dasar tanah - sarawak

DASAR TANAHDI SARAWAK

2011

DASAR TANAHDI SARAWAK

2011

Edit Page.indd 15 6/3/11 3:19 PM

Hakcipta @ Jabatan Tanah Dan Survei Sarawak Cetakan Pertama 2011

Hakcipta terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian artikel, ilustrasi dan isi kandungan buku ini dalam apa jua bentuk dan dengan apa cara sekalipun, sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman atau cara lain sebelum mendapat izin bertulis daripada Jabatan Tanah dan Survei Sarawak.


ISI KANDUNGAN

Sekapur SirihSeulas Pinang

Prakata

BAB I Dasar Pembaharuan Surat Hak Milik Tanah 1

BAB II Dasar Kebenaran Untuk Berurus Niaga 7

BAB III Dasar Tanah Hak Adat Bumiputera 9

BAB IV Dasar Perladangan Secara Komersial 21

BAB V Dasar Pemilikan Hartanah Oleh Warga Asing dan 24Program Malaysia Rumah Keduaku

BAB VI Dasar Skim Pembesaran Kampung dan Penempatan Semula 26

BAB VII Dasar Setinggan 29

BAB VIII Dasar Pengambilan Balik Tanah 32

BAB IX Garis Panduan Perancangan 38

BAB X Garis Panduan Pertapakan Bangunan Atau Struktur Untuk 51 Aktiviti Penternakan Burung Walit Di Sarawak

Soalan - Soalan Lazim 55

SENARAI JADUAL

Jadual 1

Jadual 2

Jadual 3

3

4

45

Kadar premium perlanjutan surat hak milik tanah bagi lot kediaman, rumah kedai dan pertanian

Kadar premium perlanjutan surat hak milik tanah

Piawaian keperluan rumah kos rendah

Serangkap Madah

Syukur kita ke hadrat Ilahi di atas limpah kurnia dan rahmat yang telah diberikanNya kepada kita di Negeri Sarawak selama ini. Segala pembangunan yang kita kecapi selama ini adalah hasil gandingan padu pemimpin dan rakyat yang memberi kerjasama tanpa berbelah bagi.

Sudah lebih 45 tahun Sarawak membangun dalam Malaysia. Sepanjang tempoh tersebut, pelbagai perubahan telah kita saksikan dan pelbagai faedah pembangunan telah kita nikmati. Kita perlulah sedar bahawa setiap pembangunan itu menuntut sebuah pengorbanan. Pembangunan secara asasnya memerlukan tanah.

Doktrin pembangunan kerajaan, dalam merancang dan melaksanakan dasar tanah di negeri ini mengutamakan;

a. Perancangan pembangunan yang mapan dan lestari dengan mengambil kira pembangunan yang seimbang antara fi zikal dan mental. Pembangunan dirancang dengan memfokuskan infrastruktur pendidikan jangka panjang dalam usaha menyediakan sumber insan terpelajar, berfi kiran progresif dan mempunyai integriti yang tinggi.

b. Perancangan juga menjurus kepada penggunaan tanah secara optimum agar dapat menggerakkan aktiviti ekonomi yang sekaligus memberi keuntungan kepada negeri dan juga rakyat keseluruhannya. Tanah yang tidak dibangunkan secara sistematik tidak akan memberi keuntungan. Tugas kita ialah menjadikan tanah ini sebagai aset pemangkin melonjakkan negeri ini menjadi negeri maju dalam Malaysia sesuai dengan wawasan kita pada tahun 2020 dan wawasan pembangunan kita 2030.

c. Perancangan kerajaan juga mengambil kira keutamaan dan keperluan rakyat hari ini dan masa akan datang diberi perhatian sewajarnya. Pembangunan yang telah dilaksanakan dan akan dilaksanakan adalah bertunjangkan asas “Pembangunan daripada rakyat kepada rakyat dan untuk rakyat”. Sudah menjadi tanggungjawab kerajaan untuk memastikan sumber-sumber semula jadi yang kita ada dioptimumkan penggunaannya demi kesejahteraan negeri Sarawak yang kita cintai ini.

Sekapur SirihYang Amat Berhormat

Pehin Sri Haji Abdul Taib MahmudKetua Menteri Sarawak

Sekapur Sirih


Memang jelas kita berkehendakkan Sarawak menjadi sebuah negeri yang kompetitif di peringkat nasional dan global. Untuk mencapainya, kita perlu membuka ruang kepada pelabur luar untuk menyuntik modal seterusnya membantu kita membangunkan Sarawak. Pembangunan terutamanya di kawasan luar bandar yang melibatkan tanah hak adat Bumiputera akan memberi peluang kepada kawasan berkenaan untuk berkembang maju kerana ia sekaligus akan membangunkan bersama aspek ekonomi, infrastruktur dan sosial. Ia juga akan membuka peluang kepada penduduk setempat untuk mengubah taraf kehidupan kepada yang lebih baik.

Sebagai warga Sarawak juga, kita harus berbangga kerana kita telah diberi kepercayaan untuk membangunkan satu projek yang terbesar di Malaysia iaitu SCORE. Kita terpilih untuk melaksanakan projek ini kerana kita mempunyai sumber yang cukup. Kita memiliki tanah yang berpotensi untuk SCORE dan kita mempunyai kekuatan untuk membangunkan kepakaran sama ada sumber manusia dan teknikal untuk mencapai perancangan pembangunan melalui SCORE. Diharap setiap warga Sarawak melihat SCORE ini sebagai satu peluang untuk kita membangunkan Sarawak secara lebih komprehensif.

Akhir kata, syabas saya ucapkan kepada Jabatan Tanah dan Survei atas penghasilan julung-julung kali buku ini.

Sekian, terima kasih.


Di Sarawak, tanah merupakan sesuatu yang penting dan amat dekat dalam hati rakyat dan kerajaan. Bagi pemilik tanah, tanah merupakan harta yang tidak ternilai, apatah lagi jika ia tanah pusaka yang diwarisi turun-temurun. Di pihak kerajaan pula, tanah amat penting kerana ia merupakan suatu sumber ekonomi yang jika dibangunkan, pastinya mampu menyumbang kepada pendapatan negeri dan menjamin kesejahteraan rakyat.

Isu-isu berkaitan tanah sering digembar-gemburkan dalam media massa, dan apa sahaja topik berkaitan tanah pastinya tidak pernah gagal menarik perhatian ramai. Malah, isu tanah kerap dijadikan agenda utama oleh pihak-pihak tertentu yang memanipulasinya untuk memenuhi kepentingan individu-individu tertentu.

Kerajaan sedar akan betapa dinamik dan sensitifnya isu dan topik berkaitan tanah kepada penduduk Sarawak. Justeru, dasar-dasar tanah yang dirangka akan diteliti dan diperhalusi dengan mengambil kira kepentingan semua pihak sebelum ia dilaksanakan sepenuhnya. Namun, adakalanya suatu dasar yang baik dianggap tidak berkesan oleh rakyat kerana pelaksanaannya gagal akibat masalah koordinasi antara pelbagai agensi kerajaan.

Walaupun Jabatan Tanah dan Survei Sarawak merupakan agensi utama kerajaan yang menguruskan tanah di Sarawak, namun agensi-agensi kerajaan yang lain juga memainkan peranan yang tidak kurang pentingnya. Ini kerana pembangunan tanah melibatkan kerjasama pelbagai agensi kerajaan. Justeru, dalam memastikan pengurusan tanah dapat berjalan lancar dan pelaksanaan dasar-dasar tanah kerajaan berkesan, perlu bagi penjawat awam di agensi-agensi kerajaan negeri ini memahami asas dasar-dasar tanah negeri Sarawak yang dinamik.

Melalui penghasilan buku ini, Jabatan Tanah dan Survei telah mengorak langkah berkongsi pengetahuan dengan agensi-agensi kerajaan yang lain mengenai dasar-dasar tanah negeri ini. Penerangan yang diberikan mudah difahami dan penjawat awam boleh memanfaatkan buku ini untuk membantu mereka dalam memberi penjelasan kepada orang ramai berhubung dasar-dasar tanah yang dilaksanakan di negeri ini.

Akhir kata, saya ingin mengucapkan syabas dan tahniah kepada Jabatan Tanah dan Survei Sarawak atas kejayaan menghasilkan buku ini.

Yang Berhormat Datuk Amar Haji Awang Tengah

Ali HasanMenteri Perancangan dan Pengurusan Sumber II

dan Menteri Kemudahan Awam Sarawak

Seulas PinangSeulas Pinang


Perkhidmatan berkualiti ialah tunjang utama dalam jentera perkhidmatan awam negeri Sarawak dan dalam usaha merealisasikan ini, adalah penting untuk penjawat awam melengkapkan diri dengan pengetahuan dan kemahiran yang secukupnya. Penjawat awam yang memiliki pengetahuan yang meluas akan lebih berkeyakinan ketika berhadapan dengan pelbagai persoalan daripada masyarakat. Dalam hal ini, perkongsian pengetahuan sesama jabatan dan agensi kerajaan adalah amat digalakkan kerana ini dapat mempertingkatkan keberkesanan sistem penyampaian perkhidmatan kepada masyarakat.

Penghasilan buku Dasar Tanah di Sarawak menunjukkan bahawa Jabatan Tanah dan Survei Sarawak telah mengambil inisiatif untuk berkongsi pengetahuan berhubung dasar tanah yang sedia ada di negeri Sarawak. Buku ini menghimpunkan dasar-dasar tanah yang sedang diguna pakai dan ia dijelaskan dalam bahasa yang mudah difahami. Diharapkan dengan penerbitan buku ini, para penjawat awam akan lebih memahami dasar tanah yang menjadi panduan kepada pentadbiran dan pengurusan tanah di negeri Sarawak dan seterusnya membantu warga kerja perkhidmatan awam dalam memberi penjelasan kepada masyarakat setempat.

Ini sudah pastinya selari dengan konsep No Wrong Door kerana dengan adanya pengetahuan asas mengenai pentadbiran tanah, maka penjawat awam dari mana-mana jabatan atau agensi dapat membantu merungkaikan sebarang persoalan dan kemusykilan masyarakat berkaitan isu tanah. Pelanggan mengkehendakkan jawapan kepada persoalan mereka dengan kadar segera dan tidak mahu membuang masa dengan berkunjung daripada sebuah agensi kepada agensi yang lain. Dalam konteks ini, warga kerja dalam perkhidmatan awam haruslah berupaya menjalankan tugas intra jabatan dengan berkesan supaya mampu memenuhi kepuasan pelanggan.

Akhir sekali, syabas saya ucapkan kepada Jabatan Tanah dan Survei atas kejayaan menerbitkan buku ini.

Yang Berhormat Datuk Amar Haji Mohamad Morshidi Bin Abdul Ghani

Setiausaha Kerajaan Negeri Sarawak

Serangkap Madah


Dalam memenuhi kehendak dan permintaan masyarakat, adalah penting bagi pegawai kerajaan, terutamanya mereka yang berada di Jabatan Tanah dan Survei, berusaha menambah pengetahuan dalam dasar dan isu-isu semasa tentang tanah.

Warga kerja Jabatan Tanah dan Survei perlu memahami dengan jelas objektif dan rasional di sebalik setiap dasar yang dirangka untuk membolehkan maklumat yang tepat berkaitan dasar tanah disampaikan secara efektif kepada orang ramai.

Buku Dasar Tanah di Sarawak diterbitkan bertujuan untuk berkongsi dasar-dasar semasa kerajaan tentang pengurusan dan pentadbiran tanah dengan penjawat awam dan masyarakat umum. Dasar tanah telah diterangkan dengan ringkas dan dalam bahasa yang mudah difahami untuk membolehkan pembaca memahami dasar-dasar yang menjadi panduan Jabatan dalam melaksanakan peranan utamanya sebagai agensi dalam mentadbir dan mengurus tanah di negeri ini.

Akhir kata, saya ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada YAB Ketua Menteri Sarawak, Pehin Sri Haji Abdul Taib Mahmud, Menteri Perancangan dan Pengurusan Sumber II, Datuk Amar Haji Awang Tengah bin Ali Hasan dan Peguam Besar Negeri atas bimbingan mereka. Terima kasih juga saya ucapkan kepada semua pihak yang terlibat secara langsung dan tidak langsung dalam penghasilan dan penerbitan buku ini.

Datu Sudarsono OsmanPengarah Tanah dan Survei Sarawak

Prakata


Bab I

Dasar Pembaharuan Surat Hak Milik Tanah

Jenis Sistem Pegangan Tanah Di SarawakTerdapat dua jenis sistem pegangan tanah di Sarawak iaitu:

i) Freehold

Freehold bermaksud tanah yang diberi milik oleh kerajaan untuk tempoh yang berkekalan. Pengeluaran surat hak milik jenis ini tidak dikenakan sebarang pembayaran seperti premium dan cukai tanah. Contohnya, surat hak milik yang dikeluarkan ke atas tanah hak adat Bumiputera di bawah Seksyen 18 Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Namun demikian, sekiranya tanah ini dipindah milik luar dari keluarga waris terdekat, cukai tanah akan dikenakan.

ii) Leasehold

Leasehold bermaksud tanah yang diberi oleh kerajaan untuk pemilikan bagi tempoh tertentu, misalnya untuk tempoh 60 tahun atau 99 tahun. Hak milik ini dikeluarkan di bawah Seksyen 13 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) untuk pelbagai kegunaan seperti pertanian/perladangan, kediaman, komersial dan sebagainya.

Surat hak milik akan dikeluarkan kepada pemilik dengan bayaran premium dan cukai tanah kepada kerajaan. Premium dan cukai tanah yang dikutip merupakan suatu sumber hasil negeri bagi menyediakan kemudahan-kemudahan penting dan pembangunan infrastruktur kepada masyarakat.

Selepas tamatnya tempoh sesuatu pajakan/surat hak milik, tanah tersebut akan kembali menjadi tanah kerajaan. Walau bagaimanapun, pemilik tanah boleh memohon pemberimilikan

semula tanah tersebut.

Tempoh pegangan hak milik adalah bergantung pada kegunaan tanah yang diluluskan serta dasar yang diamalkan oleh kerajaan. Contohnya, di Sarawak, tempoh 60 tahun diberikan untuk kebanyakan kegunaan seperti perumahan, komersial, pertanian dan stesen minyak.

Di Singapura pula, stesen minyak hanya diberikan tempoh 30 tahun.

Di Sarawak, surat hak milik tanah yang diberikan tempoh 99 tahun lazimnya melibatkan pemberimilikan tanah yang memerlukan tempoh masa yang panjang dan kos yang tinggi bagi menyediakan tapak tanah sebelum dapat dibangunkan. Contoh, pemberimilikan tanah untuk tujuan pembangunan bercampur (mixed development) di kawasan yang melibatkan penambakan pantai.

Pembaharuan Surat Hak Milik TanahPermohonan pembaharuan surat hak milik tanah ialah permohonan

untuk melanjut atau menyambung tempoh surat hak milik tanah sedia ada.

Seksyen 26 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) memberi kuasa kepada Pengarah Tanah dan Survei untuk memperbaharui tempoh hak milik dan mengkehendaki supaya permohonan untuk melanjutkan atau memperbaharui pajakan tanah perlu dilakukan menjelang tamat tempohnya seperti berikut:

No person claiming under a document of title shall, in the absence of contrary provision contained in that document of title, have any right, to any renewal, whether upon the same conditions or otherwise, of the estate or interest thereby secured: Provided that, the Director may, upon such terms and conditions as he may impose, re-alienate the land covered by the document of title to the person who is the registered proprietor thereof.

Sebelum ini, tiada peruntukan dalam Kanun Tanah Negeri (Bab 81) yang membolehkan pembaharuan surat hak milik tanah dilakukan sebelum tamat tempoh hak milik. Sebelum pindaan dilakukan ke atas Seksyen 26 Kanun Tanah Negeri (Bab 81), Jabatan Tanah dan Survei

2

hanya boleh menerima permohonan pembaharuan surat hak milik yang baki tempohnya adalah lima tahun atau kurang.

Menyedari akan keperluan rakyat yang mahukan suatu kepastian bahawa tanah mereka akan diperbaharui hak milik, pada 26 Mei 2007, kerajaan telah mengumumkan dasar berkenaan dengan pembaharuan surat hak milik tanah. Dasar tersebut kemudian ditambah baik pada 4 Februari 2009.

Kadar premium untuk pembaharuan tempoh surat hak milik tanah telah sekali lagi ditambah baik dengan memperkenalkan kadar flat rate bagi lot-lot kediaman, lot komersial (shophouse) dan lot pertanian. Mulai berkuatkuasa pada 14 Mei 2010, kadar premium untuk pembaharuan tempoh surat hak milik bagi lot-lot kediaman, lot rumah kedai dan

Nota:• Menteri yang bertanggungjawab akan menetapkan amaun premium

yang dikenakan bagi kes-kes khas yang melibatkan kumpulan berpendapatan rendah atau di bawah paras kemiskinan berdasarkan merit setiap kes.

• Nilai pasaran semasa tanah berdasarkan tempoh hak milik yang belum

3

lot pertanian adalah seperti jadual berikut:

KediamanKadar Premium

60 tahun 99 tahun

Teres RM1,000 RM1,300

Berkembar RM3,000 RM3,900

Sesebuah RM6,000 RM7,800

Lokasi Rumah KedaiKadar Premium

60 tahun 99 tahun

Bandar-bandar Utama RM40,000 RM52,000

Bandar-bandar Sekunder RM20,000 RM26,000

Bandar Kecil RM10,000 RM13,000

Kategori Tanah Pertanian Kadar Premium (60 tahun)

Tanah Bandar RM5,000 seekar

Tanah Pinggir Bandar RM2,500 seekar

Tanah Desa RM200 seekar

Jadual 1 : Kadar premium perlanjutan surat hak milik tanah bagi lot kediaman, rumah kedai dan pertanian

3

Edit Page.indd 13 5/31/11 9:25 AM

4

hanya boleh menerima permohonan pembaharuan surat hak milik yang baki tempohnya adalah lima tahun atau kurang.

Menyedari akan keperluan rakyat yang mahukan suatu kepastian bahawa tanah mereka akan diperbaharui hak milik, pada 26 Mei 2007, kerajaan telah mengumumkan dasar berkenaan dengan pembaharuan surat hak milik tanah. Dasar tersebut kemudian ditambah baik pada 4 Februari 2009.

