1pemboleh ubah

1

Modul Pembelajaran Kendiri Kemahiran Proses Sains : Sains UPSR Bahagian B

MODUL pemBELAJARan KENDIRI

KEMAHIRAN PROSES SAINS(Sains UPSR Bahagian B)

Disusun oleh:HAJI NASARUDDIN BIN SHAARANI

GURU CEMERLANG (SAINS)SK Sri Tiram

Tanjong Karang, Selangor1. PEMBOLEH UBAHPemboleh ubah ialah faktor-faktor atau perkara-perkara yang boleh mempengaruhi sesuatu eksperimen Sains.

Pada umumnya, untuk menulis sesuatu pembolah ubah ianya mengandungi dua perkara iaitu parameter dan benda kecuali berkaitan dengan masa seperti tahun, bulan, minggu dan hari. Ianya hanya mengandungi parameter sahaja.

Pemboleh ubah = Parameter + Benda

Contoh contoh parameter:

Isipadu

Masa

Panjang

Suhu

Kuantiti Jenis

Bilangan Baka

Tempoh

Jarak Keadaan Kecerahan

Kehadiran

Saiz

Warna

Contoh-Contoh Benda

Air yang tinggal

Ais melebur

Anak ayam

Udara kandang Kain

Permukaan

Tuala

Magnet Pokok

Mentol

Kereta

Ladang Bola

Tikus

Air mendidih

Tanah

Contoh soalan: Apakah yang diubah ? / Apakah yang diukur ? / Apakah yang ditetapkan?

Tuliskan dua maklumat yang dikenal pasti ........

Berikan satu maklumat ..................................

Latihan: Tuliskan pemboleh ubah berikut dengan lengkap mengikut gambar atau maklumat yang diberikan.a)

.. .

Parameter Bendab)

. .

Parameter Benda

c)

.. .

Parameter Bendad)

Tali

. .

Parameter Benda

e)

ISNIN SELASA RABU KHAMIS.. .

Parameter Bendaf)

JANUARI FEBRUARI MAC APRIL

. .

Parameter Benda

g)

80 km/jam 95 km/jam 120 km/jam

.. .

Parameter Bendah) W X Y Z

. .

Parameter Benda

i)

.. .

Parameter Bendaj)

230 g 220 g 250 g

. .

Parameter Benda

k)

A B C D

.. .

Parameter Benda

l)

Benang

. .

Parameter Benda

m)

Air

40oC 60oC 79oC 100oC 85oC

P Q R S T

.. .

Parameter Bendan)

Ahmad Ah Kau Linggam

40 tahun 20 tahun 35 tahun. .

Parameter Benda

JENIS-JENIS PEMBOLEH UBAH

Terdapat 3 pemboleh ubah;

a) Pemboleh ubah dimanipulasikan (PM) // Apa yang diubah (AUh) - Perkara yang kita ubah-ubah diawal sesuatu eksperimen.b) Pemboleh ubah bergerak balas (PB) // Apa yang diukur / diperhatikan (AUr) - Hasil eksperimen / keputusan eksperimen yang diperhatikan / dicatat.

c) Pemboleh ubah malar (PMalar) // Apa yang ditetapkan / dimalarkan / sama (AT) - Perkara yang ditetapkan / sama supaya tidak mempengaruhi keputusan eksperimen.

CARA-CARA MENGENAL PASTI PEMBOLEH UBAH

Pemboleh ubah boleh dikenal pasti melalui:

1. Graf

2. Jadual

3. Ayat

4. Gambar

a) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui Graf.

Contoh 1

(UPSR 2009/B/4)AUh: ..............................................................................................................

AUr: ...............................................................................................................

Contoh 2

(UPSR 2004 / B/ 1)

AUh: ..............................................................................................................

AUr: ...............................................................................................................

Contoh 3:

AUh: ..............................................................................................................

AUr: ...............................................................................................................

b) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui Jadual Pada umumnya, kita boleh mengenal pasti pemboleh ubah seperti berikut:a) Jadual menegak

KolumTajuk

(AUh / AT) ?Tajuk

(AUr)Tajuk

(AUh / AT) ?Tajuk

(AUh / AT) ?Tajuk

(AUr)

b) Jadual Melintang

Tajuk

(AUh / AT) ?BarisTajuk

(AU / AS) ?

Tajuk

(AUr)Tajuk

(AU / AS) ?

