Dyscalculie én meer

Het protocol ERWD, een praktische aanpak voor ernstige

rekenwiskunde problemen en dyslaculie

Vier hoofdlijnen in het proces van

leren rekenen

1,2,3 … 4,5,6

1,2,3 … 4,5,6

2 … 3,4,5,6

2 … 3,4,5,6

2 … 4 … 6

2 + 2 + 2 = 6

5 … 6

5 + 1 = 6

10 signaalpunten (1)

S1: betekenis verlenen

S2: conceptvorming

10 signaalpunten (2)

Bij ontwikkeling van oplossingsprocedures:

S3: verwerven van basisbewerkingen

S4: leren van de tafels

S5: uitvoeren van complexere bewerkingen

S6: verwerven van algoritmes

2x3 = 6

3+3 = 6

6-3 = 3

6÷2 = 3

1,2,3 … 4,5,6

Samenhang ontdekken

Doorkijk naar de praktijk - 1

10 signaalpunten (2)

Bij ontwikkeling van oplossingsprocedures:

S3: verwerven van basisbewerkingen

S4: leren van de tafels

S5: uitvoeren van complexere bewerkingen

S6: verwerven van algoritmes

10 signaalpunten (3)

S7: goed ontwikkelde rekenwiskundige kennis en

procedures vormen de basis van vlot leren rekenen

S8: automatiseren en memoriseren (tafels, algoritmes)

S9: georganiseerd opslaan

van informatie in het

geheugen

S10: goede, op inzicht gebaseerde

oplossingsprocedures en strategisch denken en

handelen vormen de basis van het flexibel

toepassen.

10 signaalpunten (4)

Doorkijk naar de praktijk - 2

Twee modellen

• Het handelingsmodel

• Het drieslagmodel

Deze modellen helpen om het rekenproces

van kinderen te begrijpen, te analyseren

en daarop passende maatregelen te

nemen.

Het handelingsmodel

Handelingsmodel kun je gebruiken voor:

- Observeren

- Leggen van didactische accenten

- Bij rekenproblemen nog sterker:

- Langer noodzakelijk om koppelingen te leggen

- Langer werken aan onderliggende niveaus

- Wel doorwerken naar boven

- En koppelingen blijven leggen!

Doorkijk naar de praktijk - 3

Het drieslagmodel

Alleen deze week

20% korting

€ 220,--

Probleemoplossend handelen

Huiswerkopdracht: Lees blz 146 t/m 154 uit het Protocol ERWD

en de opdracht

Het drieslagmodel: observeren

Kan de leerling:

- Bij een context een bewerking

bedenken?

- Betekenis verlenen aan de

getallen in relatie tot de context?

- Bij een kale som een

context en /of een tekening

bedenken?

- Een tekening maken bij

een context

- …..

Het drieslagmodel: observeren

Kan de leerling:- De bewerking uitvoeren?

- En zo nee, lukt dat dan wel

- Met materiaal

- Met eenvoudiger getallen

- Mbv een model

- Welke oplossingsstrategie

past de leerling toe?

- Is deze oplossingsstrategie

efficiënt?

- Wat zou de volgende stap

kunnen zijn?

Het drieslagmodel: observeren

Gaat de leerling na:

- Of het antwoord kan kloppen

- Wat het antwoord (het getal) betekent

- Koppelt de leerling het

antwoord terug naar de

context?

- Terugblik op oplossings-

procedure

- ….

Observeren

Het drieslagmodel geeft het probleemoplossend

handelen weer, het lost de problemen niet op!

Het laat je op een bepaalde manier kijken naar

je onderwijs en geeft aanknopingspunten voor

afstemming.

Je kunt een eerste analyse / diagnose stellen: de

richting van de problematiek kun je vaststellen

Nader onderzoek is altijd nodig

Rekenzwakke leerlingen:

Zwakke begrijpend lezers

Bepaalde talige aspecten van de contexten

beïnvloeden het oplossingssucces

Grootste struikelblok:

Koppeling (reken)taal aan de voorstelling

Boodschap:

Signaleer problemen vroeg en:

Doe er wat aan!!!

Vier fasen

van fase naar fase

• Oefen met diagnostische gesprekken zoals

beschreven in hoofdstuk 7.