Kadar premium untuk pembaharuan tempoh surat hak milik tanah telah sekali lagi ditambah baik dengan memperkenalkan kadar flat rate bagi lot-lot kediaman, lot komersial (shophouse) dan lot pertanian. Mulai berkuatkuasa pada 14 Mei 2010, kadar premium untuk pembaharuan tempoh surat hak milik bagi lot-lot kediaman, lot rumah kedai dan

Nota:• Menteri yang bertanggungjawab akan menetapkan amaun premium

yang dikenakan bagi kes-kes khas yang melibatkan kumpulan berpendapatan rendah atau di bawah paras kemiskinan berdasarkan merit setiap kes.

• Nilai pasaran semasa tanah berdasarkan tempoh hak milik yang belum

3

lot pertanian adalah seperti jadual berikut:

luput (baki tempoh hak milik) tidak diambil kira.

• Bandar-bandar Utama (Primary Town)-Kuching, Sibu, Miri, Bintulu.

• Bandar-bandar Sekunder (Secondary Town)-Sarikei, Sri Aman, Kapit, Limbang, Mukah, Betong, Samarahan.

• Bandar Kecil (Rural Town)-Lundu, Asajaya, Niah dsb.

Walau bagaimanapun, kadar premium untuk lot komersial (selain daripada rumah kedai), lot industri, institusi/pejabat dan rekreasi masih mengunakan kadar asal seperti jadual berikut;

Jadual 2: Kadar premium perlanjutan surat hak milik tanah

** Nilai pasaran yang digunakan tidak merangkumi nilai pembangunan di atas tanah (improvement on the land).

*** Peratusan dalam jadual merujuk kepada peratusan perbezaan nilai pasaran.

Kegunaan Tanah

Sumber: Cawangan Tanah, Jabatan Tanah dan Survei

4

luput (baki tempoh hak milik) tidak diambil kira








Kegunaan Tanah


4









Kegunaan Tanah


4









Kegunaan Tanah


4


Perkara-perkara lain dalam pembaharuan surat hak milik tanah

Bilakah permohonan pembaharuan surat hak milik boleh dilakukan? Permohonan pembaharuan boleh dilakukan pada bila-bila masa

sebelum tamat tempohnya dengan syarat tanah tersebut tidak diperlukan oleh kerajaan untuk pembangunan dan penggunaan tanah tidak bercanggah dengan syarat kegunaan tanah.

Tempoh surat hak milik? Kerajaan telah memutuskan untuk membenarkan surat hak milik

tanah dilanjutkan kepada 60 tahun atau 99 tahun. Walau bagaimanapun, bagi tanah untuk kegunaan pertanian, tempoh maksimum ialah 60 tahun sahaja. Bagi tanah untuk kegunaan lain, pemilik/pemohon tanah mempunyai pilihan untuk memohon tempoh 60 tahun atau 99 tahun. Bagi pemilik/pemohon tanah yang memilih untuk melanjutkan tempoh hak milik tanah kepada 99 tahun, premium tambahan sebanyak 30% akan dikenakan.

Pembayaran premium secara ansuranPembayaran premium boleh dilakukan secara ansuran tahunan

dengan tidak melebihi 10 ansuran tahunan.

Faedah DasarSecara ringkasnya, faedah-faedah dasar pembaharuan surat hak milik

adalah seperti berikut:

i) Memberi jaminan pemilikan hak milik.

ii) Memudahkan urus niaga.

iii) Merupakan sumber kewangan untuk pembangunan tanah dengan membuat cagaran kepada institusi kewangan.

iv) Lebih fleksibel, iaitu boleh memilih 60 atau 99 tahun bagi pembaharuan hak milik kecuali bagi tanah untuk kegunaan pertanian.

v) Membenarkan bayaran premium dibuat secara ansuran tahunan, tetapi untuk tempoh tidak melebihi 10 tahun. Sarawak merupakan

5

negeri pertama di Malaysia yang mempraktikkan pembayaran secara ansuran.

vi) Kadar premium munasabah, berpatutan dan tidak membebankan pemilik tanah terutamanya bagi tanah untuk kegunaan kediaman, lot-lot kedai dan pertanian yang menggunakan kadar flat rate.

vii) Membenarkan pembaharuan surat hak milik dilakukan pada bila-bila masa.

6

BAB II

Dasar Kebenaran Untuk Berurus Niaga( Consent to Deal )

Urus niaga biasanya melibatkan tiga perkara utama: pindah milik, cagaran dan pajakan kecil. Hak milik bagi pemberimilikan tanah kerajaan biasanya dikenakan syarat sekatan urus niaga dengan klausa ‘No Transfer’ dan ‘No Sublease’ yang dinyatakan dengan jelas dalam syarat-syarat khas sesuatu surat hak milik.

Seksyen 13(1)(e) Kanun Tanah Negeri (Bab 81) memperuntukkan kuasa kepada Pengarah Tanah dan Survei untuk mengenakan syarat-syarat khas dan sekatan dalam pemberimilikan tanah seperti berikut:

subject to any such other conditions and restrictions as may be imposed by the Director.

Pemilik tanah perlu sedar bahawa syarat berkenaan telah dinyatakan semasa tawaran dikemukakan dan hanya setelah dipersetujui baharulah surat hak milik dikeluarkan.

Tiga sebab utama syarat sekatan dikenakan: menghalang sebarang urus niaga, mengelak spekulasi jual-beli tanah untuk keuntungan segera dan memastikan pemilik berdaftar membangunkan tanah yang berkenaan untuk tujuan asal ia diberi milik.

Rasional Syarat Kebenaran Berurus NiagaNiat atau tujuan kerajaan memberi milik tanah tersebut kepada

seseorang adalah untuk diusahakan atau digunakan sendiri untuk tujuan pertanian atau kediaman, bagi menjamin kehidupan yang lebih selesa dan membantu meningkatkan taraf sosio-ekonomi.

Jika tanah dijual kepada orang lain, keuntungan adalah bagi jangka

pendek, dan seseorang itu akan kembali tidak bertanah dan seterusnya boleh menyebabkan kehidupan kembali kepada tahap lama.

Namun demikian, pindah milik kepada anggota keluarga terdekat boleh dipertimbangkan sebab pemilik masih memperoleh manfaat daripada tanah berkenaan.

Permohonan Kebenaran BertulisPemilik tanah mesti mendapat kebenaran bertulis daripada pihak

berkuasa sekiranya ingin berurusan mengenai tanahnya yang mempunyai syarat sekatan. Pihak berkuasa yang dimaksudkan ialah Menteri yang bertanggungjawab ke atas tanah, Pengarah Tanah dan Survei, Residen dan Penguasa Tanah dan Survei.

Permohonan Membatalkan Syarat SekatanPemilik tanah boleh membatalkan syarat penghalang urusan sekiranya

tanah tersebut telah diusahakan sepenuhnya selaras dengan tujuan pemberimilikannya.

Pindah Milik Antara Keluarga TerdekatPermohonan pindah milik yang dilakukan antara keluarga terdekat

atas dasar kasih sayang boleh dirujuk kepada Penguasa Tanah dan Survei. Istilah keluarga terdekat adalah merangkumi hubungan antara suami isteri, ibu bapa dengan anak (khusus untuk anak yang sah di sisi undang-undang) atau datuk nenek dengan cucu. Pertimbangan juga dibuat untuk urusan pindah milik antara adik-beradik.

8

Bab III

Dasar Tanah Hak Adat Bumiputera

Semenjak zaman pemerintahan Rajah Brooke, tanah hak adat Bumiputera telah diiktiraf oleh pihak kerajaan dengan penggubalan undang-undang yang berkaitan dengan tanah.

Sebelum Pemerintahan Rajah 1841Sebelum Rajah Brooke mula memerintah Sarawak, tidak terdapat

undang-undang bertulis mengenai tanah. Oleh itu, tidak banyak yang diketahui tentang sejarah Undang-undang Tanah sebelum pemerintahan Rajah. Apa yang diketahui ialah tuntutan tanah hak adat Bumiputera adalah menurut undang-undang adat kaum yang berkenaan.

Semasa Pemerintahan Rajah Brooke 1841 - 1946Semenjak pemerintahan Rajah pada 1841, Rajah telah menyedari

tentang sensitifnya undang-undang adat berhubung dengan hak adat Bumiputera. Maka, tanah hak adat Bumiputera menurut adat resam sesuatu kaum telah mula diiktiraf oleh pemerintahan Rajah Brooke sejak tahun 1841 lagi. Ini terbukti apabila Rajah James Brooke menulis dalam Jurnal Bil. Satu yang menyatakan: “The fruit trees about the kampung, and as far as the jungle wound, are private property.”

Rajah Order IX 1875 mengiktiraf amalan umum kaum Bumiputera meneroka hutan tua. Dengan berbuat demikian, hak adat ke atas tanah telah diwujudkan, tetapi hak sedemikian akan hilang sekiranya tanah tersebut dibiarkan tidak terjaga.

Fruit Trees Order 1899 pula mengiktiraf adat resam kaum Iban, seperti yang dinyatakan di bawah:

“Any Dayak removing from a river or district may not claim, sell or transfer any farming ground in such river or district, nor may he prevent others farming thereon, unless he holds such land under a grant.” (Seksyen 2)

Perkara ini juga telah diputuskan oleh Mahkamah sebagai perisytiharan ke atas undang-undang adat yang sah (rujuk kes Udin ak Lampon lwn TR Utom).

Land Order 1920 mewujudkan satu kategori tanah yang dipanggil Pegangan Bumiputera di mana kaum Bumiputera dibenarkan untuk mendudukinya tanpa sebarang bayaran untuk menanam pokok buah-buahan.

Land Ordinance 1931 memberi pengiktirafan ke atas Tanah Pegangan Bumiputera di mana pajakan 99 tahun boleh dikeluarkan untuk tanah seluas tiga ekar tanpa bayaran (Seksyen 90). Ordinan ini juga membenarkan perisytiharan tanah untuk Kampung Melayu dan rumah-rumah golongan Bumiputera, dan mereka juga boleh menduduki tanah secara individu menurut hak adat (Seksyen 91).

Land Settlement Ordinance 1933 juga memberi pengiktirafan ke atas hak adat Bumiputera. Seksyen 66 memperuntukkan hak adat Bumiputera akan diiktiraf ke atas: -

i) tanah yang ditanam dengan pokok buah-buahan, apabila bilangan pokok berjumlah 20 pokok atau lebih bagi setiap ekar;

ii) tanah yang diduduki secara berterusan atau telah ditanam atau didirikan struktur dalam tiga tahun;

iii) tapak perkuburan atau makam; atau

iv) hak laluan

Secretariat Circular No. 12, 1939 mengiktiraf hak ke atas tanah yang diwujudkan dengan cara menebang hutan dara, dan keperluan untuk melindungi hak tersebut, tetapi menekankan tiada kaum atau individu boleh memiliki tanah lebih daripada yang diperlukan.

10

Tusun Tunggu 1952 ialah merupakan undang-undang adat Iban yang mengiktiraf hanya temuda sebagai hak adat Bumiputera melalui penerokaan hutan dara untuk bercucuk tanam dan mendudukinya. Temuda boleh juga diwarisi atau diperoleh melalui hadiah.

Undang Undang Tanah Antara 1948 Dan 1955Land Classification Ordinance 1948 ialah sebagai penambahan

kepada Land Ordinance 1931 dan Land Settlement Ordinance 1933. Ordinan tersebut memperuntukkan perkara-perkara seperti berikut:

• Klasifikasi tanah dan perlindungan hak Bumiputera.

• Kesan utama: Menyekat pemilikan tanah di dalam tanah kawasan Bumiputera oleh bukan Bumiputera [Bumiputera ialah sebagaimana yang didefinisikan di bawah Ordinan Interpretasi].

• Seksyen 3(1) Ordinan mengklasifikasikan tanah kepada lima:-

i) Tanah Zon Campur;ii) Tanah Kawasan Bumiputera;iii) Tanah Hak Adat Bumiputera;iv) Tanah Rizab; danv) Tanah Kawasan Pedalaman.

Land Classification (Amendment) Ordinance 1954 (Ordinance No. 3/1954) dan Land Classification (Amendment) Ordinance 1955 (Ordinance No. 1/1955) menyekat sama sekali pewujudan hak adat Bumiputera ke atas Tanah Zon Campur dan Tanah Kawasan Bumiputera.

Ordinan ini hanya membenarkan pewujudan hak adat Bumiputera dengan meneroka hutan ke atas Tanah Kawasan Pedalaman, tertakluk kepada pengeluaran permit di bawah Seksyen 10 oleh Pegawai Daerah. Walau bagaimanapun, dari segi amalan, pengeluaran permit telah dihentikan semenjak tahun 1964 atau sekitarnya.

Kesan dari kedua-dua Ordinan ini ialah hak adat Bumiputera tidak boleh diwujudkan ke atas Tanah Zon Campur dan Tanah Kawasan Bumiputera selepas 21 Mei 1954. Hak adat Bumiputera juga tidak boleh diwujudkan ke atas Tanah Kawasan Pedalaman selepas 16 April 1955 kecuali dengan permit bertulis daripada Pegawai Daerah.

11

Sistem Tanah Di Bawah Kanun Tanah Negeri (Bab 81) Selepas Tahun 1958

Kanun Tanah Negeri (Bab 81) menyatukan semua undang-undang awal tanah dan menjadikannya sebuah undang-undang yang lengkap.

Definisi Tanah Hak Adat Bumiputera (NCR)Seksyen 2, Kanun Tanah Negeri (Bab 81) mendefinisikan tanah hak

adat Bumiputera sebagai:-

(a) land in which native customary rights, whether communal or otherwise, have lawfully been created prior to the 1st day of January, 1958, and still subsist as such;

(b) land from time to time comprised in a reserve to which Section 6 applies; and

(c) Interior Area Land upon which native customary rights have been lawfully created pursuant to a permit under Section 10.

Seksyen 6(1) memperuntukkan:-

The Minister may by order signified in the Gazette declare any area of State land to be Native Communal Reserve for the use of any community having a native system of personal law and may, by such order or by subsequent order, declare that the customary law of such community in relation to the acquisition, transfer and transmission of rights and privileges in or over land, and in any building or other structure erected therein, shall apply with such modifications as may be specified or provided for in any such order.

Permit di bawah Seksyen 10 ialah permit yang dikeluarkan oleh Penguasa Tanah dan Survei. Permit ini dahulunya dikeluarkan oleh Pegawai Daerah.

Bagi kedua-dua seksyen tersebut, tarikh berkuat kuasa pewujudan hak adat Bumiputera adalah mengikut tarikh berkuatkuasanya pewartaan Native Communal Reserve dan tarikh permit dikeluarkan.

Pewujudan Hak Adat BumiputeraSeksyen 5(1) Kanun Tanah Negeri (Bab 81) memperuntukkan:–

12

As from the 1st day of January, 1958, native customary rights may be created in accordance with the native customary law of the community or communities concerned by any of the methods specified in subsection (2), if a permit is obtained under section 10, upon Interior Area Land. Save as aforesaid, but without prejudice to the provisions hereinafter contained in respect of Native Communal Reserves and rights of way, no recognition shall be given to any native customary rights over any land in Sarawak created after the 1st day of January, 1958, and if the land is State land any person in occupation thereof shall be deemed to be in unlawful occupation of State land and section 209 shall apply thereto.

Seksyen 5(2) Kanun Tanah Negeri (Bab 81) memperuntukkan –

The methods by which native customary rights may be created are -(a) the felling of virgin jungle and the occupation of the land thereby

cleared;(b) the planting of land with fruit trees;(c) the occupation or cultivation of land;(d) the use of land for a burial ground or shrine; or(e) the use of land of any class for rights of way.

Namun demikian, sehingga dokumen hak milik dikeluarkan ke atasnya, sesuatu tanah hak adat Bumiputera akan kekal sebagai tanah kerajaan. Mana-mana Bumiputera yang mendudukinya secara sah akan dikira sebagai pemegang lesen daripada kerajaan dan tidak dikehendaki untuk membayar cukai ke atasnya kecuali dan sehingga dokumen hak milik dikeluarkan kepadanya.

Persoalan sama ada hak Bumiputera tersebut wujud atau hilang akan ditentukan oleh undang-undang yang berkuat kuasa sebelum 1 Januari 1958 melainkan Kanun Tanah Negeri (Bab 81) ini membuat peruntukan sebaliknya.

Undang-undang relevan yang diguna pakai sebelum 1 Januari 1958 ialah Land Classification (Amendment) Ordinance 1954 (Ordinance No. 3/1954) dan Land Classification (Amendment) Ordinance 1955 (Ordinance No. 1/1955).

Kerajaan memandang serius terhadap pengesahan dan maklumat

13

palsu berhubung dengan wujudnya NCR. Bagi kesalahan membuat perisytiharan palsu, Seksyen 210 (e) Kanun Tanah Negeri (Bab 81) memperuntukkan -

No person shall -

(e) knowingly or wilfully or recklessly make or submit to any person referred to in section 3(1) or to any officer of the Department of Lands and Surveys, any declaration (whether on oath or otherwise), representation, statement or claim which is false or contains particulars which are false, concerning any matter or procedure made, to be done or complied with or to be submitted in pursuance of this Code.

Mereka yang didapati bersalah boleh dipenjara lima tahun dan didenda RM100,000.

Pengesahan Tanah Hak Adat BumiputeraDalam mengesahkan status tanah hak adat Bumiputera, Jabatan Tanah dan Survei menggunakan kaedah-kaedah seperti berikut:

• Maklumat ke atas interpretasi gambar foto udara sehingga tahun 1955;

• Peta Penggunaan Tanah terkini;

• Field Book, Cadastral Sheet; dan

• Maklumat daripada ketua kaum, warga tua di kampung, tuan punya tanah berdekatan dan penuntut tanah sendiri.

Sekatan Urus Niaga Ke Atas Tanah Hak Adat Bumiputera

Perenggan pertama Pekeliling Sekretariat No. 12, 1939 memperuntukkan, antara lain:

“Tujuan kerajaan adalah untuk menghalang mana-mana kaum terus kekal dalam kemiskinan dengan menjual tanah mereka kepada orang lain, sama ada bukan Bumiputera ataupun Bumiputera.”