Tajuk

(AUr)

Biasanya dalam jadual menegak, apa yang diukur (AUr) adalah pada kolum yang akhir.

Bagi jadual berbentuk menegak, untuk menentukan sama ada kolum 1 atau 2, apa yang diubah (AUh) atau apa yang ditetapkan (AT) kita perlu melihat data yang diberikan.

Jika datanya tidak sama maka kolum tersebut adalah apa yang diubah (AUh).

Jika datanya sama maka kolum tersebut adalah apa yang ditetapkan (AT).

Begitu jugalah bagi jadual berbentuk melintang, apa yang diukur (AUr) adalah pada baris yang akhir.

Untuk menentukan sama ada baris 1 atau baris 2, apa yang diubah (AUh) atau apa yang tetap (AT) kita perlu melihat data yang diberikan.

Jika datanya tidak sama maka baris tersebut adalah apa yang diubah (AUh).

Jika datanya sama maka baris tersebut adalah apa yang ditetapkan (AT)

Contoh 1 Sekumpulan murid menggunakan objek yang berbeza untuk mengukur panjang sebuah meja. Jadual di bawah menunjukkan keputusan penyiasatan ini.

(UPSR 2009/B/2)

ObjekBilangan ukuran yang diambil

18

8

5

AUh hanya ada benda iaitu ............................ dinyatakan. Pastikan AUh ada parameter.

Parameternya ialah Panjang. Jadi AUh ialah ................................................................AUr ada parameter tapi tiada benda. Bendanya meja. Oleh itu AUr ialah ................................................................................. Benda boleh di dapati dari soalan.

Contoh 2 Empat helai sapu tangan basah yang serupa, Q, R, S dan T masing-masing disidai di bawah kipas yang berlainan. Jisim setiap sapu tangan itu ialah 100 g. Selepas 1 jam, jisim setiap sapu tangan direkodkan seperti ditunjukkan dalam Jadual di bawah:

(UPSR 2008/B/3)

Sapu tanganKelajuan KipasJisim selepas 1 jam / g

Q(0) Tiada95

R(1) Rendah90

S(2) Sederhana80

T(3) Tinggi65

AT : . Parameter perlu dicari dengan membaca soalan. Benda telah diberi.

AUh : ..

AUr: ... Benda perlu dicari dengan membaca soalan. Parameter telah dicari.

Contoh 3

Jadual di bawah menunjukkan keputusan suatu penyiasatan tentang penyejukan 500 ml air.

(UPSR 2003 / B/2)

Perlu cari BENDA.

AUh :

Masa / Minit024681012

Suhu air / oC98867668625856

AUr: ..AT: .. atau .Untuk mencari AS, kita kenal pasti benda yang dikaji dalam penyiasatan ini. Kemudian cari parameternya. Di sini benda yang dikaji ialah ................................................

Contoh 4

Mariah menjalankan penyiasatan pada suatu hari cerah. Dia menggunakan sebatang tiang yang tingginya 100 cm. Mariah mengukur panjang bayang-bayang tiang itu dan menentukan arah bayang-bayang tersebut. Keputusan penyiasatan dicatat dalam jadual di bawah.

Waktu10.am11 am12.001 pm2 pm3 pm4 pm

Panjang bayang-bayang / cm9050200205090

Arah bayang-bayangBaratBarat Barat Tiada Timur TimurTimur

(UPSR 2001 /B/5)

AUh : ..AUr: AT: Dalam soalan ini, terdapat 2 perkara yang diukur.

Perkara yang ditetapkan tidak terdapat dalam jadual . Ia perlu dicari dalam ayat.

Contoh 5Jadual di bawah menunjukkan maklumat yang didapati tentang satu penyiasatan yang dijalankan terhadap ikan dalam sebatang sungai pada tahun 1990 dan 1999.

(UPSR 2001/B/1)

Tahun penyiasatan dilakukan

19901999

Purata berat ikan / kg0.51.0

Bilangan spesies ikan25

Jadual di atas agak berlainan dengan apa yang telah diterangkan di atas. Di sini murid perlu memikirkan yang mana penyebab dan yang mana akibat.

Disebabkan tahun penyiasatan maka akibatnya purata berat ikan dan bilangan spesies ikan berubah. Maka:

AUh: ...............................................................................AUr: ...............................................................................c) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui ayatPemboleh UbahPerkataan Petunjuk

Dimanipulasikan / Apa yang diubah (AUh)Berbeza / berlainan / diubah

Bergerakbalas / Apa yang diukur (AUr)Diperhatikan / dicatat / diukur / direkodkan

Malar / Apa yang tetap (AT)Sama / setiap / malar / se.. / satu

Gariskan perkataan petunjuk bagi setiap soalan di bawah.

