buku kerja mpts.indd 1 5/27/10 5:55:46 pm · namun pelbagai strategi dan tindakan ... makanan...

Buku Kerja MPTS.indd 1 5/27/10 5:55:46 PM

Kertas Kerja

Mendidik Modal Insan Selangor Menjadi Warga Penyayang dan Warga Berminda Kelas Pertama

Oleh: DR HAJJAH RUZIAH GHAZALI Pengurus BesarAkademi Zakat Selangor / Ahli Sekretariat Jawatankuasa Tetap Pendidikan, Pendidikan Tinggi dan Pembangunan Modal Insan Selangor


4

KONVENSYEN PENDIDIKAN PRASEKOLAH SELANGOR 2010

MenDIDIK MODAL InSAn SeLAnGOR MenJADI WARGA PenyAyAnG DAn WARGA BeRMInDA KeLAS PeRtAMA

Oleh: Dr Hajjah Ruziah Ghazali

PenDAHULUAn

Jawatankuasa Tetap Pendidikan, Pendidikan Tinggi dan Pembangunan Modal Insan telah menyusun program yang diberi nama S.P.I.E.S. (Spiritual. Physical, Intelektual, Emosi dan Sosial) bagi mencapai visi yang ditetapkan iaitu melahirkan modal insan yang holistik ke arah menjadikan kehidupan masyarakat Selangor yang berkualiti. Dalam usaha tersebut sudah pasti pelbagai cabaran akan dihadapi. Namun pelbagai strategi dan tindakan susulan bagi menilai setiap perancangan dan perlaksanaan program sentiasa dilakukan dari masa ke semasa bagi meminimumkan cabaran yang menghalang kejayaan setiap aktiviti yang akan, sedang dan telah dilaksanakan.

Natijahnya, satu rangka pembangunan modal insan yang dinamakan S.P.I.E.S. (Spiritual, Physical, Intellectual, Emotional dan Social ) yang diilhamkan sendiri oleh YB EXCO Pendidikan, Pendidikan Tinggi dan Pembangunan Modal Insan Negeri Selangor (PPP) pada tahun 2008 telah diwujudkan. Antara Output S.P.I.E.S. yang ingin dicapai ialah:

SPIRItUAL

• KeyakinankewujudanTuhan,PenciptaAlamdanHidupselepasmati

• Elemenspiritualmembentukdanmenentukansikapdantindakanyangtidakmelampaudari garis Tuhan

• Pembersihanjiwa(baikvsjahat)melaluipost-mortemdankesedarandiri

• Kesedarandalaman,kekuatandalaman(God’sconciousness)

• Kekuatanmatahati,disiplin (yakinapabilamelihatdenganmelihat , yakindengan ilmuyang dipelajari/didedahkan, yakin kepada hakikat sebenar)

• Peningkatanruhani,jiwa,danmindakearahyangdiredhaiTuhan

Output spiritual

• Rakyatyangmenghayatinilai-nilaimurniyanguniversal

• Rakyatyangmenghayatiadabdanadatyangbaikberasaskanagama,etnik,danbudayaSetempat

PHySICAL

• Pembangunandanperkembanganfizikaltubuhbadanyangsihat

• Prinsip“mencegah”dari“mengubat”keatasperkembanganfizikal(dalaman/luartubuh)–makanan yang baik vs. makanan yang merosakkan

• Prinsip “individu lebih kuat” lebih baik dari “individu yang lemah” – aktiviti fizikal danmakananseimbangmenyumbangkepadafizikalyangsihat


5

• Perbuatan dan tingkahlaku yang sihat dan tidak bercanggah dengan garispanduanTuhan

Output Physical

Rakyat Selangor yang sihat, dinamis, dan bertenaga yang menyumbang kepada produktiviti negeri

InteLLeCtUAL

• Mindayangcergas,sihat,dinamis

• Sikapdansemangatcintakepadailmu

• Inputdanaktivitiyangmenyumbangkepadaperkembanganmindadanpembinaansertapeningkatan tahap intelektual manusia

• Menghargaiilmudanilmuan

• Sistemsokongandansuasanakondusifuntukperkembanganmindadanpembinaansertapeningkatan tahap intelektual manusia

Output Intellectual

Rakyat yang menghargai ilmu dan ilmuan serta sentiasa meningkat keupayaan daya intelek dirimasing-masing

eMOtIOn

• Kestabilanemosiyangmembawarasaamandansejahteradalamdirimanusia

• Memupuksikappositifdenganmengambilnilaidarisifat-sfatmahmudah(nilaiuniversalyang baik)

• Membuangsikapsikapnegatifdenganmengikissifat-sifatmahmudah(nilaiuniversalyangbaik)

• Mengawalemosi,menyalurkanemosidengancarabetul

• Menanganitekanan(mengenalpunca,menyelesai)untukmenstabilkanemosi

Output emotion

Rakyat yang stabil emosi dan rasional dalam tindakan

SOCIAL

• Memilikihargadiridanmaruahdiri

• Memupuknilaiprihatin,hormat,danhargaimanusiadanalam

• Ketrampilandiri:keyakinan(estimyangpositif),pakaianyangsopan,kemahirankomunikasiyang berkesan

• Pergaulanyangsihat

• Prinsip“menegakkankebaikandanmencegahkejahatan”


6


Output Social

Rakyat yang mampu manifestasikan nilai-nilai baik dalam kehidupan harian dan dalamhubungan sesama manusia serta alam persekitaran.

Modul pembangunan modal insan holistik pertama dibuat di sebuah negeri di Malaysia. Penyediaan modul Ini selari dengan RMK 9 yang menyatakan secara jelas bahawa salah satu dari lima perkara utama ialah meningkatkan keupayaan pengetahuan dan inovasi negara serta memupuk“mindakelaspertama”.Tanpasiriprogramlatihaninimakastrategiinitidakakantercapai.

Program dan modul sesuai dengan aspirasi kerajaan negeri dan negara bagi melahirkan insan cemerlang disemua peringkat. Program S.P.I.E.S. merangkumi semua golongan rakyat iatu kakitangan kerajaan, kepimpinan masyarakat, warga pendidik, belia, siswa dan remaja dan kanak-kanak.

Penekanan spiritual adalah penting sepertimana dinyatakan oleh Patricia Aburdene, seorangpenceramah yangdikenali diperingkat dunia dan digelar ’Champion of CorporateTransformation’ dalam bukunya Megatrends 2010 (June 2009) bahawa dalam membawaperubahan manusia, perkara no 1 dari no 7 yang beliau nyatakan ialah kekuatan spiritual. Perkara ini ada terkandung dalam modul Pembangunan Modal Insan S.P.I.E.S. malah selari denganapayangditekankanbahawa spiritual adalahyangutamadanasas kepadaaspek-aspek yang lain.

Modalinsanyangberkualitiyangbersifatpenyayangdanmempunyaimindakelaspertamasudah pasti mencerminkan perwatakan insan yangmempunyai kepercayaan yang positif,ilmuyangbermanfaatdanamalanyangbaik,menjadikanintegritiyangpertamadalamsemuatindakan,menyahutcabaranglobaldenganberbekalkankecergasanfizikaldankepeduliansosial yang tinggi.Usaha inibukan sahajadifokuskankepadagolonganwargakerja sahajatetapi sudah pasti juga perlu diberi tumpuan bermula dari awal pendidikan kanak-kanaksepertimana dibincangkan seterusnya dalam kertas ini.

DeFInISI

Sebelumperbincanganlanjut,beberapakonsepdalamtajukkertasiniperludifahamidenganlebih jelas iaitu (i) modal insan, (ii) warga penyayang (iii) warga berminda kelas pertama Modal Insan

Definisi: Modal insanmempunyai ciri-ciri seorang yang produktif dalam konteks ekonomi.Frasa ”modal insan” ini merujuk kepada pencapaian akdemik yang formal dengan kesankepadapelaburanpendidikanyangmemberipulanganupahyangsetimpal,gajiataulain-lainganjaran yang bersesuaian samada pulangan kepada individu atau sosial.

Dariperspektifyanglain,modalinsandilihatdarisegikualitikesihatan,pengetahuan,motivasidan kemahiran, pencapaian maksimum individu kerana kepuasan dan hasil telah tercapai. Dalam konteks organisasi, modal insan merujuk kepada nilai terkumpul dalam modal intelektual organisasi tersebut (kecekapan, pengetahuan dan kemahiran) . Modal ini biasanya selaludiperbaharuisumberkreativitidaninovatifsecarakonsistendantermasukkeupayaanberubah.


7Rajah 1 : Komposisi Faktor Insan

Modal MoralModal

SpiritualModal estetik

Keupayaan Insan

Potensi Insan

Modal Insan

FAKtOR InSAn

Perkataan modal insan dibentuk hasil dari usaha Government Accounting Office, US (GAO) (1999) dan lain-lain. Konsep ini dicadangkan kerana kakitangan organisasi lebih berfaedahdipanggil ‘modal insan’berbanding ‘sumbermanusia’ kerana inimenunjukkankakitanganadalahmerupakanassetdanbukansumberyangakandigunakan.PerbandingankomparatifInimembantumengubah perspektif terhadapmodal insan sebagai aset yangmempunyainilai jangka panjang kepada organisasi dan bukan tanggungan atau liabiliti kepada organisasi. Apabila kakitangan yang betul bekerja dan disediakan latihan, peralatan sokongan, struktur, insentif dan akauntabiliti (kebertanggungjawaban) terhadap kerja berkesanmakakebarangkalian kejayaan sesebuah organsasi adalah tinggi. Modal insan bukan kos yang perlu diminimumkan sebaliknya strategik aset yang perlu ditingkatkan (GAO, 1999).

