edisi 1: 2015epsmg.jkr.gov.my/images/5/52/kecekapanair.pdfdan garam tidak larut pada permukaan...

Do kumen Pa nd uan K ece kapa n A i r Bag i Rekabe n t uk S i s t e m Da la m Ba ngu na n

1

Edisi 1: 2015

JKR 20500-0024-14

CAWANGAN

KEJURUTERAAN

MEKANIKAL


2

PRAKATA

Bersyukur ke hadrat Allah S.W.T kerana dengan limpah rahmat dan izinNya,

Dokumen Panduan Kecekapan Air Bagi Rekabentuk Sistem Dalam Bangunan ini

berjaya diterbitkan. Sekalung penghargaan dan syabas diucapkan kepada semua

pihak yang terlibat secara langsung dan tidak langsung dalam menjayakan dan

merealisasikan penerbitan dokumen ini.

Dokumen panduan ini diterbitkan bagi menyokong usaha JKR yang telah digariskan

di dalam Strategic Framework jabatan untuk tema kelestarian. Selaras dengan itu,

dokumen ini akan menjadi sumber rujukan kepada perekabentuk yang terlibat dalam

merekabentuk sistem-sistem dalam bangunan untuk menghasilkan fasiliti yang boleh

membantu pemilik-pemilik bangunan dalam usaha mengoptimumkan penggunaan

air. Beberapa inisiatif yang telah digariskan di dalam dokumen ini juga boleh menjadi

panduan kepada perekabentuk dalam mewujudkan inovasi dalam rekabentuk sistem

dalam bangunan di masa akan datang yang seterusnya akan menjadikan JKR

sebagai pusat rujukan teknikal pembangunan lestari khususnya di dalam pengurusan

kecekapan air.

Akhir kata, diharapkan agar dokumen ini akan dapat dimanfaatkan sebaik mungkin

oleh semua pihak dalam usaha untuk menjayakan komitmen negara ke arah

penggunaan sumber secara lestari.

Ir. Syed Abdullah Bin Syed Abd Rahman

Pengarah Kanan

Cawangan Kejuruteraan Mekanikal

Ibu Pejabat Jabatan Kerja Raya Malaysia


3

ISI KANDUNGAN

PERKARA MUKASURAT

Glosari 4

Singkatan 6

Pendahuluan 8

Objektif 9

Skop 10

Pemakaian Dokumen 10

Prinsip Asas Kecekapan Air 11

Seksyen A: Inisiatif Kecekapan Air Umum 12

Seksyen B: Inisiatif Kecekapan Air Bagi Sistem Penyaman Udara 21

Seksyen C: Inisiatif Kecekapan Air Bagi Sistem Pencegah Kebakaran 38

Seksyen D: Inisiatif Kecekapan Air Bagi Sistem Bekalan Air Dalaman dan Sanitari 41

Senarai Semak Kecekapan Air 50

Rujukan 54


4

GLOSARI

Air: Air terawat yang diperolehi daripada pihak berkuasa air tempatan.

Aquifer: Lapisan bawah tanah yang mengandungi batuan telap air yang

membenarkan sebarang bentuk cecair dan gas melaluinya.

Chiller: Mesin yang menyingkirkan haba daripada satu elemen dan

memindahkannya ke elemen yang lain menerusi pelbagai proses pemindahan haba.

Cycle of concentration: Nisbah mineral terlarut antara air pada kitaran sistem

menara penyejuk dengan air daripada tangki simpanan make up water.

Drift: Titisan air yang terlepas ke udara semasa proses pemindahan haba pada

menara penyejuk.

Green building: Satu struktur yang direkabentuk, dibina, beroperasi, disenggara,

dinaiktaraf dan dilupuskan dengan cekap sumber (tenaga, air dan sebagainya) serta

mengambil berat akan kesan kepada alam sekitar.

Grey water: Air buangan yang terhasil daripada aktiviti berwudhu, mencuci dan

mandi yang mana boleh diguna semula untuk aktiviti – aktiviti lain.

Fouling: Pemendapan dan pengumpulan bendasing seperti alga, pepejal terampai

dan garam tidak larut pada permukaan dalaman dan luaran sesebuah peralatan

penukar haba

Kecekapan air: Penggunaan air yang optimum tanpa menjejaskan keselesaan

pengguna dan prestasi peralatan

Konduktiviti: Kemampuan suatu bahan untuk mengalirkan arus elektrik.

Legionnaires disease: satu bentuk pneumonia yang disebarkan menerusi sentuhan

/ sedutan terhadap tanah / air yang tercemar oleh bakteria legionella.

Make-up water: Simpanan air yang akan disalurkan ke dalam menara penyejuk bagi

menggantikan air yang hilang akibat proses penyejatan, drift, kebocoran dan

sebagainya.

Penyejatan (evaporation): Proses yang melibatkan perubahan fasa cecair kepada

gas yang terdedah kepada atmosfera pada sebarang suhu yang kurang daripada

takat didih cecair tersebut.

pH: Satu skala piawai yang digunakan bagi mengukur tahap keasidan dan kealkalian

sesuatu larutan. Bacaan pH yang kurang daripada 7 menunjukkan larutan itu bersifat

asid dan yang melebihi 7 menunjukkan ianya bersifat alkali.


5

Potable water: Air yang selamat untuk digunakan secara terus oleh manusia.

Retrofitting: Proses melakukan perubahan sistem dalam sesebuah bangunan yang

telah siap dibina bagi tujuan meningkatkan prestasi bangunan tersebut.

Total Dissolved Solids (TDS): Jumlah mineral yang larut di dalam air.

Ultraviolet (UV): Radiasi elektromagnet dengan jarak gelombang (wavelength) yang

lebih pendek berbanding cahaya biasa dan lebih panjang daripada sinaran X

(X-rays)

Water closet: Tandas yang menggunakan simbahan air.


6

SINGKATAN

ABS - Acrylonitrile butadiene styrene

AHU - Air handling unit

ASHRAE - American Society of Heating, Refrigerating & Air Conditioning

Engineers

BMS - Builiding management system

CVS - Constant vacuum system

FCU - Fan coil unit

GDC - Gas district cooling

gpm - Gallon per minute

HDPE - High Density Polyethylene

HVAC - Heating, Ventilating & Air Conditioning

JBPM - Jabatan Bomba dan Penyelamat Malaysia

JKR - Jabatan Kerja Raya

KeTTHA - Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan Air

KKR - Kementerian Kerja Raya

L - Liter

m2 - Meter persegi

m - Meter

mm - Milimeter


7

m/s - Meter per second

NBR - Nitrile butadiene rubber

NFPA - National Fire Protection Association

PE - Polyethylene

pH - Power of Hydrogen

PP - Polypropylene

psi - Pound per square inch

PTFE - Polytetrafluoroethylene

PVC - Polyvinyl Chloride

SPAN - Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara

Sub-M - Sub meter

TDS - Total Dissolved Solids

TR - Ton of refrigeration

UV - Ultraviolet

VOD - Vacuum on demand

VRF - Variable Refrigerant Flow

WC - Water closet


8

PENDAHULUAN

Penggunaan air dalam sesebuah

bangunan dapat dikurangkan sekiranya

rekabentuk dan operasinya telah

mengambil kira ciri – ciri green building

yang antaranya melibatkan kecekapan

penggunaan air.

Air merupakan antara komponen penting

yang terlibat dalam pengoperasian sistem

di dalam bangunan seperti sistem

penyaman udara, sistem pencegah

kebakaran serta sistem bekalan air &

sanitari.

Meskipun Malaysia merupakan sebuah

negara yang banyak menerima taburan

hujan, pertambahan penduduk di

kawasan bandar serta perubahan iklim

dunia yang tidak menentu menyebabkan

sumber air menjadi agak terhad. Selain

daripada itu, peningkatan permintaan

terhadap penggunaan air juga boleh

disebabkan oleh perubahan gaya hidup,

pertumbuhan kawasan bandar dan

pembangunan ekonomi. Keterbatasan

sumber yang disusuli dengan permintaan

yang tinggi akan menyebabkan kos

mendapatkan bekalan air semakin hari

kian meningkat. Adalah menjadi

tanggungjawab perekabentuk dalam

menyediakan sistem dalam bangunan

yang menggunakan air pada tahap yang

paling optimum serta mampu mengelak

atau mengawal daripada berlakunya

pembaziran terhadap sumber air ini.

Pada tahun 2006, Kerajaan Malaysia

menerusi KeTTHA telah melancarkan

Kempen Kesedaran Penjimatan Air

Kebangsaan yang bertujuan untuk

memberi pendidikan kepada pengguna

mengenai penjimatan air, mengenalpasti

aktiviti yang menjimatkan air dalam sektor

domestik dan menggalakkan aktiviti

pengumpulan dan penggunaan semula

air hujan.

Sementara itu, pengurusan tertinggi JKR

juga telah menunjukkan komitmen yang

tinggi dengan mewujudkan Jawatankuasa

Induk Pembangunan Lestari dengan

Cawangan Kejuruteraan Mekanikal

dilantik mengetuai jawatankuasa kerja

bagi kualiti persekitaran dalaman dan

kecekapan air.