14

15

Sebagai contoh, jika tanah hak adat Bumiputera dimiliki oleh kaum Iban, hak tersebut adalah dinikmati oleh kaum tersebut secara keseluruhannya, dan mana-mana ahli yang meninggalkan kaum tersebut untuk tinggal di tempat lain, haknya boleh diambil alih oleh ahli Bumiputera lain daripada kaum tersebut seperti kes Keteng bin Haji Li lwn T.K. Suhaili.

Tanah hak adat Bumiputera boleh diwarisi dan dijadikan sebagai hadiah oleh tuan punya kepada warisnya. Akan tetapi, urus niaga ke atas tanah hak adat Bumiputera dengan cara perjanjian jual-beli tidak dibenarkan. Rujuk kes-kes tersebut: Bisi ak Jinggot lwn Penguasa Tanah dan Survei Bahagian Kuching dan lain-lain, Sat ak Akum & Anor lwn Randong ak Charareng dan Sumbang ak Sekam lwn Engkarong ak Ajah.

Di bawah adat Melayu, tanah hak adat Bumiputera boleh dipindah milik kepada mereka dalam komuniti yang sama dan dalam kampung yang sama. Urus niaga tanah hak adat Bumiputera antara Bumiputera dan bukan Bumiputera sama sekali tidak dibenarkan menurut Seksyen 8(b) Kanun Tanah Negeri (Bab 81).

Pengambilan Balik Tanah Hak Adat BumiputeraHak adat Bumiputera ialah hak yang terhad dan tidak mutlak. Oleh

yang demikian, hak ini boleh hilang melalui pengambilan balik tanah hak adat Bumiputera oleh kerajaan dengan pembayaran pampasan.

Pengambilan balik hak adat ke atas tanah telah dibenarkan oleh undang-undang semenjak Land Order 1931 berkuat kuasa mulai 1 Januari 1932. Seksyen 92 Land Order 1931 memperuntukkan bahawa sekiranya mana-mana pegangan Bumiputera atau rizab bersama Bumiputera diperlukan untuk kegunaan awam, setelah dikeluarkan dengan notis kepada tuan punya tanah atau orang yang mendudukinya, pampasan akan dibayar oleh Penguasa Tanah dan Survei menurut keadaan yang dikira munasabah.

Keputusan mahkamah baru-baru ini memutuskan hak adat Bumiputera boleh ditamatkan oleh peruntukan-peruntukan berkanun yang jelas (rujuk Penguasa Tanah dan Survei Bahagian Miri lwn Madeli bin Salleh).

Seksyen 5(3) dan (4) Kanun Tanah Negeri (Bab 81) memperuntukkan pengambilan balik hak adat Bumiputera dan prosedur bagi pengambilan,


penentuan tuntutan pampasan untuk mereka yang haknya diambil balik dan proses timbang tara bagi mereka yang tidak berpuas hati terhadap tawaran pampasan Penguasa Tanah dan Survei.

Seksyen 5(3) dan (4) telah disahkan tidak bertentangan denganPerlembagaan Persekutuan (rujuk Jalang ak Paran dan Anor lwn Kerajaan Negeri Sarawak & Borneo Pulp and Paper Sdn Bhd).

Pampasan Ke Atas Pengambilan Balik Tanah Hak Adat Bumiputera

Pampasan mesti dibayar sekiranya hak adat Bumiputera diambil balik dalam kes pemberimilikan tanah kerajaan atau sekiranya tanah diperlukan untuk tujuan awam. Asas untuk pampasan ialah kehilangan hak untuk menduduki tanah hak adat Bumiputera yang tidak mempunyai surat hak milik.

Kadar pampasan untuk tanah hak adat Bumiputera:

(a) Ansi Rengan lwn Hoe Hung Sawmill Ltd Kuching Pampasan diberi berdasarkan hasil yang akan didapati oleh

plaintif daripada tanah sekiranya dia melaksanakan haknya untuk bertanam di atas tanah tersebut.

(b) Minister for Land and Mineral Resources lwn Bilam ak Chandai Penentuan nilai tanah mengambil kira harga jualan yang bona fide ke atas tanah berhak milik yang berhampiran.

Di bawah Seksyen 5(3) Kanun Tanah Negeri (Bab 81), kerajaan boleh memperuntukkan tanah lain untuk menggantikan tanah hak adat Bumiputera yang diambil balik (rujuk kes Penguasa Tanah dan Survei Bintulu dan dua lagi lwn Amit bin Salleh dan dua lagi).

Hak adat Bumiputera tidak akan diberi milik atau digunakan untuk tujuan awam sehinggalah semua hak telah diserah atau diambil balik dengan pembayaran pampasan.

16


Undang-Undang Lain Yang Mengawal Tanah Hak Adat Bumiputera

Native Courts Ordinance 1992

Ordinan Mahkamah Bumiputera mempunyai bidang kuasa ke atas pertelingkahan tanah hak adat Bumiputera yang melibatkan sesama kaum yang mengamalkan undang-undang adat Bumiputera yang sama. Seksyen 22 Ordinan tersebut memberi kuasa kepada Mahkamah Bumiputera untuk mengeluarkan arahan kepada Pengarah Tanah dan Survei untuk menguat kuasa Perintah Terakhir Mahkamah Bumiputera berkaitan dengan sebarang tuntutan atau pertikaian ke atas tanah yang mana tiada surat hak milik tanah yang dikeluarkan oleh Pejabat Tanah. Arahan tersebut adalah sama seperti Perintah Penyelesaian yang diputuskan oleh Pegawai Penyelesaian di bawah Seksyen 95 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) yang harus dikuat kuasa atau diselesaikan dengan kaedah yang disediakan di bawah seksyen 95(2) dan (3) dan seksyen 96 Kanun Tanah Negeri. Pengarah Tanah Dan Survei akan diberikan salinan Perintah yang dikeluarkan dan jika beliau tidak berpuas hati ke atas Perintah tersebut, Pengarah hendaklah membuat bantahan bertulis dalam tempoh 21 hari kepada Mahkamah dengan menyatakan bantahan ke atas keputusan tersebut. Jika Pengarah tidak membuat bantahan terhadap perintah terakhir tersebut, maka perintah akan berkuat kuasa seperti dalam Perintah Penyelesaian. Bagi maksud seksyen 22 di atas, Perintah Terakhir ditakrifkan sebagai Perintah yang dikeluarkan oleh Mahkamah Bumiputera di mana tiada rayuan diterima oleh mahkamah tersebut dalam masa yang ditetapkan untuk rayuan.

Native Customary Laws Ordinance (Cap. 51)

Yang Di-Pertua Negeri di Dewan Undangan Negeri boleh meminda sistem undang-undang Bumiputera menurut persetujuan ramai dalam sesuatu kaum.

Forests Ordinance (Cap. 126)

Sebelum Menteri mengisytiharkan mana-mana tanah kerajaan sebagai Rizab Hutan, Hutan Terkawal atau Hutan Guna Sama, Residen akan mengeluarkan Notis Perisytiharan dalam bahasa Inggeris dan bahasa Melayu yang menunjukkan lokasi dan had keluasan cadangan untuk dirizab atau had kawasan hutan. Notis perisytiharan akan memaklumkan

17


kepada mana-mana orang yang ingin membuat tuntutan ke atas hak agar mengemukakan tuntutan tersebut di Pejabat Daerah dalam tempoh yang dinyatakan dalam perisytiharan tersebut yang tempohnya tidak kurang daripada tiga bulan.

Prosedur Pengeluaran Hak Milik Seksyen 18 Ke Atas Tanah Hak Adat Bumiputera

Permohonan Tanah Secara Individu

Permohonan tanah secara individu baik yang melibatkan tanah kerajaan mahupun tanah hak adat Bumiputera adalah amat aktif sebelum tahun 1964. Namun, setelah mengambil kira keputusan Laporan Jawatan Kuasa Tanah 1962, amalan memproses permohonan tanah secara individu telah dihentikan pada Jun 1964 kerana didapati amalan ini mengambil masa yang lama dan tidak menguntungkan dari segi pembangunan ekonomi ke atas tanah.

Walau bagaimanapun, kerajaan masih lagi mempertimbangkan mana-mana permohonan individu atau berkumpulan sekiranya tanah yang dipohon telah diduduki dan diusahakan sepenuhnya. Bagi tanah hak adat Bumiputera yang tidak diusahakan, tuan punya tanah akan dinasihati untuk membangunkannya menerusi Pembangunan Tanah Hak Adat Bumiputera dengan kerjasama agensi seperti FELCRA, SALCRA dan PELITA.

Operasi Penyelesaian

Operasi Penyelesaian ialah proses mengukur dan menentukan hak ke atas tanah, untuk membolehkan tanah berkenaan didaftar dalam Daftar Tanah. Proses ini diperuntukkan dalam Bahagian V Kanun Tanah Negeri (Bab 81).

Namun demikian, operasi ini mengambil masa yang lama dan melibatkan kos yang tinggi. Pengeluaran hak milik tanah melalui kaedah ini juga hanya berteraskan kepada pengeluaran hak milik dan bukannya pembangunan tanah. Akibatnya, banyak hak milik yang dikeluarkan melalui operasi ini telah dijual dan berpindah milik kepada pihak ketiga semata-mata untuk mendapat keuntungan yang cepat.

18


Pengukuran Kampung Tradisional

Kampung tradisional merupakan kampung yang telah lama wujud, sama ada di kawasan yang telah diwartakan sebagai Tanah Gunasama Bumiputera mahupun yang belum diwartakan. Kampung tradisional juga merangkumi kampung Bidayuh yang mempunyai rumah-rumah yang didirikan secara berasingan.

Pengukuran ini akan memberi jaminan hak milik ke atas tanah yang diduduki.

Kriteria bagi menentukan keutamaan untuk mengukur kampung tradisional ini ialah dengan mengambil kira kawasan kampung adalah kawasan yang telah lama wujud dan mempunyai prasarana seperti jalan raya, sekolah, hospital, dan lain-lain. Kampung tersebut mestilah padat dengan rumah kediaman dan mempunyai jalan keluar masuk ke setiap rumah kediaman yang sedia ada. Selain itu, penduduk kampung tersebut mestilah tidak mempunyai sebarang pertikaian tuntutan sempadan kawasan rumah kediaman.

Hak milik di bawah Seksyen 18 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) yang dikeluarkan untuk kampung tradisional merupakan geran tanpa bayaran premium, bayaran ukur, bayaran cukai tanah tahunan dan bayaran persediaan hak milik. Tempoh hak milik ialah kekal selama-lamanya (perpetuity).

Konsep Baharu Pembangunan Tanah Hak Adat Bumiputera

Konsep Baharu Pembangunan Tanah Hak Adat Bumiputera mula dilaksanakan pada bulan September tahun 1994.

Konsep Baharu Pembangunan Tanah Hak Adat Bumiputera menggabungkan tanah hak adat Bumiputera yang bersaiz kecil tetapi bersambungan (contiguous) untuk dibangunkan secara komersial demi meningkatkan taraf hidup penduduk Bumiputera luar bandar.

Dengan adanya persetujuan yang dibuat oleh tiga pihak (tripartite arrangement) iaitu sektor swasta sebagai pelabur, tuan punya tanah, dan

19


Lembaga Pembangunan dan Lindungan Tanah (PELITA) sebagai agen pengurusan dan pemegang amanah untuk tuan punya tanah hak adat Bumiputera, hak milik tanah akan dikeluarkan kepada syarikat usaha sama (JVC) untuk tempoh 60 tahun, (iaitu dua pusingan penanaman). Setiap pihak iaitu pelabur, tuan punya tanah hak adat Bumiputera dan PELITA akan masing-masing memegang ekuiti sebanyak 60%, 30% dan 10% .

Pelabur dan PELITA membayar syer mereka dengan bayaran modal sementara tuan punya tanah menyumbang syer mereka melalui balasan ke atas penggunaan tanah mereka dengan nilai RM1,200 sehektar. Selepas 60 tahun syarikat tersebut beroperasi, dan setelah tamat tempoh pegangan hak milik JVC, tawaran akan diberi kepada tuan punya tanah hak adat Bumiputera sama ada untuk menyambung JVC yang sama atau menubuh syarikat baharu. Sekiranya pemilik tanah tidak lagi berhasrat untuk menyambung JVC, mereka boleh memohon untuk dikeluarkan hak milik seksyen 18 untuk tanah hak adat Bumiputera mereka.

Inisiatif Baru Tanah Hak Adat Bumiputera

Inisiatif Baru Tanah Hak Adat Bumiputera memberikan pengiktirafan berterusan dan jaminan jangka panjang terhadap pemilikan tanah hak adat Bumiputera. Melalui Inisiatif Baru ini, tanah hak adat Bumiputera yang telah diukur boleh dibangunkan bersama-sama dengan agensi kerajaan yang lain seperti FELCRA, PELITA, SALCRA dan sebagainya.Ini sekaligus menambah nilai ke atas tanah serta mempermudahkan usaha membangunkan tanah secara komersial untuk kesejahteraan pemilik tanah.

Inisiatif Baru ini melibatkan pemilik tanah yang merangkumi pelbagai kaum Bumiputera di seluruh negeri Sarawak.

Inisiatif Baru ini dilaksanakan melalui pendekatan dua peringkat. Pada peringkat pertama, ukur keliling akan dijalankan ke atas tanah hak adat Bumiputera dan kemudiannya tanah tersebut diwartakan sebagai Rizab Gunasama Bumiputera di bawah Seksyen 6 Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Pengukuran ini akan mengasingkan tanah hak adat Bumiputera yang tulen daripada tanah kerajaan dan ini seterusnya akan mengelakkan berlakunya pencerobohan dan pertikaian antara pemilik tanah.

Dalam peringkat kedua, pengukuran secara individu akan dijalankan dan ini diikuti oleh pengeluaran surat hak milik dalam tempoh yang bersesuaian di bawah Seksyen 18 Kanun Tanah Negeri (Bab 81).

20


Bab IV

Dasar Perladangan Secara KomersialPembangunan ladang berskala besar bermula aktif selepas tahun 1981,

melalui dasar perladangan secara komersial, di mana tanah kerajaan diberi milik kepada syarikat swasta untuk tujuan perladangan kelapa sawit.

Berikut adalah ciri-ciri pemberimilikan tanah kerajaan untuk perladangan secara komersial:

i) Melibatkan saiz tanah yang luas, modal yang besar dan mempunyai kepakaran mengurus oleh pihak pelabur;

ii) Saiz tanah melebihi 100 ekar;

iii) Syarikat swasta yang diluluskan untuk memajukan tanah kerajaan akan diberikan surat hak milik sementara [Provisional Lease (PL)]. Tiada pengukuran dijalankan untuk pengeluaran PL; dan

iv) Tanah hak adat Bumiputera, tanah berhak milik, tanah guna sama Bumiputera dan halangan lain seperti rizab hutan, kawasan di bawah Lesen Penanaman Hutan (LPF), kawasan tadahan hujan dan sebagainya perlu dikecualikan daripada kawasan PL.

Syarikat swasta yang diberi milik tanah berperanan memastikan tanah tersebut dijadikan sebagai aset dengan membangunkan dan mengusahakan tanah tersebut dengan sebaik-baiknya untuk maksud perladangan yang dapat memberikan faedah maksimum kepada penduduk-penduduk tempatan serta menjana ekonomi negeri. Penglibatan sektor swasta dalam pembangunan tanah juga mampu menyumbang kepada pembangunan secara terancang dari segi pembangunan fizikal, dan seterusnya memberi impak yang besar kepada pembangunan negeri secara keseluruhannya.

Sebelum dasar perladangan secara komersial ini diperkenalkan,

pemberimilikan tanah kerajaan adalah berdasarkan sistem permohonan secara individu. Sistem permohonan tanah secara individu yang diamalkan sejak sebelum Jun 1964 hingga tahun 1980-an menggunakan pendekatan berikut: Skim Tanah Berkelompok (BAS), Operasi Penyelesaian dan permohonan ke atas tanah-tanah bersaiz kecil.

Walau bagaimanapun, pendekatan ini didapati mempunyai kelemahan-kelemahan seperti berikut:

i) Rumit dan kurang cekap serta bersifat kecil-kecilan;

ii) Tidak memberi keuntungan ekonomi yang lumayan kerana tanah bersaiz kecil dan tidak berskala ekonomi;

iii) Hanya pertanian tradisional dan sara diri dijalankan.

Selepas tahun 1981, kerajaan mula mengeluarkan PL di bawah Seksyen 28 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) untuk perladangan berskala besar bagi membenarkan para pelabur untuk memasuki kawasan yang berkenaan untuk memulakan pembangunan.

Pada September 1994, konsep Pembangunan Tanah Hak Adat Bumiputera diperkenalkan dan dilancarkan pada tahun 1995. Sejak tahun 2005, kerajaan turut mengamalkan pemberimilikan melalui pendekatan permohonan berkumpulan.

Bagi mengoptimumkan penggunaan tanah di kawasan luar bandar, maka pada tahun 2008, kerajaan memperkenalkan pendekatan pemberimilikan tanah kerajaan secara berkumpulan melalui Ladang Rakyat dan Ladang Sejahtera di bawah program Lonjakan Mega/Agropolitan (program menghapus kemiskinan).

Bagi mempercepat pembangunan tanah secara komersial, kerajaan mengenakan syarat dalam PL yang menyatakan bahawa pemegang PL mestilah melaksanakan pengukuran perimeter berdasarkan sempadan PL yang diluluskan dalam tempoh dua tahun dari tarikh pendaftaran PL.

Kaedah Pembayaran PremiumPembayaran premium boleh dilakukan sekali gus atau secara ansuran bagi tempoh tidak melebihi 10 tahun. Semua permohonan mesti dirujuk kepada Pengarah Tanah dan Survei untuk pertimbangan.

22

Faedah Dasar Dasar ini telah memberi faedah dari segi pembangunan fizikal, ekonomi dan sosial, seperti berikut:

i) Penggunaan tanah secara maksimum;

ii) Tanah tidak terbiar;

iii) Pembangunan ekonomi serta pulangan yang lumayan;

iv) Mengurangkan migrasi penduduk luar bandar ke kawasan bandar;

v) Sumber hasil kepada negeri melalui premium dan cukai tanah tahunan;

vi) Lebih banyak tanah kerajaan telah didaftar melalui proses pemberimilikan dan meningkatkan pendaftaran di bawah Sistem Torren;

vii) Tuntutan tanah secara sahih atau sebaliknya dapat diselesaikan dan ini menjimatkan masa;

viii) Membantu meningkatkan kualiti kehidupan penduduk setempat dengan menawarkan peluang pekerjaan, memberikan sumber pendapatan yang tetap serta membangunkan sesebuah kawasan;

ix) Mewujudkan kemudahan prasarana, contohnya jalan raya;

x) Mempercepat pembangunan tanah;

xi) Nilai tanah di kawasan sekitarnya meningkat;

xii) Pemindahan teknologi dalam sektor perladangan dilaksanakan secara terancang.