Contoh 1 (UPSR 2009):

Rajah 3 menunjukkan suatu penyiasatan tentang dua model yang diperbuat daripada bilangan gulungan kertas yang berlainan. Kedua-dua model itu ditiup menggunakan kipas dengan laju yang sama.

AUh: .

AUr: ..

AT : ..


Yasmin menjalankan satu penyiasatan untuk mengkaji kesan yis ke atas adunan tepung. Kuantiti yis yang berbeza dimasukkan ke dalam empat adunan tepung, Q, R, S dan T. Rajah 1 menunjukkan ketinggian adunan selepas 30 minit.

AUh: .

AUr: ..

AT : ..

Contoh 3 (UPSR 2009)Empat helai sapu tangan basah yang serupa, Q, R, S dan T masing-masing disidai di bawah kipas yang berlainan. Jisim setiap sapu tangan itu ialah 100 g. Selepas 1 jam, jisim setiap sapu tangan direkodkan seperti ditunjukkan dalam Jadual di bawah

AUh: .

AUr: ..

AT : ..

Contoh 4Dalam satu penyiasatan, seorang murid telah menggerakkan sebuah kereta mainan pada empat jenis permukaan yang berlainan K, L, M, dan N sejauh 2 meter. Graf bar di bawah menunjukkan masa yang diambil oleh kereta mainan untuk sampai ke penamat bagi setiap permukaan.AUh: .

AUr: ..

AT : ..

Contoh 5Rajah di bawah menunjukkan susunan radas yang digunakan dalam satu eksperimen yang dilakukan oleh sekumpulan murid. Garam yang berlainan saiz dimasukkan ke dalam 500 ml air. Kemudian dikacau sehingga larut. Masa untuk garam melarut dicatatkanAUh: .

AUr: ..

AT : ..

d) Mengenal Pasti Pemboleh Ubah Melalui Gambar

Pemboleh UbahPetunjuk

Dimanipulasikan / Apa yang diubah (AUh)Cari perbezaan gambar yang diberi.

Pastikan yang mana penyebab / diubah di awal eksperimen.

Bergerakbalas / Apa yang diukur (AUr)Cari perbezaan gambar yang diberi.

Pastikan yang mana akibat dari perkara yang diubah / hasil eksperimen

Malar / Apa yang tetap (AT)Cari persamaan gambar yang diberikan.


R S T

Cerah Lebih cerah Paling Cerah

AUh: .

AUr: ..

AT : ..

Contoh 2 (UPSR 2009) Adunan Tepung

AUh: .

AUr: ..

AT : ..

Contoh 3: (UPSR 2007) Gerhana Matahari

AUh: .

AUr: ..

AT : ..

Contoh 4: UPSR 2007

AUh: .

AUr: ..

AT : ..

LATIHAN: PEMBOLEH UBAH

Berdasarkan soalan-soalan di bawah, nyatakan:

a) Apa yang diubah (AUh);

b) Apa yang diukur (AUr); dan

c) Apa yang ditetapkan (AT).

1.AUh:

AUr:

AT :

2.AUh:

AUr:

AT :

3.AUh:

AUr:

AT :

4.AUh:

AUr:

AT :

5.AUh:

AUr:

AT :

6. Jadual di bawah menunjukkan purata indeks pencemaran udara di Bandar X dari tahun 1990 hingga 2006. (UPSR 2010)Tahun19901994199820022006

Purata indeks pencemaran udara3276100130200

AUh:

AUr:

AT :

7. Satu penyiasatan telah dijalankan oleh sekumpulan murid untuk menyiasat isi padu guli. Keputusan penyiasatan itu ditunjukkan dalam Jadual di bawah.