Sehubungan dengan itu, dokumen

panduan ini diwujudkan dengan harapan

ianya dapat membantu dalam usaha

menyediakan dan menghasilkan sistem

dalam bangunan yang mampu beroperasi

dengan kadar penggunaan air yang

paling optimum.


9

Tahukah anda?

• Jumlah keseluruhan air dunia yang ada pada hari ini sama banyaknya dengan jumlah yang wujud berjuta tahun dahulu.

OBJEKTIF

Dokumen panduan ini bertujuan untuk

membantu perekabentuk dalam

menyediakan sistem di dalam bangunan

yang mampu beroperasi dengan

penggunaan air yang optimum.

Selain itu, ianya menawarkan inisiatif

yang praktikal untuk mengurangkan

jumlah penggunaan air tanpa

mengganggu keselesaan, prestasi

peralatan dan keperluan semasa pihak

pelanggan.

Berpandukan kepada inisiatif yang telah

digariskan di dalam dokumen ini, impak -

impak berikut dijangka mampu terhasil

untuk jangka masa panjang:

Memelihara dan melindungi sumber bekalan air

Mengurangkan kos terhadap penggunaan air bagi sesebuah premis

Melindungi kesihatan dan alam sekitar


10

SKOP

Dokumen panduan ini menyediakan

kriteria kecekapan air untuk

digunapakai bagi:

PEMAKAIAN DOKUMEN

PANDUAN

Dokumen panduan ini akan

digunapakai di peringkat jabatan

(Jabatan Kerja Raya) dan ianya tidak

akan mengatasi sebarang keperluan

dan undang – undang daripada:

Sekiranya terdapat mana – mana

inisiatif atau kaedah yang digariskan di

dalam dokumen ini yang bertentangan

dengan keperluan pihak yang

dinyatakan di atas, ianya tidak boleh

digunapakai.

Semua bangunan baru dan bangunan sedia ada yang menjalani

kerja retrofitting yang berada di bawah hak milik Kerajaan Malaysia.

Sistem utama dalam bangunan iaitu sistem penyaman udara, sistem pencegah kebakaran dan sistem

bekalan air & sanitari.

Pihak berkuasa tempatan yang melibatkan kebakaran, keselamatan,

kesihatan dan alam sekitar.

Pihak berkuasa air negeri, KeTTHA dan Suruhanjaya Pengurusan Air

Negara (SPAN).


11

PRINSIP ASAS KECEKAPAN AIR

Secara umumnya, perekabentuk yang terlibat dalam merekabentuk sistem dalam

bangunan yang melibatkan penggunaan air boleh menggunakan prinsip - prinsip

asas berikut sebagai langkah awal di peringkat perancangan:

•Mengutamakan sistem atau peralatan yang mempunyai kecekapan air yang tinggi

•Mengutamakan peralatan yang menggunakan teknologi tanpa air

•Mengutamakan peralatan yang kurang memerlukan air semasa penyenggaraan

•Memaksimumkan penggunaan air dari persekitaran (contoh: sungai, tasik, kolam tadahan, air hujan dan sebagainya)

•Mengitar semula air yang telah digunakan

•Memasang peralatan / peranti yang boleh mengurangkan / memantau penggunaan air

•Menggunakan paip, penyambung, injap dan tangki daripada bahan yang berkualiti

•Meminimumkan bilangan pepasang (sesiku, lengkuk, sambungan 'T' dan sebagainya) dan sambungan dalam sistem perpaipan


12

SEKSYEN A: INISIATIF KECEKAPAN AIR UMUM

Isu kecekapan air dalam sesebuah premis seharusnya dirancang di peringkat fasa

rekabentuk. Di peringkat ini, kebolehlaksanaan sesuatu langkah kecekapan air itu

adalah lebih tinggi dengan melakukan kajian semula terhadap rekabentuk yang

berhubungkait dengan sistem pengagihan air, tangki simpanan air dan lain – lain

sistem sokongan.

Berikut merupakan enam (6) inisiatif umum yang boleh dipertimbangkan oleh setiap

perekabentuk untuk diaplikasikan kepada sistem utama dalam bangunan yang

dinyatakan di dalam skop:

Inisiatif 1: Tangki simpanan air dengan dua (2) bahagian

berasingan

Secara asasnya, fungsi tangki simpanan air ini adalah bagi menyeragamkan kadar

pengepaman, memastikan sistem sentiasa dalam tekanan dan menyediakan

simpanan air terawat bagi meminumkan kesan semasa gangguan bekalan. Bagi

tujuan penyenggaraan, tangki ini biasanya dicuci dan ianya perlu dikosongkan.

Kebiasaannya, baki air di dalam tangki tersebut akan dialirkan ke dalam sistem

perparitan.

Bagi tujuan kecekapan air, tangki ini seharusnya direkabentuk kepada dua (2)

bahagian yang berasingan yang mana setiap satu (1) bahagian akan menampung

sejumlah 50% kandungan jumlah air berbanding kapasiti sebenar tangki itu. Dengan

wujudnya dua (2) bahagian ini, satu (1) bahagian tangki tersebut boleh diselenggara

sementara satu (1) bahagian lagi masih boleh membekalkan air kepada pengguna.

Perlu dipastikan bahawa paip masuk dan keluar hendaklah disediakan pada kedua –

dua bahagian tangki tersebut. Selain daripada itu, injap juga perlu disediakan bagi

kedua – dua bahagian untuk mengawal aliran masuk ke tangki dan keluar daripada

tangki.


13

Rajah 1: Tangki air jenis panel yang dilengkapi dengan dinding pemisah (bulatan merah) bagi

mewujudkan dua (2) bahagian berasingan.

Rajah 2: Pemasangan paip terhadap tangki jenis poly atau HDPE bagi mewujudkan dua (2) bahagian

berasingan


14

Dengan merujuk kepada rajah 3 hingga 5 di bawah, berikut merupakan keadaan

injap yang perlu ditetapkan mengikut kepada situasi – situasi tertentu:

Rajah 3: Ketika operasi biasa

Rajah 4: Penyenggaraan tangki Rajah 5: Penyenggaraan tangki bahagian A

bahagian B


15

Inisiatif 2: Penggunaan sub meter

Merekabentuk satu sistem pengagihan air yang berasingan bagi setiap sektor /

fungsi berbeza merupakan satu (1) pendekatan yang boleh diambil dalam

meningkatkan pemantauan terhadapat penggunaan air. Setiap sistem agihan itu

boleh diasingkan mengikut kawasan dalam premis atau jenis penggunaan air

tersebut. Satu (1) meter aliran (sub meter) dipasang pada setiap sistem agihan bagi

tujuan pengukuran penggunaan air. Pemantauan yang dibuat pada setiap meter

aliran akan membantu pemilik premis memahami paten / corak penggunaan air bagi

setiap sektor / fungsi berbeza di dalam premis tersebut selain memudahkan

mengenalpasti sekiranya berlaku sebarang kebocoran atau penggunaan air secara

luar biasa.

Pemasangan meter aliran ini hendaklah berada di kawasan yang mudah diakses dan

adalah dicadangkan untuk diletakkan di lokasi – lokasi berikut:

Rajah 6: Cadangan lokasi sub meter bagi fungsi berbeza bagi air yang dikitar semula

Tangki - tangki air sistem pencegah kebakaran

Paip agihan utama bagi tangki domestik (keluar dari tangki dan masuk ke tangki)

Sistem penuaian air hujan

Sistem kitar semula air sisa

Menara penyejuk dan make up water tank

Sistem pengairan landskap

Dapur

Ruang - ruang yang disewakan


16

Rajah 7: Cadangan lokasi sub meter bagi fungsi berbeza bagi potable water

Rajah 8: Contoh sub meter yang dipasang pada make up water tank ke menara penyejuk


17

Tahukah anda?

• Kebocoran yang berlaku dengan hanya setitis air sesaat boleh meyebabkan pembaziran air hampir 2,500 gelen setahun

Inisiatif 3: Overflow sensor pada paip limpah

Bagi mengelakkan berlakunya limpahan air pada

tangki simpanan air, satu sensor boleh dipasang

di setiap paip limpah bagi kesemua tangki.

Sensor yang dipasang ini perlu berupaya

memberi amaran kepada pemilik premis bahawa

berlakunya kebocoran air pada tangki – tangki

tertentu. Selain daripada itu, sensor tersebut juga

boleh dihubungkan dengan BMS (pada mana –

mana bangunan yang dilengkapi dengan sistem

BMS) bagi tujuan rekod dan pemantauan di masa

akan datang.

Rajah 9: Pemasangan overflow sensor pada paip limpah


18

Inisiatif 4: Pemilihan jenis level switch

Masalah titisan / limpahan air (overflow) pada tangki mudah dikenalpasti dengan

melihat pada paip limpah. Antara penyebabnya ialah apabila level switch yang

mengawal aliran air telah rosak atau ditetapkan pada pelarasan yang tidak betul.