23

Bab V

Dasar Pemilikan Hartanah Oleh Warga Asing Dan Program Malaysia Rumah

Keduaku

Secara amnya, warga asing* tidak dibenarkan memperoleh tanah di Sarawak tanpa kelulusan daripada Menteri,** menurut peruntukan Seksyen 13A & 13B Kanun Tanah Negeri (Bab 81).

* Warga asing merujuk kepada bukan warga Malaysia dan bukan pemastautin tetap di Sarawak

** Menteri merujuk kepada Menteri Perancangan dan Pengurusan Sumber

Walau bagaimanapun, menurut peruntukan Seksyen 13E(1) Kanun Tanah Negeri (Bab 81), sekiranya Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri mendapati bahawa ia memberi manfaat kepada negeri dari segi ekonomi atau untuk tujuan menggalakkan kemasukan pelaburan asing ke negeri ini, maka, Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri boleh, melalui warta kerajaan, mengisytiharkan kawasan-kawasan tertentu sebagai kawasan pembangunan khas yang terkecuali daripada halangan milikan asing untuk tujuan-tujuan berikut:

i) Pusat peranginan;

ii) Pusat rekreasi;

iii) Kompleks perniagaan pencakar langit;

iv) Lot-lot perindustrian termasuk zon bebas yang diwujudkan di bawah Akta Zon-Zon Bebas 1990 [Akta 438] dan rumah kediaman di dalam lot-lot industri dan zon bebas;

v) Kawasan kediaman khas untuk pekerja asing; atau

vi) Kawasan pembangunan di bawah Regional Corridors Development Authorities Ordinance (RECODA) 2006.

Pengecualian diberikan juga di bawah Seksyen 13E(2) Kanun Tanah Negeri (Bab 81) yang menyatakan warga asing dibenarkan untuk membeli hartanah mengikut syarat-syarat seperti berikut:

i) Membeli rumah yang berharga tidak kurang daripada RM300,000 dengan syarat perolehan itu terhad kepada “single foreigner purchaser, individually or a company registered in Malaysia and fully owned by foreigner” ;

ii) Membeli rumah bersurat hak milik strata; atau

iii) Membeli/memperoleh tanah di dalam kawasan pembangunan khas (terkecuali daripada halangan milikan asing).

Program Malaysia Rumah Keduaku (MM2H)Dengan adanya peruntukan Seksyen 13E Kanun Tanah Negeri yang

membenarkan warga asing memiliki tanah di Sarawak dalam keadaan-keadaan yang tertentu, ini telah menyumbang kepada pelaksanaan Program Malaysia Rumah Keduaku (MM2H). MM2H dipromosikan oleh kerajaan Malaysia melalui Kementerian Pelancongan Malaysia bagi membenarkan warga asing yang memenuhi kriteria tertentu supaya tinggal di Malaysia untuk tempoh sepanjang yang mungkin dengan pas lawatan sosial (Multiple Entry Visa).

Pas lawatan sosial diberi tempoh 10 tahun dan boleh diperbaharui. Program ini terbuka untuk semua rakyat negara asing yang diiktiraf oleh Malaysia, tanpa mengira keturunan, agama, jantina atau usia. Program ini juga membenarkan pemohon untuk membawa bersama pasangan, ibu bapa dan anak-anak mereka. Bagi warga asing yang ingin bersara di Malaysia selepas luputnya permit kerja, mereka juga layak untuk memohon supaya terus tinggal di Malaysia di bawah program ini.

25

Bab VI

Dasar Skim Pembesaran Kampung Dan Penempatan Semula

Skim Pembesaran Kampung

Skim Pembesaran Kampung merupakan satu bentuk skim penempatan kerajaan untuk menampung pertambahan populasi masyarakat kampung tradisional di negeri Sarawak.

Skim ini bermula pada tahun 1985, iaitu pada penghujung Rancangan Malaysia Keempat (1981-1985) apabila Kerajaan Negeri Sarawak mencadangkan untuk merizabkan tanah kerajaan bagi menyelesaikan masalah penempatan yang terlampau padat dan sesak di dalam sesebuah kampung dengan penyediaan lot-lot kediaman tambahan yang lebih selesa, terancang dan dilengkapi dengan pelbagai kemudahan infrastruktur.

Rasional Pewujudan SkimSkim Pembesaran Kampung diwujudkan bagi memberi peluang kepada

penduduk kampung untuk mendapatkan tempat kediaman yang lebih selesa terutamanya kepada keluarga tambahan yang mendiami kawasan kampung-kampung tradisional sedia ada yang telah padat atau sesak.

Skim ini juga menyediakan susun atur kawasan kediaman yang lebih terancang dan teratur bagi meningkatkan lagi tahap keselesaan dan keselamatan penduduk. Contohnya, kebakaran yang menyeluruh dapat dielakkan jika rumah-rumah dalam kampung tradisional mempunyai susun atur yang lebih terancang.

Selain itu, melalui skim ini, penyediaan kemudahan infrastruktur dapat dilakukan dengan lebih teratur, seperti kemudahan jalan, air, dan elektrik untuk meningkatkan kualiti hidup penduduk kampung. Pada

masa yang sama, ciri-ciri sosial masyarakat kampung tradisi yang sedia ada dikekalkan melalui Skim Pembesaran Kampung.

Keutamaan Pemilihan Dan Pengagihan LotPerkara-perkara yang diambil kira dalam pertimbangan pengagihan

lot skim adalah seperti berikut;

i) Pemohon adalah terdiri daripada keluarga tambahan dari kampung yang terlibat;

ii) Pemohon tidak mempunyai lot perumahan;

iii) Pemohon sudah berkeluarga;

iv) Pemohon yang terlibat dalam bencana alam;

v) Pemohon daripada golongan keluarga termiskin; atau

vi) Kes-kes tertentu yang diperakukan oleh Jawatan Kuasa Pemilihan Jabatan Tanah dan Survei.

Pengisytiharan Di Bawah Seksyen 7(1) Kanun Tanah Negeri (Bab 81)

Kesemua kawasan yang telah diluluskan sebagai Skim Pembesaran Kampung hendaklah diisytiharkan sebagai rizab (kampung) kerajaan untuk maksud kediaman di bawah Seksyen 7(1) Kanun Tanah Negeri (Bab 81).

Sekiranya lot-lot kediaman dalam Skim Pembesaran Kampung diluluskan untuk dikeluarkan dengan surat hak milik tanah, maka tindakan untuk mengecualikan lot berkenaan daripada rizab (kampung) kerajaan di bawah Seksyen 7(2) Kanun Tanah Negeri (Bab 81) hendaklah diambil untuk maksud pemberimilikan secara langsung kepada pemegang Lesen Pendudukan Sementara berkenaan.

Skim Penempatan SemulaSkim Penempatan Semula telah diwujudkan dalam Rancangan

Malaysia Keempat (1981-1985) sebagai salah satu usaha kerajaan dalam menyediakan lot-lot kediaman yang mempunyai susun atur yang teratur

27

dengan kemudahan infrastruktur yang lengkap untuk mereka yang tidak memiliki rumah dan berpendapatan rendah. Premium juga dikenakan bagi pengeluaran surat hak milik di bawah skim penempatan semula.

Walau bagaimanapun, selepas Rancangan Malaysia Ketujuh (1996-2000), dasar ini tidak lagi dilaksanakan, antara sebabnya kerana terdapat banyak alternatif rumah kos rendah yang disediakan oleh badan kerajaan seperti Perbadanan Pembangunan Perumahan dan pihak swasta. Kerajaan menggalak mereka yang tidak memiliki rumah agar membeli rumah kos rendah yang ditawarkan dengan harga berpatutan oleh pihak ini.

Mengapa Lesen Pendudukan Sementara Dan Bukan Surat Hak Milik Tanah Yang Dikeluarkan?

Sekiranya surat hak milik tanah dikeluarkan, maka pemilik berdaftar bertanggungjawab untuk membayar premium dan cukai tanah. Sekiranya bayaran premium (sama ada secara ansuran atau sebaliknya) atau cukai tanah tahunan gagal dijelaskan dalam tempoh yang ditetapkan, maka denda sebanyak 50% dari jumlah premium atau cukai tanah akan dikenakan. Keadaan ini seterusnya akan membebankan pemilik tanah tersebut.

Oleh yang demikian, adalah lebih baik sekiranya jumlah wang tersebut digunakan untuk membina rumah daripada bersusah payah membayar premium atau cukai tanah. Adalah memadai setakat Lesen Pendudukan Sementara diberi dengan bayaran yang rendah. Apa yang penting di sini adalah tanah untuk membina rumah dan bukannya mendapatkan surat hak milik tanah. Sekiranya rumah telah dibina dan diduduki, pemilik tanah bolehlah memohon surat hak milik jika tidak menghadapi beban kewangan untuk membayar premium yang akan dikenakan kelak.

Premium Bagi Pengeluaran Surat Hak MilikKadar premium bagi pemberimilikan tanah dalam kedua-dua Skim

Pembesaran Kampung dan Penempatan Semula adalah berdasarkan 25% harga pasaran tanah bagi tujuan kediaman tanpa mengambil kira kos infrastruktur. Premium setiap lot hendaklah tidak melebihi RM10,000 selot bagi lot berkeluasan tidak melebihi 404 meter per segi.

28

Bab VII

Dasar Setinggan

Di negeri Sarawak, kawasan di mana terdapat banyak setinggan adalah di Bandar Raya Kuching, Miri dan Bandar Bintulu.

Daripada data setinggan yang dimiliki oleh Jabatan Tanah dan Survei sehingga 28 Februari 2010, negeri Sarawak mempunyai sekurang-kurangnya 9,760 buah keluarga setinggan yang menduduki tanah-tanah kerajaan di seluruh negeri. Data ini tidak melibatkan setinggan yang menduduki tanah-tanah kerajaan di kawasan-kawasan pedalaman dan juga tanah-tanah persendirian.

Dalam usaha untuk memastikan sasaran negara bebas setinggan menjelang tahun 2020 tercapai, Jabatan Tanah dan Survei juga telah diarah untuk mengenal pasti kawasan-kawasan yang berpotensi mewujudkan setinggan baru. Hasil daripada kerja survei yang telah dilaksanakan, didapati bahawa kampung-kampung tradisional yang telah padat dan sesak penduduknya adalah merupakan kawasan-kawasan yang berpotensi untuk mewujudkan setinggan baru. Oleh yang demikian, perancangan dan penyelesaian untuk memindahkan sekurang-kurangnya 30% daripada jumlah keluarga dari sesebuah kampung tradisional perlu dibuat mulai sekarang.

Daripada data bancian dan pemilikan tanah di kawasan-kawasan kampung tradisional yang dimiliki oleh Jabatan Tanah dan Survei, pemindahan ini akan melibatkan sekurang-kurangnya 12,045 buah keluarga. Justeru itu, jumlah keluarga yang perlu ditangani dan disediakan dengan tempat penginapan sebelum tahun 2020 adalah lebih kurang 21,805 buah keluarga.

Visi“Negeri Sarawak mencapai status setinggan sifar pada tahun 2020”

Misi“Menyediakan program penyelesaian setinggan yang menyeluruh secara efektif dan efisien”

Penyataan Misi ;

Untuk meningkatkan kesejahteraan hidup rakyat melalui penyediaan skim perumahan mampu milik yang terancang dan dilengkapi dengan kemudahan infrastruktur yang kondusif di seluruh negeri.

Objektif1. Menyediakan program perumahan yang terancang, teratur dan

dilengkapi dengan kemudahan infrastruktur yang kondusif.

2. Memastikan dan memantau pelaksanaan program perumahan yang telah dirancang.

3. Merancang dan melaksanakan program kesedaran masyarakat tentang masalah yang berkaitan dengan setinggan.

4. Memperkasakan tindakan penguatkuasaan sejajar dengan peruntukan perundangan yang berkaitan.

5. Mengemaskini data setinggan yang tepat.

Jawatan Kuasa Pengurusan dan Penyelesaian Setinggan Negeri

Jawatan Kuasa Pengurusan dan Penyelesaian Setinggan Negeri (JPPSN) ditubuhkan secara rasminya pada 1 Februari 2010. JPPSN berfungsi sebagai badan penyelaras dan pelaksana bagi mencapai visi dan misi pengurusan dan penyelesaian setinggan Negeri Sarawak. JPPSN dipengerusikan oleh Menteri Perumahan dan Pembangunan Bandar, Sarawak dan dianggotai oleh 14 agensi kerajaan yang lain. JPPSN juga mempunyai empat Jawatan Kuasa Kecil yang dikenali sebagai Jawatan

30

Kuasa Kecil Perancangan dan Pelaksanaan, Jawatan Kuasa Kecil Pemantauan, Jawatan Kuasa Kecil Penilaian dan juga Jawatan Kuasa Kecil Operasi. Penyertaan oleh beberapa agensi kerajaan yang berkaitan menunjukkan komitmen tinggi kerajaan untuk menangani masalah setinggan secara holistik.

Strategi Teras SetingganPengurusan dan penyelesaian setinggan di negeri Sarawak akan

menggunakan lima strategi teras iaitu Penyelarasan Setinggan, Pembangunan Data Setinggan, Program Pembangunan Perumahan, Kajian dan Penilaian Semula dan yang terakhirnya, Penguatkuasaan.

31

Bab VIII

Dasar Pengambilan Balik Tanah

Atas keprihatinan terhadap kebajikan rakyat, kerajaan sentiasa berusaha memastikan proses pengambilan balik tanah dijalankan secara efisien dan sistematik selaras dengan program pembangunan yang dirancang dengan teratur.

Pengambilan balik tanah perlu melalui beberapa peringkat seperti kelulusan pertapakan, penyiasatan dan pengukuran tapak, penilaian pampasan dan penyediaan dana yang mencukupi sebelum pampasan tanah dapat dibayar dengan sewajarnya.

Langkah ini membolehkan projek-projek kerajaan dilaksanakan pada masa yang tepat mengikut program pembangunan seperti jalan raya, jambatan, sekolah, hospital, pejabat kerajaan dan lain-lain.

Tanpa tanah, tiada pembangunan dapat dilaksanakan. Pengambilan balik tanah untuk menyediakan pelbagai kemudahan awam adalah untuk memberi orang ramai kualiti kehidupan yang lebih baik, dari segi ekonomi dan juga sosial.

Pertapakan ProjekTanah yang dikenal pasti untuk tujuan pembangunan mestilah

diluluskan oleh Majlis Perancangan Negeri. Kelulusan ini sah untuk 24 bulan. Pemilihan tapak adalah bergantung pada jenis-jenis pembangunan yang dicadangkan oleh Jabatan Klien dan selaras dengan pelan tempatan dan pelan struktur di kawasan tersebut.

Kuasa Pengambilan Balik TanahKuasa untuk menjalankan pengambilan balik tanah untuk tujuan

awam diperuntukkan dalam Kanun Tanah Negeri (Bab 81) Bahagian IV

bagi tanah berhak milik, Seksyen 5 dan 6(4) dan 15 untuk penamatan tanah hak adat Bumiputera.

Pengambilan Balik Tanah Untuk Tujuan AwamPengambilan balik tanah untuk tujuan awam adalah seperti yang

didefinisikan di bawah Seksyen 46 Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Memandangkan tanah kerajaan adalah terhad dan sukar didapati, maka pengambilan balik tanah adalah satu pendekatan kerajaan untuk menyediakan tapak bagi melaksanakan pembangunan untuk tujuan awam.

Seksyen 47 Dan 48 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)Notis Seksyen 47 akan dikenakan untuk projek-projek jalan raya

dan perparitan yang pelan penjajarannya belum dimuktamadkan serta projek berskala besar seperti pembesaran dan pembangunan bandar yang memerlukan tempoh pelaksanaan yang panjang. Bagi projek-projek lain, penggunaan Seksyen 47 diminimakan tetapi lebih kepada peletakan terus Seksyen 48.

Notis-notis di bawah Seksyen 47 dan 48 akan dikaji semula setiap dua tahun. Tanah tersebut akan dilepaskan daripada notis-notis ini apabila:i) Kerja survei untuk projek-projek jalan raya dan perparitan telah siap

(Seksyen 47 sahaja);ii) Pengesahan daripada Jabatan Klien bahawa tapak tidak lagi

diperlukan;iii) Pertapakan alternatif telah diluluskan bagi menggantikan tapak

asal; atauiv) Tanah tersebut telah dilulus untuk pembangunan yang selaras

dengan perancangan keseluruhan di kawasan tersebut.

Seksyen 47/48 membenarkan agensi-agensi pelaksana memasuki tapak untuk menjalankan penyiasatan di lapangan untuk mengenal pasti kesesuaian tanah untuk tujuan tersebut. Di bawah Seksyen 60(1)(a) Kanun Tanah Negeri (Bab 81), tarikh penilaian adalah berdasarkan kepada tarikh

Penggunaan Seksyen 48 ke atas tanah yang telah ditentukan untuk

33

perwartaan Seksyen 47/48 yang mana lebih awal.

diambil balik bagi tujuan awam akan mengurangkan bilangan tanah yang dikenakan Seksyen 47. Selain daripada itu, ia akan mengurangkan jumlah Seksyen 47 yang lama tertunggak dan masalah-masalah lain yang berkaitan.

Penggunaan terus Seksyen 48 adalah untuk mempercepat proses pengambilan balik tanah dan membolehkan pembayaran pampasan tanah dibuat pada masa yang disasarkan.

Notis akan dikaji semula setiap dua tahun untuk menentukan sama ada notis ini masih diperlukan atau sebaliknya. Tanah yang tidak lagi diperlukan akan dilepaskan di bawah notis Seksyen 79 Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Tujuannya adalah untuk mengelakkan dan mengurangkan kesan negatif serta ketidakadilan kepada tuan punya tanah yang tanahnya telah terkena Seksyen 47 yang lama tertunggak.

Semenjak tahun 1973, sebanyak 1,090 notis Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) telah dikuatkuasakan dan setakat 30 November 2010, hanya tinggal 41 notis yang masih berkuat kuasa. Ini menunjukkan bahawa sejumlah 1,082 (99%) daripada notis Seksyen 47 telah dilepaskan.

