islam di alam melayu

1

CTU 151 PEMIKIRAN DAN TAMADUN ISLAM

BAB III: ISLAM DI ALAM MELAYU

DISEDIAKAN OLEH: اسماعيل توفيق محمد استاذ

2

PENGENALAN Alam Melayu juga dikenali sebagai Kepulauan

Melayu yang terletak dalam wilayah Asia Tenggara.

Ia juga dikenali sebagai Nusantara. Alam Melayu meliputi Borneo, Sumatera,

Kepulauan Riau, Jawa, Maluku, Luzon dan Mindanao.

Kepercayaan di Alam Melayu ialah animisme (mempercayai wujudnya jiwa dan roh yang boleh menguasai manusia) dan pengaruh luar iaitu Hindu-Buddha.

3

TEORI KEDATANGAN ISLAM KE ALAM MELAYU 1. Teori kedatangan Islam dari Tanah

Arab/Parsi. 2. Teori kedatangan Islam dari NEGARA

China/Champa. 3. Teori kedatangan Islam dari India.

4

1. Teori kedatangan Islam dari Tanah Arab/Parsi. Bermula dengan adanya hubungan

perdagangan antara Asia Barat dengan Alam Melayu sebelum kelahiran agama Islam lagi.

Mereka datang berdagang ke Alam Melayu untuk membeli rempah ratus dan kapur barus yang hanya boleh didapati di rantau Melayu sahaja.

5

Hujah-hujah Prof. Dr. Syed Muhammad Naquib Al-Atas (1972) yang mempertahankan bahawa Islam datang ke Alam Melayu adalah terus dari Tanah Arab.

1. Pengaruh drpd sudut tulisan dan hasil karangan yang berasal dari Arab.

2. Penggunaan tulisan jawi . 3. Cara pembacaan Al-Quran oleh

masyarakat Alam Melayu. 4. Sebilangan besar ulama yang datang ke

rantau ini adalah dari Tanah Arab.

6

Teori lain yang menyokong :

Istilah Melaka drpd perkataan Arab Mulaqat = “tempat pertemuan”.

Terdirinya kerajaan Melayu-Islam Melaka yang menggunakan sistem perundangan Islam. Contoh: Undang-Undang Kanun Melaka & Undang-Undang Laut Melaka.

Banyak perkataan Melayu yang berasal daripada perkataan Arab. (kanun, kalam, adil, zalim DLL)

Nama-nama orang Melayu yang menunjukkan simbol Islam. (Contoh: Mawar, Teratai = Fatimah, Zakiah)

7

2. Teori Kedatangan Islam dari India Snouck Hurgronje telah mengemukakan teori ini

dan disokong oleh Brian Harisson. Harisson menyatakan bahawa masyarakat Alam

Melayu mengambil pandangan daripada masyarakat India sebagai panduan dan khidmat nasihat kerana mereka menyanjung tinggi kebolehan dan pencapaian masyarakat India.

Thomas Arnold (The Preaching of Islam): Mazhab Syafie yang dipegang oleh masyarakat Melayu sama dengan Masyarakat Malabar.

Pengaruh India: Perkataan “Lebai” bagi lelaki yang memakai songkok putih. Pengaruh senibina masjid yang mempunyai kubah.

8

3. Teori kedatangan Islam dari Negara China dan Champa Islam telah sampai ke China sejak pemerintahan Dinasti Pang

(650M). Wilayah Canton telah menjadi pusat tumpuan kepada pedagang

dan pendakwah Islam. Syed Naquib Al Atas: Pemberontakan di Canton (877M) telah

mengorbankan kira-kira 120,000 hingga 200,000 pedagang asing termasuk yang beragama Islam. Ini menyebabkan ramai daripada mereka berhijrah utk menyelamatkan diri ke Kalah (Kedah) dan Palembang.

Mengikut catatan yang terbaru yang ditemui pada batu bersurat di Teluk Cik Munah, Pahang yang bertarikh 702 Hijrah (1303) menunjukkan bahawa Islam masuk melalui Pantai Timur iaitu bererti dari China dan Indochina.

9

FAKTOR-FAKTOR PERKEMBANGAN ISLAM DI ALAM MELAYU

1. Faktor Kehebatan Islam. 2. Faktor Pendakwah. 3. Faktor Perkahwinan. 4. Faktor Poltik dan Penaklukan. 5. Faktor Ekonomi dan Perdagangan. 6. Faktor Peranan Pusat Kebudayaan.

10

PENGARUH ISLAM DI ALAM MELAYU

1. Akidah/kepercayaan.

2. Politik dan Pemerintahan.

3. Perundangan.

4. Pendidikan /keilmuan.

5. Bahasa dan Tulisan Jawi.

6. Sosiobudaya dan sosioekonomi.

7. Kesenian.

11

PERUBAHAN DARIPADA ASPEK AKIDAH/KEPERCAYAAN Masyarakat di Alam Melayu merubah

keyakinan kepada ketauhidan Allah SWT. Di mana sebelum ini mereka percaya kepada animisme, roh dan semangat serta percampuran ajaran Hindu-Buddha.