Kebiasaannya, float type level switch berbentuk pelampung yang diperbuat daripada

PP (poly propylene) yang paling banyak digunakan.

Bagi mengatasi masalah ini, perekabentuk mempunyai pilihan dalam menentukan

jenis dan bahan level switch yang perlu digunakan dalam mengawal aliran air ke

dalam tangki. Antara bahan untuk pelampung yang boleh digunakan bagi level

switch jenis float adalah daripada keluli tahan karat, tembaga, NBR, PTFE dan ABS

resin. Selain daripada itu, penggunaan level switch jenis electrode dan displacement

juga boleh dijadikan alternatif kepada penggunaan level switch jenis float

terutamanya kepada tangki simpanan air yang menerima air melalui sistem pam.

Rajah 10: Alternatif kepada penggunaan level switch jenis float


19

Inisiatif 5: Sistem penuaian air hujan

Memandangkan negara ini mempunyai purata taburan hujan tahunan yang agak

tinggi iaitu di antara 1,787 mm – 4,159 mm, sumber air hujan ini dilihat berpotensi

dalam mengurangkan penggunaan potable water dalam operasi harian di sesebuah

premis. Sistem ini juga dilihat mampu untuk mengelakkan masalah banjir kilat

bilamana berlakunya pengurangan jumlah air yang masuk ke dalam sistem

perparitan. Air hujan ini boleh dikumpul menerusi sistem gutter yang dipasang pada

bumbung bangunan atau perimeter drain yang berada di sekeliling premis.

Kualiti air hujan yang dikumpul ini adalah bergantung kepada lokasi hujan, keadaan

permukaan bumbung bangunan yang digunakan bagi memerangkap air serta jenis

tangki simpanan. Secara amnya air hujan mempunyai kandungan TDS yang rendah

dan terdapat kemungkinan perlunya kepada satu sistem penapisan dan rawatan air

yang mudah sebelum ianya digunakan sebagai non potable water.

Rajah 11 di bawah menunjukkan contoh sistem penuaian air hujan yang

diaplikasikan di dalam pembangunan Kompleks KKR2.

Rajah 11: Skematik bagi sistem penuaian air hujan di Kompleks KKR2


20

Di antara aktiviti yang boleh menggunakan air hujan ini sebagai ganti kepada

penggunaan potable water termasuk:

Pengairan tanaman dan landskap

Menara penyejuk dan make up water tank

Mencuci bangunan, kenderaan dan sebagainya

Sistem simbahan tandas


21

SEKSYEN B: INISIATIF KECEKAPAN AIR BAGI

SISTEM PENYAMAN UDARA

Kajian menunjukkan 25 – 35 peratus penggunaan air sesebuah premis itu datangnya

daripada sistem penyaman udara yang menggunakan peralatan menara penyejuk

(Sumber: PUB, Singapore’s National Water Agency: 2013). Penekanan perlu diberikan kepada

rekabentuk, pengoperasian dan penyenggaraan peralatan ini sekiranya kadar

penggunaan air hendak dioptimumkan.

Secara amnya, air di dalam menara penyejuk boleh berkurang disebabkan oleh

proses penyejatan, limpahan (overflow), kebocoran (leaking), percikan (splash), drift

dan blowdown / bleed. Kehilangan ini boleh dikawal / dikurangkan melalui

rekabentuk, pemasangan dan penyenggaraan yang baik dan sempurna.

Rajah 12: Kehilangan air pada menara penyejuk

Tahukah anda?

• Kadar penyejatan adalah berkadar terus dengan beban haba yang perlu disingkirkan. Secara anggarannya, kadar kehilangan air akibat penyejatan adalah sebanyak 3 gpm / 100 TR


22

Inisiatif 1: Susun atur paip

Limpahan air (overflow) boleh berlaku disebabkan oleh susun atur paip yang tidak

betul. Paip kondenser yang terlalu panjang yang berada separas dengan ketinggian

tower spray head akan membenarkan air di dalam paip masuk ke dalam basin

setelah pam berhenti beroperasi. Motorized butterfly valve yang dipasang pada

setiap sambungan paip ke menara penyejuk juga tidak dapat mengelakkan

berlakunya masalah ini kerana injap tersebut mengambil sedikit masa untuk tertutup

sepenuhnya.

Masalah ini boleh dikenalpasti dengan melihat keadaan paip limpah (terdapat titisan

air) sejurus selepas pam berhenti beroperasi. Untuk mengatasi masalah ini,

konfigurasi paip perlu diubah. Pastikan paip dipasang pada aras yang minimum

seperti pada rajah 13 di bawah.

Rajah 13: Susun atur paip ke menara penyejuk


23

Inisiatif 2: Keseimbangan air antara menara

Apabila terdapat dua (2) atau lebih menara penyejuk yang dihubungkan antara satu

sama lain, kesimbangan air yang tidak sempurna juga mampu menyebabkan

masalah limpahan air (overflow) ini terjadi. Ianya mungkin disebabkan oleh pelarasan

level switch daripada jenis float valve yang tidak sama antara satu menara dengan

menara yang lain, penggunaan menara penyejuk dengan saiz yang berbeza,

kesilapan rekabentuk sistem perpaipan atau ketinggian basin yang tidak konsisten.

Rajah 14: Keseimbangan air yang tidak sempurna antara dua (2) menara penyejuk

Inisiatif 3: Mengelakkan masalah percikan air (splash)

Masalah ini boleh dikenalpasti apabila terdapat kesan lembapan / basah di sekeliling

menara penyejuk. Ianya boleh berlaku akibat daripada rekabentuk menara itu sendiri

(jenis bulat atau empat segi) serta keadaan panel sisi (louvers) yang telah rosak.

Bagi mengatasi masalah ini penggunaan menara penyejuk jenis bulat (round type)

adalah tidak digalakkan memandangkan menara penyejuk jenis ini tidak dilengkapi

dengan anti splash louvers. Masalah ini juga boleh diatasi dengan memastikan yang

menara tersebut dilengkapi dengan splash mat (bergantung kepada jenis menara

penyejuk).

Pemasangan anti splash louvers ini juga dapat mengurangkan kesan jumlah cahaya

matahari daripada mengenai takungan air di dalam basin yang secara tidak langsung

mengurangkan pertumbuhan alga. Manakala pemasangan splash mat pula dapat

mengurangkan kesan bunyi air yang jatuh ke dalam basin.


24

Tahukah anda?

• Dengan hanya meningkatkan kitaran kepekatan (cycle of concentration) daripada 2 kepada 6, mampu memberi penjimatan lebih kurang 40% daripada penggunaan air

Inisiatif 4: Mengelakkan masalah drift

Di dalam industri pembuatan menara penyejuk di Malaysia, kesemua menara

penyejuk jenis counter flow adalah dilengkapi dengan drift eliminator tetapi bagi jenis

cross flow, ianya merupakan satu peralatan pilihan.

Namun begitu, bagi mencapai matlamat kecekapan air di

dalam sistem ini, kesemua menara penyejuk perlu mengikut

piawai yang telah ditetapkan di dalam ASHRAE 191P di mana

pengurangan drift perlu sehingga kadar 0.002% daripada

jumlah air di dalam sistem bagi menara penyejuk jenis

counterflow dan sehingga kadar 0.005% daripada jumlah air

di dalam sistem bagi menara penyejuk jenis crossflow.

Kadar drift yang lebih rendah menunjukkan sistem tersebut

mengalami kehilangan air yang minimum sekaligus

mengurangkan penggunaan air daripada make up water tank.

Rajah 15: Titisan air melalui

drift eliminator

Inisiatif 5: Meningkatkan kitaran kepekatan

Proses penyejatan yang berlaku bagi tujuan

penyejukan akan menyumbang kepada

pembentukan pepejal terlarut dan meningkatkan

kepekatan mineral (kalsium, magnesium, sodium

dll.) di dalam air tersebut. Sekiranya air ini tidak

dineutralkan, mineral di dalam air tersebut akan

menyebabkan berlakunya scaling pada

permukaan peralatan dan mengurangkan

kecekapan proses pemindahan haba serta

menyebabkan kerosakan pada sistem. Kadar

kepekatan mineral perlu dikawal dengan mengeluarkan sebahagian air daripada

sistem dan ditambah semula dengan air daripada make up water tank. Air yang

dikeluarkan daripada sistem inilah yang disebut sebagai blowdown / bleed water.


25

Daripada sudut kecekapan air, apa yang diperlukan adalah mencapai tahap kitaran

kepekatan (cycle of concentration) yang maksimum bagi memastikan jumlah

blowdown / bleed water dan penggunaan air daripada make up water tank dapat

dikurangkan. Antara langkah – langkah yang boleh dijalankan di peringkat

rekabentuk dalam usaha meningkatkan kitaran kepekatan (cycle of concentration) ini

termasuk:

Pemasangan pengawal konduktiviti (conductivity controller) mampu mengawal

jumlah dan masa yang sesuai untuk mengeluarkan air (blowdown / bleed) daripada

sistem. Pengawal ini akan beroperasi secara automatik dengan membuka injap

solenoid (melepaskan sejumlah air) apabila ianya mengesan konduktiviti di dalam air

melebihi paras konduktiviti yang telah ditetapkan. Semakin tinggi bacaan paras

konduktiviti air di dalam sesebuah sistem itu menandakan semakin tinggi kandungan

TDS dan mineral dalam air tersebut.