Daripada 41 notis Seksyen 47 yang masih berkuat kuasa, majoriti (iaitu 27 notis) adalah bertujuan untuk pengambilan balik tanah bagi projek-projek jalan raya, perparitan dan saluran paip yang kini masih belum dimuktamadkan pelan penjajarannya. Selepas pelan penjajaran dimuktamadkan, sebahagian kecil sahaja tanah yang akan terlibat dengan pengambilan balik tanah, manakala bakinya akan dilepaskan daripada Seksyen 47 yang berkenaan.

Setakat 30 November 2010, terdapat 561,828 surat hak milik tanah berdaftar di Sarawak. Daripada jumlah ini, hanya 5,222 yang masih tertakluk di bawah notis Seksyen 47, iaitu hanya 0.9%.

Mengapa tiada pelepasan Seksyen 47 secara automatik?

Terdapat beberapa kekangan pentadbiran jika sesuatu tempoh ditetapkan untuk pembatalan notis pengambilan balik tanah seperti berikut:

i) Kelewatan dalam pengambilan balik tanah disebabkan sebahagian

34

atau keseluruhan proses pengambilan balik tanah perlu diulangi;

ii) Kelewatan dalam pelaksanaan projek disebabkan oleh kerja berulang dalam pengambilan balik tanah dan dalam proses mendapatkan dana tambahan untuk pampasan tanah;

iii) Bayaran pampasan tambahan disebabkan oleh harga pasaran yang biasanya naik berikutan Seksyen 47 yang berulang-ulang;

iv) Harga tanah akan naik disebabkan spekulasi. Ia akan menjadi beban kepada kerajaan yang perlu mengambil balik tanah pada kos yang terlampau tinggi; dan

v) Kadangkala projek berkemungkinan dibatalkan disebabkan oleh kos tinggi yang tidak dijangkakan dan pelaksanaan yang lewat.

Dalam situasi ini, kerajaan hendaklah mengimbangi kepentingan tuan punya tanah dengan kepentingan orang awam secara keseluruhannya.

Walau bagaimanapun, untuk mengurangkan apa-apa kesukaran yang akan timbul akibat peruntukan statutori yang sedia ada, kerajaan telah mengambil beberapa langkah seperti berikut:

i) Notis-notis Seksyen 47 akan dikaji semula selepas dua tahun, kecualilah Agensi Pelaksana Projek untuk tanah yang akan diambil balik dapat memberi justifikasi kepada Kerajaan Negeri sebab-sebab mengapa proses pengambilan balik tanah harus diteruskan;

ii) Pengambilan balik tanah diteruskan dengan pengeluaran pengisytiharan Seksyen 48 untuk projek yang sedia untuk dilaksanakan dan dana untuk pampasan diperolehi.

Mengadakan DialogPejabat Bahagian Jabatan Tanah dan Survei wajib mengadakan sesi

dialog di kawasan di mana Seksyen 5 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) telah dikenakan. Semasa sesi dialog, penuntut tanah diterangkan tentang rasional dan kebaikan projek yang dicadangkan bagi mendapat fahaman dan sokongan mereka. Di samping itu, prosedur pengambilan balik tanah juga akan diterangkan.

Jumlah PampasanPampasan tanah ditentukan berdasarkan Seksyen 60 dan 61 Kanun

Tanah Negeri (Bab 81). Seksyen 60 dan 61 Kanun Tanah Negeri

35


memperuntukkan perkara-perkara yang diambil kira dan perkara-perkara yang tidak diambil kira dalam penentuan jumlah pampasan. Kerajaan mesti membayar pampasan yang adil dan munasabah kepada pemilik tanah apabila pengambilan balik tanah dilakukan selaras dengan Perkara 13 Perlembagaan Persekutuan. Perkara 13 Perlembagaan Persekutuan menyatakan;

i) No person shall be deprived of property save in accordance with law.

ii) No law shall provide for the compulsory acquisition or use of property without adequate compensation.

Prinsip asas bagi pampasan adalah untuk meletakkan pemilik tanah yang terlibat pada kedudukan yang sama selepas pengambilan.

Pembayaran PampasanPampasan akan dibayar dengan secepatnya dalam masa yang sama

dengan tahun kewangan sebaik sahaja dana diberi kepada Jabatan Tanah dan Survei. Penyampaian cek kepada tuan punya tanah akan dibuat di majlis yang akan diserikan oleh Menteri.

Majlis penyerahan cek adalah forum untuk menunjukkan bahawa kerajaan mengamalkan ketelusan. Majlis itu juga dapat digunakan untuk menyebarkan kepada orang ramai tentang dasar kerajaan, terutamanya tentang pengambilan balik tanah dan pembayaran pampasan untuk tanah-tanah yang diambil balik. Ia boleh dianggap sebagai sesi bertemu rakyat bagi menjalin hubungan antara penduduk setempat, Menteri dan Agensi-Agensi Pelaksana.

Mana-mana kelewatan dalam pembayaran pampasan akan menimbulkan masalah-masalah seperti kebimbangan dialami oleh tuan punya tanah dan mengurangkan kuasa membeli bagi wang pampasan yang ditetapkan pada tarikh notis yang berkaitan.

Rujukan Ke MahkamahRujukan akan dibuat ke Mahkamah Tinggi apabila permohonan

diterima. Seksyen 56 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) memperuntukkan kepada tuan punya tanah yang tidak berpuas hati dengan keputusan Penguasa Tanah dan Survei merayu kes mereka ke Mahkamah Tinggi untuk penentuan.

36

Walaupun pemilik tanah menerima pampasan dengan bantahan, pembayaran pampasan masih dibayar kepada mereka.

Kes-kes yang melibatkan pengambilan balik tanah hak adat Bumiputera pula akan dirujuk untuk Timbang Tara sebaik sahaja penuntut menolak keputusan Penguasa. Dalam kes sedemikian, pampasan yang dibayar mestilah dideposit ke Mahkamah. Oleh itu, adalah mandatori kes ini dirujuk juga ke Mahkamah.

Penggantian Surat Hak Milik TanahPenggantian surat hak milik tanah akan diproses setelah tanah diambil

balik. Ini adalah untuk mengelak kesukaran yang tidak wajar kepada pemilik tanah yang terlibat disebabkan oleh kelewatan dalam penggantian surat hak milik tanah. Penggantian surat hak milik tanah dengan cepat dan tepat pada waktunya memastikan tuan punya tanah terus membayar cukai tahunan tanah ke atas tanah baki.

37

BAB IX

Garis Panduan Perancangan

Syarat Kegunaan Tanah untuk Pecah Bahagi dan Pencantuman Tanah

Permohonan perancangan bagi pecah bahagi dan pencantuman tanah untuk kegunaan pertanian dan pembangunan adalah tertakluk kepada Bahagian X, Kanun Tanah Negeri. Secara umumnya, permohonan perancangan pembangunan untuk pecah bahagi dan pencantuman tanah perlulah mempertimbangkan beberapa kriteria utama iaitu:

(i) Kesesuaian Guna Tanah

Cadangan pembangunan guna tanah hendaklah selari dengan guna tanah yang dirancang di bawah Pelan Tempatan dan Pelan Struktur di sesuatu kawasan tertentu. Ini adalah untuk memastikan bahawa setiap rancangan pembangunan adalah sejajar dengan perancangan dan peraturan yang digariskan oleh Majlis Perancangan Negeri.

(ii) Ruang

Keluasan kawasan tanah yang dirancang perlulah mencukupi untuk pembangunan guna tanah seperti perumahan, komersial, industri, institusi, pembangunan bercampur dan sebagainya. Cadangan tersebut perlulah mematuhi garis panduan perancangan yang digariskan dalam Development Control Standard, Manual Majlis Perancangan Negeri, Ordinan-Ordinan yang berkaitan, Pelan Tempatan, Pelan Struktur dan perundangan yang berkaitan.

(iii) Akses

Perancangan jalan perlulah sejajar dengan hirarki, taraf dan

kelebaran rizab jalan yang digariskan dalam Pelan Struktur dan Pelan Tempatan. Ini juga merangkumi aspek perancangan ruang tempat letak kenderaan dan rangkaian jalan hendaklah merangkumi keseluruhan kawasan sesuatu pembangunan. Objektif utama perancangan jalan yang lebih sistematik dan teratur ini adalah untuk mengelakkan kesesakan lalu lintas.

(iv) Estetik

Facade atau rupa bentuk dan reka bentuk bangunan hendaklah responsif kepada ciri-ciri persekitaran seperti nilai-nilai tempat, sejarah dan budaya masyarakat setempat.

(v) Kemudahan Awam

Pembangunan kemudahan awam juga perlulah diambil kira dalam perancangan. Ini adalah termasuk kemudahan kawasan lapang, kemudahan elektrik dan sebagainya.

Prosedur Permohonan Perancangan Pecah Bahagi dan Pencantuman Tanah

Prosedur permohonan perancangan pecah bahagi dan pencantuman tanah adalah termaktub di bawah Bahagian X, Kanun Tanah Negeri. Sekiranya pemilik tanah berdaftar hendak menjalankan pecah bahagi dan pencantuman tanah untuk kegunaan pertanian dan kediaman, mereka perlulah mematuhi syarat-syarat seperti berikut iaitu:

(i) Pecah bahagi tanah untuk tujuan pertanian

Pecah bahagi tanah untuk tujuan pertanian boleh dikemukakan sendiri oleh pemilik berdaftar atau individu yang diberi kuasa secara bertulis oleh pemilik berdaftar walaupun individu tersebut bukanlah perunding yang berdaftar dengan Majlis Perancangan Negeri.

(ii) Pecah bahagi tanah untuk tujuan kediaman

Pemilik tanah yang berdaftar boleh mengemukakan permohonan pecah bahagi tanah kediaman mengikut syarat-syarat seperti berikut:

39

a. Keluasan tanah tidak melebihi 4,047 meter persegi; b. Rumah sesebuah mestilah tidak melebihi dua tingkat; danc. Pecah bahagi hanya terhad kepada empat plot kediaman sahaja.

Secara prosedurnya, permohonan seperti perkara (i) dan (ii) di atas, bolehlah dikemukakan oleh pemilik tanah secara bertulis kepada Penguasa Tanah dan Survei Bahagian.

(iii) Pecah bahagi dan pencantuman tanah untuk tujuan pembangunan (selain tujuan pertanian dan kediaman)

Pemohon pecah bahagi dan pencantuman tanah (melantik perunding yang bertauliah dan berdaftar dengan Majlis Perancangan Negeri) perlulah mengemukakan permohonan kepada Penguasa Tanah dan Survei Bahagian.

Permohonan pecah bahagi dan pencantuman tanah untuk tujuan pembangunan terbahagi kepada dua perkara seperti berikut:

a. Permohonan kurang daripada 40 unit kediaman Permohonan ini melibatkan beberapa dokumen berkaitan

termasuk Borang Q, Pelan Kadastra, Surat Kuasa, Borang 24 dan 49 dan sebagainya dan tidak perlu menyertakan Ringkasan Perancangan.

b. Permohonan melebihi 40 unit kediamanPermohonan ini melibatkan beberapa dokumen berkaitan termasuk Borang Q, Pelan Kadastra, Surat Kuasa, Borang 24 dan 49 dan sebagainya dan perlu menyertakan Ringkasan Perancangan yang ditandatangani oleh Perancang Bandar yang bertauliah dan berdaftar dengan Majlis Perancangan Negeri.

Secara ringkasnya, semua permohonan yang dikemukakan, akan diproses oleh Penguasa Tanah dan Survei Bahagian dan seterusnya dikemukakan kepada Majlis Perancangan Negeri melalui Pengarah Tanah dan Survei. Majlis Perancangan Negeri akan menyampaikan keputusan perancangan secara bertulis kepada Penguasa Tanah dan Survei Bahagian dan sesalinan kepada Pengarah Tanah dan Survei. Seterusnya, Penguasa Tanah dan Survei Bahagian akan memaklumkan keputusan kelulusan secara bertulis kepada pemohon dalam tempoh tujuh hari bekerja.

40

Komponen-Komponen Pembangunan

(i) Pembangunan Kediaman

a. Permohonan perancangan yang melebihi 40 unit kediaman perlulah mengemukakan Ringkasan Perancangan yang ditandatangani oleh Perancang Bandar yang bertauliah berserta lakaran Pelan Bangunan yang disahkan oleh arkitek yang bertauliah.

b. Pembangunan kawasan kediaman seluas atau melebihi 10 ekar perlulah memperuntukkan peratusan tertentu untuk unit rumah kos rendah. Contohnya, peruntukan 30% untuk perumahan kos rendah bagi pembangunan kawasan seluas 20 ekar.

c. Permohonan mengklasifikasikan semula syarat pemilikan tanah dari Zon Bumiputera kepada Zon Tanah Bercampur bagi pembangunan kediaman atau pembangunan bercampur termasuk komponen kediaman selaras dengan Pekeliling Majlis Perancangan Negeri No. 1/2003 perlulah mematuhi syarat-syarat seperti berikut:

• Peruntukan 30% daripada jumlah unit kediaman rumah dalam skim tersebut mestilah untuk kegunaan rumah kos sederhana rendah.

• Harga jualan rumah kos sederhana rendah tidah melebihi RM80,000 untuk teres tengah dan RM100,000 untuk teres tepi.

• Kepadatan maksimum yang dibenarkan untuk rumah teres kos sederhana rendah adalah 12 unit seekar atau 29.07 unit per hektar.

(ii) Pembangunan Komersial

Pembangunan kawasan komersial perlu ditempatkan di zon komersial seperti yang dinyatakan dalam Pelan Tempatan dan Pelan Struktur yang mempunyai kawasan tadahan untuk penduduk setempat. Contohnya, satu unit rumah kedai bagi 50 unit kediaman.

41

(iii) Pembangunan Industri

Pembangunan industri mestilah terletak di dalam zon perindustrian selari dengan yang dinyatakan dalam Pelan Tempatan dan Pelan Struktur dengan mengambil kira faktor jalan dan jarak daripada kawasan perumahan. Aktiviti industri juga perlulah dikawal dari segi kegunaannya dalam sesuatu kawasan yang dirancang agar tidak menyebabkan kesan yang buruk kepada alam sekitar.

(iv) Menara Telekomunikasi

Perancangan menara telekomunikasi perlulah mematuhi garis panduan yang telah digariskan oleh Majlis Perancangan Negeri dan selaras dengan Pelan Induk Telekomunikasi. Perancangan lokasi menara telekomunikasi juga mestilah mematuhi Pelan Tempatan dan Pelan Struktur serta mengambil kira faktor topografi, jenis guna tanah dan sebagainya.

(v) Kegunaan Sementara

Permohonan untuk kegunaan sementara seperti taska, tadika, pusat tuisyen, taman asuhan dan pusat jagaan perlulah mematuhi syarat-syarat permohonan. Permohonan untuk taska, pusat asuhan dan sebagainya memerlukan surat sokongan daripada Jabatan Kebajikan Masyarakat manakala permohonan tadika, pusat tuisyen dan sebagainya perlulah mendapat surat sokongan daripada Jabatan Pelajaran.

Permohonan ini hanya akan diberi kelulusan sementara untuk tempoh tertentu sahaja dan akan terbatal jika terdapat aduan yang sahih daripada orang awam/pihak berkuasa lain.

Kesesuaian untuk kegunaan taska, tadika, taman asuhan dan pusat jagaan adalah dibenarkan beroperasi di rumah kediaman sesebuah dan rumah kediaman berkembar sahaja. Manakala untuk pusat tuisyen yang melibatkan penggunaan rumah kedai hanya digalakkan untuk kategori murid sekolah menengah sahaja dan tidak sesuai untuk kategori sekolah rendah (yang dijangka mudah terdedah kepada berlakunya kemalangan pada laluan trafik yang sesak) kerana isu keselamatan terutamanya dari segi trafik di kawasan komersial.

42

Syarat-syarat Kelulusan Majlis Perancangan Negeri berhubung Permohonan Penukaran Syarat Kegunaan Tanah dan Pecah Bahagi Tanah

i) Pembangunan dan pecah bahagi tanah mesti mematuhi pelan yang telah disahkan sebagai Pelan Kelulusan (Approved Plan);

ii) Ketepatan sempadan tanah dalam pelan pecah bahagi seperti yang dikemukakan oleh pemohon;

iii) Penyerahan sebahagian tanah tanpa sebarang kos kepada pihak kerajaan negeri bagi kegunaan awam seperti rizab jalan, rizab parit, ruang lapang dan tapak pencawang elektrik;

iv) Pelan-pelan kejuruteraan bagi pembinaan kerja-kerja kejuruteraan mesti dikemukakan untuk kelulusan. Tiada kerja-kerja tanah boleh dijalankan di atas tapak sehingga pelan kejuruteraan diluluskan;

v) Kawasan lapang mestilah ditimbus/potong, diratakan, ditutupi dengan rumput dan ditanam dengan pokok-pokok yang sesuai;

vi) Pemohon hendaklah mendapatkan pengesahan daripada SESCO (Sarawak Energy Berhad) berkaitan keperluan dan pertapakan pencawang elektrik;

vii) Bumbung rumah kedai mestilah berbentuk rabung;

viii) Parit keliling sempadan rumah kedai mestilah ditutup dengan penutup konkrit yang teguh;

ix) Enhanced premium bagi penukaran syarat kegunaan tanah kepada tujuan rumah kedai dikenakan 100% daripada harga pasaran;

x) Rekaan bangunan rumah kedai/komersial/pejabat mesti menyediakan ruang untuk meletakkan penghawa dingin untuk mengelakkan pemandangan yang menyakitkan mata;

xi) Bagi kes-kes yang melibatkan penukaran syarat kegunaan tanah, premium dan syarat-syarat khas berdasarkan kegunaan baharu akan dikenakan pada hak milik tanah tersebut;

xii) Pemohon tidak dibenarkan menamakan skim pembangunan

43

tersebut. Kelulusan bagi menamakan skim itu hendaklah diperoleh melalui pihak berkuasa tempatan dan Kementerian Perancangan dan Pengurusan Sumber;

xiii) Kelulusan perancangan dinyatakan sebagai “SPA Approval No._____.” Kelulusan ini mestilah dinyatakan apabila pemilik/pemohon mengiklankan kelulusan pembangunan di atas tapak menggunakan papan iklan, melalui media massa atau cara pengiklanan lain;

xiv) Kelulusan sah untuk tempoh 24 bulan dari tarikh yang ditunjukkan dalam Pelan Kelulusan. Sekiranya pada masa tersebut, kerja-kerja yang dirangkumi pelan kejuruteraan belum dimulakan, maka, kelulusan yang diberi dikira luput; dan

xv) Bayaran kelulusan perancangan yang berkaitan perlulah diselesaikan sebelum kelulusan perancangan disampaikan dalam masa tujuh hari dari tarikh penerimaan memorandum daripada Majlis Perancangan Negeri. Sesalinan surat kepada pemohon hendaklah dikemukakan kepada pihak Majlis Perancangan Negeri dan Pengarah Tanah dan Survei untuk direkodkan.