Pembangunan Modal Insan Holistik

Hasil kajian Adjibolosoo (1995) menyatakan bahawa modal insan merujuk kepada spektrum ciri-ciripersonalitidanlain-laindimensimenunjukkanprestasimanusiayangmembolehkaninstitusi sosial, ekonomi, politik berfungsi secara berterusan. Menurut beliau, terdapat 6komponenfaktor insan iaituspiritual,moral,estetik,modal insan,keupayaan insan,potensiinsan.


8


Berdasarkan Rajah 1 menunjukkan bahawa pembangunan modal insan mestilah merangkumi semua aspek tersebut supaya modal insan dapat membangun secara holistik. Pembangunan modal insan mestilah bersifat holistik yang merangkumi pengetahuan dan kemahirantermasuksainsdanteknologi,keupayaankeusahawanandisampingdalamanyangpositifdansikapyangprogresif.Nilaidanetika,hasildaripendidikan,latihandanpembelajaransepanjanghayat.Makajelaslahbahawaaspekpendidikankanak-kanaktidakbolehdiabaikan.Pelaburandalam ECEC (Early Childhood Education Care) merupakan perancangan jangka masa panjang dan penyelesaian yang lebih mantap kepada masalah golongan muda yang dihadapi hari ini.

Warga Penyayang

Cabaran ketujuh dalam Wawasan 2020 ialah mewujudkan masyarakat penyayang (caring society) dan budaya penyayang.iaitu (vii) Mewujudkan masyarakat penyayang dan budaya menyayangi, iaitu sistem sosial yang mana kepentingan masyarakat lebih utama daripada diri sendiri dan kebajikan insan tidak berkisar kepada negara atau individu tetapi di sekeliling sistem kekeluargaan yang kukuh;

Y.A.B.DrMahathirmentafsirkanmasyarakatpenyayangdanbudayapenyayangsebagaisistemsosial yang mementingkan masyarakat lebih daripada diri sendiri dengan kebajikan insan tidak berkisar pada negara atau orang perseorangan tetapi sekeliling keluarga yang kukuh. Dengankatalain,masyarakatpenyayangialahmasyarakatyanghidupbermuafakatdengananggota-anggotanyayangmesradanbertimbangrasa.Setiaporangsalingfaham-memahamidan hormat menghormati iaitu yang muda menghormati yang tua dan yang tua mengasihi yang muda.

Warga Berminda Kelas Pertama

Dalam Rancangan Malaysia ke 9, Malaysia mesti mempunyai warga berminda kelas pertama iaitumempunyaikeupayaanmentalyangbaik,caraberfikiryangkonstruktif,rangkapemikiranyang positif, memaksimumkan penggunaan kuasa otak (dan juga kuasa kasih-sayang),analitikal, kontemporari dan pandang kehadapan, mempunyai minda yang jelas dan sikap yang baik (Rusli, Unimas).

BerdasarkanKementerianPengajianTinggi telahmenghasilkan3 ciri-cirimodal insankelaspertama yang diinginkan iaitu, pengetahuan, personal dan interpersonal. Model tersebut adalah seperti dalam Jadual 1.


9

Jadual 1 : 3 Ciri Modal Insan Berminda Kelas Pertama

Ciri Pengetahuan

• Masteryofcoresubjects and ability to apply that knowledge

• MasteryofBahasaMalaysia and English, and at least one other global language.

• Acontinuingpassionforknowledgethroughlifelonglearning.

• Excellentgeneralknowledge and interest in current events.

• Appreciationofthearts, culture and sports.

• Soundanalyticalandproblem-solvingskills.

• Awarenessofbusinessand management principles, and technology.

Ciri Personal

• Goal-oriented:proactive,self-starting,self-disciplined,confident,resilient,motivated,andfiercelycompetitive.

• Intellectuallyengaging: creative, innovative, and possessing critical thinking skills.

• Quicklearner,adaptable, and flexible.

• Entrepreneurial.

• Ethicallyandmorallyupright.

• Spirituallygrounded.

• Compassionateandcaring (through volunteerism and social services).

Ciri Interpersonal

• Ablecommunicatorand effective presenter.

• Abletorelateandbecomfortablewithpeople at all levels.

• Abletodevelopandleverage on personal andprofessionalnetworks to achieve goals.

• Naturalleader.

• Teamplayer.

* Base attributes. To be customised based onlevelofstudyandinstitutional


10


Kepentingan Pendidikan Awal Kanak-kanak

Pembangunan modal insan mestilah bersifat holistik merangkumi dan memperolehipengetahuan, kemahiran termasuk sains dan teknologi, keupayaan keusahawanan disamping mempunyaikerohanianyangpositifsertasikapyangprogresif.Amalannilaimurnidanetikayang baik hasil dari pendidikan, latihan dan pembelajaran sepanjang hayat. Maka jelaslah bahawaaspekpendidikankanak-kanaktidakbolehdiabaikan.PelaburandalamECEC(EarlyChildhood Education Care) adalah jangkapanjang dan penyelesaian yang lebih mantap kepada masalah golongan muda yang dihadapi hari ini.

Laporan Bank Dunia 2006 mengenai Pembangunan Awal-awal Kanak-kanak menyatakanbahawaprogramyangmeningkatkanperkembangan danpembangunangolongankanak-kanak antaraumur 0 – 6 tahun adalahpelaburan terbaikbagimembangunkan keperluanmodal insan bagi keperluan perkembangan ekonomi Negara. Berdasarkan fakta, delegasikumpulan tertinggi Bank Dunia menekankan kepentingan pendidikan bagi kanak-kanakmalah adalah di peringkat awal 3 tahun lagi. Faedah jangka pendek dan jangka panjang programpembangunanawal kanak-kanakadalah sangatbesardankesannyabolehdilihatdalam pulangan jangka panjang.

Kajian mengenai pembangunan otak manusia telah membuktikan dengan pasti bahawa semua perhatian yang diberi kepada penjagaan dan pendidikan awal kanak-kanak akanmemberi hasil dalam kejayaan masa depan kanak-kanak. Kajian empirikal menunjukkanpersekitaran dan pengalaman pembangunan dan pengetahuan memberi kesan yang cepat danberkekalan.Sejakbayihinggaumur10tahun,sel-selotakmembentuksemuahubungandinamakan synapses dimana akan kekal sepanjang hayat tetapi dalam umur 10 tahun mereka tetap dalam keadaan begitu dengan kesan yang paling hebat.

Kajian neurologikal menunjukkan otak kanak-kanak tidak statik. Synapses terbentukmelalui pengalaman yang dilalui oleh kanak-kanak samada positif atau hubungan yangmenyokong,asasbadandanpergerakantubuhbadanpembangunanbahasa,lain-lainasasaspek pembangunan. Hubungan synaptic adalah penting kepada kognitif, fizikal, emosi,pembangunan tingkahlaku dan juga kehidupan sosial. Melalui perkembangan persekitaran yangtersusun,pembangunankognitifkanak-kanakbolehterbentukawalseperticontoh80%kanak-kanakyangbijakpadaumur18telahdibentuksejakumur6tahun.Denganrangsanganyangbaikakanmembentuksegalaaspekfizikal,emosi,spiritualdanintelektualpembangunanmanusia dan setiap aspekmempengaruhi antara satu samabolehmembangunkan kanak-kanak dengan seimbang secara total.

PeRAnAn PenDIDIKAn DALAM PeMBentUKAn MODAL InSAn PenyAyAnG DAn MInDA KeLAS PeRtAMA

Beberapa faktorkontekstualditunjukkandalamRajah1yangakanmemberi impakkepadabagaimana perlaksanaan sistem pengurusan modal insan. Faktor-faktor ini hendaklahdipertimbangkan oleh kerajaan atau pihak berkaitan dalam bergerak menuju ke hadapan bagi menstrukturkan semula program pembangunan modal insan dengan menggunakan pendekatan yang lebih strategik.