Perubahan ini membawa masyarakat Alam Melayu ke tamadun yang lebih gemilang sehingga lahir kerajaan Melayu-Islam.

12

PERUBAHAN DRPD ASPEK KEILMUAN Hubungan proses Islamisasi di Alam Melayu telah

membawa kesan pendidikan berteraskan Al-Quran. Masyarakat Melayu menganggap status dan

kedudukan ilmu serta ilmuan amat penting. Banyak melahirkan karya-karya sastera. Bermulanya sistem pendidikan tradisional seperti

pondok. Perubahan kebudayaan Melayu disejajarkan

dengan Islam.

13

PENGARUH ISLAM DALAM SASTERA MELAYU Telah memperhaluskan lagi budi bahasa

orang Melayu. Lahirnya tokoh-tokoh terbilang dalam bidang

penulisan atau sastera. Perkembangan ilmu penulisan berkaitan fiqh,

ibadah dan hukum hakam.

14

PERUBAHAN DARIPADA ASPEK BAHASA DAN PERKATAAN Masyarakat Melayu pandai membaca dan

menulis dengan menguasai kemahiran bacaan dari bahasa Arab.

Ulama terdahulu mengambil inisiatif dengan menambah beberapa huruf dalam perkataan Melayu yang tidak ada dalam bahasa Arab. Contoh: NYA, CHA, PA, GA, NGA, V.(terkini)

Ia juga berfungsi sebagai media hiburan dalam pendidikan dan dakwah.

15

KELAHIRAN PARA ULAMA DAN ILMUAN Kesan daripada kejatuhan Kerajaan Melaka

maka kegiatan kebudayaan Islam telah berpindah ke Acheh.

Ramai ulama luar yang datang daripada Madinah, Yaman, Syam, Turki ke Acheh.

Acheh diberi gelaran “Serambi Mekah”.

16

PERUBAHAN DARIPADA ASPEK PERLAKUAN INDIVIDU. Perubahan ketara dalam kehidupan muda-

mui. Hampir setiap kampung mempunyai seorang

pendakwah muda. Mengucapkan salam ketika bertemu dan

memakai serban atau jubah. Ramai muda-mudi yang menuntut ilmu di

pondok-pondok pengajian dan berkhidmat di kawasan masing-masing.

17

PERUBAHAN DARIPADA ASPEK SOSIAL Mengubal peribahasa dan pelbagai kata

perbilangan sebagai anologi kepada perkara-perkara yang diperhatikan, alami dan hayati.

Pengajian Al-Quran dan agama secara tidak formal dengan menghantar anak-anak ke guru-guru agama.

Kewujudan pondok-pondok dan madrasah agama yang menjadi tempat pendidikan agama secara rasmi dan sistematik.

Batasan pergaulan lelaki dan perempuan.

18

PERUBAHAN DARIPADA ASPEK SOSIO-POLITIK DAN UNDANG-UNDANG Siasah (politik) yang berpandukan kepada

sumber asli iaitu Al-Quran dan Al-Hadis. Sultan Sulu bernama Maulana al-Sultan

Syarif Hasyim terkenal dengan kealiman dan keadilan dalam pentadbirannya.

Adanya pelaksanaan Syariah Islamiyah (Undang-Undang Islam) seperti Hukum Kanun Melaka, Kanun Acheh, Undang Laut Melaka, Undang-Undang Kekeluargaan dan lain-lain.

19

PUSAT KECEMERLANGAN ISLAM DI ALAM MELAYU: SUMBANGAN PASAI, MELAKA DAN ACHEH TERHADAP PERKEMBANGAN ISLAM DI NUSANTARA. KERAJAAN PASAI (1009-1444 MASIHI) Seorang ulama dari Tanah Arab bernama

Sheikh Ismail Al-Siddiq yang diutus khas oleh Syarif Makkah ke Sumatera Utara, berjaya mengislamkan daerah Barus, Lamri, Haru (Aru), Pedak dan Pasai.

Pemerintahan Pasai yang terakhir ialah Ratu Nihrasiyah Rawngsa Khadiyu (1400-1428M)

20

TOKOH-TOKOH KERAJAAN PASAI 1. Sultan Malik Al-Salih (1261-1289M) 2. Sultan Alaiddin Ahmad Malik Al-Zahir

(1326-1350M) M/S: 181

21

KERAJAAN MELAKA Melaka telah dibuka pada tahun 1400 Masihi. Pembukaan Melaka membawa makna yang penting

dalam pembentukan Tanah Melayu. Raja Melaka yang mula-mula menganut Islam ialah

Parameswara (1414M) setelah itu namanya ditukar kepada Megat Iskandar Shah.

Pengislaman baginda diikuti oleh smua pembesar dan rakyat jelata.

Pentadbiran dan ekonomi Melaka semakin baik kerana adanya dasar hubungan baik dengan kuasa asing spt Siam, Majapahit dan China.

22

Sambungan… Agama Islam mempunyai kedudukan yang kukuh di

Melaka dan negeri itu merupakan pusat penyebaran Islam yang terpenting di rantau ini.

Dakwah Islam yang begitu berpengaruh menyebabkan runtuhnya kerajaan Majapahit di Jawa.

Melaka juga telah menyebabkan Islam ke negeri-negeri semenanjung yang lain.

Pelbagai institusi pendidikan formal dan tidak formal ditubuhkan.

Istana juga berfungsi sebagai satu pusat pengajian Islam.

23

TOKOH-TOKOH UTAMA KERAJAAN MELAKA 1.SULTAN MUDZAFFAR SHAH (1446-1456M) Sultan ke-4 menurut pemerintahan kerajaan Melaka. Berjaya menambatkan pergaduhan kaum selama

hampir 10 tahun, malah dapat menguatkan pertahanan Melaka.

Menjadikan Islam sebagai agama rasmi. Agama Islam juga diperkembangkan menerusi

penaklukan dan perkahwinan siasah. Melaka ketika itu terkenal sebagai pusat perdagangan

dan penyebaran Islam di Asia Tenggara.

24

Sambungan… 2. SULTAN MANSUR SHAH 1456-1477M). Merupakan Sultan Melaka yang ke-5. Berkahwin dengan saudara perempuan Tun Perak. Zaman pemerintahan baginda zaman keemasan

dalam sejarah Kerajaan Melaka. Islam tersebar dengan perkahwinan dan pengiriman

duta-duta di seluruh negeri di Semenanjung Tanah Melayu.

Hubungan yang berlaku terlalu erat sehingga Raja China menghadiahkan anaknya puteri Hang Li Po kepada Sultan Mansur Shah untuk diperisterikan.

25

BENDAHARA TUN PERAK

Tun Perak seorang daripada Bendahara Melaka yang ke 5 dan bijaksana.

Kedudukan Tun Perak bertambah teguh apatah beliau telah berjaya mengalahkan serangan Siam.

Kali kedua beliau dapat mematahkan serangan Siam dari laut yang berlaku di Batu Pahat. Tertera Siam diusir ke Selatan Singapura.

26

KERAJAAN ACHEH Acheh berjaya mengambil alih tugas dan peranan

Melaka setelah kejatahuan Melaka ke tangan Portugis.

Merupakan kesinambungan Kerajaan Islam Pasai yang wujud sebelum kerajaan Melaka lagi.

Raja Ibrahim menjadi raja Acheh pertama bergelar Sultan Alaiddin Ali Mughayat Shah (1511-1530M)

Merupakan empayar kerajaan Islam yang gagah di Asia Tenggara.

Mengadakan hubungan diplomatik dengan negara-negara Islam yang lain seperti Gujarat, Turki, Mekah dan Mesir.

27

Acheh berkembang menjadi pusat bahasa dan kesusasteraan Melayu terutamanya yang bercorak Islam.

Banyak buku-buku agama ditulis dalam bahasa Melayu dan Acheh.

Berjaya meningkatkan penyebaran Islam di Asia Tenggara menerusi ulama-ulama sufi.

Perkembangan ilmu Tasawwuf. Pengajaran ilmu itu disambut oleh rakyat,

pemerintah dan pembesar.

28

TOKOH-TOKOH UTAMA KERAJAAN ACHEH 1. ISKANDAR MUDA MAHKOTA ALAM

(1607-1636M) Lahir pada 1590 Masihi dan seorang yang

gagah berani. Sangat kuat dalam menentang Portugis. Sepanjang pemerintahan beliau selama 30

tahun, berbagai usaha dilakukan utk memperkemaskan kekuatan tentera, kmajuan ekonomi dan kegiatan dakwah.

29

SULTAN ISKANDAR THANI (1636-1641 Masihi) Menantu kepada Sultan Iskandar Muda Mahkota

Alam. Menaiki tahta kerajaan Acheh pada tahun 1636 M

selepas mangkatnya Sultan Iskandar Muda. Awal zaman pemerintahannya keadaan negara

tidak begitu stabil daripada segi politik dan ekonomi. Memajukan kegiatan dakwah, ilmu pengetahuan,

bahasa dan sastera. Pengaruh dan kuasa Acheh dalam bidang politik

mulai menurun sehingga dianggap zaman turning point.

Namun Acheh masih lagi kekal sebagai pusat ilmu pengetahuan yang teragong di Asia Tenggara.

30

TAMADUN MELAYU SEBAGAI ASAS PEMBINAAN TAMADUN MALAYSIA Aspek tamadun Melayu dalam pembinaan

tamadun Malaysia: -Bangsa Melayu menurut perlembagaan. -Islam dan perlembagaan. -Dasar pendidikan negara. -Dasar kebudayaan nasional. -Bahasa Melayu -Jati diri Melayu.