Syarat-Syarat Kelulusan Majlis Perancangan Negeri Berhubung Pengklasifikasian Tanah Hak Adat Bumiputera Kepada Tanah Zon Campur

i) Penyediaan sekurang-kurangnya 30% daripada jumlah keseluruhan unit kediaman dalam skim untuk rumah teres kos rendah sederhana (Low Cost Plus House);

ii) Sebanyak 30% daripada jumlah rumah dalam skim tersebut hendaklah dijual kepada golongan Bumiputera;

iii) Tempoh hak milik tanah yang baharu adalah 99 tahun;

iv) Bagi lot-lot baharu yang disediakan untuk jualan kepada golongan Bumiputera, syarat 10 tahun tiada urusan jual beli (no dealing) akan dikenakan ke atas pemilik baharu;

v) Kepadatan maksimum yang dibenarkan bagi pembangunan rumah teres kos rendah sederhana ialah 12 unit/ekar atau 2.97 unit/hektar;

44

vi) Rumah teres kos rendah sederhana di suatu skim perumahan mestilah dijual pada harga tidak melebihi RM80,000 untuk lot tengah dan tidak melebihi RM100,000 untuk lot tepi;

vii) Penguasa Tanah dan Survei hendaklah memantau harga pembelian rumah tersebut semasa pengeluaran hak milik tanah yang baharu;

viii) Penguasa Tanah dan Survei hendaklah memberitahu pihak pemaju atau pemilik tanah untuk mendirikan papan iklan bagi mempamerkan harga rumah sewaktu pembangunan dimulakan dan memastikan ia dalam keadaan baik sehingga projek itu siap sepenuhnya iaitu sehingga hak milik tanah baharu dikeluarkan;

ix) Saiz papan iklan mestilah berukuran 3.5m X 1.5m, didirikan 1.35m di atas paras tanah dan jelas dilihat dari jarak jalan raya awam yang terdekat.

Garis panduan keperluan perumahan kos rendah berhubung pembangunan dan pecah bahagi tanah yang dijalankan oleh pemaju swasta bagi pembangunan di atas tanah seluas 10 ekar dan lebih ialah seperti berikut:

i) Pembangunan di atas tanah seluas 10 ekar dan lebih perlu menyediakan sejumlah peratusan tertentu untuk rumah kos rendah.

ii) Kepadatan yang dibenarkan ialah 18 unit seekar.

Jadual 3: Piawaian keperluan rumah kos rendah

45

iii) Rumah teres kos rendah mestilah dijual kepada pihak Perbadanan Pembangunan Perumahan atau golongan berpendapatan rendah yang telah diluluskan oleh pihak Perbadanan pada harga tidak melebihi RM40,000 bagi lot tengah dan tidak melebihi RM47,000 untuk lot tepi.

iv) Sekiranya tanah yang dibangunkan terletak di dalam kawasan perumahan kelas tinggi, dan harga tanah tersebut terlalu tinggi untuk rumah kos rendah, pihak pemaju boleh menawarkan untuk membina rumah kos rendah di atas bidang tanah yang lain. Pengeluaran hak milik tanah baharu bagi pembangunan tersebut hanya boleh dipertimbangkan apabila pembinaan rumah kos rendah di atas bidang tanah yang lain itu telah siap.

Pertapakan Projek Kerajaan Dan Organisasi Bukan Kerajaan Pertapakan ialah prosedur permohonan untuk pertimbangan atau kelulusan tapak dan bangunan untuk projek-projek kerajaan dan projek-projek organisasi bukan kerajaan untuk tujuan kemasyarakatan (contohnya tempat beribadat, tanah perkuburan, pusat komuniti dan kemasyarakatan).

Pertapakan merangkumi dua bahagian iaitu permohonan kelulusan tapak (tanah) dan kelulusan pelan bangunan terperinci. Permohonan untuk tapak dan pelan bangunan terperinci boleh dikemukakan bersama atau secara berasingan kepada Pejabat Bahagian Tanah dan Survei.

Semua permohonan diproses oleh Jabatan Tanah dan Survei untuk pertimbangan Majlis Perancangan Negeri.

Keperluan Asas Bagi Pertapakan Projek Kerajaan Dan Organisasi Bukan Kerajaan

Permohonan hendaklah dikemukakan menggunakan borang permohonan pertapakan. Maklumat penting yang perlu dikemukakan adalah seperti berikut;

i) Nama projek;

ii) Keluasan tapak yang diperlukan;

46

iii) Dana atau peruntukan yang mencukupi untuk perolehan tanah dan pelaksanaan projek;

iv) Komponen-komponen projek (contohnya pejabat, tadika, surau, dan sebagainya). Komponen bermaksud bangunan dan kemudahan yang akan dibina dan kegunaannya; dan

v) Justifikasi atau kewajaran tapak cadangan atau tanah yang dipohon.

Selain daripada maklumat dalam borang permohonan pertapakan, maklumat berikut juga diperlukan:

i) Pelan tapak dan pelan lokasi, dengan skala yang bersesuaian dan jelas dilihat (skala 1:1,000 dan 1:5,000 sesuai untuk kebanyakan permohonan);

ii) Pelan bangunan yang mengandungi:

• pelan tapak pada skala yang sesuai (skala 1:1,000 diutamakan) yang menunjukkan perletakan bangunan, tempat letak kereta, edaran lalu lintas, anjakan bangunan dan sebagainya.

• pelan lantai, pelan pandangan depan/belakang/sisi, pelan keratan rentas, pelan bumbung dan pelan perspektif.

Pelan bangunan boleh dikemukakan kemudian iaitu selepas kelulusan tapak telah diperoleh.

Permohonan pertapakan hendaklah dibuat dalam tiga salinan kepada Pejabat Tanah dan Survei di mana tapak atau tanah tersebut terletak. Setelah permohonan diteliti oleh Pejabat Tanah dan Survei Bahagian, tarikh untuk pemeriksaan tapak akan ditetapkan dan pihak pemohon perlu membuat lawatan bersama-sama dengan pegawai Jabatan Tanah dan Survei. Pihak pemohon perlu memberi persetujuan untuk tapak cadangan melalui Borang Terima Tapak sebelum permohonan dapat dikemukakan untuk pertimbangan selanjutnya.

Syarat-Syarat Laini) Organisasi bukan kerajaan hendaklah layak untuk memegang atau

memiliki hartanah, seperti termaktub dalam peraturan-peraturan pertubuhan/persatuan.

47

ii) Semua permohonan untuk masjid, surau dan tanah perkuburan Islam mestilah dibuat melalui Jabatan Agama Islam Sarawak (JAIS).

iii) Semua permohonan untuk pusat komuniti dan rekreasi seperti dewan serba guna, perpustakaan, gelanggang dan padang sukan mesti dibuat melalui pihak berkuasa tempatan atau agensi-agensi berkaitan seperti Kementerian Pembangunan Sosial dan Urbanisasi, Jabatan Kemajuan Masyarakat dan PUSTAKA Sarawak.

iv) Projek-projek sensitif seperti tapak perkuburan dan tapak pelupusan sampah perlu dirujuk terlebih dahulu kepada pihak Lembaga Sumber Asli dan Alam Sekitar Sarawak, Jabatan Kesihatan, Pejabat Residen, Jabatan Kerja Raya dan Jabatan Pengairan dan Saliran untuk mendapat komen dan perakuan. Lokasi tapak mesti jauh dari jalan raya utama (minimum 150 meter) dan sumber air.

v) Bagi permohonan jabatan dan agensi kerajaan, urusan rundingan terus antara jabatan pelanggan dan pemilik tanah untuk menukar hak milik/pembelian tanah tidak dibenarkan jika tapak cadangan belum mendapat kelulusan Majlis Perancangan Negeri. Hanya pihak Majlis Perancangan Negeri yang boleh menentukan lokasi tapak untuk sesuatu projek mengikut kesesuaian perancangan pembangunan.

vi) Penggunaan rumah kedai atau premis lain oleh jabatan/agensi kerajaan untuk tujuan yang bercanggah dengan syarat kegunaan bangunan atau tanah mesti mendapat kelulusan Majlis Perancangan Negeri/Jabatan Tanah dan Survei. Penggunaan rumah atau aras/tingkat atas rumah kedai dengan syarat kegunaan kediaman untuk tujuan pejabat, contohnya, adalah melanggar syarat kegunaan hak milik tanah. Permohonan boleh dibuat oleh agensi kerajaan untuk tukar syarat kegunaan sementara, biasanya mengikut tempoh sewaan premis tersebut.

vii) Permohonan ke atas kawasan lapang yang terancang/telah diwartakan untuk kegunaan selain daripada tujuan rekreasi tidak digalakkan kerana ia bercanggah dengan tujuan asal kewujudan kawasan lapang tersebut.

viii) Tapak yang dipohon mesti boleh dihubungi jalan raya atau mempunyai laluan yang sah. Jika tapak cadangan tidak mempunyai laluan/jalan penghubung, pemohon perlu mengesahkan bahawa pihaknya

48

bersedia atau mampu memperoleh tanah dan menyediakan laluan yang sah ke tapak tersebut.

Syarat-Syarat Penting Kelulusan Projek Kerajaan Dan Organisasi Bukan Kerajaani) Tempoh kelulusan adalah selama 24 bulan. Dalam tempoh ini,

pihak pemohon perlu mengesahkan penerimaan kelulusan dan menyalurkan dana/peruntukan kepada Jabatan Tanah dan Survei untuk tujuan pengambilan balik tanah/pemberimilikan tanah (jika ada) dan pengukuran sempadan tanah serta kos lain yang berkaitan. Kelulusan ini sah setelah Jabatan Tanah dan Survei menerima dana/peruntukan ini. Jika syarat ini tidak dipenuhi, kelulusan akan luput dengan sendirinya dan pihak pemohon perlu mengemukakan permohonan untuk melanjutkan tempoh kelulusan dengan justifikasi atau sebab yang kukuh untuk pertimbangan semula Majlis Perancangan Negeri.

ii) Dalam tempoh yang sama, pemohon juga perlu mengemukakan pelan bangunan melalui Jabatan Tanah dan Survei untuk kelulusan Majlis Perancangan Negeri, jika ia tidak disertakan bersama-sama permohonan tapak.

iii) Kelulusan untuk tadika/tabika/projek KEMAS dan projek rukun tetangga Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional adalah untuk Lesen Pendudukan Sementara bagi tempoh lima tahun untuk memastikan pihak tersebut membangunkan tapak yang diluluskan.

iv) Bagi jabatan/agensi Kerajaan Persekutuan, kelulusan tapak baharu untuk menggantikan tapak sedia ada adalah dengan syarat jabatan/agensi tersebut perlu mengosongkan dan menyerah balik tapak asal jika tapak tersebut adalah berstatus tanah kerajaan negeri atau diwartakan sebagai rizab Kerajaan Negeri. Syarat ini perlu dipenuhi sebelum surat hak milik tapak baharu dikeluarkan.

v) Pelan bangunan terperinci projek-projek di bawah biayaan Kerajaan Negeri mesti mendapat kelulusan daripada Jawatan Kuasa Reka Bentuk Bangunan Kerajaan Negeri sebelum dikemukakan melalui Jabatan Tanah dan Survei untuk pertimbangan Majlis Perancangan Negeri. Surat kelulusan atau salinan minit mesyuarat berkaitan

49

kelulusan Jawatan Kuasa Reka Bentuk Bangunan Kerajaan Negeri perlu dilampirkan semasa mengemukakan permohonan pelan bangunan kepada Jabatan Tanah dan Survei.

50

BAB X

Garis Panduan Pertapakan Bangunan atau Struktur untuk Aktiviti Penternakan

Burung Walit di Sarawak

Penuaian sarang burung walit dari gua-gua secara komersial telah dijalankan sejak lebih 100 tahun dahulu di Malaysia. Hasil penuaian pertama adalah di Gua Niah Sarawak pada tahun 1878. Sejak sedekad kebelakangan ini, ramai pengusaha telah cuba menerokai halaman baharu dalam aktiviti penternakan burung walit. Ia adalah dari perspektif penternakan yang lebih berperikemanusian iaitu mesra haiwan, ekonomi, lestari pada populasi burung walit serta bersifat mesra alam berbanding cara tradisi. Spesis dan bilangan burung walit juga telah banyak berkembang dan berhijrah dari hutan ke desa dan bermastautin di bandar.

Dengan perkembangan aktiviti penternakan burung walit yang semakin pesat terutamanya di kawasan-kawasan bandar dan penempatan manusia, maka langkah-langkah kawalan dan perancangan perlu diambil agar ia tidak menjejaskan kepentingan orang ramai. Dengan itu, Jabatan Hutan Sarawak sebagai agensi yang berkuasa ke atas hidupan liar telah diberi mandat untuk mengawasi dan mengawal aktiviti burung walit ini dengan dibantu oleh agensi-agensi kerajaan yang lain termasuk Jabatan Tanah dan Survei.

Penyelenggaraan Bangunan Atau Struktur Bagi Penternakan Burung Walit

Setiap pembinaan atau penyelenggaraan bangunan atau struktur bagi aktiviti penternakan burung walit memerlukan kelulusan lesen yang dikeluarkan oleh Jabatan Hutan Sarawak di bawah Rule 17(1) The Wild Life Protection (Edible Birds’ Nests) Rules, 1998 :- “17.-(1) A licence to build, erect or maintain any building or structure for the purpose of swiftlets farming as required under section 33(2)(b) of the Ordinance shall be in Form 3 of the First Schedule.”

Peranan Jabatan Tanah Dan Survei Dalam urusan pemprosesan lesen di bawah Rule 17(1) The Wild Life

Protection (Edible Birds’ Nests) Rules, 1998, Jabatan Tanah Dan Survei berperanan untuk memberi nasihat dan maklumat mengenai tapak tanah yang dipohon dengan lesen kepada Jabatan Hutan Sarawak mengikut kriteria-kriteria yang ditetapkan oleh Majlis Perancangan Negeri seperti berikut:

(a) Hanya tanah di bawah kategori Tanah Desa dengan syarat kegunaan khas untuk pertanian dalam persekitaran pertanian sahaja yang akan dipertimbangkan. Walau bagaimanapun, tanah yang mempunyai syarat kegunaan khas untuk penanaman padi, sagu, akuakultur, perladangan dan padang rumput ternak masih boleh dipertimbangkan.

(b) Tanah tidak tertakluk kepada seksyen 47 atau 48 Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Jika tanah tersebut tertakluk kepada seksyen 47 atau 48 Kanun Tanah Negeri (Bab 81), maka pemohon perlu mengemukakan surat pengakuan bahawa pemohon sedia maklum dengan perkara tersebut dan tidak akan menuntut pampasan bagi aktiviti penternakan burung walit tersebut jika lesen diluluskan.

(c) Hanya pemilik tanah berdaftar sahaja yang dibenarkan untuk memohon. Bagi permohonan yang bukan dibuat oleh pemilik tanah berdaftar sendiri, surat kuasa wakil atau perjanjian yang sah dari segi undang-undang hendaklah dikemukakan bersama.

(d) Bagi kawasan yang terletak berhampiran dengan tapak lapangan terbang, sama ada sedia ada atau dalam perancangan, tapak bangunan atau struktur bagi aktiviti penternakan burung walit hendaklah terletak di luar jarak lingkungan lima kilometer daripada sempadan tapak lapangan terbang tersebut.

(e) Tapak bangunan atau struktur bagi aktiviti penternakan burung walit juga hendaklah terletak di luar jarak lingkungan kawasan pentadbiran dan penempatan seperti ditetapkan:

(i) Bahagian: Kuching, Sibu, Miri dan Bintulu sahaja. Hanya dibenarkan di luar lingkungan 16 km radius dari

52

pusat bandar.

(ii) Daerah: Lundu, Bau, Serian, Saratok dsb. Termasuk 7 Bahagian utama lain iaitu Sri Aman, Limbang, Sarikei, Kapit, Samarahan, Mukah dan Betong. Hanya dibenarkan di luar lingkungan 10 km radius dari pusat Daerah.

(iii) Daerah Kecil: Sebuyau, Oya, Igan, Simunjan, Sematan dsb.Hanya dibenarkan di luar lingkungan 5 km radius dari pusat Daerah Kecil.

Bagi kawasan penempatan yang tidak termasuk dalam mana-mana kategori di atas dan mempunyai lebih daripada 100 buah rumah, maka jarak yang paling dekat yang dibenarkan bagi menjalankan aktiviti ini adalah tidak kurang daripada 1 km.

Sebarang permohonan tanah kerajaan bagi tujuan penternakan burung walit, juga tertakluk kepada kriteria-kriteria yang dinyatakan.

Pertukaran Syarat Guna Tanah dan Pecah Sempadan

Pertukaran syarat guna tanah dan pecah sempadan adalah tidak diperlukan bagi aktiviti penternakan burung walit yang memenuhi kriteria-kriteria yang ditetapkan melainkan ia melibatkan cadangan pecah sempadan bagi tujuan pengeluaran surat hak milik tanah individu. Pada kebiasaannya, permohonan pertukaran syarat guna tanah dan pecah sempadan akan dibuat apabila terdapat pihak yang ingin memecah sempadan tanahnya daripada satu bidang tanah yang mempunyai keluasan yang besar kepada beberapa bidang tanah dalam saiz yang lebih kecil supaya dapat dijual kepada orang ramai yang berminat dengan aktiviti ini.

Permohonan pertukaran syarat guna tanah dan pecah sempadan hanya akan diproses untuk pertimbangan lanjut oleh pihak Majlis Perancangan Negeri sekiranya pemohon telah mendapat kelulusan lesen di bawah Rule 17(1)The Wild Life Protection (Edible Birds’ Nests) Rules 1998.