11

Improved OrganizationalPerformance

(Student Achievement)

Organizational Strategy(Improved Instruction)

Role Design(What those in key roles need todotoexecutethestrategy)

Competencies & Motivation(Knowledge, skills, attitudes

ofkeyroleholders)

Strategiesfor:

Talent AcquisitionTalent Development

Talent Retention

Context

State PolicyTeacher AssociationsExternalLaborMarketColleges & Universities

Design&Executionofhumancapitalmanagement programsat government & institutional levels

-Recruitment

-Selection/Placement

-Induction/Mentoring

-PerformanceManagement

-ProfessionalDevelopment

-Compensation

Rajah2:HowPerformanceGoalsDetermineStrategicHumanCapital Management Program Designs (Sumber: SHMC, 2008)


12


ImprovedPerformance:Teachers andStudents

InstructionalImprovementStrategy

People in Roles (strategic jobs)

Competencies& Motivation

talent Acquisition

Recruitment

Selection/Placement

Compensation

ProfessionalDevelopment

Career Opportunities

StrategicManagementofHumanCapital(Government & Institutional Level)

Rajah3:TheRoleofStrategicManagementofHumanCapitalinImplementingEducationalImprovement(Sumber: SHMC, 2008)

talent Development& Motivation

Induction/Mentoring

Professionaldevelopment

PerformanceMgt

Compensation

talent Retention

Induction/Mentoring

PerformanceManagement

ProfessionalDevelopment

Compensation

EducationImprovementStrategy

Key RolesInstructionalVision


13

PengertianpengurusanstrategikmodalinsandalamRajah3ialah:-

a. Halatuju strategik yang diperlukan, pembentukan dan pengekalan bakat sepatutnya bermula dari strategi peningkatan sistem pendidikan di mana biasanya termasuk visi dan amalan intruksional yang berkesan. Ini termasuk perhubungan vertical antara pengurusan modal insan dan halatuju strategic organisasi;

b. Pengurusanstrategikmodal insanmestilahbermuladengankomprehensifdanproaktifstrategi dalam memilih bakat kepimpinan dan mengajar yang cemerlang supaya dapat menghadapi cabaran dalam mencapai kejayaan mendidik modal insan penyayang dan berminda kelas pertama;

c. Bakatmodalinsanyangmempunyaiperananutamaperludiuruskansecaraprofessionalbagimenyampaikankandunganpengajaranyangkomprehensifdanmepunyaikefahamanyang mendalam dalam subjek dan tugas yang dipertanggungjawabkan;

d. Menghasilkanamalaninstruksionalyangefektifdansentiasaadapeningkatanberterusandari masa ke semasa;

e. Dalam proses pembentukan dan perlaksanaan strategi peningkatan program pendidikan dan program pengurusan modal insan, system pendidikan hendaklah boleh mengeluarkan produk yang mempunyai nilai tambah seperti budaya organisasi yang mana dapat memenuhi harapan yang tinggi dalam pencapaian pelajar, visi yang sama ke arah system pengajaranyangefektif;akauntabilitidalamkeputusanprestasipelajar.

Implikasi kepada Polisi dan Amalan

1. PencapaianPeningkatanyangdramatik–pencapaianpelajardanamalaninstruksional

2. Pencapaianpenyesuaianamalanmodalinsanmelaluikoloboratifprosesyangmenfokuskankepada aspek yang kritikal iaitu pengurusan strategik modal insan : bakat yang didiperolehi, pengurusan dan pembangunan strategik bakat.

3. Perubahan pembentukan dan implementasi modal insan dalam 8 fungsi : rekrutmen,pemilihan, induksi,mentor, pembangunanprofesional, pengurusanprestasi (penilaian),kompensasi, kepimpinan intruksional.

4. Pembentukan metrik untuk menilai kemajuan kearah pencapaian perubahan modal insan sebagaimana diukur dari peningkatan pencapaian pelajar dan keberkesanan yang meningkat dalam amalan intruksional.

5. Menggunakan metrik dan menilai untuk membuat semakan semula perubahan pengurusan modal insan dan mempercepatkan peningkatan prestasi organisasi dan seterusnya pelajar.

Selain itu, menurut World Spirit Youth Council (1990), pendidikan sepatutnya bukan hanya menekankan aspek akademik sahaja tetapi juga mesti memasukkan aspek moral dan individu, pembangunan spiritual di mana ini membolehkan meningkatkan kesedaran terhadap masalah global dan membentuk keupayaan untuk menyelesaikannya. Ugama mendorong manusia untukberkomunikasi,menyayangiantarasatusamalaindanmelihatsesuatudariperspektifyang lebih luas.


14


PenUtUP

Jawatankuasa Tetap Pendidikan, Pendidikan Tinggi dan Pembangunan Modal Insan Selangor membuattransformasidalammembangunkanmodalinsanmelaluielemenS.P.I.E.S.denganmatlamat untuk membentuk seseorang insan menjadi modal insan yang seimbang dari segenap segi. Justeru, transformasi inimenyediakan ruang dan peluang bagimemenuhi keperluanmembangunkanmodalinsanyangmempunyaikekuatanspiritualdanfizikal,berpengetahuanserta berfikiran kreatif, kritis dan berinovatif. Pendekatan, individu yang seimbang danharmonisdaripadasudutspiritual,fizikal,intelek,emosidanberdasarkankepercayaankepadatuhan, juga penghayatan nilai seperti perpaduan sesama insan dan menyayangi alam sekitar bagi melahirkan insan holistik lagi kamil.

Kesimpulan kepada perbincangan ini diakhiri dengan mutiara kata yang dikemukakan oleh Salimah(2008)bahawa‘Childrenarebornspecial’:-

What their early needs from adults are:Love and care, while they growPatience and tolerance while they learnKindness and forgiveness while they make mistakesWarm smile and wisdom while they fall many a timeAdults should show them ways on how to share, live and learnwith each other and with others.


15

RUJUKAN

Adjibolosoo,S.(1995).TheHumanFactorDevelopmentScandinavianJournalofDevelopmentAlternatives,Vol.XII(4),139-149.

AllanOdden&JamesA.Kelly(2008).Co-Directors,StrategicManagementOfHumanCapitalInPublicEducationBy SMHC, June 2008

ConferenceReport(September1995).HolisticCommunityDeveleopment.TransformingCommunityDevelopmentPolicy&Practice.CouncilofStateCommunitryDevelopment.

WorldSpiritYouthCouncil,U.S.,Canadian&MexicanYouth(1990).ChildrenofTheEarth.Earnst & Young ( 2010 ) The new global mindset. Driving innovation through diverse perspectives

economics.about.com/cs/.../g/human_capital.htmhttp://www.businessdictionary.com/definition/human-capital.html

Luciano&Silvia.HumanCapitalDevelopmentinaComplexLearningSystem:TheVirtuousInteractionBetweenIndividuals,OrganizationsandCommunities.UniversityofMilan.DepartmentofEconomics,BusinessandStatistic&UniversityofPadua,DepartmentofEconomics.

MalaysianCountryReference(2007).EarlyChildCare,UNESCO-UNICEFRegionalCooperationonEarlyChildhoodPolicy Review.

NationalHigherEducationActionPlan(2007)TriggeringHigherEducationTransformationPatricia Aburdene, (2005) Megatrends 2010. The Rise of Conscious Capitalism. Seven New Trends That WillTransformHoeYouWork,LiveandInvest.HamptonRoads:PublisihingCo.Inc.

[email protected]

Salimah Mohammad Ali (2008). Preschool And Sen Towards Early Readiness In Learning And Holistic In Malaysian. BenefitsOfPreStatutoryAssessmentNeededOnSpecialEducationalNeedsDevelopmentOfYoungPwdByEarlyProvisional,PresentedInRehabilitationConference2008

U.S. Government Accounting Office (1999). Major Management Challenges and ProgramRisks: A Governmentwide Perspective


CAtAtAn


Kertas Kerja

SPIeS Prasekolah : Peranan Pengusaha tadika Dan Komuniti Dalam Pemurnian Kurikulum tadika Selangor

Oleh: Prof. Madya Dr Supyan Hussin Universiti Kebangsaan Malaysia


20


SPIeS PRASeKOLAH : PeRAnAn PenGUSAHA tADIKA DAn KOMUnItI DALAM PeMURnIAn KURIKULUM tADIKA SeLAnGOR

Oleh:Prof.MadyaDrSupyanHussin

PenGenALAn

Pendidikan merupakan satu ruang yang amat berkesan dalam membangunkan modal insan selain daripada latihan yang diberikan secara berkala. Melalui pendidikan, manusia dididik, dibentuk, diasuh, dan diajar bukan sahaja dengan ilmu tetapi juga nilai, peradaban, cara hidup yang baik dan diterima oleh masyarakat umum. Sesuatu sistem pendidikan berintegriti pastinyamempunyai falsafahyang jelas. Bertolakdaripada falsafah,maka lahirlahvisi danmisisesuatutamandidikankanak-kanakatautadika.Visidanmisiinikemudiannyadigunakanuntuk merangka satu bentuk kurikulum di mana komponennya yang terdiri daripada analisis keperluan,objektif kurikulum, sukatanpelajaran,bahanpengajarandanpembelajaran (P&P) termasuk pendekatan pengajaran, ujian dan penilaian kesemuanya diolah untuk saling sokong menyokong antara satu sama lain dalam pembinaan sesuatu kurikulum sebagaimana yang dipaparkan dalam Rajah 1.