Rajah 16: Antara contoh pengawal konduktiviti


26

Side stream filtration ini akan menapis sebahagian daripada air di dalam sistem

penyejukan secara berterusan. Air yang telah ditapis kemudiannya di pam semula ke

dalam laluan paip kondenser atau ke dalam basin (sump). Rajah 17 menunjukkan

dua (2) contoh kedudukan side stream filtration yang biasa dipasang pada sistem

menara penyejuk. Pelbagai jenis penapis yang boleh digunakan dalam sistem ini dan

boleh dibahagikan kepada 4 kategori asas iaitu:

Bagi memastikan sistem Side stream filtration ini beroperasi secara optimum, ianya

memerlukan tekanan antara 20 psi hingga 30 psi bagi mengatasi kejatuhan tekanan

yang wujud pada penapis yang digunakan. Namun begitu, kesemua sistem side

stream filtration ini mempunyai tekanan bekerja maksimumnya yang tersendiri

mengikut kepada jenis penapis yang digunakan. Sebagai contoh, sand filter

mempunyai had 80 psi manakala penapis jenis mekanikal seperti screen filter pula

mempuyai had sebanyak 150 psi.

Dalam memilih untuk menggunakan sistem side stream filtration ini, beberapa

perkara penting perlu diberi pertimbangan. Antaranya jenis bendasing yang hendak

ditapis, saiz dan jenis penapis, kaedah pemasangan serta penilaian ekonomikal

termasuk kos kitaran hayat.

Rajah 17: Dua (2) lokasi pemasangan side stream filter pada sistem perpaipan menara penyejuk

Screen filter

Centrifugal filter

Sand filter

Multi media filter


27

Rajah 18: Contoh side stream filtration yang dipasang pada

menara penyejuk di Universiti Monash, Bandar Sunway

Tujuan rawatan air dijalankan adalah bagi mengurangkan gangguan ke atas operasi

sistem menara penyejuk daripada masalah pembentukan scale, pengaratan dan

pembentukan alga sekaligus mengurangkan kadar air yang perlu dikeluarkan

menerusi blowdown / bleed. Terdapat 2 jenis sistem rawatan air iaitu dengan

menggunakan bahan kimia dan tanpa bahan kimia.

Pelbagai jenis rawatan air tanpa bahan kimia yang boleh diaplikasikan pada menara

penyejuk ini. Pilihannya adalah bergantung kepada perekabentuk dengan

berdasarkan kepada kos yang disediakan, kualiti air yang digunakan,

penyenggaraan yang perlu dilakukan dan bilangan kitaran kepekatan yang

diinginkan.

Salah satu sistem rawatan air tanpa bahan kimia yang mudah, murah dan biasa

digunakan adalah rawatan dengan cahaya ultraviolet (UV). Ianya berfungsi dengan

air tersebut dialirkan menerusi satu ruang khas yang dipancarkan dengan cahaya

UV. Cahaya ini akan menyerang mikroorganisma yang terdapat di dalam air

tersebut.


28

Rajah 19: Sistem rawatan air yang menggunakan cahaya UV

Antara sistem – sistem rawatan air tanpa menggunakan bahan kimia yang lain

termasuklah rawatan yang menggunakan magnetik dan elektrostatik.

Inisiatif 6: Penggunaan menara penyejuk jenis natural draft

Kebiasaannya, menara penyejuk yang digunakan di dalam sistem penyaman udara

di negara ini adalah daripada jenis mechanical draft yang menggunakan kipas

bermotor. Kipas tersebut befungsi bagi menyedut aliran udara luar untuk masuk ke

dalam menara.

Selain daripada jenis tersebut, terdapat menara penyejuk jenis natural draft. Sesuai

dengan namanya, menara penyejuk ini tidak menggunakan kipas dan motor tetapi

menggunakan konsep perolakan semulajadi bagi mendapatkan aliran udara masuk

ke dalam menara.

Rajah 20: Menara penyejuk jenis natural draft


29

Menara penyejuk jenis ini menggunakan kelebihan pada tekanan air yang terhasil

menerusi paip khas (ejection pipe & nozzle). Udara daripada luar disedut masuk ke

dalam menara secara semulajadi disebabkan tekanan yang tinggi telah terhasil

setelah air tadi melalui diffuser.

Drift eliminator yang berada pada kedudukan atas menara dapat menghalang

kotoran / debu daripada bercampur dengan air di dalam menara. Kadar drift juga

berkurang sebanyak 90% berbanding penggunaan menara jenis mechanical draft.

Tanpa adanya penggunaan kipas bermotor ini juga mampu menyumbang kepada

pengurangan kadar kehilangan air yang disebabkan oleh penyejatan. Antara

kelebihan dan kekurangan yang boleh didapati dengan menggunakan menara

penyejuk jenis ini:

Inisiatif 7: Penggunaan sumber air alternatif

Dalam sesebuah sistem yang menggunakan menara penyejuk, tidak menjadi satu

kemestian yang air yang digunakan hendaklah daripada sumber air daripada paip

bekalan utama atau potable water. Penggunaan air tasik, sungai, laut serta air yang

dikitar semula (recycled) dan air yang ditebus guna (reclaimed) boleh dijadikan

alternatif dalam operasi menara penyejuk.

Kelebihan Menara penyejuk jenis natural

draft

•Kadar kehilangan air yang lebih rendah

•Beroperasi pada keadaan yang lebih senyap

•Kurang mengalami getaran. Vibration isolator tidak diperlukan

•Rekabentuk modular

•Kos operasi dan penyenggaraan yang sangat rendah

Kekurangan Menara penyejuk jenis natural

draft

•Pump head yang lebih tinggi diperlukan

•Kos permulaan yang tinggi

•Keperluan ruang yang lebih besar


30

Apabila sesebuah premis itu dibangunkan berdekatan dengan kawasan yang

mempunyai sumber air yang banyak seperti tasik, sungai atau laut, sebenarnya ia

memberi ruang kepada perekabentuk dalam menggunakan sumber air tersebut

sebagai heat sink semulajadi.

Walaubagaimanapun, di negara ini, teknologi yang menggunakan sumber air

semulajadi seperti ini masih dilihat sebagai satu sistem yang sukar diselenggara.

Terlalu banyak isu yang perlu ditangani dengan sempurna semasa di peringkat

rekabentuk seperti pemilihan bahan yang sesuai mengikut jenis sumber air yang

digunakan apatah lagi jika melibatkan air laut yang mempunyai tahap hakisan yang

tinggi. Selain daripada itu, isu alam sekitar juga perlu dititik beratkan dengan

mengetahui kandungan serta suhu air yang hendak dilepaskan semula ke dalam laut

atau tasik.

Kos permulaan dan senggaraan yang sangat tinggi berbanding sistem konvensional

merupakan antara penyebab yang sistem ini tidak popular untuk digunakan buat

masa ini.

Bore water merupakan air daripada tanah yang diperolehi dengan menjalankan

proses penggerudian kepada satu kedalaman yang sesuai hingga mencapai ke

bahagian aquifer.

Adalah menjadi satu keperluan terlebih dahulu untuk kualiti air ini dinilai dengan teliti

akan kandungan TDS, pH serta kecenderungan berlakunya pengaratan kepada

peralatan yang digunakan. Satu sistem perawatan air juga perlu disediakan sebelum

ianya digunakan sebagai alternatif kepada potable water dalam sistem menara

penyejuk.


31

Tahukah anda?

• Bagi sebuah pejabat yang mempunyai keluasan lantai 10,000 m2, sistem penyaman udaranya mampu menghasilkan condensate water sehingga 170 L/jam.

Sistem penyaman udara direkabentuk dengan mempunyai paip yang mengalirkan

condensate water daripada cooling coil sebagai air buangan. Kebiasaannya air ini

akan dialirkan ke sistem perparitan berhampiran. Ia merupakan satu bentuk

pembaziran apabila air yang dibuang tersebut adalah di dalam keadaan yang bersih,

mempunyai suhu yang rendah dan pH yang sesuai (pH beralkali antara 8 – 8.5).

Penggunaan semula air ini juga tidak memerlukan kepada sebarang proses rawatan

yang rumit.

Bagi mencapai matlamat sistem yang cekap air, satu rekabentuk yang mampu untuk

mengumpul dan menggunakan semula air (condensate water) tersebut perlu

diwujudkan. Mengikut kesesuaian rekabentuk, air tersebut boleh dialirkan semula ke

laluan paip chilled water return, dialirkan ke make up water tank atau digunakan

pada mana – mana peralatan yang beroperasi dengan menggunakan air.