Penguatkuasaan Undang-Undang (i) Membina atau menyelenggara bangunan atau struktur bagi aktiviti

penternakan burung walit tanpa lesen di bawah Rule 17(1)The

53

Wild Life Protection (Edible Birds’ Nests) Rules 1998 merupakan kesalahan di bawah seksyen 33(2)(b) The Wild Life Protection Ordinance, 1998. Di bawah seksyen 33(3) ordinan yang sama, kesalahan boleh dihukum dengan denda RM5,000.

(ii) Membina atau mendirikan bangunan atau struktur untuk aktiviti penternakan burung walit di atas tanah yang mempunyai syarat kegunaan khas lain selain daripada yang ditetapkan adalah perlanggaran syarat kegunaan tanah di bawah seksyen 33(1) Kanun Tanah Negeri (Bab 81), dan boleh dikenakan penalti tidak melebihi RM10,000 dan penalti lanjutan tidak melebihi RM500 sehari serta dilucutkan hak milik ke atas tanah.

(iii) Membina atau mendirikan bangunan atau struktur untuk aktiviti penternakan burung walit di atas tanah kerajaan tanpa kelulusan pihak berkuasa adalah merupakan kesalahan di bawah seksyen 209(1) Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Kesalahan boleh dihukum denda RM1,000 bagi kesalahan pertama, dan untuk kesalahan kali kedua atau seterusnya, boleh dihukum dengan penjara selama tempoh 2 tahun dan denda RM5,000.

(iv) Membina atau mendirikan bangunan atau struktur untuk aktiviti penternakan burung walit tanpa kebenaran bertulis daripada Pihak Berkuasa Tempatan di bawah seksyen 8(1), Ordinan Bangunan 1994. Kesalahan boleh dihukum dengan denda RM250 setiap hari jika kesalahan masih dilakukan sehingga ke suatu tarikh yang dinyatakan dalam notis dan penjara selama tempoh 2 tahun di bawah seksyen 10(4) ordinan yang sama.

Walau bagaimanapun, buat permulaan semua tindakan penguatkuasaan akan diambil oleh pihak Jabatan Hutan dahulu di bawah The Wild Life Protection Ordinance 1998. Jabatan Tanah dan Survei serta pihak berkuasa tempatan hanya akan memulakan tindakan penguatkuasaan mereka di bawah Kanun Tanah Negeri (Bab 81) dan Ordinan Bangunan

54

1994 apabila terdapatnya arahan daripada Agensi Penguat kuasa Pusat.

Soalan-Soalan Lazim

Pengambilan Balik Tanah

1. Mengapakah kerajaan mengambil balik tanah saya dan memberikannya kepada pihak swasta untuk dibangunkan?Kerajaan perlu memastikan pembangunan baharu di bandar dilaksanakan dengan lancar dan menyeluruh sama ada melalui penglibatan pihak swasta mahupun pihak awam.

2. Mengapakah kerajaan perlu mengambil balik tanah berhak milik dan bukannya melakukan pertapakan ke atas tanah kerajaan?Walaupun tanah kerajaan wujud, namun ia terhad dan kadangkala tidak terletak di lokasi yang diperlukan. Oleh yang demikian, pengambilan balik tanah sememangnya sesuatu yang tidak dapat dielakkan.

3. Seksyen 47 telah diletakkan untuk suatu tujuan spesifik tetapi tanah yang terlibat kemudian diambil balik untuk tujuan lain.Seksyen 47 bermaksud tanah tersebut berkemungkinan besar diperlukan untuk tujuan awam. Oleh sebab pelaksanaan sesuatu projek kerajaan perlu disegerakan, kerajaan menggunakan Seksyen 47 yang sama untuk mengelakkan berlakunya kelewatan dalam pelaksanaan projek.

Walau bagaimanapun, Jabatan ingin menekankan di sini bahawa jumlah kes sebegini adalah kecil.

4. Mengapakah kerajaan enggan melepaskan Seksyen 47 yang lama ?

Tidak benar. Kerajaan tetap akan melepaskan tanah yang tertakluk kepada seksyen 47 apabila ia tidak lagi diperlukan.

5. Mengapakah pampasan yang dibayar oleh kerajaan rendah daripada nilai pasaran yang sedia ada?Tidak benar. Nilai pasaran tanah ditentukan oleh rekod transaksi pasaran yang di luar kawalan kerajaan. Rekod transaksi ini diguna pakai oleh kerajaan dalam menentukan jumlah pampasan.

55

6. Mengapakah kerajaan menetapkan 60 hari sebagai had tempoh untuk menghantar tuntutan?Tempoh statutori 60 hari ini mencukupi untuk penuntut mengemukakan tuntutan kepada Jabatan. Jika tempoh dilanjutkan melebihi 60 hari, hal ini memberikan kesan buruk terhadap kelancaran pelaksanaan sesuatu projek.

7. Bagaimanakah penuntut mengetahui bahawa tanah hak adat Bumiputeranya telah diletakkan di bawah Seksyen 5 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)?Undang-undang telah menetapkan bahawa Jabatan dikehendaki menerbitkan notis dalam Warta Kerajaan, akhbar tempatan di Sarawak, menampal notis di Pejabat Daerah yang berkenaan dan di papan kenyataan Jabatan Tanah dan Survei. Selain itu, Jabatan juga mengambil inisiatif dengan menjadikannya wajib untuk setiap pejabat Bahagian mengadakan dialog dengan penduduk dan ketua masyarakat tempatan yang mungkin terlibat dengan notis tersebut.

8. Bagaimanakah penuntut hendak mengetahui bahawa tanah hak adat Bumiputeranya terlibat dengan sesuatu projek?Jika anda merasakan bahawa tanah anda terlibat, tuntutan boleh dikemukakan kepada Jabatan Tanah dan Survei dalam tempoh statutori 60 hari. Kawasan sempadan projek yang tepat hanya akan diketahui setelah survei lapangan siap dilakukan.

9. Mengapakah kadar pampasan tidak sama untuk tanah yang terletak berhampiran satu sama lain? Pada umumnya, nilai pasaran tanah adalah ditentukan oleh pelbagai faktor seperti lokasi, aksesibiliti, topografi, syarat hak milik tanah dan kewujudan kemudahan asas. Tanah yang terletak berhadapan dengan jalan akan dinilai lebih tinggi berbanding dengan lot yang di belakang. Begitu juga dengan tanah yang berhampiran dengan pusat bandar akan mempunyai nilai lebih tinggi.

10. Mengapakah saya tidak dimaklumkan apabila tanah saya telah diletakkan di bawah Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)?Notis di bawah Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) ialah notis awam yang diterbitkan di dalam Warta Kerajaan Sarawak. Notis

56

tersebut juga dipamerkan di papan kenyataan Pejabat Daerah dan Pejabat Bahagian Jabatan Tanah dan Survei berhampiran dengan lokasi tanah tersebut. Anda juga boleh datang ke pejabat Jabatan Tanah dan Survei untuk memastikan sama ada anda terkena Seksyen 47 atau tidak.

11. Mengapakah nilai tanah hak adat Bumiputera lebih rendah berbanding tanah yang mempunyai hak milik?Tanah berhak milik ada surat hak milik tanah, manakala tanah yang dituntut di bawah hak adat Bumiputera tiada surat hak milik tanah.

12. Mengapakah Seksyen 47/48 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) tidak luput secara automatik seperti di Semenanjung Malaysia?Seandainya notis di bawah Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) dibenarkan untuk luput secara automatik selepas tamat dua tahun, spekulasi tanah akan mengakibatkan harga tanah meningkat dan seterusnya kerajaan terpaksa membayar lebih untuk mengambil balik tanah.

13. Bilakah pampasan tanah dibayar?Proses pengambilan balik tanah melibatkan beberapa langkah seperti menyediakan notis statutori untuk kelulusan, mendapatkan dana daripada jabatan klien, menjalankan kerja fizikal survei dan lain-lain. Sebelum pembayaran boleh dilakukan, sumber kewangan mesti diperolehi terlebih dahulu daripada jabatan klien. Ada kalanya, sumber kewangan diterima lewat daripada jabatan klien.

14. Mengapakah Ahli-Ahli Yang Berhormat diperlukan untuk menyampaikan cek pampasan?Ini merupakan peluang untuk kerajaan menjelaskan kepada rakyat mengenai projek yang akan dilaksanakan.

15. Apakah yang dimaksudkan dengan Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)?Ia merupakan notis awam untuk memaklumkan bahawa besar kemungkinan sesuatu tanah diperlukan untuk tujuan awam.

57

16. Apakah yang akan berlaku apabila tanah saya telah dikenakan Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)?Tanah tersebut masih milik anda. Namun, sekiranya anda ingin membangunkan tanah tersebut, anda perlu mendapatkan kebenaran terlebih dahulu daripada Penguasa Tanah dan Survei. Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81), bagaimanapun, tidak menghalang anda berurus niaga dengan tanah anda.

17. Bolehkah saya menghalang tanah saya daripada dikenakan Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)?Tidak.

18. Bagaimanakah penilaian tanah dilakukan untuk menentukan pembayaran pampasan?Pampasan adalah berdasarkan nilai pasaran tanah. Nilai pasaran ditentukan dengan menggunakan Kaedah Perbandingan yang melibatkan analisis jualan tanah yang ditransaksikan di sekitar tanah yang dinilai. Untuk tanah berhak milik, tarikh penilaian adalah berdasarkan tarikh notis Seksyen 47 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) diwartakan atau tarikh Seksyen 48 jika tiada notis Seksyen 47.

19. Apakah yang dimaksudkan dengan Seksyen 48 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)?Ia merupakan notis awam untuk memaklumkan bahawa tanah anda diperlukan untuk tujuan awam. Tanah tersebut akan diambil balik oleh kerajaan.

20. Bidang kuasa/undang-undang mana yang menyatakan bahawa kerajaan boleh mengambil balik tanah rakyat?Bahagian IV Kanun Tanah Negeri (Bab 81) jelas memperuntukkan kuasa untuk kerajaan mengambil balik tanah berhak milik untuk tujuan awam. Untuk tanah yang dituntut di bawah hak adat Bumiputera, peruntukan ini telah dinyatakan di bawah Seksyen 5(3) & (4) Kanun Tanah Negeri (Bab 81).

21. Bilakah saya boleh mengetahui jumlah pampasan yang akan dibayar untuk tanah saya?

58

Apabila anda menerima notis di bawah Seksyen 49 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) daripada Penguasa Tanah dan Survei untuk menjemput anda datang ke pejabat atau ke sesuatu tempat yang telah ditetapkan untuk siasatan (inquiry). Pada masa itulah, anda akan dimaklum tentang keluasan tanah yang akan diambil balik dan jumlah pampasan yang akan dibayar.

22. Apakah yang dimaksudkan dengan Seksyen 49 Kanun Tanah Negeri (Bab 81)?Ia merupakan notis peribadi yang diberikan kepada pemilik tanah berdaftar atau mana-mana pihak yang mempunyai kepentingan ke atas tanah tersebut untuk hadir di hadapan Penguasa Tanah dan Survei untuk siasatan (inquiry). Semasa proses tersebut, anda boleh mengemukakan tuntutan, jika ada.

23. Bolehkah saya menolak pampasan jika saya tidak bersetuju dengan jumlah pampasan yang ditawarkan?Boleh. Bagi tanah berhak milik, anda akan diberikan tiga pilihan iaitu menerima sepenuhnya pampasan tanah yang ditawarkan, menerima dengan bantahan atau menolak sepenuhnya pampasan tanah yang ditawarkan. Anda perlu menjawab secara bertulis kepada Penguasa Tanah dan Survei dalam tempoh enam minggu setelah menerima awad Penguasa (Superintendent’s Award).

Bagi tanah yang dituntut di bawah hak adat Bumiputera, penuntut tanah hanya akan diberi dua pilihan iaitu sama ada menerima sepenuhnya pampasan tanah yang ditawarkan atau menolak sepenuhnya pampasan tanah tersebut.

Tanah Hak Adat Bumiputera

1. Apakah yang dimaksudkan dengan konsep Pemakai Menoa dan Pulau Galau? Adakah kedua-duanya tertakluk kepada hak adat Bumiputera?Pemakai Menoa ialah wilayah ataupun kawasan komuniti rumah panjang di dalam sempadan yang telah ditentukan oleh mereka. Pulau Galau dalam bahasa Iban bermaksud pulau simpan. Ia merujuk kepada sebahagian daripada kawasan dalam Pemakai Menoa yang tidak diterokai dan disimpan untuk memperoleh sumber-sumber

59

seperti kayu dan kawasan pemburuan. Hak adat Bumiputera (NCR) di dalam kedua-dua kawasan berkenaan hanya boleh diwujudkan sekiranya memenuhi peruntukan di dalam Seksyen 5(2) Kanun Tanah Negeri (Bab 81).

2. Ada pihak yang mempertikaikan tindakan kerajaan meminda istilah acquired kepada created dalam Seksyen 5(2) adalah bertujuan untuk menidakkan hak/keistimewaan tanah NCR diserah atau diwarisi. Mereka mendakwa perkataan created menghalang mereka daripada mewarisi tanah tersebut disebabkan mereka bukan orang yang mewujudkan tanah NCR tersebut. Pertikaian ini sengaja digembar-gemburkan oleh mereka yang tidak bertanggungjawab. Pewarisan tanah NCR adalah diiktiraf dan tertakluk kepada adat resam kaum masing-masing.

3. Ada pihak yang mempertikaikan tindakan kerajaan memansuhkan peruntukan Seksyen 5(2)(f), iaitu any other lawful method dalam mewujudkan NCR. Mereka mendakwa pemansuhan ini sebagai tidak mengiktiraf undang-undang dan sistem adat kaum Bumiputera.Kriteria any other lawful method dalam peruntukan tersebut didapati menimbulkan interpretasi yang pelbagai dan mengelirukan.

4. Sekiranya permit di bawah Seksyen 10 yang dikemukakan tidak dapat dibuktikan kesahihannya, apakah tindakan susulan yang perlu diambil?Penuntut perlu merujuk semula kepada pihak yang mengeluarkan permit tersebut untuk mendapatkan pengesahan secara bertulis tentang kesahihan permit berkenaan.

5. Apakah keluasan tanah yang boleh dituntut sebagai NCR?Kanun Tanah Negeri (Bab 81) tidak menyatakan secara khusus berhubung dengan perkara ini. Walau bagaimanapun, secara praktikalnya apa-apa kawasan yang dituntut mengikut Seksyen 5(2) adalah diiktiraf sebagai NCR.

6. Berapa lama yang dimaksudkan sebagai continuous

60

occupation?Berdasarkan kes-kes yang telah diputuskan oleh mahkamah, seseorang itu dianggap sebagai menduduki secara berterusan apabila telah menduduki sesuatu bidang tanah selama tiga tahun.

Operasi Penyelesaian

1. Apakah tindakan yang akan diambil oleh kerajaan terhadap tanah yang telah disukat dan diselesaikan sebagai tanah NCR di bawah Operasi Penyelesaian yang belum dikeluarkan dengan surat hak milik?Ekoran daripada pindaan terhadap Seksyen 18 Kanun Tanah Negeri (Bab 81), kes sebegini perlu dirujuk untuk mendapat kelulusan Menteri yang bertanggungjawab sebelum surat hak milik tanah dikeluarkan. Hanya setelah mendapat kelulusan Menteri, baharulah surat hak milik dapat dikeluarkan.

2. Jika berlaku jual beli/pertukaran tuntutan selepas Operasi Penyelesaian selesai dan telah diwartakan tetapi surat hak milik belum dikeluarkan, adakah kerajaan akan mengeluarkan surat hak milik kepada pembeli?Surat hak milik akan dikeluarkan kepada penuntut mengikut nama yang diwartakan dalam Settlement Order. Pertukaran hak milik kepada bakal pemilik baharu boleh dilakukan selepas surat hak milik dikeluarkan.

3. Memandangkan Operasi Penyelesaian telah dibekukan oleh kerajaan, tanah kami tidak ekonomi untuk dibangunkan di bawah konsep Native Customary Land Development tetapi pada masa yang sama telah diusahakan sepenuhnya, apakah pendirian kerajaan untuk menyelesaikan masalah kami?Permohonan secara individu ataupun berkumpulan boleh dikemukakan bagi pengeluaran surat hak milik untuk pertimbangan. Walau bagaimanapun, keutamaan yang tinggi tidak diberikan ke atas permohonan seumpama ini. Ini adalah kerana kerajaan dengan sumber yang terhad perlu memberi keutamaan kepada projek pembangunan kerajaan lain yang lebih mendesak.

61

Konsep Baharu Pembangunan Tanah Hak Adat Bumiputera

1. Berapakah keluasan minimum untuk tanah dibangunkan di bawah konsep ini? Sekiranya keluasan tanah NCR yang dipunyai tidak mencukupi, bolehkah tanah kerajaan yang berdekatan digunakan untuk mendapatkan keluasan yang ekonomik? Keluasan minimum untuk pembangunan ekonomik di bawah konsep ini adalah 5,000 hektar. Sekiranya keluasan tanah NCR tidak mencapai saiz tersebut, maka tanah kerajaan yang berdekatan boleh digabungkan untuk mewujudkan saiz yang ekonomi. Walau bagaimanapun, tanah kerajaan tersebut akan diberi milik kepada syarikat yang akan dikenal pasti oleh Lembaga Pembangunan dan Lindungan Tanah (LCDA) dan tiada kaitan dengan pemilik tanah NCR.

2. Kami mahu surat hak milik dikeluarkan secara individu tetapi Jabatan Tanah dan Survei mendesak untuk menyertai Konsep Baharu Pembangunan Tanah Hak Adat Bumiputera sedangkan dalam masa yang sama dasar tersebut bukanlah paksaan. Jabatan tidak akan memberi keutamaan kepada permohonan sedemikian. Memandangkan ia adalah tanah NCR, tanah tersebut masih boleh diduduki tanpa surat hak milik.

3. Apakah akan terjadi kepada tanah saya selepas tamat tempoh perjanjian pembangunan selama 60 tahun di bawah konsep ini? Surat hak milik individu di bawah Seksyen 18 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) boleh dikeluarkan kepada pemilik tersebut sekiranya peserta tidak berhasrat meneruskan projek usaha sama dengan pemaju.