Rajah 1: Pembinaan Kurikulum

Lapisan 1 : Falsafah

Lapisan 2 : Visi

Lapisan 3 : Misi

Analisis Keperluan

Kurikulum

Sukatan Pelajaran

Ujian

Objektif

Bahan P & P

PenILA

IAn


21

Sesuai dengan perubahan iklim pentadbiran di Selangor yang mahukan Selangor menjadi hub ilmu di mana terkumpulnya ilmu dan ilmuan serta melahirkan masyarakat Selangor yang cinta kepada ilmu dan ilmuan, maka beberapa langkah diatur oleh kerajaan Selangor khususnya di bawah YB Dr. Halimah Ali, EXCO Pendidikan Selangor yang dibantu oleh Sekretariat Pendidikan, Pendidikan Tinggi dan Pembangunan Modal Insan. Salah satu daripada perkara asas yang dikemukakan bagi menjayakan program pendidikan, pendidikan tinggi, dan pembangunan insanialahkerangkakonsepS.P.I.E.S.(spiritual,physica/fizikal,intellectual,emotional,social).Dalam ertikata lain, SPIES menjadi asas kepada perancangan pembangunan modal insan di Selangor secara amnya. Pendidikan pra-sekolah melalui tadika tidak terkecuali dalammemainkan peranan penting bagi menterjemahkan SPIES dalam kurikulumnya.

S.P.I.e.S DAn PeMURnIAn KURIKULUM tADIKA

Sebelum kita berbincang panjang lebar mengenai pemurniaan kurikulum tadika, wajar bagi kita memahami maksud kerangka konsep SPIES yang dikemukakan oleh kerajaan negeri Selangor terlebih dahulu. SPIES adalah akronim dari perkataan spiritual, physica/fizikal, intellectual,emotional, social. Iabolehdianggap sebagai satu jenama.Kelima-limaperkataan ini sudahditerima dari segi sebutan dan ejaan dalam bahasaMelayu kecuali ejaan untuk ‘phyiscal’.Akroniminiamatsesuaidandiejabegiturupakeranaiamempunyaifalsafahdanrasionalnyatersendiri. Biarpun jenama SPIES berbunyi bahasa Inggeris, tetapi apa yang lebih penting ialah falsafahdanpengisiannyayangmencorakkanprogrampendidikandanpembangunanmodalinsan termasuk di peringkat tadika.

SPIES terbina dengan mengambilkira fitrah kejadian manusia dan pertumbuhan sertaperkembangan individu manusia. Semua agama percaya bahawa kehidupan ini bermula dengan alam roh atau spiritual kecuali orang yang tidak percaya kepada wujudnya Tuhan. MakaS-spiritualmenjadi asas kepadapembangunan saksiyyahdiri ataumodal insan.Olehitu S-Spiritual beradadihadapan sekali dalamejaan jenamaSPIES ini.Di dalam logoSPIES,S-Spiritualdiletakkandibahagianbawahsekali kerana iaadalahasasdan tapakataudasaryang menampung dan mendukung 4 elemen seterusnya.

Biarpun ratusan tadika di Selangor telah wujud samada baru atau lama, samada awam atau swasta, proses pemurnian kurikulum adalah suatu kemestian bagi memastikan sesuatu tadika itu terus relevan dengan keperluan dan permintaan semasa. Merujuk kepada statistik di bawah, kita dapati bahawa bilangan tadika semakin meningkat kerana terdapat permintaan yang begitu tinggi di Selangor.

Jadual 1: Bilangan Tadika Swasta di Selangor

2004 741 4,861 23,288 32,623 60,772 2,427

2005 1,241 4,652 30,925 32,986 102,748 8,414

2006 1,424 19,115 24,542 34,034 120,136 6,314

Tahun Bil. Tadika Jumlah pelajar mengikut umur Jumlah Tenaga Swasta keseluruhan Pengajar

4 5 6

Sumber: http://www.schoolmalaysia.com/jps/info/stats_ipsold.htm#6


22


Rajah 2: Logo SPIES

S-Spiritual juga menjadi asas kepada pertumbuhan, perkembangan dan kemajuan diriindividu. Dalam S-Spiritual, terdapat nilai-nilai murni yangmembentuk akhlak, moral, danetikakehidupandalamdiridanmasyarakat.Apabilanilai-nilaimurnidalamdirikuatdanpadu,dandisokongolehelemenlainiaituP-Physical,I-Intelek,E-EmosidanS-Sosial,makaindividuini akan mendorong seseorang itu untuk menjadi individu cemerlang dan akan membentuk masyarakat yang cemerlang.

RohadalahmilikTuhan. Iadipinjamkankedalamtubuhfizikalmanusiasupayamanusia itubolehbernyawadanhidupdiduniaini.OlehitukitapercayaP-Physicalyangbaikdansihat,bertunjangkankepadaS-Spiritualyangkukuh,menjadikanseseorangitumenghargaikesihatandankeselamatandirinyasertafizikalorangsekelilingnya.

Individuyangsihatakanmenjadiseorangyangproduktifdanmenjadiasetmodalinsanuntukmenyumbang kepada pembangunan dan kemajuan negeri Selangor. Selangor inginkan rakyat yang mencegah diri dari penyakit kronik, menjauhi diri dari terlibat dengan dadah, arak dan apa sahaja sumber yang boleh menjejaskan kesihatan dan keselamatan diri, agar tenaga manusiadi Selangordapatdimanfaatkanolehmasyarakatdan kerajaan Selangor.Apakahpengisian program yang boleh membantu dalam meningkatkan kesejahteraan P-Physicalyang baik dalam kalangan rakyat?

I-IntelekadalahsatukurniaanTuhanyangdiberikankepadajasadmanusia.Jasadmemerlukandaya intelek yang baik dan jika disokong oleh S-Spiritual yang baik dan P-Physical yangsejahtera, maka individu Selangor bukan sahaja tahu menghargai ilmu, tetapi ia akan hargai orang yang ada ilmu, suka kepada mencari ilmu, menyokong aktiviti ilmuan, malah akan menggunakan daya intelektualnya menyumbang kepada perkembangan ilmu dan kemajuan negeriSelangoryangbercita-citamenjadiHUBILMUdanHUBILMUANdirantauini.Apakahpengisian program yang bolehmembantu dalammemeriahkan elemen I-Intelektual yanghebat dalam kalangan rakyat?

I-IntelekharusmendahuluiE-Emosikeranaiadapatmemandujasadmanusiauntukmenjalanikehidupan.E-EmosiyangstabilmemerlukanS-Spiritualyangkukuh,P-Phyiscalyangsihat,dandayaI-Intelekyangtinggi.ApabilaE-Emosirakyatstabil,tenang,dansejahtera,rakyatdapatmenjalani hidup yang lebih baik dan pastinya dapat menyumbang kepada pembangunan dan kemajuannegeriSelangor.E-Emosiyangtidakstabilbolehmembawakepadakadarperceraian,kesderaahli keluarga, kesbunuh,kes ragut,despresi,dansikapnegatif.ApakahpengisianprogramyangbolehmembantudalammembinaE-Emosiyangstabildalamkalanganrakyat?S-SosialadalahmanifestasidaripadaelemenS-Spiritual,P-Physical,I-IntelekdanE-Emosi.Kalau


23

empat elemen ini baik,maka natijahnya baik danproduktif dalamhubungan sosial dalammasyarakat.SebaliknyaapabilaS-Spiritualindividutidakkuat,P-Physicaltidaksihat,I-Intelekyang rendahdanE-Emosiyang tidak stabil,maka isudangejala sosialakanberleluasadanmenjadikan individu Selangor sebagai liabliti dan bukan aset yang baik untuk menyumbang kepada pembangunan dan kemajuan negeri Selangor. Apakah pengisian program yang boleh membantudalammembinahubunganS-Sosialyangbaikdalamkalanganrakyat?

Dengan urutan elemen ini, maka ejaan SPIES adalah amat sesuai dan rasional. Ia tidak boleh ditulis dalam bahasa Melayu seperti JERI (jasmani, emosi, rohani, intelektual) yang tidak mempunyai rasionalyangkukuhdari segi susunanhurufdanperkataannyakecualimudahdisebut.Tambahan pula JERI tidak lengkap dalam program pembangunan modal insan apabila iatidakadaelemenS-Sosial.Ringkasnya,SPIESterbinadenganmengambilkirafitrahkejadianmanusia dan pertumbuhan serta perkembangan individu manusia.

Bagaimanakah tadika di Selangor dapat memurnikan kurikulum masing-masing denganmengintergasikan kerangka konsep SPIES ini?

Kertas ini tidak mengajak pengusaha tadika Selangor untuk mengubah falsafah, visi, danmisi mereka yang sedia ada. Ia juga tidak mencadangkan kepada tadika Selangor untuk menggantikan kurikulum tadika yang sedia ada. Tetapi kertas ini menyarankan kepada tadika di seluruhSelangoruntukmemurnikankurikulummasing-masing sejajardengankerangkakonsep SPIES yang diperkenalkan oleh kerajaan Selangor yang prihatin terhadap pendidikan dan pembangunan modal insan.

Antara persoalan yang perlu diberikan perhatian oleh tadika Selangor ialah apakah kurikulummerekamempunyai kelima-lima elemen ini? Bagaimanakah kelima-lima elemenini diintegrasikan dalam komponen kurukulum mereka? Apakah sukatan pelajaran tadika mereka telahdiolahuntukmemastikan kelima-lima elemen ini dapat disampaikandenganjelas kepadapelajar?Apakahguru-guru tadika terlatihdalammenterjemahkankelima-limaelemen ini daam penyampaian mereka? Apakah pendekatan terbaik atau sesuai dalam proses merealisasikan kelima-lima elemen ini dalam penyampaian atau pengajaran? Seterusnyaapakah bahan pengajaran dan pembelajaran juga telah diolah untuk menghubungkaitkan kelima-limaelemenberkenaan?Bagaimanakah tadikaSelangormembuatpenilaiankeataskelima-limaelemeninidalamoutputpembelajaran?

