KENAPA PERLUNYA PENEKANAN TERHADAP KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS

TINGGI(KBAT)

Menurut kajian yang yang dilakukan oleh UN Education Index, Malaysia muncul

ditempat ketiga terakhir daripada 181 buah Negara. Manakala kajian “Programme for

International Student Assesment”(PISA) pula meletakkan Malaysia di tangga 55 daripada 74

buah Negara.

Laporan TIMSS 2011 juga mendedahkan kejatuhan kedudukan Malaysia dalam mata

pelajaran Matematik iaitu pada kedudukan 16(1999), 10(2003), 20(2007) dan 26(2011).

Begitu juga dengan kejatuhan markah purata iaitu 519(1999), 508(2003), 474(2007) ke

440(2011). Kedudukan Malaysia dalam PROGRAMME FOR INTERNATIONAL

STUDENT ASSESSMENT (PISA) pula ialah di tempat ke 57 daripada 74 buah negara yang

menyertai.

Dalam PPPM 2013-2025, ada menetapkan sasaran, Malaysia perlu mencapai skor

purata 500 di TIMSS menjelang 2015 dan menjelang 2025, Malaysia perlu mencapai 1/3

tempat teratas dalam TIMSS dan Pisa.

Oleh itu kemahiran berfikir aras tinggi perlu diterapkan dalam sistem pendidikan di

Malaysia umumnya dan pendidikan Matematik khasnya kerana murid perlu ada keupayaan

penaakulan, membuat unjuran dan mengaplikasi pengetahuan secara kreatif dalam suasana

yang berlainan. Murid juga memerlukan ciri-ciri kepimpinan untuk bersaing di peringkat

global. Pentaksiran antarabangsa TIMSS dan PISA menunjukkan murid di Malaysia sukar

mengaplikasi kemahiran berfikir aras tinggi. Kajian tinjauan ke atas syarikat Malaysia dan

syarikat antarabangsa juga melaporkan bahawa murid Malaysia gagal menguasai kemahiran

insaniah yang diperlukan oleh bakal majikan.

MENGAPA KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI PENTING

11 anjakan yang terkandung dalam Pelan Pembangunan Pendidikan 2013-2025 ada

menyatakan bahawa, untuk meningkatkan kualiti pendidikan bertaraf antarabangsa,

rombakan semula peperiksaan dan pentaksiran untuk meningkatkan tumpuan terhadap

kemahiran berfikir aras tinggi (higher order thinking skills) adalah perlu untuk menghasilkan

modal insan yang cerdas, kreatif dan inovatif bagi memenuhi cabaran abad 21 agar Negara

mampu bersaing di persada dunia.

Menjelang tahun 2016, peratusan soalan berbentuk pemikiran aras tinggi akan

ditambah sehingga merangkumi 80% daripada keseluruhan soalan UPSR, 80% dalam

pentaksiran pusat untuk Tingkatan 3, 75% daripada keseluruhan soalan bagi mata pelajaran

teras SPM dan 50% bagi soalan mata pelajaran elektif SPM. Perubahan dalam reka bentuk

peperiksaan bermaksud guru tidak lagi perlu meramal bentuk soalan dan topik yang akan

diuji, dan pada masa yang sama tidak perlu melaksanakan latih tubi terhadap topik terhadap

topik tertentu.Sebaliknya murid dilatih berfkir secara kritis dan mengaplikasi ilmu yang

dipelajari dalam pelbagai konteks keperluan. Penilaian berasaskan sekolah juga memberikan

tumpuan untuk kemahiran berfikir aras tinggi.

TUJUAN KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI(KBAT) DIPERKENALKAN

Sistem pendidikan Malaysia yang berlandaskan sistem peperiksaan , telah memaksa

guru menggunakan konsep hafalan terhadap para pelajar. Pengajaran disediakan sepenuhnya

untuk peperiksaan. Maka dengan mudah pelajar dapat menggarap markah sepenuhnya

melalui soalan-soalan awal yang memerlukan penghafalan fakta dan sebagainya. Justeru itu

kemahiran berfikir aras tinggi(KBAT) diperkenalkan untuk mengubah amalan tersebut

kepada konsep kefahaman sejajar dengan hasrat hasrat kerajaan untuk menjadikan Malaysia

Negara maju menjelang abad 21.