Sebagai contoh, sistem pengumpulan semula air (condensate water) yang

diaplikasikan di Perdana Putra, Putrajaya menggunakan semula air tersebut bagi

operasi satu (1) unit FCU. FCU tersebut adalah bagi kegunaan electrical riser yang

terletak bersebelahan dengan bilik AHU. Di dalam kes ini, air tersebut tidak dialirkan

semula ke dalam paip chilled water return disebabkan oleh sumber chilled water bagi

semua bangunan di Putrajaya diperolehi menerusi GDC.

Rajah 21: Lukisan skematik bagi sistem pengumpulan semula condensate water yang diaplikasikan di

Perdana Putra, Putrajaya


32

Rajah 22: Tangki simpanan air 1,000L & pam (kiri) dan FCU yang menggunakan condensate water

(kanan)


33

Inisiatif 8: Alternatif kepada penggunaan menara penyejuk

Terdapat pelbagai alternatif lain yang boleh digunakan bagi tujuan menyingkirkan

haba daripada sesebuah sistem penyaman udara berbanding penggunaan menara

penyejuk. Alternatif yang dijelaskan di bawah ini mampu menyumbang kepada

penjimatan kepada penggunaan air.

Sistem ini hanya menggunakan udara persekitaran luar bagi menyerap tenaga haba

yang disingkirkan oleh bahan penyejuk semasa proses pemeluwapan

(condensation). Oleh kerana tidak menggunakan air dan tiada menara penyejuk,

sistem ini dapat menjimatkan penggunaan air bagi sesebuah premis.

Sistem penyejukan udara ini juga secara asasnya lebih mudah dan murah untuk

diselenggara kerana kurangnya peralatan yang diperlukan berbanding penyejukan

air. Namun begitu perekabentuk perlu bijak dalam menentukan sistem yang sesuai

apabila sistem yang menggunakan penyejukan udara bukanlah sentiasa menjadi

pilihan terbaik dalam semua keadaan. Oleh kerana udara merupakan konduktor

haba yang lemah, maka unit kondenser bagi sistem ini kebiasaannya lebih besar dan

kurang cekap berbanding unit kondenser bagi sistem penyejukan air. Perekabentuk

juga perlu sedar yang sistem penyejukan udara menggunakan lebih tenaga elektrik

berbanding dengan sistem penyejukan air kerana saiz pemampat yang diperlukan

lebih besar. Berikut merupakan antara beberapa kelebihan dan kekurangan dengan

menggunakan sistem penyejukan udara:

Kelebihan Penyejukan udara

• Tidak melepaskan bahan kimia ke dalam sistem pembentungan

• Keperluan penyenggaraan yang rendah

• Risiko terhadap kesihatan (legionnaires disease) lebih rendah

• Kos operasi yang rendah bagi kapasiti chiller yang kecil

Kekurangan Penyejukan udara

• Penggunaan tenaga yang tinggi

• Keperluan kepada infrastruktur elektrik yang lebih besar

• Kecekapan penyingkiran haba yang kurang

• Keperluan ruang yang lebih besar

• Tahap kebisingan yang tinggi bagi unit berkapasiti besar


34

Atas perkembangan teknologi dalam sistem penyaman udara, kini wujudnya sistem

yang membenarkan sambungan unit penyaman udara individu dibuat kepada unit

kondenser guna sama. Teknologi ini juga membenarkan operasi berbeza

(penyejukan dan pemanasan) berjalan dalam satu masa yang sama.

Sistem ini dapat menjimatkan penggunaan air di sesebuah premis apabila tiada

penggunaan menara penyejuk digunakan dalam operasinya. Walaubagaimanapun,

perekabentuk harus bijak menentukan sistem yang sesuai atas dasar tiada satu

sistem yang sempurna untuk semua jenis keadaan. Antara kelebihan dan

kekurangan sistem ini adalah seperti yang dijelaskan di bawah:

Kelebihan Sistem VRF

• Pemasangan yang mudah

• Kebolehan menentukan suhu yang lebih tepat berdasarkan keperluan satu - satu tempat

• Penjimatan ruang dalam meletakkan peralatan

• Sesuai untuk pejabat yang mempunyai kadar kepenghunian yang tidak tetap

• Risiko kesihatan yang lebih rendah

Kekurangan Sistem VRF

• Kos permulaan dan penyenggaraan yang lebih tinggi

• Penggunaan bahan penyejuk dalam kuantiti yang besar (risiko kebocoran bahan penyejuk lebih besar - impak alam sekitar)


35

Tahukah anda?

• Evaporative condenser mengurangkan jumlah air yang perlu di pam dan juga keperluan terhadap rawatan kimia - Bab 35 dalam ASHRAE handbook: HVAC system & equipment

Inisiatif 9: Penggunaan sistem evaporative air cooled

chiller

Sistem ini merupakan satu inovasi dalam teknologi penyaman udara di mana ianya

berupaya untuk mengurangkan penggunaan air berbanding sistem konvensional

bagi penyejukan air (water cooled chiller). Ini disebabkan oleh sistem perpaipannya

yang sangat pendek (rujuk rajah 23 di bawah) berbanding sistem konvensional

(daripada menara penyejuk hingga ke chiller). Sistem perpaipan yang pendek ini

terhasil daripada penggabungan fungsi chiller dan menara penyejuk dalam sebuah

unit. Walaupun sistem ini masih menggunakan air sebagai medium pemindahan

haba, namun kuantitinya adalah sedikit berbanding sistem konvensional.

Berdasarkan kepada rajah 23 di bawah, dapat dilihat bahawa pemindahan haba di

dalam sistem ini berlaku pada tiga (3) medium secara serentak di mana air di pam ke

bahagian atas dan dititiskan menerusi condenser coil. Air ini berfungsi bagi

menurunkan suhu pada bahan penyejuk (evaporative condenser coil). Di dalam

masa yang sama udara daripada luar disedut masuk dan berfungsi bagi

menyejukkan semula air sebelum ia masuk semula ke dalam tangki simpanan.

Rajah 23: Prinsip operasi sebuah sistem yang menggunakan evaporative condenser coil


36

Inisiatif 10: Penggunaan sistem pembersihan tiub

kondenser

Sistem pembersihan ini berfungsi dengan mengelakkan fouling daripada terbentuk

pada permukaan tiub kondenser tersebut. Pembentukan fouling ini akan

mengurangkan kecekapan operasi kondenser seterusnya meningkatkan tenaga

(kos) yang akan digunakan bagi pengoperasian sesebuah chiller. Dengan adanya

sistem ini, kadar pemindahan haba yang berlaku di dalam kondenser tersebut akan

sentiasa berada pada tahap kecekapan yang paling tinggi.

Sistem ini juga dilihat berpotensi dalam mengurangkan penggunaan air apabila kerja

penyenggaraan (mencuci tiub kondenser) tidak lagi perlu dijalankan. Selain daripada

itu, kesan daripada kadar pemindahan haba yang tinggi tadi juga akan menyebabkan

suhu air yang masuk ke dalam menara penyejuk adalah lebih rendah. Suhu yang

rendah ini akan mengurangkan kadar kehilangan air akibat daripada proses

penyejatan. Secara tidak langsung, sistem ini juga dapat membantu dalam

mengurangkan kos terhadap rawatan air yang perlu dijalankan di mana hanya

rawatan air bagi mengatasi masalah scaling sahaja yang diperlukan. Sistem

pembersihan ini juga boleh dikatakan sebagai sistem rawatan air tanpa bahan kimia.

Rajah 24: Sistem pembersihan tiub kondenser Rajah 25: Contoh bebola yang digunakan

Rajah 26: Perbezaan permukaan tiub kondenser sebelum dibersihkan (kiri) dan selepas dibersihkan

(kanan)


37

Inovasi : Ground source geothermal system

Kesemua sistem penyaman udara akan menjalankan proses penyingkiran haba bagi

mendapatkan suhu yang sesuai dalam sesebuah ruang. Untuk menyingkirkan haba,

perlu wujudnya kecerunan suhu. Sistem geoterma ini bertindak menyingkirkan haba

dengan menggunakan suhu yang rendah dan stabil di dalam tanah di mana paip

yang mengalirkan air dalam sistem ini akan ditanam di dalam tanah pada kedalaman

yang bersesuaian. Proses pemindahan haba akan berlaku sepanjang paip tersebut

berada di dalam tanah. Sistem paip tertutup (closed loop) yang digunakan akan

mengurangkan kadar kehilangan air seperti yang digunakan pada menara penyejuk.

Walaubagaimanapun, kajian yang lebih lanjut mengenai suhu dalam tanah di negara

ini perlu dijalankan terlebih dahulu bagi memastikan sistem ini dapat beroperasi

dengan sempurna. Sistem ini juga mempunyai kos awalan yang jauh lebih mahal

berbanding sistem konvensional (menggunakan menara penyejuk). Sistem ini

memerlukan kepada kerja – kerja penggerudian tanah dijalankan yang mampu untuk

meningkatkan kos pemasangan sebanyak lebih kurang 40% berbanding sistem

penyejukan konvensional.