Kemungkinan ada pihak berpendapat bahawa di dalam kurikulum tadika masing-masingsudah pun mempunyai elemen SPIES, samada secara sedar atau tidak sedar, secara langsung atautidaklangsung,dansecaraformalatautidakformalmengikutperspektifmasing-masing.Apapun bagi membantu memudahkan perbicangan dalam proses pemurnian ini, kertas ini menggariskan beberapa nilai asas bagi setiap satu elemen yang boleh diserapkan dalam komponen kurikulum tadika. Pengusaha tadika Selangor boleh menyemak sejauh manakah nilai bagi setiap satu elemen berkenaan telah atau dapat dijelmakan dan dilaksanakan dalam sukatanpelajaran,bahanP&P,pendekatanpenyampaiansertaujianditadikanmasing-masing?Adalah wajar bagi tadika Selangor membuat audit pengurusan pendidik menggunakan kerangkakonsepSPIESuntukmenelitisemulapadananantaraobjektifpembelajarandenganbahan P &P, pendekatan pengajaran, dan ujian bagi memastikan ia mencapai hasrat kurikulum tadikamasing-masing?


24


Jadual 2: Senarai semakan nilai dari eleman SPIES dan aplikasinya dalam komponen kurikulum

eLeMen SPIeS dan nILAI

Spiritual

• PercayakepadaTuhan

• KesedaranmanusiadijadikanolehTuhan

• KesedaranTuhanMahaMelihat

• KesedaranManusiaakankembalikepadaTuhan

• Lain-lain

Fizikal

• Sihattubuhbadan

• Makananyangbaikdanberkhasiat

• Penjagaan/perlindungantubuhbadan

• Berpakaianyangsopan

• Lain-lain

Intelek

• Mampumembaca,menulis,mengira,membuat, dan menghayati

• Cintakepadailmu

• Cintakepadailmuan(sebagaiidola)

• Befikirankritikaldankreatif

• Lain-lain

emosi

• Milikisifatmahmudah–yangmuliadanmurni dalam diri

• Menjauhisifatmazmumah–yanghinadankeji dalam diri

• Emosiyangstabil

• Tahumenanganitekanan

• Lain-lain

Sosial

• Menjagahubunganyangbaiksesamamanusia

• Tolongmenolongdalamperkarayangbaik

• Hormatmenghormati

• Bertolakansur

• Prihatin

• Kasihsayang

• Berkebajikan

• Mencitaialam

• Lain-lain

Komponen Kurikulum

Sukatan Pelajaran

Bahan P & P Pendekatan Penyampaian

(Aktiviti)

Ujian


25

PeRAnAn PenGUSAHA, KAKItAnGAn, DAn KOMUnItI

Bagi memastikan kerangka konsep SPIES dapat diintergrasikan dalam kurikulum tadika Selangor sedia ada, Pengusaha tadika adalah orang pertama yang seharusnya memahami halatuju kerajaan negeri Selangor dalam proses mendidik dan membina modal insan, yakin dengan kerangka konsep SPIES yang dikemukakan serta mampu untuk menerangkannya kepadakakitangannyatermasukguru-guruditempatnya.Jikatidak,makatadikaberkenaanakanterusbergerakmemenuhikepentingantadikamasing-masingdanbukankepentinganrakyat secara menyeluruh di bawah kerajaan negeri Selangor.

Tidak kurang penting dalam menjayakan pelaksanaan proses pemurniaan kurikulum tadika sedia ada ialah guru. Guru adalah ejen penyampai dan ejen perubah. Guru adalah orang yang paling rapat dengan pelajar dan orang yang penting dalam menentukan kejayaan pelaksanaan pemurnian ini. Apabila guru tidak memahami kerangka konsep SPIES, pastinya ia tidak dapat menterjemahkannya dalam penyediaan bahan P & P, tidak tahu apakah pendekatan terbaik atau sesuai dalam menjelmakan nilai-nilai yang betul bagi setiap elemen SPIES. Akhirnyahasrat kerajaan Selangor untuk meningkatkan nilai dalam pembangunan modal insan tidak tercapai dengan sempurna.

Bagaimanapun,komunitikhususnyaibubapaataupenjagakanak-kanakbolehmenjadipihakketigayangdapatmemainkanperanancheckandbalancekeatastadikadimanaterdapatanak-anak mereka. Di Selangor, ramai keluarga yang sanggup berbelanja lebih untuk menghantar anak-anak mereka ke tadika pilihan mereka. Sebahagian besarnya yakin dengan visi danmisi tadika berkenaan serta percaya akan kemampuan tadika berkenaan dalam memberikan pendidikanpra-sekolahyangterbaik.Ibubapadanahlikomunitiyangyakinterhadapkerajaannegeri Selangor ketika ini boleh membantu dalam merealisasikan hasrat kerajaan negeri untuk melihat kerangka konsep SPIES ini diintegrasikan dalam tadika di mana mereka menghantar anak-anakmereka.

Seterusnya,satubadansepertiMajlisPemuafakatanTadikanSelangor(MPTS)yangditubuhkanoleh EXCO Pendidikan, Pendidikan Tinggi, Pembangunan Modal Insan, dengan bantuan moral, kewangan, infrastrukturdankepakarankerajaannegeriSelangor,bolehmengaturprogrambagi melatih Pengusaha dan guru-guru tadika di Selangor memahami dan menghayatikerangkakonsepSPIESdi tadikamasing-masing.Bagi tadikayangberdaftardenganMPTS,guru-guru tadika berkenaan bolehmengikuti program latihan guru yang dijalankan harustermasuk program sijil perguruan, diploma perguruan, dan ijazah sarjana muda perguruan untuk meningkat kualiti guru tadika di Selangor melalui institusi pendidikan tinggi seperti KUIS danUNISEL. Sekaligus ia akanmeningkatkan kualiti pendidikan pra-sekolah di tadikadi seluruh Selangor yang terkenal sebagai negeri paling maju di Malaysia dan Selangor akan menjadihub-ilmudanilmuanyangterserlahdiMalaysia.Selaindaripadaitu,MPTSjugabolehmengendalikanprogramSPIESbersamaibubapakepadakanak-kanakberkenaanagaribubapajugadapatmelengkapkanpendidikananak-anakdengannilai-nilaiyangsamasepertiyangdigariskan dalam kerangka konsep SPIES. MPTS juga boleh membantu tadika Selangor bagi meningkatkan kualiti pengurusan khususnya tadika swasta yang bergerak secara sendirian melaluikursus-kursuspengurusan,kewangan,danpentabdiranpejabatsertamelaksanakanaudit pengurusan pendidikans. Tadika swasta tidak lagi bersendirian dalam usaha mereka mendidik dan membangunan modal insan di Selangor. Kesemua usaha di bawah payung MPTSiniakanmeningkatkankualitipendidikanpra-sekolahdiSelangorkhususnya.


26


KeSIMPULAn

Permintaanyangsemakinmeningkatkepadapendidikanpra-sekolahbegituketarasekalidinegeriSelangorkhususnyadikawasankosmopolitandansub-urbandimanamajoritiibubapabekerja dan berkemampuan untuk menghantar anak-anak mereka ke tadika berdekatan.Walaupun terdapat tadika yang ditubuhkan atas dasar keperluan untuk menampung permintaanpendidikanpra-sekolah,tidakkurangjugatadikayangwujudbagaikancendawantumbuh untuk meraih keuntungan. Apa pun tadika di Selangor harus berganding bahu bersama dengan kerajaan negeri Selangor untuk mendidik dan membangunkan modal insan. Kerajaan Selangor juga bersedia membantu tadika sedia ada untuk terus berkembang maju disamping dapat meningkatkan kualiti pengurusan tadika, kualiti guru tadika, dan kualiti pendidikan yang ditawarkan di tadika. Dengan adanya kerangka konsep SPIES dan MPTS, serta kerjasama daripada pengusaha dan kakitangan tadika Selangor dan ahli komuniti untuk memurnikan kurikulum tadika, kitapercayapendidikanpra-sekolahdi Selangorakanmenjadi kurikulumtadika contoh bagi seluruh negara.


27

CAtAtAn


CAtAtAn


Kertas Kerja

Pendekatan Dakwah Dalam Proses Pengajaran Di Prasekolah Islam

Oleh: nor Raudah Hj Siren Pensyarah KananJabatan Dakwah dan Pembangunan InsanAkademi Pengajian Islam, Universiti Malaya (UM)


30


PenDeKAtAn DAKWAH DALAM PROSeS PenGAJARAn DI PRASeKOLAH ISLAM

Oleh: Nor Raudah Hj Siren

1. PenGenALAn

Padamasa kini, pusat pendidikan awal kanak-kanakmenjadi institusi yang amat pentingdalam masyarakat. Institusi ini bukan sahaja memenuhi keperluan ibu bapa yang sibuk bekerja dantidakmampumemikulsepenuhnyatanggungjawabmendidikanak-anakdalamkeluarga,bahkanmemenuhikeperluanuntukmembantukanak-kanakmengembangkanpotensidankebolehan mereka seawal mungkin supaya mencapai kecemerlangan yang maksimum.