Di samping itu, tujuan lain kemahiran berfikir aras tinggi(KBAT) diperkenalkan

adalah untuk:

1. meningkatkan tahap kesedaran pengetahuan

2. mewajarkan penyelesaian dan penemuan(lebih banyak analisa, menilai dan mencipta)

3. diperlukan untuk penyiasatan saintifik

4. konsep matematik dapat dipelajari dengan lebih berkesan menggunakan KBAT

5. meningkatkan keupayaan murid dalam menyiasat dan meneroka idea Matematik

PERANAN GURU UNTUK KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI(KBAT)

1

Guru memainkan peranan penting dalam memastikan kemahiran berfikir aras

tinggi(KBAT) dapat dilaksanakan dalam pengajaran dan pembelajaran. Oleh itu guru harus

memastikan murid aktif dalam pengajaran dan pembelajaran mereka. Guru juga harus

memberi peluang kepada pelajar untuk memberi pendapat, berbincang dan bertanya.

Di samping itu, guru hendaklah mempelbagaikan strategi dalam pengajaran dan

pembelajaran. Guru juga perlu mengubah teknik pengajaran secara ‘chalk and talk’ kepada

kaedah yang lebih menjurus pelajar untuk berfikir. Guru juga mesti merancang soalan,

tugasan dan aktiviti yang menuntut pelajar berfikir secara berterusan dan menilai pemikiran

mereka dan pemikiran individu lain.

Lembaga Peperiksaan(LP)

Contoh item Lembaga Peperiksaan(LP):

1.

2

Kereta di atas adalah 3.5 m panjang. Berapa panjangkah bangunan itu?

2. Sebiji belon mempunyai luas permukaan 616cm². Selepas 5 hari belon tersebut mengecut

sebanyak 5%. Berapakah jejari belon tersebut selepas 5 hari?

Penyelesaian:

Luas permukaan awal = 616cm².

4× 227×r ²=616

887×r2=616

r ²=616× 788

r=√49

r=7cm

Jejari belon berkurang 5% r=7× 5100

r=0.35

Jejari belon selepas 5 hari r=7−0.35

r=6.65 cm

3

i) Hari pertama ii) selepas 5 hari

TIMSS

Domain kandungan

NOMBOR 30% ALGEBRA 30%

- Nombor Bulat

- Pecahan dan perpuluhan

- Integer

- Nisbah, kadar dan Peratus

-Pola

-Ungkapan Algebra

-Persamaan, formula dan fungsi

GEOMETRI 20% DATA DAN KEBARANGKALIAN 20%

-Bentuk geometri

-Pengukuran geometri

-Lokasi dan pergerakan

-Organisasi dan persembahan data

-Interpretasi Data

-Kebarangkalian

Pengetahuan (35%)

Domain kognitif

i. Penggunaan matematik

ii. Bergantung kepada pengetahuan matematik

iii. Kebiasaan dengan konsep matematik

iv. Fakta - fakta pengetahuan yang menyediakan asas bahasa matematik, dan

fakta-fakta matematik yang penting dan ciri-ciri yang menjadi asas untuk

pemikiran matematik.

v. Prosedur-penglibatan imbasan set tindakan dan bagaimana untuk

melaksanakannya & prosedur pengiraan dan alatan

vi. Pengetahuan konsep - membuat hubungkait unsur-unsur ilmuan, menilai

kesahihan pernyataan matematik dan kaedahnya,serta mewujudkan perwakilan

matematik

Aplikasi (40%)

• Terdiri daripada situasi dunia semasa

• Soalan Matematik Sebenar

• Soalan titikberatkan tugasan rutin dan telah biasa dilaksanakan

4

● Domain kognitif

i. Aplikasi alat-alat matematik dalam pelbagai konteks.

ii. Fakta, konsep dan prosidur yang diketahui oleh pelajar dengan masalah yang

rutin.

iii. Aplikasi ilmu pengetahuan Matematik mengenai fakta, kemahiran dan

prosidur atau memahami konsep matematik ketika menncipta perwakilan.

iv. Penyelesaian masalah merupakan intipati tetapi pokok masalah adalah lebih

rutin semasa melaksanakan kurikulum.

v. Mempunyai kepaiwaian latihan dalam kelas.

vi. Masalah merupakan masalah buku teks.

Penaakulan (25%)

• Sesuatu yang baru dalam konteks suasana yang mencabar,

• Sebarang penyelesaian kepada masalah mesti melibatkan beberapa langkah.

• Pengetahuan dan kefahaman dari berbagai sumber matematik hendaklah di lukis

• Melibatkan pemindahan pengetahuan dan kemahiran kepada situasi yang baru

• Interaksi di antara kemahiran penaakulan.

• Domain kognitif

i. Perkara yang logik akal menuju ke arah pemikiran yang sistematik.

ii. Termasuklah pemikiran intuitif dan induktif.

iii. Berdasarkan kepada corak dan kebiasaan yang boleh digunakan untuk

mencapai penyelesaian kepada masalah bukan rutin.

iv. Masalah bukan rutin – masalah yang tidak menjadi kebiasaan kepada murid.

v. Murid murid memerlukan aras kognitif yang tinggi daripada kebiasaan dalam

menyelesaikan masalah rutin, walaupun pengetahuan dan kemahiran yang

diperlukan bagi menyelesaikan masalah ini telah dipelajari.

