buuk 1
TRANSCRIPT
BUUK 1: ASAS LINGUISTIK.
Suraiya Chapakiya. 2014. Asas Lingustik. Selangor: PTS Akademia.
1. Boros ‘semantik’ nopo nga naanu mantad boros Inggeris ‘semantics’ ii naanu nogi
mantad boros Yunani; sema (tanda/lambang).
2. Gana toilaan nopo diti nga monoriuk kokomoi do rati toi ko’ komoyon id isoiso’ boros
(bahasa).
3. Semiotik, semiologi om semasiologi istilah di gunoon montok ponoriukan do rati nga
noguno o semantik tu’ popohompit do cakupan di kigontob/terhad om lobi pimfokus id
gana ponoriukan boros pilumaagan do tulun nung piagalon do gana suai do lobi alaab
o cakupan.
4. Clark & Clark (1977), rati do toilaan semantik nopo nga; gunoon o rati do boros id
pongorotian input om pangasilan output do boros. Ponoriukan do semantik nopo
nga monoriuk do rati boros, frasa, klausa om panandatan di gunoon id pibarasan.
5. Ferdinand de Sassure, tikid nopo do tanda linguistik nga kiwaa o duo unsur;
i. Yang diertikan konsep/makna lambang sesuatu bahasa.
ii. Yang mengertikan tikid nopo do lambang lingustik nga kiwaa 2 unsur ; unsur
tuni om unsur rati i papaampai do intraboros (id suang boros) ii morujuk do
rujukan di ki’ula’ do ekstrabahasa (labus bahasa).
<meja>
(Tanda Linguistik)
Makna yang
diertikan
Makna yang
mengertikan
Intrabahasa
m,e,j,a
Intrabahasa
Gambar meja
Perabot rumah
Meja
Patod boros <meja> nopo nga ‘perkara yang ditandai’ om ‘sebuah meja’ dii iso’o
kakamot id walai nopo nga ‘perkara yang menandai’.
Pongorotian do Semantik
6. Leksem nopo nga patod boros/frasa ii iso o kopisaan di kirati (satu gabungan yang
bermakna).
1.
*ilo nopo patod boros/leksem nga manahak do lambang kumaa konsep toi ko’
makna.
*konsep nopo nga morujuk do referen.
2. Pionitan do rati leksikal nopo nga misulak/berlawanan miampai do rati
gramatikal/puralan boros.
i. Rati leksikal morujuk do rati leksem ii kosudong miampai referen.
ii. Rati gramatikal/puralan boros rati di nokoimbulai soira nakaanu/nakapanau
piipiro proses morfologi.
1. Rati nopo nga subjektif; amu atatap om kiwaa o piipiro proses pongorotian om
kasasari koundaliu tumanud do faktor miagal ko’ konteks, pogoduhan, koubasanan,
‘taboo’ om suusuai po.
2. Kiwaa 7 kawo rati;
a. Rati konseptual; rati denotatif/rati di koimbulai id pomusarahan do tulun soira
korongou do boros dii di kumoinsan nogi/rati literal toi ko’ rati komoi boros;
poinsuat.
b. Rati konotatif; rati di poinlisok (rati di polombuson miagal di maan rujuko’ dii
tulun…. Rati do boros di polombuson secara apa yang dirujuk oleh penutur.
c. Rati Stilistik; pomogunaan do boros id situasi sosial; nunu ii polombuson kokomoi
kouyuuyuo’ do tulun posorili.
Poomitanan: “Kainou makan. Aiso i daa nunu-nunu nga sorou po” manahak
rati do ‘minsiriba ginawo/rendah hati’.
Pionitan do Konsep om Makna/Rati
Patod boros /
leksem
Konsep/Makna
Sesuatu yang dirujuk/referen
Kiula’ do koizaai/umum
Kiula’ do poimbida
Kawo Rati/Makna
d. Rati afektik; boros di gunoon montok popolombus suang ginawo toi ko’
topurimanan.
e. Rati Cerminan/Poingatul; boros di miagal nga misuai o korotian om koubasanan
do polombuson miampa asosiasi/ piromutan miampai do rati di suai… kipionitan
togirot miampai do ‘taboo’.
Contoh: Manuk nopo nga rotion sabaagi do tayam id rati pointunud nga rotion
nogi do tulun sabaagi tondu di misoosowoli do kusai.
f. Rati Kolokatif; Rati di gunoon id mogisuusuai kopomogunaan tumanud do
kinoyonon om kouyuuyuo’ kaampai no ii polombuson maya do rati di miagal toi
ko’ rati di ‘misinonim’ miampai do boros suai tumanud do situasi di pointantu.
Poomitanan; tondu olundus, kusai tawantang, korita di olumis kagayat ginawo.
g. Rati Tematik ; uludon di momoboros o mesej toi ko’ maklumat tumanu do
fokus/panatalan aktif/ pasif.
1. Pionitan do rati nopo nga pionitan semantik do piipiro boros om bontuk boros id
isoiso boros.
2. Kiwaa 9 kawo pionitan rati (Saed, 2003);
a. Sinonim rati di miagal toi ko’ osoosomok do miagal.
Naanu mantad boros Yunani kuno; onoma (ngaran) om syn (miagal).
b. Antonim rati di misulak toi ko’ misuai
Yunani Kuno; onoma (ngaran)om anti (melawan).
c. Homonim rati di misuai nga bontuk di miagal.
Yunani kuno ; onoma (ngaran) om homo (miagal).