Azizah Lebai Nordin (2002) mengatakan pendidikan awal kanak-kanak bermula daripadasaat kelahiran hingga umur lapan tahun. Pendidikan yang terlibat ialah pendidikan untuk bayi (infant),untukkanak-kanakyangbarubolehbertatih (toddlers),untuksekolahasuhankanak-kanak(nurseryschool),untukasuhankanak-kanak(childcare)danprogramprasekolahtermasuk kindergarten dan peringkat sekolah rendah. Terdapat juga pendapat yang mengatakan bahawa pendidikan awal kanak-kanak merujuk kepada program pendidikanuntukkanak-kanakdibawahumur6tahun.

Kita juga melihat institusi pendidikan prasekolah di Malaysia berkembang dengan pesat. Institusi terlibat bersaingmembinamodul-modul pendidikan prasekolah dengan pelbagaiacuan sama ada acuan pendidikan Barat, acuan pendidikan Islam atau acuan pendidikan secarabersepadu.Antaraistilahyangdirujukuntukbentukpendidikanawalkanak-kanakyangada ialah Taman Didikan Kanak-kanak (TADIKA), Taman Bimbingan Kanak-Kanak (TABIKA),Kindergarten,PusatAsuhanTunasIslam(PASTI),TamanAsuhanKanak-kanak(TASKA),TamanAsuhanKanak-kanakIslam(TASKI/TAKIS),Prasekolahdansebagainya.

Walau apa pun acuan yang digunakan dalam pendidikan awal kanak-kanak, pengisiankurikulummerupakan satu manifestasi yang perlu diberi perhatian yang sewajarnya agarpendidikan awal kanak-kanak tidak diisi dengan perkara yang bolehmerosakkan persepsipembentukanperibadikanak-kanaktersebut.Halinibertepatankeranaanak-anakibaratkainputihyangperludicorakdenganbaikdanmurniagarmerekamemilikicorakhidupyangpositifdan cemerlang seawal perkembangan pendidikan mereka, selari dengan pepatah Melayu yang menyebut, melentur buluh biarlah dari rebungnya. Pepatah ini memperlihatkan bahawa prosespendidikanawalbermulaseawalusiakanak-kanakyangjiwanyamasihmudahdilenturdan diasuh.

Perkembangan institusi pendidikan prasekolah yang menggunakan pelbagai modul telah melebarkan pilihan, ruang dan segmen pasaran prasekolah di Malaysia. Prasekolah yang berkaitan dengan pendidikan Islam juga turut diperkenalkan oleh pelbagai institusi pendidikan sama ada oleh badan kerajaan, badan bukan kerajaan, pihak swasta dan persendirian sebagai mengisi keperluan masyarakat masa kini. Kecenderungan kontemporari masyarakat Islam pada masa ini berkait rapat dengan pemahaman akan tuntutan agama berkaitan tugas dan peranan ibubapamemastikan”biahsolehah”dansistempentarbiahanterbaikuntukanak-anak mereka.


31

MAJLIS PEMUAFAKATAN TADIKA SELANGOR (MPTS)

Islammelihatanak-anaksebagaianugerahyangdilahirkanputihdanbersihdarisegalaanasirsebagaimana Sabda Rasulullah SAW yang diriwayatkan oleh at-Tirmizi yang bermaksud,“Setiap anakdilahirkandalamkeadaanfitrahnya yang suci. Ibubapamerekalah yangakanmencorakkananaktersebutmenjadisamaadamenjadiYahudi,atauNasrani,atauMajusi.”Tugas ibu bapamereka ialah untukmelatihmerekamenjadi kanak-kanak yang berkualiti.Pendidikan Islam merupakan antara cara mengekalkan kebenaran semulajadi dalam diri kanak-kanaksebagaimanayangdiciptakanolehAllahSWTsebagaimanadisebutdalamSurahLuqman,Ayat12-19.

Teori-teoripsikologiperkembangankanak-kanakyangdibawaolehIslamlebihmenitikberatkanperkembangan kerohanian kanak-kanak. Keimanan yang disemai melalui kedua ibu bapaditeruskanmelalui pendidikan awal kanak-kanak. Proses berterusan ini akanmenghasilkankesankeimananyangmantapdalammembentukpersonalitikanak-kanakyangbebasdaripadanilainegatifdanakhlakyangburuksehinggamerekadewasakelak.

Islam juga tidak mengabaikan method yang terbaik dalam menyampaikan dakwah Islam secara berkesanwalaupunkepadakanak-kanak.GuruyangmengajarpendidikanIslammerupakanseorangpendakwah(dai’e),yangbertangungjawabmenyampaikanmaklumattentangIslamsecaralebihberkesankepadasasarannya.Olehsebabkanak-kanakmerupakansasaran(mad’u),maka mereka perlu diberi pengisian yang sesuai dengan keperluan psikologi mereka.

2. PenGISIAn PenGAJARAn PenDIDIKAn UntUK KAnAK-KAnAK PRA SeKOLAH ISLAM

Dakwahkepadakanak-kanakmerupakantanggungjawabyangperludiberikeutamaanolehsetiapguruprasekolahIslam.Justifikasinya,melaluiprosesawalpendidikanini,membolehkanidentitidanjatidirikanak-kanakitubentuk.Islammelihatanak-anakkecilinisucidanbersihdari sebarang dosa dan noda dan proses pembelajaran menggunakan kaedah dakwah ini amat sesuai untuk mendidik mereka seawal usia mereka. Menurut Abdul Salam Muhammad Shukri (2003:15) pendidikan awal kanak-kanak bermula dengan menghubungkan kanak-kanakdenganrasakasihkepadaAllah,menghubungkankanak-kanakdenganal-Qurandanmembiasakankanak-kanakdenganperkarahalaldanharam.Selainitu,AzyumardiAzra(1998:89)pulamenekankanpembentukanakhlakkanak-kanak.

Abdullah Nasih ‘Ulwan (1981: 672) menjelaskan tentang pendekatan Islam untuk membentuk kanak-kanakdalamkonteksinimelaluiduacaraiaitu;menekankanpengajaranyaknimelaluipemberian teori dan pendidikan, dan juga menekankan kepada pemberian kebiasaan yakni melalui amalan dan penyediaan.

Oleh sebabkanak-kanak terusberkembangdari satu tahapke tahapyang lain,pihakyangpekakepadaperubahaniniperlumengaturprogram-programdalampendidikankanak-kanaksesuai dengan tahap mereka. Antara program yang patut diatur adalah (Ab Aziz Mohd Zin, 1999:268-269),

Dari kelahiran hingga dua setengah tahun/tiga tahun: Dengan melahirkan suasana yang harmoni dalam rumah seperti bacaan al-Quran, mendedahkan gambar-gambar yang baikseperti gambar-gambar masjid, dan membentuk suasana keluarga yang aman damai.Kanak-kanakkecilakanmembinapermulaanhidupnyadenganperasaanaman,memulakan


32


pendengaran dengan suara-suara yang baik dan bererti dan memulakan penglihatannyakepadabenda-bendayangdiperlukan.

Tiga hingga tujuh tahun: Mengesahkan kepada kanak-kanak cerita-cerita teladan yangbaik untukmembina akidah dan akhlaknya. Cerita nabi-nabi, orang soleh dan sebagainyadiberikan kepada kanak-kanak itu. Dengan cerita-cerita seperti ini, kanak-kanak dapatmemulakan pemikirannya dengan perkara-perkara yang boleh membina akal dan rohnyauntuk kepentingan masa depannya sebagai tapak kepada pembinaan kepercayaan agama dan akhlak yang mulia.

Tujuhhinggaduabelastahun:Melatihdengankemahiran-kemahiranmelaksanakanperintahseperti sembahyang, puasa dan sebagainya, serta kemahiran-kemahiran jasmani sepertiberenang,menunggangkudadansebagainya.Kanak-kanakperingkat inihendaklahdilatihdengankemahiran-kemahiranasasuntukmemikultanggungjawab-tanggungjawabtertentusetelah baligh pada permulaan remaja nanti.

Perkara-perkara yang dinyatakanmerupakan salah satu teori pendekatan terhadap kanak-kanak mengikut kadar tumbesaran dan umur yang mana dilihat sebagai program pendidikan yang diatur untuk kesesuaian kanak-kanak yang ada bezanya dengan peringkat-peringkatlain.

(a) Akidah

SyedOthmanal-Habsyi(1998:105)menjelaskanbahawamatlamatdakwahialahmembimbingmanusia kepada suatu cara hidup yang mampu membawa kepada kebahagiaan di dunia dan akhirat.Olehsebabitu,pendidikanakidahditekankansebagaimatlamatdakwahuntukkanak-kanak.

Menurut Abdul SalamMuhammad Shukri (2003: 29), kanak-kanak perlu dibentuk denganakidah Islam yang betul kerana pengetahuan mereka tentang Islam belum matang lagi walaupun dibesarkan dalam masyarakat Islam. Mereka juga perlu diberi maklumat yang betul dandiberikefahamanyangkukuhberkenaanakidahIslam.Selainitu,merekajugaperludididikdengan semangat keagamaan atau perasaan ingin beragama serta beramal mengikut akidah yang betul.

AllahSWTberfirmandalamSurahal-Baiyinah(98:6)yangbermaksud,“Danmerekatiadalahdisuruh melainkan supaya menyembah Allah SWT serta mengikhlaskan dan agama baginya (beribadahmengharapkankeredaannya)sambilcenderungkepadatauhid.”Berdasarkanayattersebut,kanak-kanakkhususnyaperludiberipengenalanterhadapTuhanmerekadarisegizat,sifatdanperbuatan-Nyadisampingmengenalpararasulyangmembawarisalah agama kepada semua umat manusia. Antara perkara yang ditekankan dalam proses pengajaraniniialahmengenalkankanak-kanakdenganrukunimansebagaimanafirmanAllahSWT dalam Surah Luqman (31: 13) yang menekankan pengajaran agar tidak menyekutukan Allah SWT.

AbdulSalamMuhamadShukri(2003:91-92)jugamenjelaskan,al-Ghazalitelahmembahagikanpendidikankanak-kanakkepadatigaperingkat.Peringkatpertamaialahpenanamanakidahiaitu berkait dengan isi kandungan yang menekankan kalimah syahadah, memahami dan


33

beriktikad dalam hati untuk meyakini kebenaran akidah itu. Peringkat kedua ialah peringkat pemantapanakidahsecaraikutanatautaklid.Kanak-kanakdidedahkandenganpemahamanal-Qurandanhadissecarakomprehensifmeliputipembacaandanmemahamipengertiannya.Peringkatseterusnyaialahperingkatpenghayataniaitumenggalakkankanak-kanakmelakukanamalansecaraberterusan,melakukanmujahadahdanmenurutcaraorangtasawuf. (b) Syariah

Pendidikan ibadah pula merupakan proses pembelajaran yang bersifat fardu ain danfardu kifayah. Pendidikan ini bertujuanuntukmenjelmakan segala amalan-amalan agamadalam bentuk amali danmenggerakkan segala anggota dan pancaindera untuk berfungsimengabdikan diri kepada Allah SWT sebagaimana dijelaskan dalam Surah Ali Imran (2: 221). Ibadahsolatterutamanyaperludiajardanditekankansemasakanak-kanaklagiagariamenjadisebati dalam jiwa mereka sehinggalah mereka dewasa kelak.

Allah SWT telah berfirman dalam Surah Luqman: (17) yang bermaksud, “Wahai anakku,dirikanlahsembahyangdanmenyuruhlahberbuatyangmakrufdanmencegahberbuatyangmungkar,danbersabarlahatasapapunyangmenimpaengkau.”Ayatinimenjelaskantentangpenekanan mendirikan solat untuk memperkuatkan peribadi dan meneguhkan hubungan dengan Allah, malah untuk memperdalamkan rasa syukur kepada Tuhan atas nikmat dan perlindungan-Nyayangselalukitaterima.Melaluipengamalansolat,menjadikanseseorangitu berani menyuruh kepada perkara kebaikan dan keberanian untuk menegur kemungkaran. Tidaksemuamasyarakatakanmenerimasegalateguran,olehituAllahSWTmenyuruhhamba-Nyabersabardengansegaladugaanyangditerimaketikamenyampaikankebenaran(Tafsiral-Azhar:163–164).

(c) Akhlak

Pendidikanakhlakmerupakanpenentukepadaasasyangsudahdibinadalamdirikanak-kanak.PendidikanakhlakmenurutAbAzizMohdZin(2005:135)mengajarkanak-kanakmengetahui,menghayatidanmengamalkandaripadaSirahRasulullahSAW.Antara sifatRasulullahSAWdalamsirahnyaialahberani,amanah,sabar,sopan-santun,pemurah,lemahlembut,bertolakansurdanlain-lain lagi.Aktivitipembelajarandilaksanakandengancarabercerita,berlakon,nasyid dan berpuisi.

(d) Mengenal al-Quran

Al-Quran mempunyai wawasan pendidikan yang luas, mencakupi beberapa bidang ilmupendidikan.Mengenalal-Quransebagaiwahyudanpembimbingmanusiaperludidedahkankepadakanak-kanak.Pengenalanasasal-Quran,aktivitimenghafazsurah-surahpendeksertamenjelaskantentangmaksudsurah-surahtertentuakanmemberipengalamanmengenalal-Quran dalam kalangan kanak-kanak. MenurutGhazali Darussalam (2001: 289), pendidikanmengenal al-Quran berupaya menyalurkan keimanan, penghayatan dan kepenggunaanagama dalam kehidupan seharian.


34


3. MetHODOLOGI DAKWAH teRHADAP KAnAK-KAnAK PRASeKOLAH ISLAM

Sasaran dakwah atau mad’u seperti kanak-kanak merupakan salah satu daripada cabarankepadapendakwahuntukmenyampaikanmesejdakwah.Kanak-kanakperludibimbingdandicorak dengan ilmu dan pengetahuan yang benar dalam melahirkan generasi yang seimbang danmempunyainilaiperadabanyangtinggi.NabiMuhammadSAWbersabdamafhumnya,“Muliakanlahanak-anakkamudanperelokkanadabmereka.”(HadisolehIbnMajah).

Kanak-kanakmerupakanmad’uyangbolehdikategorikansebagairumitkeranamerekaakanmudah bosan dengan kadar yang cepat. Hal ini berasas kerana tahap ingin tahu mereka itu sentiasa datang bertubi-tubi dan perkara yang kurangmenarik perhatianmereka akanmenjadikan mereka cepat bosan dan beralih ke perkara lain. Mereka juga lebih gemarkan keadaan yang dilihat sebagai ceria dan menarik. Oleh sebab itu, para pendakwah seharusnya memahami dan mengetahui latar pemikiran dan psikologi mereka untuk memastikan mesej dakwahsampaidandifahamidenganbaik.Antarayangperludiketengahkanadalahsepertidua unsur berikut iaitu berperingkat dan beransur, serta bersesuaian dengan keadaan.

3.1 Berperingkat dan beransur

Pembinaan dakwah juga dilakukan secara peringkat demi peringkat, supaya dapat disesuaikan dengansasaran,terutamanyadalamprogrampendidikan.Konsepberansur-ansurinidiperlukandalampendidikankanak-kanakyangbertindaksebagaimad’ubagimemantapkanpenerimaankanak-kanakterhadapsesuatutanggungjawab,supayatidakdirasakansebagaisuatubebanyang tidakdapatdipikulnya (AbAzizMohdZin, 1999:270).Dalamkonteks seorangkanak-kanak menerima mesej dakwah, suatu proses latihan untuk membiasa dan membina diri, perlu ada. Perkara sebegini akan memberi jaminan terhadap sejauh mana mesej dakwah itu akan dapatditerimadandiamalkanolehseseorangkanak-kanakitu.

3.2 Bersesuaian dengan keadaan

Perkara-perkaraberkaitanpenyampaianmesejmahupunusahadakwahperlulahdiletakkandengan kadar yang bersesuaian dengan keadaan dan tahap sasaran (mad’u). Bagi kanak-kanak, pendekatan yang digunakan semestinya berbeza berbanding dengan pendekatan terhadap golongan dewasa. Rasionalnya, penelitian dan kajian perlu dibuat berkaitan isi, gaya persembahan atau uslub, serta medium yang digunakan agar menepati kehendak sasaran.

Kandungan: Kandungan dalam penyampaian dakwah kepada kanak-kanak seharusnyamengandungi unsur-unsur yang ringan dan tidak terlalu berat agarmemudahkanmerekauntuk memahaminya. Selain itu, aplikasi lain seperti gambar dan aktiviti yang menarik juga membantu dalam menarik minat kepada isu yang ingin ditampilkan. Kandungan boleh disampaikan dengan pelbagai medium dan cara, tertakluk kepada sejauh mana keterlibatan kanak-kanakituterhadapaplikasiyangdigunakan.

Bahasa: Bagi kanak-kanak dan orang dewasa, laras bahasa antara satu dengan yang lainadalahberbeza.Untukkanak-kanak,pemilihanbahasadanperkataanjugaperlusesuaidalammemberi kefahaman danmengajarmereka berkenaan Islam atau apa jua ilmu yang ingindisampaikan.Larasbahasayangtinggitidakakanmampudifahamiolehseorangkanak-kanak.Bahasa dengan aplikasi yang baik mampu mempermudah pemahaman dan menarik minat mereka untuk turut serta dengan perkara yang disampaikan.


35

3.3 Kaedah Perhatian (Attention)

Selain kaedah yang disarankan sebelum ini, terdapat juga kaedah konvensional yang disepadukan dengan kaedah Islam untuk pendekatan dakwah terhadap kanak-kanak. AbAziz Mohd Zin (1999: 59) menegaskan dakwah melalui perhatian atau attention termasuklah melaluiunsurcantik,nyatadanjelas,mudah,berubah-ubahdanbergerak,menjinakkandansebagainya. Dengan itu, tarikan perhatian (attention) ialah apabila pemikiran seseorang dan mentalnya tertumpu kepada maklumat yang diterima.

Cantik: salah satu unsur penting dalam menarik perhatian kanak-kanak adalah melaluiperkara-perkarayangcantik.Perkarayangcantikinidilihatmemberiimpakmenarikkepadasesiapasahajaterutamanyakanak-kanak.Islamsangatmenitikberatkankecantikan,keranaiamerupakan sebahagian daripada Islam. Walau bagaimanapun, kecantikan merupakan perkara yang subjektif dan luas pengertiannya. Selain cantik secara fizikal, cantik juga terkandungdalam makna, penyampaian, bahasa, dan sebagainya. Allah SWT juga menyuruh umatnya sentiasadalamkeadaancantik,sebagaimanafirmanNyayangbermaksud,

“Hai anakAdam,pakailahpakaianmu yang indahberhias di setiap kali (memasuki)masjid,Makandanminumlah,danjanganlahberlebih-lebihan.SesungguhnyaAllahtidakmenyukaiorang-orangyangberlebih-lebihandanmelampauibatas.”(SurahAl-A’raf(9:31)

Selain itu, Ab.Aziz Mohd. Zin (1999: 60) menerangkan bahawa persembahan yang cantik dalam rangkauntukmenarikperhatiansasaranterutamanyakanak-kanakmengandungi:

a. Kecantikan kandungan Islam.

b. Kecantikan cara penyampaian dengan menggunakan uslub yang sesuai.

c. Kecanggihan media yang menjadi saluran penyampaian Islam.

d. Kecantikan akidah Islam.

e. Kecantikan akhlak Islam.

f. KecantikanperaturandanhukumIslam.

g. Kcantikan sejarah dan sirah Islam.

NorRaudahHjSiren(2006:111-112)menjelaskan,kecantikansesuatupenyampaianmaklumatmelaluie-dakwahumpamanya,dilihatdariaspeksusunankandungandankerapianpendakwahmengklasifikasikanmaklumatdengangabunganlatarbelakanglamanyangberwarnaceria,selingan muzik latar yang menggambarkan seni muzik Islam dan capaian maklumat yang pantasdantersusun.Maka,dalamusahamenarikminatkanak-kanakterhadapusahadakwah,haruslah aplikasi psikologi ini diketengahkan kerana mampu menjadi daya penarik kepada mesejyangingindisampaikansertagayapenyampaianyangdisukairamaiterutamakanak-kanak.

Nyata dan jelas: perkara ini pula merujuk kepada betapa perlunya sesuatu yang ingin disampaikan itu jelas dan terang. Rasionalnya, jika terdapat kekurangan dari sudut ini, maka sukaruntuksasaranataumad’uuntukmemahamimesejyang ingindisampaikan.MenurutAbAzizMohdZin(1999:63),fikiranmanusiaakanmenjadiberatketikaberhadapandengan


36


benda-benda yang samar dan sukar untuk difahami, lebih-lebih lagi bagi seorang kanak-kanak. Tidak kiralah sama ada dari sudut penerangan, tulisan, bahasa mahupun isu yang diketengahkan seharusnya jelas, lebih-lebih lagi untuk perkara yang berkaitan Islam. Islamdisampaikan kepada sasaran dalam keadaaan jelas dan nyata.

Firman Allah SWT yang bermaksud,Dan berkatalah orang-orang musyrik: “Jika Allah menghendaki, nescaya Kami tidak akanmenyembahsesuatuapapunselainDia,baikKamimahupunbapa-bapaKami,dantidakpulaKamimengharamkansesuatupuntanpa(izin)-Nya.Demikianlahyangdiperbuatorang-orangsebelum mereka;

Maka tidak ada kewajiban atas para rasul, selain dari menyampaikan (amanat Allah) dengan terang.(SurahAn-Nahl(15:35)

Olehsebabitu,dalampendekatandakwahkepadakanak-kanakseharusnyamesejdanuslubdakwahyangdigunakanterangdanjelaskeranakanak-kanaksecarapsikologinyatidakdapatmemahami perkara yang abstrak dan berbelit-belit. Pendekatan sebegini lebih menarikperhatian buat sasaran yang sukar memahami perkara yang sukar seperti dalam konteks pemikirankanak-kanakini.

Mudah: Setiap manusia pastinya menginginkan perkara yang mudah dalam apa jua yang dilakukan. Sebegitu jugalah usaha dalam menyampaikan mesej dakwah kepada kanak-kanak ini perlu diletakkan dengan kadar mudah. Dakwah Islam dilakukan dalam bentuk yang mudah.

Firman Allah SWT yang bermaksud,“DiatelahmemilihkamudanDiasekali-kalitidakmenjadikanuntukkamudalamagamasuatukesempitan.”(SurahAl-Haj(18:78)

Secara realitinya, dasar pada Islam itu hendaklah disampaikan dengan makna mudah dan tidak boleh terlampau dalam melaksanakan sesuatu tuntutan agama, kerana akhirnya ia akan tewas. Perkarainijugapunyapersamaandenganpenyampaianterhadapsasarankanak-kanakyangmemerlukan pemahaman ringkas dan mudah agar mereka tidak berasa jemu dan terbeban. Firman Allah SWT lagi yang bermaksud,

“Allahmenghendakikemudahanbagimu,dantidakmenghendakikesukaranbagimu.”(SurahAl-Baqarah(2:185)

Berubah-ubahdanbergerak:Suatuperkaraataubendayangbersifatpegunataustatikpastikurang mendapat sambutan berbanding dengan yang mempunyai unsur bergerak atau berubah-ubah. Impaknya terhadappsikologimanusiakhususnyakanak-kanaksangatcepatdan besar. Perkara sebegini yang mendorong perhatian terhadap mesej yang cuba disampaikan kepada mereka. Psikologi dakwah memerlukan bahawa dakwah itu harus dilakukan dalam keadaanyangberubah-ubah,samaadadalamisikandungan,uslub,saluranmedia,strategidanlain-lain.


37

4 KeSIMPULAn

Konklusinya, melalui aspek psikologi dan dakwah, Islam menggariskan pelbagai bentuk dan cara penyampaian sertamesej yang ingin disampaikan kepada kanak-kanak selakumad’udakwah.Prinsipdankaedahsertateori-teoribolehdiadaptasidandijadikanpanduandalammembentuk modul dan struktur pembelajaran serta pendekatan yang paling relevan untuk sasaraniaitukanak-kanak.

Jika adaptasi yang baik dapat dilakukan, maka keberkesanan bagai sesuatu teori itu dapat digunakan untuk pelbagai lagi kaedah pembelajaran kanak-kanak. Pengetahuan dalampsikologidanperkembangankanak-kanakakanmembantudalammenanganimasalahdanjuga apa sahaja berkaitan mereka. Maka, dalam dunia teknologi kini juga, kaedah sebegini boleh digunapakai untuk tujuan yang sama tetapi melalui kaedah teknologi terkini yang meluas digunakan pada hari ini.

Pengetahuan yang seimbang mampu membentuk kanak-kanak yang sempurna dari segipembesaran dan perkembangan diri. Ini akan membantu membentuk mereka menjadi muslim yang seimbang apabila dewasa nanti. Justeru ilmu sebegini dilihat sangat penting sama ada secaraumumnyamahupundariperspektifIslamitusendiri.

SenARAI RUJUKAn

Ab. Aziz Mohd. Zin (2005). Metodologi Dakwah. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya

Ab. Aziz Mohd. Zin (1999), Psikologi Dakwah, Kuala Lumpur: JAKIM

AbdulSalamMuhamadShukri(2003)PanduanMengajarAkidahKepadaKanak-kanak.Bentong:PTSPublications& Distributor, 2003

AzizahLebaiNordin(2002)PendidikanAwalKanak-kanakTeoriDanAmali.KualaLumpur:UniversitiMalaya

AzyumardiAzra(1998)“PendidikanIslam,TradisidanModernisasiMenujuMileniumBaru”[WacanaIlmu,Esei-esei Intelektual Muslim dan Pendidikan Islam, Jakarta: Logos]

Ghazali Darussalam (2001) Pedagogi Pendidikan Islam, c. 2. Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd

IbnMajah,AbuAbdullahMuhammadibnYazid,(t.t),SunanibnMajah.al-Babial-Halabi.jil.1

NorRaudahSirenetal.(2006)Isu-isuDakwahIslamiah:KaedahdanPelaksanaan.KualaLumpur:PenerbitUniversitiMalaya

SyedOthmanal-Habsyi (1998)Pengurusandanpentadbiran :mencapaikecemerlanganmelaluipenghayatannilai.KualaLumpur:InstitutKefahamanIslamMalaysia

Hamka(1983)Tafsiral-Azhar.Indonesia:Panjimas

Ulwan,AbdullahNasif.(1981).Tarbiyahal-Awladfial-Islam.Beirut.Jil2.


CAtAtAn


buku kerja mpts.indd 1 5/27/10 5:55:46 pm · namun pelbagai strategi dan tindakan ... makanan...

Documents