4. Sekiranya berlaku pertikaian tuntutan dalam kawasan pembangunan, apa pendekatan yang diambil oleh kerajaan untuk menyelesaikan masalah tersebut?Sebarang pertikaian tuntutan akan diselesaikan mengikut kaedah-kaedah Operasi Penyelesaian.

62

Pengukuran Kampung Tradisional

1. Adakah kerajaan akan menyukat rumah panjang seperti kampung yang lain? Pada masa ini, kerajaan masih mengkaji dan mengenal pasti kaedah dan pendekatan yang terbaik. Ini kerana situasi rumah panjang adalah berlainan daripada kampung tradisional yang biasa.

2. Bolehkah tapak kosong di dalam kawasan kampung tradisional dikeluarkan surat hak milik? Boleh, sekiranya tapak tersebut dikelilingi rumah-rumah sedia ada (pocket lot) yang telah disukat dan memenuhi semua kriteria. Walau bagaimanapun, bagi tanah yang terasing dan jauh dari rumah sedia ada, surat hak milik tidak dikeluarkan.

3. Adakah surat hak milik tanah dikeluarkan jika tanah terletak di dalam rizab sungai? Surat hak milik boleh dikeluarkan sekiranya ia termasuk di dalam kawasan yang telah diwartakan sebagai rizab kampung. Untuk kes yang terletak di luar kawasan yang diwartakan, ia perlulah dirujuk kepada pihak atasan untuk pertimbangan.

4. Bolehkah seorang Bumiputera bukan Melayu dikeluarkan surat hak milik tanah di dalam sebuah kawasan kampung tradisional Melayu? Boleh.

Pembaharuan Surat Hak Milik Tanah

1. Mengapakah kerajaan mengenakan premium ke atas pembaharuan surat hak milik tanah? Premium ialah salah satu sumber kewangan untuk membolehkan kerajaan terus beroperasi dan membangunkan negeri.

2. Mengapakah pembaharuan surat hak milik tanah secara automatik tidak boleh dilakukan tanpa mengenakan premium?Tiada terdapat peruntukan dalam Kanun Tanah Negeri untuk pembaharuan surat hak milik automatik dan/atau tanpa pembayaran premium.

63

3. Adakah premium pembaharuan surat hak milik akan mengambil kira nilai keseluruhan tanah termasuk pembangunan yang dibuat di atas tanah?Premium untuk pembaharuan surat hak milik tanah hanya mengambil kira nilai tanah kosong sahaja. Sebarang pembangunan di atas tanah tidak diambil kira.

4. Bolehkah saya membayar premium dengan bayaran ansuran?Premium untuk pembaharuan surat hak milik tanah boleh dibayar secara ansuran tahunan, iaitu tidak melebihi 10 bayaran ansuran tahunan.

Kebenaran Untuk Pindah Milik

1. Mengapakah klausa melarang pindah milik dikenakan?Untuk mencegah spekulasi tanah dan bagi memastikan tanah dibangunkan dengan baik serta tidak dijual sewenang-wenangnya untuk keuntungan segera.

Perladangan Secara Komersial

1. Bolehkah tindakan diambil jika saya gagal mematuhi syarat untuk menanam (notice of non-cultivation)?Ya. Syarat untuk menanam jelas dinyatakan sebagai syarat khas dalam Surat Hak Milik Sementara (PL). Di bawah Seksyen 33 Kanun Tanah Negeri (Bab 81), kerajaan boleh bertindak mengambil semula tanah tersebut.

2. Adakah premium yang telah dibayar akan dikembalikan kepada saya apabila kawasan NCR dikecualikan daripada PL? Tidak.

3. Bolehkah tanah yang telah dikenal pasti untuk PL ditukar dengan suatu kawasan baharu yang sama saiz? Tidak.

4. Berapa lamakah pertukaran Surat Hak Milik Sementara kepada Surat Hak Milik Tetap boleh diselesaikan?Ia terpulang kepada jangka masa yang yang diambil oleh pemilik tanah bagi menyiapkan pengukuran perimeter.

64

5. Adakah terdapat kriteria yang memerlukan syarikat mesti mempunyai modal berbayar RM1 juta? Ya. Syarikat yang tidak memenuhi syarat ini akan meyebabkan permohonan mereka ditolak di peringkat Pejabat Bahagian Jabatan Tanah dan Survei.

6. Adakah syarat-syarat khas dalam Surat Hak Milik Sementara yang menyebut tentang Pelan Tempatan dan klausa ‘Tiada Pajakan Kecil’ akan dibawa ke Surat Hak Milik Tetap? Contohnya, syarat khas no. iv dan no. x.Hanya syarat-syarat khas yang masih relevan sahaja akan dibawa ke Surat Hak Milik Tetap.

7. Mengapakah pembayaran premium secara ansuran mengenakan kadar faedah 8%?Ini adalah amalan semasa.

8. Tidakkah premium untuk Surat Hak Milik Sementara (PL) bagi kegunaan pertanian pada RM741 sehektar terlalu murah? Perlukah ia disemak semula? Perlukah ia dikenakan bayaran premium yang berbeza mengikut jenis tanaman/kegunaan?Kerajaan melakukan sedemikian dengan tujuan memberikan insentif dan menggalakkan sektor penanaman berskala besar.

9. Bagaimanakah penanaman secara komersial dapat membantu golongan miskin? Melalui penyediaan kemudahan asas, infrastruktur dan peluang pekerjaan.

Pemilikan Tanah oleh Warga Asing (Seksyen 13E)

1. Adakah terdapat had nilai terhadap hartanah yang dibeli?Tiada had nilai tetapi mereka dibenarkan membeli rumah yang berharga tidak kurang dari RM300,000.

65

Skim Pembesaran Kampung

1. Siapakah yang layak memohon lot penempatan dalam Skim Pembesaran Kampung? Hanya keluarga tambahan yang mendiami dalam rumah yang sama yang telah memenuhi kriteria pemilihan yang ditetapkan dan berasal dari kampung di bawah skim tersebut.

2. Bolehkah penduduk dari kampung lain memohon lot dalam Skim Pembesaran Kampung?Tidak.

3. Mengapakah terdapat banyak lot yang diberikan kepada ahli-ahli dalam sesebuah keluarga yang sama?Sekiranya terdapat lot berlebihan dan jika ahli-ahli dalam sesebuah keluarga yang sama memenuhi kriteria pemilihan, mereka boleh diperuntukkan dengan lot penempatan.

4. Bolehkah saya menukar lot yang diperuntukkan dengan lot yang lain?Pada umumnya hal ini tidak dibenarkan, tetapi kerajaan boleh membuat pertimbangan berdasarkan merit setiap kes.

5. Adakah perlu untuk saya mendapatkan surat hak milik tanah?Jabatan akan mengeluarkan surat hak milik tanah apabila anda telah membina rumah dan pembayaran premium tanah telah dibuat.

6. Apakah tujuan kerajaan mewujudkan Skim Pembesaran Kampung?Skim Pembesaran Kampung diwujudkan untuk mengatasi masalah kesesakan dan kepadatan di kampung-kampung tradisional di negeri Sarawak.

Setinggan

1. Apakah strategi kerajaan untuk setinggan?Setiap pertumbuhan baharu setinggan akan dikekang manakala setinggan sedia ada akan dikurangkan dari semasa ke semasa.

66

2. Mengapakah kerajaan mahu merobohkan rumah saya?Rumah setinggan diroboh dalam dua situasi: a) Terlibat dengan projek pembangunanRumah setinggan anda terpaksa diroboh bagi memberi laluan kepada projek pembangunan yang telah dirancangkan. Dalam pelaksanaan projek ini, kerajaan perlu menimbangkan kepentingan dan keperluan semua pihak berbanding dengan satu pihak sahaja. Tambahan pula, telah jelas dinyatakan bahawa adalah menjadi kesalahan di bawah Seksyen 209 Kanun Tanah Negeri (Bab 81) menduduki tanah kerajaan tanpa kelulusan daripada pihak yang berkuasa. Dalam hal ini, anda telah melakukan kesalahan berkenaan dan tindakan penguatkuasaan yang sewajarnya boleh dikenakan ke atas anda.

b) Rumah setinggan baharuTindakan penguatkuasaan ini diambil selaras dengan peruntukan kuasa di bawah Seksyen 209 dan Seksyen 209B Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Pendudukan di atas tanah kerajaan hendaklah memperoleh kelulusan daripada pihak berkuasa terlebih dahulu. Dalam hal ini, anda telah gagal memperoleh kelulusan berkenaan. Tindakan ini terpaksa diambil bagi menghalang anda daripada terus menduduki tanah kerajaan dan mengekang pertumbuhan setinggan yang baharu.

3. Saya telah memohon untuk rumah kos rendah tetapi permohonan saya ditolak. Apakah yang harus saya lakukan?Jabatan Tanah dan Survei boleh membantu dengan membuat perakuan kepada Perbadanan Pembangunan Perumahan untuk membeli rumah yang bersesuaian.

4. Adakah kerajaan merancang untuk memberikan kami tanah di lokasi/tempat yang kami duduki pada masa ini?Tidak, anda menduduki tanah kerajaan secara tidak sah dan boleh didakwa di bawah Seksyen 209 Kanun Tanah Negeri (Bab 81). Anda sepatutnya berpindah dari tempat yang anda duduki sekarang dan membeli rumah/flat kos rendah.

5. Jabatan Tanah dan Survei telah melakukan bancian dan mengenal pasti rumah saya menggunakan LS/12345. Bilakah

67

saya akan memperoleh lot saya?Bancian dilakukan bagi mengenal pasti identiti setinggan dan jumlah setinggan di sesuatu kawasan penempatan setinggan berkenaan dan bukannya untuk maksud peruntukan lot. Melalui dasar semasa, kerajaan tidak akan memperuntukkan sebarang lot penempatan lagi kepada setinggan. Setinggan adalah dinasihati untuk berusaha mendapatkan tempat tinggal sendiri yang sah dari segi undang-undang seperti rumah kos rendah.

Skim Penempatan Semula

1. Saya tidak memiliki rumah. Bolehkah saya memohon lot di bawah Skim Penempatan Semula?Tidak. Kerajaan tidak lagi melaksanakan Skim Penempatan Semula dan anda dinasihati untuk membeli rumah kos rendah.

2. Saya telah diperuntukkan dengan satu lot namun saya masih tidak berkemampuan untuk membina sebuah rumah. Apakah yang harus saya lakukan?Jika anda gagal mendirikan rumah anda, lot tersebut boleh ditarik balik. Pertingkatkan ikhtiar serta usaha, seperti membina rumah secara berperingkat.

3. Saya telah diperuntukkan dengan satu lot, namun saya masih tidak berkemampuan untuk membina sebuah rumah. Bolehkah saya memberikan lot tersebut kepada anak-anak saya?Sekiranya anda telah diberi Lesen Pendudukan Sementara (TOL), anda boleh memohon kebenaran pertukaran nama kepada ahli-ahli keluarga anda. Jika anda telah diberikan surat hak milik tanah, anda boleh memohon pertukaran lot kepada ahli keluarga anda yang terdekat dengan syarat mereka tidak memiliki tanah.

4. Mengapakah lot masih tidak diberikan kepada saya walaupun saya telah memenuhi semua kriteria?Terdapat kes lain yang lebih berkelayakan berdasarkan merit.

5. Bolehkah saya memohon lot bagi pihak anak saya?Tidak.

6. Bolehkah saya membeli lot daripada mana-mana pemilik Skim

68

Penempatan Semula?Tidak.

Pelanggaran Syarat Hak Milik Tanah

1. Surat hak milik tanah saya tiada syarat hak milik (nil title condition). Bolehkah saya menjalankan operasi perniagaan di premis saya?Tidak. Anda dinasihatkan menghantar permohonan penukaran syarat kegunaan tanah kepada Jabatan Tanah dan Survei untuk menukar status tanah.

2. Surat hak milik tanah saya hanya untuk penanaman padi. Bolehkah saya menanam tanaman lain di atas tanah saya?Surat hak milik tersebut hanyalah untuk penanaman padi dan anda sepatutnya hanya boleh melakukan penanaman padi.

3. Tanah saya hanyalah untuk tujuan industri. Bolehkah saya menggunakannya untuk industri perkapalan?Tidak. Anda haruslah berpindah ke kawasan yang telah dizonkan untuk perkapalan.

4. Bolehkah saya memohon pengurangan atau penghapusan penalti yang dikenakan kepada saya?Sekiranya anda telah membetulkan pelanggaran anda, anda boleh membuat rayuan kepada Jabatan Tanah dan Survei untuk pengurangan/penghapusan dalam tempoh 28 hari anda menerima notis pelanggaran syarat hak milik tanah.

5. Rumah kedai saya terdiri daripada tiga tingkat, tingkat bawah untuk komersial, tingkat pertama untuk kediaman dan tingkat kedua untuk kediaman. Bolehkah saya menggunakan rumah kedai saya sebagai pejabat?Tidak. Anda perlu memohon pertukaran penggunaan tanah berdasarkan keperluan anda.

Permohonan Penukaran Syarat Kegunaan Tanah

1. Apakah maksud Pelan Tempatan dan Pelan Struktur? Sila rujuk kepada Manual Majlis Perancangan Negeri.

69

2. Siapakah yang dibenarkan untuk melihat Manual Majlis Perancangan Negeri?

Manual Majlis Perancangan Negeri boleh dilihat oleh jabatan-jabatan kerajaan, agensi-agensi berdaftar, perunding swasta, dan orang awam.

3. Manual Majlis Perancangan Negeri boleh diperoleh di pejabat-pejabat Bahagian Jabatan Tanah dan Survei?

Ya, manual ini boleh didapati di Pejabat Bahagian Tanah dan Survei.

4. Berapa lamakah untuk memproses sesuatu permohonan penukaran syarat kegunaan tanah?

Jabatan Tanah dan Survei menjanjikan bahawa pemprosesan boleh diselesaikan dalam tujuh minggu di peringkat pejabat Bahagian Jabatan dan lima minggu di peringkat Ibu Pejabat.

5. Bagaimanakah sesuatu permohonan untuk penukaran syarat kegunaan tanah/pecah bahagi tanah dibuat?

Permohonan boleh dilakukan dengan mengemukakan pelan-pelan dan dokumen berkaitan kepada Pejabat Bahagian Tanah dan Survei. Seterusnya, Pejabat Bahagian Tanah dan Survei akan memproses dan mengemukakan permohonan kepada Majlis Perancangan Negeri melalui Pengarah Tanah dan Survei Sarawak.

6. Bolehkah tindakan diambil terhadap agensi/jabatan

persekutuan sekiranya mereka membina bangunan pejabat tanpa kelulusan Majlis Perancangan Negeri? Pejabat Bahagian Jabatan Tanah dan Survei harus melaporkan kepada Ibu Pejabat bagi mendapatkan arahan mengenai tindakan susulan yang perlu diambil.

7. Bolehkah pengecualian diberikan untuk kerja-kerja kejuruteraan bagi permohonan pecah bahagi tanah terhadap lot yang kecil di kawasan bandar (contohnya satu ekar)? Permohonan boleh dikemukakan kepada Pengarah Tanah dan Survei untuk pertimbangan berasaskan justifikasi yang sahih.

70

8. Bagaimanakah harga rumah kos rendah dan rumah kos rendah plus dikawal serta memastikan pindah milik rumah kos rendah tidak dilakukan sewenang-wenangnya sehingga menafikan pembeli rumah yang sahih untuk memiliki rumah yang mampu dibeli oleh mereka? Satu syarat khas akan dimasukkan ke dalam surat hak milik untuk rumah sedemikian.

9. Adakah syarat Majlis Perancangan Negeri yang mengenakan 30% rizab untuk Bumiputera termasuk rumah kos rendah?30% rizab untuk Bumiputera merangkumi semua jenis rumah dalam sesuatu rancangan pembangunan perumahan.

10. Mengapakah kerajaan mengurangkan tempoh sesuatu surat hak milik dari kekal selama-lamanya (perpetuity) dan 999 tahun kepada 99 tahun selepas kelulusan permohonan penukaran syarat kegunaan tanah dan pecah bahagi tanah serta pengklasifikasian semula tanah?Ini merupakan syarat untuk kelulusan pembangunan tanah.

Pertapakan

1. Kenapakah adakalanya tapak yang diluluskan untuk projek kerajaan dikeluarkan dengan Lesen Pendudukan Sementara dan bukan surat hak milik tetap?

Tapak projek kerajaan biasanya akan dikeluarkan dengan surat hak milik (projek Kerajaan Persekutuan) atau diwartakan sebagai rizab Kerajaan (projek Kerajaan Negeri). Namun begitu, Majlis Perancangan Negeri juga boleh mengarah agar Lesen Pendudukan Sementara (lazimnya tempoh lima tahun) dikeluarkan. Pada masa kini, arahan ini dikeluarkan untuk projek-projek tadika/taska Jabatan Kemajuan Masyarakat (Kemas) dan Pusat Rukun Tetangga Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional.

2. Tempoh sah 24 bulan yang dinyatakan dalam sesuatu kelulusan pertapakan tidak dijelaskan mengenai tarikh permulaan serta tindakan yang perlu diambil oleh jabatan klien dalam tempoh tersebut.

71

Tarikh permulaan adalah dari tarikh pengeluaran surat kelulusan. Dalam tempoh 24 bulan, jabatan klien perlu memberikan peruntukan kewangan untuk kos pengambilan tanah, kos penyukatan tanah dan kos lain yang berkaitan.

3. Adakah pertukaran tapak dibenarkan selepas kelulusan Majlis Perancangan Negeri?Pertukaran tidak dibenarkan kerana tapak telah dipersetujui oleh Jabatan Klien semasa penyiasatan tapak bersama.

4. Dapatkah Jabatan Klien membuat rundingan terus dengan pemilik tanah untuk memperolehi tanah untuk projek pembangunan?

Jabatan Klien dinasihatkan supaya memohon kelulusan pertapakan terlebih dahulu kerana tapak yang dicadangkan untuk sesuatu projek itu mungkin tidak sesuai dari segi perancangan masa depan. Maka, adalah amat merugikan jika tanah yang dibeli terus tidak dapat dipertimbangkan untuk projek tersebut.

5. Bolehkah badan bukan kerajaan memohon tanah menerusi permohonan kelulusan pertapakan? Boleh, badan-badan bukan kerajaan boleh memohon tapak tanah melalui pertapakan untuk kegunaan kemasyarakatan, tempat ibadat dan perkuburan.

72

dasar tanah - sarawak

Documents