Asaru gunoon miampai do homofon om homograf.
Homonim bontuk boros
Homofon tuni.
Homograf sinuatan/ijaan do boros.
d. Polisemi patod boros do ogumu o rati; iso bontuk boros di ogumu o rati.
e. Hiponim boros dii rati nopo nga poinsuang id somboogian boros do suai om
milo uludon tumanud do taksonim.
Taksonim nopo nga tinimungan di sumulak do kawo/golongan lawan jenis.
Iso patod boros di mogobi do somboogian rati do patod boros do suai.
Poomitanan; Bunga bunga raya, bunga tai manuk, bunga ukit.
f. Helonim patod boros ‘sepenuh’ lawan patod boros ‘somboogian’ id nombo do
kiwaa o iso patod boros di mogobi do boogian-boogian di kipionitan.
Pionitan do Rati /Hubungan
Poomitanan; Tulu Todung, mato, kabang.
g. Metafora Pibagalan ii momoguno do iso patod boros, frasa, klausa toi ko’
panandatan i maan pibagalo’ secara langsung toi ko’ tersurat miampai di tersirat
(konkrit om abstrak0.
Popohompit iti do pibagalan 2 konsep ii popohompit do kognitif om koinganan
nakatalib toi ko’ id posorili.
h. Simile pibagalan langsung (nyata) momoguno do isoiso patod boros, klausa
toi ko’ ayat.
Gunoon miampai boros popibagal; miagal.
i. Metonimi boros di gunoon montok popotolinahas do ahal suai momoguno do
boros suai ii kipionitan tosomok montok popotolinahas do isoiso boros.
1. Sosiolinguistik nopo nga iso gana di monoriuk do pionitan do boros om tulun posorili
(masyarakat).
2. Noriah (1998), nokoimbulai o istilah psikolinguistik di toun 1952 di songulun
mongingia’ id Amerika Syarikat, i Currie montok morujuk piontian do kouyuuyuo
moboros (perilaku berbahasa) om struktur sosial.
3. Sosiolinguistik; sosio + linguistic; sosio (ahal di di kipionitan do mogigion om
organisasi dau), linguistic (toilaan di monoriuk kokomoi do boros, loolobi no unsur do
mombontuk do sistom boros).
4. Ponoriukan do sosiolinguistik nopo nga momoguno do keadah kualitatif (ointutunan
sabaagi do makrososiolinguistik i ki’ula do alaab/luas) om kaedah
kuantitatif(mikrososiolinguistik i ki’ula do opipid (sempit).
5. Makrososiolinguistik: kikotob ponoriukan di alaab, popohompit timpu di anaru om
popohompit do ogumu informan(ii sumber maklumat). Roitan nogi do sosiologi boros
tu’ monoriuk do boros id tinimungan di tagayo.
6. Mikrososiolinguistik: khusus om terperinci (aralom), momoguno do ginumu
informan di okuri om timpu di oniba.
7. Komuniti Boros: tinimungan do tulun di momoguno do boros dii miagal id pibarasan
sangaangadau.
8. Profil sosiolinguistik: kopogisuai-suayan do nuyadan kokomoi do boros id komuniti
boros di pointantu. Nuyadan do boros nopo nga popokito do repertoir komunikatif om
fungsi repertoir ini dalam komuniti berkenaan. Repertoir nopo nga toinsanan drama,
muzik, nyanyian, susuyan om suusuai po ii posodian di modsisinding, moniningkono’,
mamamain do tuunion om suusuai po.
SOSIOLINGUISTIK
9. Dasar Boros: undang-undang toi ko’ kooturan di nakalantak di momoomorinta id
isoiso pogun om ii nopo momomorinta nga papalantak do kooturan ii mositi tonudon
do tulun ngawi kokomoi do sikap om pomogunaan do boros id konteks kebangsaan.
10. Pomilian do Boros: papanahon sabap no tinimungan boros di ogumu.
1. Psikolinguistik nopo nga piniomungan do duo toilaan; toilaan psikologi om toilaan
linguistik toi ko’ boros.
2. Tumanud di Willhelm Wundt (abad-20), boros nopo nga milo soriukon momoguno do
asas toi ko’ impohon do kooturan psikologi.
3. Seonjono (2003), boros nopo nga pioniton miampai do toilaan ilmu psikologi ii
ointutunan sabaagi do ‘psikolinguistik’.
4. Kiwaa 4 taang perkembangan/kinoingkokoton do toilaan psikolinguistik:
Taang formatif.
Taang lingustik.
Taang kognitif.
Taang psikolinguistik.
5. Persepsi pibarasan: ‘gambaran’ pibarasan di owonsoi di mokikinongou soira do
korongou tuni boros di maan polombuso’.
Kipionitan iti miampai do kagangahan id boros om klinikal miagal ko’ kahad di
nalata’ toi ko’ nopiduo, kagangahan id artikulasi, kobolingkaangan fonologi,
kagangahan id kakamot mokinongou, implan koklea, disleksia om suusuai po.
6. Boros ‘taksa’ nopo nga boros dii ogumu o rati om abaagi kumaa tolu boogian:
a. Terjemahan/Podolinon podolinon o rati do patod boros tu’ ii nopo patod boros
nga ogumu dati o rati.
b. Monompipi sompipion ii rati ngawi di kopisudong miampai do rati di pointantu.
c. Au atantu rati nopo do patod boros nga milo mumangwaliu tumanud do patod
boros di gunoon id panandatan di pointantu.
PSIKOLINGUISTIK