5

PISA

● Bukan sahaja menguji kemahiran spesifik pelajar dalam subjek tetapi juga menguji

kemampuan pelajar menggunakan apa yang mereka pelajari dalam situasi yang

bertulis atau masalah yang sebenar.

● Memberi penekanan tentang penguasaan proses, kefahaman tentang konsep, dan

kebolehan menyelesaikan pelbagai situasi dalam setiap domain.

● Bergerak ke luar daripada pendekatan biasa di sekolah kepada penggunaan

pengetahuan dalam menyelesaikan masalah kehidupan seharian.

● Bertujuan menilai tentang apa yang pelajar boleh lakukan dengan apa yang telah

mereka pelajari.

● Melihat kemampuan pelajar untuk meneruskan pembelajaran dalam kehidupan

seharian dengan menggunakan apa yang mereka pelajari, menilai setiap pilihan dan

membuat keputusan

Ciri-ciri item PISA:

• Rangsangan / Stimulus - Maklumat khusus /benar di mana sesuatu soalan itu

didasarkan

• Pengenalan - Mukadimah kepada apa yang hendak disoalkan

• Tugasan / Stem - Pernyataan tentang apa yang perlu dipersembahkan sebagai respon

• Arahan / Penyelesaian yang dikehendaki - Pernyataan yang menunjukkan bagaimana

harus respons itu dikemukakan

• Peraturan Pemarkahan - Panduan tentang bagaimana skor diberikan

I-Think

Program i-Think adalah program untuk meningkatkan dan membudayakan Kemahiran

Berfikir dalam kalangan murid untuk melahirkan generasi yang mampu berinovasi .

Objektif:

❖ Murid dan Guru dapat berfikiran kreatif dan kritis

6

❖ Murid berupaya membuat refleksi kendiri

❖ Murid lebih bertanggungjawab terhadap pembelajaran mereka.

❖ Menjadikan sekolah tempat yang seronok belajar dan murid bebas memberikan

pandangan yang positif

❖ Merapatkan hubungan guru dan murid kerana guru lebih banyak berperanan sebagai

fasilitator

Jenis-jenis peta pemikiran i-think

1. Peta bulatan/circle map

2. Peta pokok/tree map

3. Peta buih/bubble map

4. Peta buih berganda/double bubble map

5. Peta alir/flow map

6. Multi-flow map

7. Peta dakap/brace map

8. Peta titi/bridge map

Contoh item I-Think:

Pelajar menyelesaikan masalah menggunakan peta pemikiran I-Think

1. Lima orang guru lelaki ingin membuat baju batik untuk dipakai sempena Hari GuruSehelai

baju batik lelaki memerlukan 2m 65cm kain batik.

(a) Berapa jumlah kain, dalam m, yang diperlukan untuk membuat 5 helai baju

batik lelaki?

(b) Setiap guru telah membayar RM80 sebagai wang pendahuluan. Harga

semeter kain batik ialah RM35. Berapakah jumlah wang tambahan yang perlu

dibayar untuk kelima-lima helai baju batik itu?

(c) Cikgu Zul ada beberapa keping wang kertas RM10, RM5 dan RM1 serta duit

syiling 20¢ , 10¢ dan 5¢. Berikan gabungan wang kertas dan duit syiling yang

7

boleh digunakan untuk membayar baki bayaran bagi kelima-lima helai baju

batik itu?

Jawapan

(a)

(b)

8

Penyelesaian Masalah Berstruktur(PMB)

1. Masalah/tugasan matematik yang diberi (contohnya buku teks) kepada pelajar:

i. Memerlukan murid berfikir secara mendalam untuk menyelesaikan masalah

ii. Mengenalpasti pengetahuan sedia ada murid dan menghubungkannya dengan

konsep baru yang akan dipelajari.

iii. Kepelbagaian pendekatan penyelesaian yang boleh dibanding dan dianalisis

untuk mengetengahkan idea-idea matematik

2. Pengetahuan sedia ada pelajar perlu untuk menjangkakan pendekatan

penyelesaian murid yang akan muncul, rancang pendekatan yang mana boleh

dibincangkan di dalam bilik darjah.

3. Strategi pengajaran sangat mencabar kerana guru bukan sahaja perlu merancang

bahagian mereka, tetapi perlu menjangka pemikiran murid dan merancang

bagaimana ianya boleh dipersembahkan dan dibincangkan untuk membentuk

pemahaman matematik yang baru.

4. Murid diharapkan untuk menyelesaikan masalah menggunakan pengetahuan

matematik mereka sendiri.