(UPSR 2010)Bilangan GuliIsi Padu air dalam selinder penyukat (ml)

1020

1530

2550

AUh:

AUr:

AT : 8. Jadual di bawah menunjukkan perubahan saiz belon apabila belon dipam dengan udara. (UPSR 2010)Bilangan mengepam51020

Saiz belon

AUh:

AUr:

AT :

9. Jadual di bawah menunjukkan maklumat yang dikumpul oleh sekumpulan murid semasa Gerhana Bulan. (UPSR 2010)Masa8.40 p.m9.30 p.m10.30 p.m11.30 p.m12.10 p.m

Peringkat Gerhana Bulan

AUh:

AUr:

AT : 10. (UPSR 2010)Kaedah membajakMasa yang diambil

Satu hari

Dua jam

AUh:

AUr:

AT :

11. Graf di atas menunjukkan keputusan kajian ke atas 4 objek yang berlainan jenis apabila dilepaskan dari satu ketinggian yang sama iaitu 5 meter. Keempat-empat objek tadi dilepaskan serentak dan masa ia sampai di atas tanah ditunjukkan dalam graf di atas.

AUh:

AUr:

AT :

12. Graf di bawah menunjukkan hasil pemerhatian terhadap perubahan populasi spesis burung layang-layang yang berhijrah keluar dari satu tempat berdasarkan suhu tempat itu.

AUh:

AUr:

AT :

13. Dalam satu penyiasatan, seorang murid telah menggerakkan sebuah kereta mainan pada empat jenis permukaan yang berlainan K, L, M, dan N sejauh 2 meter. Graf bar di bawah menunjukkan masa yang diambil oleh kereta mainan untuk sampai ke penamat bagi setiap permukaan.

Masa yang diambil oleh kereta mainan (s)

50

4030

20

10

Jenis permukaan

K L M N

AUh:

AUr:

AT :

14.

Bilangan spesies haiwan

yang pupus (ekor)

1800 1850 1900 1950 Tahun

AUh:

AUr:

AT :

15.Gambar di bawah menunjukkan perubahan bilangan burang Y yang kelihatan di pokok X dalam tahun 1990 dari Januari hingga Mac.

Januari Mac

AUh:

AUr:

AT :

16. Satu penyiasatan telah dijalankan oleh sekumpulan murid untuk menguji kesan pemanasan terhadap kekuatan magnet. Tiga magnet, P, Q dan R digunakan dalam penyiasatan ini. Selepas setiap magnet dipanaskan dengan masa yang berbeza, ianya diletakkan berhampiran klip-klip kertas. Pemerhatian direkodkan dalam Jadual di bawah.

MagnetPQR

Masa magnet dipanaskan246

Bilangan klip kertas yang ditarik oleh magnet864

AUh:

AUr:

AT :

17. Jadual di bawah menunjukkan maklumat yang didapati dalam satu penyiasatan yang dijalankan oaleh Maryam. Pokok tomato daripada baka yang sama telah ditanam pada masa yang sama tetapi pada keadaan suhu yang berbeza.Suhu / oC246810121416

Bilangan buah tomato5080110140160170180180

AUh:

AUr:

AT :

18. Dalam satu penyiasatan , seorang murid menggunakan beberapa klip kertas dan satu magnet. Magnet tersebut dilabelkan tiga kedudukan berbeza P, Q dan R. Rajah di bawah menunjukkan keputusan penyiasatan. AUh:

AUr:

AT :

19.

AUh:

AUr:

AT :

20.Rajah di bawah menunjukkan keputusan berkenaan objek yang berkarat dengan menggunakan objek yang diperbuat daripada bahan yang berbeza. Setiap objek diletakkan di atas meja. Selepas satu bulan, keputusan direkod seperti mana di bawah.

Objek

BerkaratTidak Berkarat

Kumpulan X

Paku besi

Klip kertas

Paku tekanKumpulan Y

Pembaris plastik

Kertas

Blok kayu

AUh:

AUr:

AT :

21.Carta palang di bawah menunjukkan hubungan antara bilangan takal dan bilangan murid yang diperlukan untuk menarik beban berjisim 30m kg.

AUh:

AUr:

AT :

Air

Apa yang diukur (AUr)

Apa yang diubah (AUh)

Saiz fasa bulan

Hari

1 4 15 U 30

Bulan purnama

Purnama baru Purnama lama

Bulan separa Bulan separa

Bulan sabit baru Bulan sabit lama

Anak

bulan

Bilangan spesies haiwan yang pupus

Tahun

1800 1850 1900 1950 2000

50

35

20

10

5

Bilangan buah yang dihasilkan

Jisim baja


sebab data tidak sama


Apa yang ditetapkan (AT)









Dua magnet digunakan untuk mengkaji bilangan pin yang mampu ditarik olehnya.

L, M, N, O, dan P adalah 5 ladung yang mempunyai berat yang sama. