buku bab 4.pdf

8/14/2019 buku bab 4.pdf

1/6

1

1

Sebelum kurun ke19, Sarawak berada dibawah pengaruh Kesultanan Brunei.

Sarawak ditadbir pembesar-pembesartempatan yang telah dilantik oleh SultanBrunei tanpa campur tangan Kesultanan

Brunei.

Pada kurun ke-19, Pangeran InderaMahkota telah dilantik oleh sebagai wakilSultan Brunei di Sarawak.

Pangeran Indera Mahkota telah melakukanbeberapa perubahan:-

i. mengambil alih kuasa politik pembesartempatan

ii. mengambil alih kuasa perdaganganantimoni dan emas daripada pembesarMelayu.

iii. Untuk menambahkan hasil pendapatan,beliau telah mengenakan cukai yangtinggi terhadap penduduk tempatan.

iv. Orang Bidayuh yang bekerja dilombong antimoni miliknya tidakdibayar upah

Kekayaan Ekonomi Sarawak Mendorong

Penjajahan Keluarga Brooke

1. Pada peringkat awal, Sarawak merupakan sebahagian daripada wilayah Kesultanan Brunei.2. Kekayaan sumber alam menyebabkan James Brooke berusaha untuk menguasai Sarawak.3. Keluarga Brooke telah memerintah Sarawak sebagai Raja Putih Sarawak dari 1841 sehingga 1941.

Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan

Pangeran Indera Mahkota gagal menyekatkebangkitan, menyebabkan Sultan Bruneimenghantar Pangeran Raja Muda Hashimmembantu Pangeran Indera Mahkota.

Pangeran Raja Muda Hashim memohonbantuan James Brooke untuk menamatkankebangkitan dan berjanji akan melantikJames Brooke menjadi Gabenor Sarawaksekiranya dapat mematahkan kebangkitan.

James Brooke berjaya menamatkankebangkitan, bagaimanapun Raja Muda

Hashim gagal mengotakan janji untuk

melantik James Brooke sebagai GabenorSarawak.

Sultan Brunei, Sultan Omar Ali Saifuddin telahmenandatangani perjanjian dengan Brooke

pada tahun 1842. Antara syarat perjanjiantersebut ialah:-

Sultan Brunei menyerahkan Sarawak darikawasan Tanjung Datu ke SungaiSamarahan dan menyerahkan segala hasilcukainya kepada James Brooke dan

pewarisnya.

James Brooke akan membayar sebanyak2500 dolar setiap tahun kepada baginda.

Agama dan adat istiadat Sarawak tidakboleh diganggu.

James Brooke diiktiraf oleh Sultan Bruneisebagai Raja Putih Sarawak.

Pada tahun 1846, Sultan Brunei cubamenentang James Brooke, namun dengan

bantuan tentera British dari Singapurapenentangan tersebut berjaya dipatahkan.

Sultan Brunei terpaksa menandatanganiperjanjian dengan James Brooke dan iktirafsebagai Raja Sarawak yang merdeka danmempunyai kedaulatan penuh ke atas Sarawak.

James Brooke bertindak membedil BandarKuching, menyebabkan Pangeran Muda

Hashim melantik James Brooke sebagaiGabenor dan Raja Sarawak yang pertama

berdasarkan perjanjian 1941. Antara

syaratnya ialah:-

i.James Brooke memerintah Sarawak danmenguasai segala hasilnya.

ii.James Brooke harus menghormati danmemelihara undang-undang dan adatistiadat Melayu.

Pada tahun 1842, James Brooke denganangkatan tentera laut British dari Singapura

yang diketuai oleh Edward Belchermenghadap Sultan Brunei bagimengesahkan kedudukannya.

Sultan Brunei akhirnya terpaksamengiktiraf perjanjian yang ditandatanganioleh Raja Muda Hashim dengan James

Brooke pada tahun 1841.

Orang Melayu dan orang Bidayuh bangkitmenentang Pangeran Indera Mahkota dengantujuan membebaskan Sarawak daripada

pemerintahan Kesultanan Brunei.


2/6

2

2

1. Antara tahun 1853 hingga tahun 1905, James brooke telah berjaya meluaskan kawasan pemerintahanmereka dengan bantuan angkatan laut British.

Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa

3. Pada tahun 1861, Brooke berjaya menyelesaikan kekacauan di sepanjang Sungai Rajang dan Sultan AbdulMukmin dibayar 4500 dolar setahun.

4. Pada tahun 1883, orang Murut telah membunuh beberapa orang peniaga Sarawak di lembangan Trusanmenyebabkan kawasan ini diserahkan kepada Brooke dengan bayaran 4500 dolar. Pada tahun 1905,

Charles Brooke membeli Lawas daripada Sultan Hashim Jalal.

2. Pada tahun 1853, Sultan Abdul Mukmin tidak dapat mengawal kebangkitan dan menyerahkan kawasanantara sungai Rajang dengan Sungai Samarahan dengan bayaran 1500 dolar setahun.

5. Menjelang tahun 1905, keluarga Brooke telah berjaya meluaskan wilayahnya hingga ke sempadan Brunei.


3/6

3

3

Keluarga Brooke Memantapkan Pentadbiran

Untuk melicinkan pentadbiran JamesBrooke telah membentuk MajlisTertinggi dan Majlis Negeri serta

membahagikan Sarawak kepada limabahagian dan setiap bahagian ditadbir

oleh Majlis Bahagian.

Untuk mendapatkan sokongan rakyat James Brooke telah memperkenalkan sistempemerintahan beraja dan melibatkan pemimpin tempatan dalam pentadbiran.

Datu Patinggi, Datu Bandar dan Datu Temenggung dilantik untuk menasihati Brooke dalamhal-hal yang berkaitan dengan undang-undang dan adat tempatan.

James Brooke telah mewujudkanbeberapa jabatan seperti JabatanKehakiman, Jabatan Polis, JabatanKastam dan Cukai serta JabatanPos.

Mahkamah keadilan telah dibentukbertujuan mewujudkan kemanan.

Kes-kes sivil yang melibatkanorang Melayu, orang Dayak danorang Cina akan diadili oleh ketua-ketua mereka, manakala kes yangmelibatkan lebih satu suku kaumakan dihakimi oleh James Brooke.

Majlis Tertinggi berfungsimenasihati James Brooke danmembuat serta meluluskanundang-undang.

Anggota Majlis Tertinggi terdiridaripada Residen BahagianPertama dan empat orang Datu.

British telah mengadakan perjanjiandengan Charles Brooke pada tahun1888 bagi mengukuhkan pengaruhBritish di Sarawak. Antara isi

kandungan perjanjian tersebut ialah:-

i. British akan melindungi Sarawakdari serangan musuh.

ii. Keluarga Brooke memerintahSarawak dengan bebas.

iii. Hal ehwal luar negeri terletak dibawah tanggungjawab British.

Pada 24 September 1941, sempenaperayaan 100 tahun pentadbiran keluarga

Brooke, Charles Vyner Brooke telahmengisytiharkan perlembagaan Sarawak.Antara isi kandungannya ialah:-

i. Charles Vyner Brooke menyerahkankuasa mutlaknya kepada MajlisTertinggi dan Majlis Negeri.

ii. Raja Sarawak memerintah dengannasihat Majlis Tertinggi.

iii. Majlis Negeri berkuasa meluluskanundang-undang dan menguruskankewangan.

iv. Raja berkuasa untuk membatalkanundang-undang yang diluluskan oleh

Majlis negeri.v. Kebanyakan Ahli Majlis Tertinggi dan

Ahli Majlis Negeri dilantik oleh Rajabrooke.

Perlembagaan ini merupakanPerlembagaan bertulis yang pertama diSarawak yang menggariskan pemberiankuasa kepada rakyat tempatan.

Malangnya perlembagaan ini tidak dapatdilaksanakan kerana tercetusnya Perang

Dunia Kedua.


4/6

4

4

Perubahan Ekonomi di bawah

Pentadbiran Keluarga Brooke

Hasil Hutan Mengukuhkan

Keuntungan

Hasil hutan yang dimajukanuntuk dieksport ialah sarang

burung yang mempunyaikhasiat dan dijual denganharga yang tinggi.

Hasil-hasil hutan lain yangmenguntungkan Brookeialah kapur barus, rotan,damar, getah jelutung dankayu balak.

Keluarga Brooke tidak menggalakkankemasukan pelabur luar secara besar-

besaran untuk menjaga kepentingan

Perlombongan Memantapkan Kekayaan Keluarga

1. Aktiviti perlombongan seperti emas, antimoni,arang batu dan minyak dipergiatkan apabila

keluarga Brooke mengambil alih pemerintahandi Sarawak.

2. Pelombong-pelombong Cina telahmenjalankan kegiatan melombong emas di

Bau.3. Pada tahun1857, berlaku pemberontakan orang

Cina kerana tidak berpuas hati dengan cukaiyang dikenakan ke atas mereka.

4. Kerajaan Brooke tersebut telah berjayaditamatkan dan pelombong Cina telahmelarikan diri ke Sambas.

5. Syarikat Borneo telah mengambil alih kegiatanperlombongan emas dan menjadi eksportutama Sarawak menjelang abad ke-20.

6. Antimoni merupakan galian paling berharga diSarawak. Syarikat Borneo telah diberimonopoli untuk menjalankan kegiatanmelombong antimoni di Baud an Kuching.

7. Pada akhir abad ke-20 antimoni tidak lagimenjadi eksport yang penting Sarawak keranagalian ini semakin berkurangan.

8. Kegiatan cari gali petroleum mula dijalankanapabila hasil pengeluaraan galian lain semakin

berkurangan.

9. Pada tahun 1909, The Anglo-Saxon OilCompany telah diberi konsesi untuk

menjalankan kegiatan perlombongan petroleumdi Sarawak.

10.Telaga petroleum yang pertama digali ialah diMiri dan Kilang penapis minyak yang pertamatelah didirikan di Lutong pada tahun 1917.

Kemajuan Pertanian Menguntungkan

Keluarga Brooke

Tanaman tradisional seperti kelapa,gambir, lada hitam, sagu atau rumbiatelah ditanam secara meluas.

Brooke telah memperkenalkantanaman baru seperti getah dan

tembakau bagi meningkatkan hasil

eksport. Kebanyakan tanaman getah diusahakan

oleh pekebun kecil.

Menjelang abad ke-20, getah menjadieksport kedua Sarawak selepasminyak.


5/6

5

5

1. Dasar Pecah Perintahi. Keluarga Brooke telah menjalankan dasar pecah dan

perintah dalam usaha untuk mengukuhkankedudukannya di Sarawak.

ii. Melalui dasar ini, setiap kaum dipisahkan dengankegiatan ekonomi dan penempatan yang berbeza.

iii. Orang Melayu terlibat dalam pentadbiran, orang Ibandilibatkan dalam bidang ketenteraan sementara orangCina dilibatkan dalam kegiatan perniagaan,

perlombongan dan pertanian, manakala orang India

terlibat dengan pernigaan dan orang Sikh sebagaipolis.

iv. Dari penempatan bumiputera tinggal di kawasanpedalaman manakala orang Cina di kawasan bandar.

v. Dasar yang dijalankan ini dapat menghalangperpaduan kaum dan menjamin kedudukan keluargaBrooke.

Perubahan Sosial

di Bawah

Pentadbiran

Keluarga Brooke

Kemudahan Asas

Kemudahan asas hanya terhaddikawasan Bandar yangmenjadi pusat pentadbiran dan

pusat kegiatan ekonomi.

2. Pembangunan Bandari. Perkembangan ekonomi serta pertambahan

penduduk telah membawa kepadakemajuan Bandar-bandar seperti Kuching,Miri dan Sibu yang berkembang menjadi

pusat pentadbiran dan perdagangan.ii. Mulai tahun 1841, bandar Kuching

menjadi ibu negeri dan pusat pentadbirankerajaan Sarawak.

iii. Bandar Miri mula berkembang pesat padatahun 1910, apabila kegiatan petroleumdi alankan.

Di kawasan bandar disediakankemudahan jalan raya, bekalan air danelektrik.

Jalan raya hanya terdapat di bandar-bandar seperti Kuching dan Miri

Pada tahun 1924, perkhidmatan kapal terbangair telah diwujudkan menghubungkan BandarKuching dengan Singapura.Perkhidmatan pos,

telegraf dan telefon diperkenalkan di Sarawakbagi melicinkan pentadbiran dan pengurusanekonomi.

Pengangkutan air penting di Sarawakkerana bentuk muka buminya. Di BandarKuching terdapat perkhidmatan syarikat

perkapalan seperti Singapore and SarawakSteamship Company.

Jalan kereta api dibina menghubungkanKuching dengan Bau pada tahun 1917,

bagaimanapun diberhentikanperkhidmatannya disebabkan oleh

kemelesetan ekonomi.

Perkhidmatan telegraf antara bandarKuching dengan Singapura mula

beroperasi pada tahun 1897.

Pembinaan hospital dan klinik hanyaditumpukan di bandar-bandar besarseperti Kuching dan Bau oleh Mubaligh-mubaligh Kristian.


6/6

buku bab 4.pdf

Documents