5. Diajar melalui pengaplikasian pengetahuan yang telah dipelajari.

9

Ciri-ciri item penyelesaian masalah berstruktur(PMB):

1. Direkabentuk untuk murid memperolehi pengetahuan dan kemahiran dengan

mengemukakan masalah matematik yang mencabar kepada murid.

2. Fokus terhadap kaedah/penyelesaian yang digunakan untuk menyelesaikan

masalah.

3. Memberitahu perkara yang tepat pada masa yang sesuai

4. Berguna apabila sesuatu konsep atau prosedur baru hendak diperkenalkan

Contoh item Penyelesaian Masalah Berstruktur(PMB)

Masalah dan tugasan yang dipilih:

1. Masalah: Kabin manakah yang paling sesak?

Tugasan: Faktor apakah yang dipertimbangkan apabila membuat perbandingan?

Penyelesaian:

Luas (m2) Bilangan orang

Kabin A 16 6

Kabin B 16 5

Kabin C 15 5

2. Masalah: Bagaimana untuk mencari luas trapezium berikut?

10

Tugasan: Bentuk apakah yang boleh digunakan untuk mencari luas?

3. Masalah: Bagaimana untuk mencari isipadu bagi pepejal berikut?

Tugasan: Bagaimana saya menukarkan kepada bentuk pepejal yang diketahui?

PENUTUP

“Untuk menjadikan Malaysia sebuah Negara yang maju, apa yang lebih penting ialah

kita perlu menggunakan sepenuhnya apa yang berada di antara dua telinga kita, yakni minda

kita, bukan apa yang berada di antara dua bahu kita, iaitu kekuatan, atau apa yang berada di

antara dua tapak kaki kita iaitu sumber semulajadi”. Dipetik daripada ucapan Y.A.B Datuk

Seri Dr.Mahathir Mohamad, sewaktu melancarkan Wawasan 2010 pada 6 Februari 1996.

Dapatlah dirumuskan bahawa kemahiran berfikir aras tinggi amatlah penting dalam

pendidikan Matematik dan ia merupakan satu keperluan dalam penyelesaian masalah

Matematik . Kemahiran berfikir aras tinggi(KBAT) juga perlu untuk membina pengetahuan

Matematik di kalangan pelajar agar dapat meningkatkan kecemerlangan dan mencapai hasrat

dan aspirasi Negara.

Rujukan

N.S.Rajendran(January 2010). Pengajaran Pembelajaran Kemahiran Berfikir Aras

Tinggi: UPSI

11

Dr Ng Soo Boon(2013). Falsafah, prinsip dan isu dalam Kemahiran Berfikir Aras

Tinggi (KBAT) yang berkaitan dengan TIMSS dan PISA di Malaysia.Bahagian

Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pelajaran Malaysia

Diperoleh pada 9 November 2013 dari

http://www.bharian.com.my/articles/Rangsangkemahiranberfikirarastinggi/

Article/

Prof.Dr. Rajendran A/L Nagappan (2010) Kemahiran Berfikir Diperoleh pada 19

November 2013 dari http://www.slideboom.com/presentations/145402/KEMAHIRAN-

BERFIKIR-ARAS-TINGGI-(KBAT)-DAN-KEMAHIRAN-BERFIKIR-ARAS-RENDAH-(KBAR).

Bahan Kursus : Lembaga Peperiksaan Malaysia(2012), Elemen Kemahiran Berfikir

Aras Tinggi (Kbat) Dalam Instrumen Pentaksiran. Lembaga Peperiksaan

Malaysia, Kementerian Pelajaran Malaysia

Bahan Kursus : Kemahiran Berfikir Aras Tinggi Dalam Sains dan Matematik (Higher

Order Thinking Skilss In Sciences and Mathematics)(HOTsSM)(2012).

Kementerian Pelajaran Malaysia

N.S Rajendran Ph.D(2001). Pengajaran Kemahiran Berfikir Aras Tinggi: Kesediaan Guru

Mengendalikan Proses Pengajaran Pembelajaran. UPSI

Bahan Kursus : Bahagian Perkembangan Kurikulum(2012). Kemahiran Berfikir Aras

Tinggi (KBAT) Dalam Matematik. Bahagian Pembangunan Kurikulum,

Kementerian Pendidikan Malaysia

Bahan Kursus : Bhg Perancangan dan Penyelidikan Pendidikan . Analisis Item

Matematik Timss 2011. Bahagian Perancangan dan penyelidikan, Kementerian

Pelajaran Malaysia.

Bahan Kursus : Bahagian Pendidikan Guru. Peta Pemikiran I-Think.

BahagianPendidikan Guru, Kementerian Pelajaran Malaysia.

12