Namun begitu, suhu dalam tanah yang sentiasa rendah dan stabil berupaya untuk

meningkatkan kecekapan sistem ini. Selain daripada kurangnya penggunaan air,

kelebihan yang ada sekiranya sistem ini digunakan termasuk operasi yang lebih

senyap, tiada risiko berlakunya legionnaires disease dan kos penyenggaraan yang

rendah.

Rajah 27: Konsep asas ground source geothermal system


38

SEKSYEN C: INISIATIF KECEKAPAN AIR BAGI

SISTEM PENCEGAH KEBAKARAN

Seperti sedia maklum, air merupakan komponen yang paling utama dalam

sesetengah sistem pencegah kebakaran. Tanpa air yang mencukupi, operasi bagi

pemadaman kebakaran akan menemui kegagalan. Maka dengan itu, inisiatif yang

digariskan di dalam seksyen ini tidak akan sama sekali mengabaikan isu

keselamatan kebakaran dalam mencapai matlamat kecekapan air.

Di antara sistem pencegah kebakaran yang melibatkan penggunaan air termasuk

sistem semburan automatik, sistem gelung hos, sistem pancur kering, sistem pancur

basah, pressurized hydrant serta high & low expansion foam system.

Inisiatif 1: Kitar semula air semasa pengujian

Sejumlah air dengan kuantiti yang banyak biasa diperlukan bagi menjalankan

pengujian ke atas sistem pencegah kebakaran. Dengan kaedah konvensional, air ini

biasanya dibuang begitu sahaja atau dialirkan terus ke sistem perparitan

berhampiran. Bagi mengelakkan pembaziran ini, rekabentuk sesetengah komponen

dan sistem perpaipan perlu diubahsuai.

Bagi tujuan menjalankan pengujian prestasi pam ke atas kesemua sistem pencegah

kebakaran, air tersebut boleh dialirkan semula ke dalam tangki dengan satu sistem

perpaipan tambahan.

Kebiasaannya sistem pencegah kebakaran perlu melalui proses ujian berkala seperti

yang telah ditetapkan oleh pihak JBPM bagi memastikan ianya sentiasa dalam

keadaan yang baik dan sedia untuk beroperasi sekiranya berlaku kebakaran. Antara

langkah yang boleh diambil dalam meningkatkan kecekapan air termasuk:


39

Bagi sistem semburan automatik, pengujian terhadap sistem ini dibuat dengan

memastikan penggera diaktifkan bila mana alarm test valve dibuka bagi

membenarkan aliran air melaluinya. Apabila injap ini dibuka, ia akan mensimulasikan

keadaan sebenar semasa berlakunya kebakaran. Kebiasaannya, air yang melalui

alarm test valve ini akan dialirkan terus ke sistem perparitan berhampiran.

Bagi mencapai matlamat mengoptimumkan penggunaan air, satu sistem perpaipan

perlu disediakan bagi mengalirkan semula air ini ke dalam tangki simpanan.

Rajah 28: Kedudukan paip (bertanda merah) yang perlu disambung kembali ke tangki simpanan air


40

Flow switch yang dipasang pada sistem semburan automatik perlu diuji secara

berkala (4 kali setahun). Untuk menjalankan ujian tersebut, sejumlah air perlu

dialirkan melalui flow switch bagi mengaktifkannya. Semasa ujian ini dilakukan, injap

pada paip yang bersambung dengan flow switch tersebut akan dibuka dan biasanya

air tersebut akan dialirkan terus ke sistem perparitan berhampiran.

Sama seperti ujian alarm valve di atas, di mana satu sistem perpaipan yang boleh

mengalirkan semula air tersebut ke dalam tangki simpanan perlu disediakan bagi

memastikan air daripada ujian tersebut dapat digunakan semula. Tangki simpanan

air yang dinyatakan di dalam kaedah ini merangkumi sebarang tangki simpanan air

(kecuali tangki simpanan air domestik) yang berada berdekatan dengan flow switch

tersebut.

Rajah 29: Kedudukan paip (bertanda merah) yang perlu disambung kembali ke tangki simpanan air


41

SEKSYEN D: INISIATIF KECEKAPAN AIR BAGI

SISTEM BEKALAN AIR DAN SANITARI

Sistem bekalan air melibatkan penggunaan air pada kapasiti tertentu mengikut

keperluan atau jenis bangunan. Sistem sanitari pula merupakan sistem perpaipan

untuk menyalurkan air kumbahan daripada bekalan air yang telah digunakan. Bagi

sistem bekalan air, potensi untuk penjimatan air adalah melalui rekabentuk yang

optimum manakala, sistem sanitari pula, air yang telah digunakan boleh dikitar

semula untuk pelbagai jenis tujuan.

Inisiatif 1: Kawalan tekanan

Tekanan air menjelaskan kekuatan aliran air di dalam sesebuah paip. Lebih banyak

air yang ditolak masuk ke dalam paip, lebih tinggi tekanan yang terhasil di dalam

paip tersebut. Pengurangan tekanan air pada kadar yang berpatutan di dalam paip

boleh mengelakkan berlakunya aliran air yang terlalu besar pada pili, mengurangkan

risiko kebocoran paip dan meningkatkan jangka hayat sistem.

Bagi bangunan – bangunan tinggi, air biasanya dipam kepada tangki simpanan yang

diletakkan di aras paling atas bangunan supaya ianya boleh beroperasi secara

graviti. Sekiranya hanya satu (1) tangki ini sahaja yang digunakan bagi

membekalkan air ke seluruh bangunan, tekanan bagi aras bangunan yang rendah

akan menjadi sangat tinggi. Terdapat tiga (3) kaedah yang boleh diaplikasikan bagi

merealisasikan tujuan mengawal tekanan air ini:

Injap pelega tekanan (pressure reducing valve) perlu dipasang pada setiap dua (2)

atau tiga (3) tingkat bangunan bagi memastikan tidak berlakunya tekanan air yang

terlalu tinggi di dalam paip yang berada di aras yang rendah. Jarak bagi

pemasangan injap ini adalah bergantung kepada tekanan minimum yang diperlukan

untuk setiap tingkat. Bagi memastikan injap ini dapat mengurangkan tekanan air

dengan berkesan; pemilihan saiz injap, faktor pemasangan (kaedah dan kedudukan)

serta penyenggaraan terhadap injap tersebut hendaklah sentiasa dititikberatkan.

Sebaik-baiknya satu (1) petunjuk tekanan hendaklah disediakan untuk tujuan

pemantauan bagi memastikan injap sentiasa berfungsi dengan mengurangkan

tekanan pada kadar yang telah ditetapkan.


42

Pengurangan tekanan juga boleh dicapai dengan mewujudkan zon bagi sistem

perpaipan dengan penyediaan intermediate tank. Kaedah ini biasa digunakan ke

atas bangunan – bangunan yang mempunyai ketinggian 35 tingkat dan ke atas.

Tangki ini akan ditempatkan pada aras yang paling tengah mengikut ketinggian

bangunan tersebut. Rajah 30 di bawah menunjukkan salah satu konfigurasi sistem

perpaipan yang melibatkan pemasangan intermediate tank. Selain daripada itu,

tangki tersebut juga berperanan dalam mengurangkan saiz motor (kW) dan pam

penggalak yang diperlukan bagi memindahkan air ke tangki simpanan (aras

bumbung).

Rajah 30: Sistem perpaipan dengan intermediate tank


43

Dengan mengandaikan bahawa setiap aras mempunyai kadar penggunaan air yang

sama banyak, berikut merupakan penetapan kapasiti yang dicadangkan untuk setiap

tangki:

(i) Jumlah isipadu air yang diperlukan pada keseluruhan bangunan = A liter

- Tangki sedutan (aras bawah) = 1/3 x A liter = B liter

- Intermediate tank = [2/3 x A liter] ÷ 2 = C liter

- Tangki sedutan (aras tengah) = 1/3 x C liter

- Tangki simpanan (aras bumbung) = 2/3 x C liter

Pembahagian isipadu air ini juga akan membantu dalam mengurangkan beban

terhadap struktur bangunan.

Sekiranya peralatan (fittings) di dalam tandas (WC dan urinals) memerlukan

simbahan tandas jenis flush valve, penggunaan flush valve bertekanan rendah

(tanpa menggunakan pam) lebih digalakkan berbanding jenis bertekanan

(menggunakan pam dan tangki hidro pneumatik). Walaubagaimanapun, perlu

dipastikan bahawa tekanan yang keluar pada setiap flush valve adalah di antara 5

hingga 6 psi. Tanpa menggunakan pam, saiz paip yang lebih besar diperlukan bagi

menghasilkan tekanan sedemikian terutamanya pada aras yang berdekatan dengan

tangki air.

Inisiatif 2: Kitar semula air sisa (grey water)

Grey water merupakan air buangan yang terhasil daripada tempat berwudhu,

perangkap lantai (kecuali tandas) dan tempat mandian yang mana boleh diguna

semula untuk aktiviti – aktiviti lain seperti pengairan tanaman, simbahan tandas dan

air menara penyejuk.