• Intern van fase groen naar geel

en van geel naar oranje

• Van oranje naar rood door extern

• geel, oranje, rood duurt max 0,5 jaar.

ERWD

1. Overall view

2. Visie en ambitie / uitgangspunten

3. Ontwikkelen beleidsplan rekenen

4. Uitlijnen zorgplan rekenen

5. Faciliteren van uitvoeren zorgplan

6. Ouders als partners

7. Afstemming met andere organisaties (netwerken)

8. Bovenschoolse samenwerking mbt deskundigheid

9. Op de hoogte van landelijk beleid

10.Stimuleren en faciliteren van deskundigheid

(professionalisering)

Stap 1: Management

1. Functionele gecijferdheid

2. Ontwikkeling van rekenwiskundige concepten als fundament

3. Ieder kind is anders

4. Afstemming van het onderwijsaanbod op de onderwijsbehoeften

5. Onderscheid tussen ernstige rekenwiskunde-problemen en dyscalculie.

6. Vroegtijdige signalering en onderkenning

7. Diagnosticerend onderwijzen en handelingsgerichte diagnostiek

8. Resultaatgerichte begeleiding

(zie hoofdstuk 1 en 2 Protocol)

ERWDUitgangspunten

1. Systematisch plannen van

- methodegebonden toetsen

- methode-onafhankelijke toetsen

2. Systematisch analyseren van toetsen

3. Evalueren van het rw-onderwijs

4. Ontwikkeling volgen en stimuleren van

individuele leerlingen (team)

ERWDStap 2: LOVS

1. Goed rw-onderwijs organiseren in groepen 1-4

2. Ontwikkeling van leerlingen volgen dmv

observaties

3. Idem op basis van toetsresultaten

4. Idem dmv van individuele gesprekken met

leerlingen

5. Adequaat beslissingen nemen.

5. Stimuleren van deskundigheid van leraren in groep

1-4

6. Samenwerken met VVE

ERWDStap 3: Signaleren + preventie

Fase groen Signalering Diagnostiek Begeleiding

De leerling

ontwikkelt zich

gemiddeld of goed

en functioneert in

de grote groep.

Resultaat:

+: naar fase ‘blauw’

0/-: naar fase

’geel’

Deskundigheid

minimaal op

spoor 1:

De leraar

observeert de

leerlingen volgens

aanwijzingen in de

methode.

Deskundigheid

minimaal op

spoor 1:

De interne

rekenexpert

ondersteunt de

leraar.

Hij analyseert

samen met de

leraar de resultaten

op de bloktoetsen

en het lovs en stelt

een groepsplan op.

Deskundigheid

minimaal op

spoor 1:

De begeleiding

vindt plaats volgens

aanwijzingen in de

methode.

Bij te weinig

aantoonbare

vorderingen gaat de

leerling naar fase

geel.

ERWDStap 4: fase groen

(zie ook blz 245)

Doorkijk naar de praktijk - 4

ERWDStap 4: fase groen

1. Goed rw-onderwijs / aandacht voor hoofdlijnen

2. Regelmatig professionalisering alle leraren;

methode-overstijgend

3. Observeren

4. Toetsresultaten analyseren en interpreteren

5. Afstemmen na de toets

6. Adequaat beslissingen nemen na elk blok.

Fase geel Signalering Diagnostiek Begeleiding

De leerling heeft

geringe problemen

op deelgebieden.

intern

max. 0,5 jaar

Resultaat:

+: naar fase

‘groen’

0/-: naar fase

‘oranje’

Deskundigheid

minimaal op

spoor 2:

De leraar

observeert

dagelijks op

specifieke

onderdelen, houdt

de vorderingen op

toetsen en lovs bij

en analyseert de

resultaten.

Deskundigheid

minimaal op

spoor 2:

De leraar voert

rekengesprekken

met de leerling,

analyseert het

resultaat en stelt

een

begeleidingsplan

op, eventueel

samen met de

interne

rekenexpert.

Deskundigheid

minimaal op

spoor 2:

De leerling krijgt

extra begeleiding in

een subgroep.

Bij te weinig of

geen aantoonbare

vorderingen gaat de

leerling naar fase

oranje.

