia, Kuala Lumpur: International Law Book Services.

kebebasan terma dalam kontrak pelesenan...

Documents