Grey water biasanya akan mengandungi kotoran seperti sisa makanan, bakteria,

rambut dan sebagainya. Meskipun grey water ini kelihatan kotor, namun ianya masih

selamat jika digunakan semula bagi pengairan tanaman dengan menjalani proses


44

tapisan yang minimum. Bagi tujuan selain daripada pengairan tanaman, ianya perlu

ditapis dan dirawat mengikut kepada keperluan penggunaan semula air tersebut.

Bagi peringkat permulaan, perkebentuk boleh mempertimbangkan untuk

menggunakan semula air tersebut bagi tujuan simbahan tandas.

Bagi memastikan penggunaan grey water ini dapat dimaksimumkan, adalah penting

untuk memasukkan sistem bagi mengumpul, merawat dan menyimpan grey water ini

ke dalam peringkat awal rekabentuk.

Mengitar semula grey water ini boleh diibaratkan sebagai serampang dua mata

apabila ianya tidak hanya mengurangkan jumlah penggunaan potable water tetapi

dalam masa yang sama, ianya turut mengurangkan jumlah air sisa yang masuk ke

dalam sistem pembentungan.

Bagi sesebuah premis yang menggunakan sistem penuaian air hujan, tangki air bagi

kedua – dua sistem tersebut boleh dikongsi bersama. Walaubagaimanapun perlu

dipastikan bahawa air yang masuk ke dalam tangki tersebut telah menjalani proses

tapisan mengikut keperluan kedua – dua sistem berkenaan.

Rajah 31: Skematik asas bagi sistem kitar semula air sisa


45

Walaubagaimanapun, sistem ini perlu dikhususkan untuk projek – projek tertentu

sahaja (projek berprofil tinggi atau projek – projek khas yang menjadi ikon negara)

disebabkan oleh terlalu banyak isu yang melibatkan kesihatan yang perlu diambil

kira. Di antara beberapa aspek yang perlu ditekankan dalam mengaplikasikan sistem

ini adalah air sisa yang dikumpul tersebut tidak boleh disimpan terlalu lama (tidak

lebih daripada 24 jam) dan juga meminumkan penggunaan air sisa yang dikitar

semula kepada manusia.

Secara asasnya, bagi sistem kitar semula air sisa ini, sistem yang mudah dan

ringkas adalah lebih baik berbanding sistem yang kompleks.

Inisiatif 3: Peralatan (fittings) cekap air

Penggunaan urinal tanpa air ini menggunakan konsep yang mudah dengan

beroperasi menggunakan tarikan graviti sahaja. Satu perangkap khas akan

dimasukkan ke dalam saluran urinal ke pembentung. Perangkap tersebut diisi

dengan air terlebih dahulu dan kemudiaannya dengan cecair yang menghalang bau

(liquid odor barrier). Cecair ini akan sentiasa berada di dalam perangkap tersebut

kerana ketumpatannya yang rendah berbanding air dan air buangan daripada badan

manusia. Rajah 32 menunjukkan bagaimana urinal jenis ini berfungsi.

Rajah 32: Urinal tanpa siraman air


46

Pemilihan peralatan (fittings) adalah digalakkan

untuk dibuat berdasarkan kepada penggunaan

air yang paling minimum.

Mengikut garis panduan skim pelabelan produk

cekap tenaga yang dikeluarkan oleh Suruhanjaya

Perkhidmatan Air Negara, terdapat 3 kategori

dalam sistem pelabelan tersebut yang terbahagi

kepada ‘cekap’, ‘sangat cekap’ dan ‘paling

cekap’. Pemilihan peralatan boleh dibuat

berdasarkan kepada label tersebut.

Sekiranya peralatan yang dipilih tidak

menggunakan label produk cekap tenaga,

perekabentuk boleh merujuk kepada jadual di

bawah bagi pemilihan peralatan:

Rajah 33: Label cekap air yang

dikeluarkan oleh SPAN

Peralatan (Fittings) Kadar alir nominal (liter/min) Kategori

Basin tap & mixer 6.0 – 8.0 Cekap

4.0 – 6.0 Sangat cekap

1.5 – 4.0 Paling cekap

Sink tap & mixer 6.0 – 8.0 Cekap



Shower tap & mixer 8.0 – 10.0 Cekap



Ablution tap & mixer 6.0 – 8.0 Cekap



Jadual A: Panduan kecekapan air berdasarkan kadir alir bagi tap (Sumber: Guidelines for Voluntary Water Efficient Products Labelling Scheme)


47

Peralatan (Fittings) Penggunaan air bagi setiap siraman (liter/flush)

Kecekapan

Water closet Full flush: ≤ 6.0

Partial flush: ≤ 3.5

Cekap

Full flush: ≤ 5.0


Sangat cekap

Full flush: ≤ 4.0


Paling cekap

Urinal 1.5 – 2.5 Cekap


≤ 1.0 Paling cekap

Jadual B: Panduan kecekapan air berdasarkan kadir alir bagi water closet dan urinal (Sumber: Guidelines for Voluntary Water Efficient Products Labelling Scheme)

Bagi meningkatkan lagi kadar kecekapan air bagi setiap peralatan yang dipilih,

peralatan tersebut boleh dilengkapi dengan alat atau sistem yang boleh membantu

dalam proses penjimatan air seperti dalam jadual di bawah:

Peralatan (Fittings)

Alat / sistem tambahan

Catatan

Basin tap, sink tap dan ablution tap

Self closing tap Perlu dilaraskan untuk beroperasi pada sela masa yang sesuai. Terlalu cepat akan menyebabkan kesukaran pada pengguna dan terlalu lambat boleh menyebabkan pembaziran air

Aerator Berfungsi dalam mengurangkan kadar alir dan menambah udara ke dalam aliran air

Flow restrictor

Sensor Perlu mempunyai tindak balas yang cepat dan tepat supaya matlamat memberi keselesaan kepada pengguna dan menjimatkan penggunaan air tercapai.

Shower tap Automatic shut off

Menghentikan aliran air secara automatic apabila ia mengesan penggunaan air telah mencapai satu jumlah yang telah ditetapkan. Pengguna perlu mengaktifkan semula bagi meneruskan penggunaan shower.


48

Tahukah anda?

• WC yang menggunakan sistem vakum ini hanya menggunakan kurang daripada setengah liter (< 0.5 L) air untuk setiap simbahan

Urinal Infra red sensor Siraman akan dilakukan sebaik sahaja sensor mengesan pengguna meninggalkan zon pengesanan. Sensor perlu dipasang dengan manual shut-off valve bagi mengelakkan berlakunya pembaziran air sekiranya sensor tersebut rosak.

Water closet (WC) Dual flush Boleh dilengkapi dengan sensor elektronik yang akan memilih mod siraman (full flush atau partial flush) yang bersesuaian bergantung kepada tempoh masa penggunaan WC tersebut.

Jadual C: Alat / sistem tambahan kepada peralatan (fittings) bagi penjimatan air

Inovasi : Sistem WC vakum

WC jenis ini menggunakan sedutan udara yang menghasilkan kesan vakum bagi

meminimumkan penggunaan air dalam proses simbahan bahan buangan.

Penggunaan WC jenis ini mampu menjimatkan hampir 80% jumlah air berbanding

penggunaan WC konvensional.

Sistem ini beroperasi dengan bantuan pam yang

menghasilkan keadaan vakum dalam proses

sedutan bahan buangan di mana aliran udara

dalam paip meningkat kepada sehingga 6 m/s.

Kebaikan lain yang diperolehi daripada sistem ini

termasuk memastikan keadaan dalam paip yang

lebih bersih, saiz paip yang digunakan adalah

lebih kecil, bahan paip yang lebih ringan seperti

PE atau PVC serta tidak memerlukan manhole.

Secara umumnya terdapat dua (2) jenis konfigurasi bagi sistem jenis ini iaitu

constant vacuum system (CVS) dan vacuum on demand (VOD) di mana ianya

bergantung kepada bilangan dan keperluan sistem sanitari pada sesebuah premis.

Bagi pemasangan di premis – premis seperti pejabat, sekolah, hospital dan

sebagainya, CVS lebih sesuai yang mana sistem ini boleh disambung kepada

bilangan tandas yang lebih banyak. Manakala sistem VOD lebih sesuai digunakan di

premis – premis persendirian bagi sambungan kepada tandas yang tidak melebihi

empat (4) unit. Perbezaan antara kedua – dua sistem ini ialah perpaipan dalam CVS


49

sentiasa berada di dalam keadaan vakum berbanding sistem VOD yang mana ianya

menghasilkan vakum pada masa tandas tersebut telah digunakan.

Rajah 34: Skematik bagi sistem CVS

Rajah 35: Skematik bagi sistem VOD

Antara kelebihan pada CVS adalah bilamana keadaan paipnya yang sentiasa dalam

keadaan vakum (tekanan negatif), akan mengurangkan risiko berlakunya tumpahan

sisa kumbahan meskipun terdapat kebocoran pada sistem paip. Manakala sistem

VOD pula hanya memerlukan keperluan tenaga elektrik yang rendah yang

memungkinkan penggunaan tenaga solar diaplikasikan pada sistem VOD tersebut.


50

SENARAI SEMAK KECEKAPAN AIR

Seksyen A: Umum

Bil Perkara Sistem

Penyaman

Udara

Sistem

Pencegah

Kebakaran

Sistem

Bekalan Air &

Sanitari

1 Tangki simpanan air dengan dua (2)

bahagian berasingan

2 Penggunaan sub meter

3 Overflow sensor pada paip limpah

4 Jenis level switch yang digunakan Float type

Electrode

Displacement

Lain – lain (nyatakan)

___________

Float type

Electrode

Displacement


___________

Float type

Electrode

Displacement


___________

5 Sekiranya level switch jenis float

digunakan, nyatakan jenis bahannya

PP

Keluli tahan karat

Tembaga

NBR

PTFE

ABS Resin


___________

PP

Keluli tahan karat

Tembaga

NBR

PTFE

ABS Resin


___________

PP

Keluli tahan karat

Tembaga

NBR

PTFE

ABS Resin


___________

6 Penggunaan sistem penuaian air

hujan


51

Seksyen B: Sistem Penyaman Udara

Bil Perkara Semakan

1 Sistem penyaman udara direkabentuk dengan penggunaan

menara penyejuk

(Jika tidak, terus ke perkara 12)

Ya Tidak

2 Jenis menara penyejuk yang digunakan Mechanical Draft

Natural Draft

3 Jenis rekabentuk menara penyejuk

Round type

Square type

4 Paip kondenser (ke menara penyejuk) berada pada paras

minimum

Ya Tidak

5 Lebih daripada satu (1) menara penyejuk yang berhubung

(jika ya, sila pastikan saiz menara dan ketinggian basin adalah sama dan

pelarasan float valve dibuat dengan betul)

Ya Tidak

6 Menara penyejuk dilengkapi dengan anti splash louvers Ya Tidak

7 Menara penyejuk dilengkapi dengan drift eliminator Ya Tidak

8 Pengawal konduktiviti digunakan bagi mengawal bleed /

blowdown water

Ya Tidak

9 Menara penyejuk dilengkapi dengan sistem side stream

filtration

Ya Tidak

10 Sistem rawatan air yang digunakan Chemical

Non-chemical

11 Terdapat sumber air alternatif digunakan

(Air laut / sungai / tasik, air bawah tanah, condensate water, grey water, air hujan)

Ya Tidak

12 Sistem penyaman udara yang digunakan

(Jika lain – lain sistem, nyatakan: _________________________)

Air cooled

VRF

13 Penggunaan sistem pembersih tiub kondenser Ada Tiada

14 Penggunaan sistem evaporative air cooled chiller Ada Tiada

15 Inovasi: Penggunaan sistem ground souce geothermal Ada Tiada


52

Seksyen C: Sistem Pencegah Kebakaran

Bil Perkara Semakan

1 Sistem pencegah kebakaran dilengkapi dengan paip kitar

semula air pengujian.

(Satu sistem perpaipan tambahan selepas pam bagi mengalirkan semula air ke dalam tangki)

Semburan automatik

Gelung hos

Pressurized hydrant

Pancur basah

Foam

2 Paip daripada Alarm test valve disambungkan ke tangki

simpanan air

Ya Tidak

3 Paip daripada Flow switch disambungkan ke tangki simpanan

air berhampiran (kecuali tangki air domestik)

Ya Tidak


53

Seksyen D: Sistem Bekalan Air & Sanitari

Bil Perkara Semakan

1 Nyatakan bilangan aras bangunan __________ tingkat

2 Rekabentuk sistem perpaipan dilengkapi dengan injap pelega

tekanan (PRV)

Ya Tidak

3 Rekabentuk sistem perpaipan dilengkapi dengan

intermediate tank

Ya Tidak

4 Terdapat penggunaan sistem flush valve

(Jika tidak, terus ke perkara 6)

Ada Tiada

5 Jenis flush valve yang digunakan Bertekanan

Tekanan rendah

6 Terdapat sistem kitar semula air sisa Ada Tiada

7 Terdapat penggunaan waterless urinal Ada Tiada

8 Penggunaan peralatan (fittings) yang mempunyai label cekap

air daripada SPAN

Basin tap

Sink tap

Shower tap

Ablution tap

Water closet

Urinal

9 Penggunaan tap yang dilengkapi dengan alat / sistem

tambahan bagi penjimatan air (self closing tap, aerator, flow

restrictor, sensor)

Ya Tidak

10 Penggunaan shower yang dilengkapi dengan automatic shut

off

Ya Tidak

11 Penggunaan urinal yang dilengkapi dengan infra red sensor Ya Tidak

12 Penggunaan water closet yang dilengkapi dengan dual flush Ya Tidak

13 Inovasi: Penggunaan sistem WC vakum Ada Tiada


54

RUJUKAN

1. SPAN (2013) “Guidelines for voluntary water efficient products labeling scheme”, Suruhanjaya

Perkhidmatan Air Negara

2. KTAK (2008) “Teks ucapan majlis perasmian kempen kesedaran penjimatan air kebangsaan”,

Kementerian Tenaga Air dan Komunikasi

3. Department of the Environment & Heritage (2006) “Water Efficiency Guide: Office & Public Buildings”,

Australian Governement

4. Department of Environment and Natural Resources (2009) “Water Efficiency Manual for Commercial,

Industrial & Institutional facilities”, State of North Carolina

5. AFED (2009) “Water Efficiency Handbook”, Arab Forum for Environment & Development

6. BSR/ASHRAE/USGBC/ASPE/AWWA Standard 191P (2012) “Standard for the Efficient Use of Water in

Building, Site and Mechanical System”, ASHRAE

7. Schultz Communications (1999) “Water Conservation Guide for Commercial, Institutional and

Industrial Users”, New Mexico Office of State Engineer

8. Sydney Water (2007) “Best Practise Guidelines for Water Conservation in Commercial Office

Buildings and Shopping Centres”, Sydney Water Corporation

9. Austin Water (2006) “Water Efficient Equipment and Design: A Guide for Non Residential

Construction and Development”, Austin Water Utility Conservation Division

10. V.J Aherne (2009) “Water Conservation in Cooling Tower”, The Australian Institute of Refrigeration, Air

Conditioning and Heating (AIRAH)

11. V.J Aherne (2011) “Non-Residential Evaporative Air Cooling System – Water Efficiency &

Conservation”, The Australian Institute of Refrigeration, Air Conditioning and Heating (AIRAH)

12. Pacific Northwest National Laboratory (2012) “Side Stream Filtration for Cooling Tower”, U.S

Department of Energy

13. Yale Wong “Resource Efficient Sanitary Systems for the Future & Its Suitability in Malaysia”

14. Integrated Fire Services Pty Ltd (2008) “Guide to Fire Sprinkler System Water Saving” Plumbing

Industry Commission

15. Kajale, A. & M, Winslett (2013) “Case Study on Condensate Recovery and Its Reuse at the University

of Alabama at Birmingham” Alabama Water Resource Conference 2013

16. Environment Agency (2008) “Greywater: an information guide” Environment Agency, United Kingdom

17. C.K Chang, Song Kok Fui, Ng wen Bin & Muhamad Hafiz Azizan (2013) “Comparison of Air Cooled

Chiller, Water Cooled Chiller & Hybrid Evaporative Air Cooled Chiller in Malaysia – A Review”

International Journal of Arts & Sciences

18. http://science.howstuffworks.com/environmental/green-tech/sustainable/ waterless-toilet4.htm

19. http://www.thesureseal.com/

20. Portal Rasmi Jabatan Metereologi Malaysia (http://www.met.gov.my/)

21. http://science.howstuffworks.com/transport/flight/modern/question314.htm

22. http://www.marioff.com/

23. http://tenpercent.com.sg/

24. http://www.allianceforwaterefficiency.org/blow_down_water_introduction.aspx

http://science.howstuffworks.com/environmental/green-tech/sustainable/%20waterless-toilet4.htm

http://www.thesureseal.com/

http://www.met.gov.my/

http://science.howstuffworks.com/transport/flight/modern/question314.htm

http://www.marioff.com/

http://tenpercent.com.sg/

http://www.allianceforwaterefficiency.org/blow_down_water_introduction.aspx


55

25. http://www.hbt.com.sg/

26. http://www.brighthubengineering.com/hvac/100882-hvacr-cooling-towers-and-their-types/

27. http://www.evac-train.com/Vacuumtoiletsystems.php

http://www.hbt.com.sg/

http://www.brighthubengineering.com/hvac/100882-hvacr-cooling-towers-and-their-types/

http://www.evac-train.com/Vacuumtoiletsystems.php


56

CAWANGAN KEJURUTERAAN MEKANIKAL

Ibu Pejabat JKR Malaysia

Tingkat 24 – 28, BLOK G

NO.6, JALAN SULTAN SALAHUDDIN

50480 Kuala Lumpur

www.jkr.gov.my/cawmekanikal

03-26108888

03-26189510

edisi 1: 2015epsmg.jkr.gov.my/images/5/52/kecekapanair.pdfdan garam tidak larut pada permukaan...

Documents