ERWDStap 5: fase geel

Doorkijk naar de praktijk - 5

ERWDStap 5: fase geel

1. Diagnosticerend onderwijzen

2. Afstemmen onderwijs op subgroepjes /

werken met groepsplannen (hoofdlijnen!)

3. Werken met handelingsmodel en drieslagmodel

4. Resultaatgerichte begeleiding

5. Professionalisering leraren

Fase oranje Signalering Diagnostiek Begeleiding

De leerling heeft

ernstige

rekenproblemen

op enkele of alle

deelgebieden.

intern

max. 0,5 jaar

Resultaat:

+: naar fase ‘geel’

0/-: naar fase

‘rood’

Deskundigheid

minimaal op

spoor 3:

De leraar

observeert

dagelijks op

specifieke

onderdelen,

houdt de

vorderingen op

toetsen en lovs bij

en analyseert

samen met de

interne

rekenexpert de

resultaten.

Deskundigheid

minimaal op

spoor 3:

De leraar voert een

diagnostisch

gesprek met de

leerling, analyseert

samen met de

interne

rekenexpert het

resultaat en stelt

een individueel

handelingsplan op.

Deskundigheid

minimaal

op spoor 3:

Het schoolteam

voert de

begeleiding uit.

De leerstof en de

instructie worden

afgestemd op de

onderwijsbehoeften

van de individuele

leerling.

Bij te weinig of

geen aantoonbare

vorderingen wordt

de leerling

aangemeld voor

extern onderzoek.

ERWDStap 6: fase oranje

Doorkijk naar de praktijk - 6

ERWDStap 6: fase oranje

1. nog meer (individuele) afstemming

2. Ontwikkeling stimuleren (hoofdlijnen!)

3. Werken met handelingsmodel, drieslagmodel

4. Resultaatgerichte begeleiding

5. Professionalisering leraren

Fase rood Signalering Diagnostiek Begeleiding

De problemen zijn

hardnekkig. De

leerling wordt

aangemeld voor

extern onderzoek.

deels extern, deels

intern

Resultaat:

+: naar fase

‘oranje’

0/-: bijstellen

handelingsplan en

dyscalculie-

verklaring

blijvende

begeleiding in fase

rood.

Intern / extern:

De externe

deskundige

verzamelt

informatie over de

leerling

(zie hoofdstuk 8)

Extern / intern:

De externe

deskundige voert

het diagnostisch

onderzoek uit zoals

beschreven in

hoofdstuk 8.

Het team stelt een

individueel

handelingsplan op.

Intern / extern:

spoor 3

Het team voert de

begeleiding uit.

De leerstof en de

instructie worden

afgestemd op de

onderwijsbehoeften

van de individuele

leerling.

Indien nodig wordt

de begeleiding

uitgevoerd door

een externe expert

in nauw overleg

met de school.

ERWDStap 7: fase rood

ERWDStap 7: fase rood

1. Optimale individuele afstemming (hoofdlijnen,

modellen)

2. Resultaatgerichte begeleiding

3. Specifieke professionalisering leraren

ERWDStap 8: fase rood / extern

1. Extern onderzoek

2. Deskundigheid diagnosticus

3. Rekenexpert voor rekenonderzoek

4. Specifieke deskundigheid rekenexpert

ERWDStap 9: fase rood

1. Intensieve (individuele) begeleiding

2. Optimale afstemming

3. Specifieke deskundigheid rekenexpert

4. Specifieke professionalisering van enkele leraren in

de school of bovenschools

ERWDStap 10a: fase oranje

1. nog meer (individuele) afstemming

2. Resultaatgerichte begeleiding

3. Professionalisering leraren

ERWDStap 10b: fase rood

1. Optimale individuele afstemming

2. Intensieve begeleiding op basis van handelingsplan

3. Resultaatgerichte begeleiding

4. Specifieke professionalisering rekenexpert

ERWDStap 11: overdracht naar vo

1. Samenwerking tussen po en vo

2. Inhoudelijke overdracht

3. Afstemmen volgsystemen

4. Bevorderen doorgaande leerlijnen

Noteer voor jezelf

1. Wat neem je mee waar je ‘morgen’ mee

aan de slag kunt?

2. Wat ga je doen om hier verder in te

groeien?

3. Welke vraag wil je stellen voor een

mogelijk vervolg op deze morgen? (verzamelen via Leonard)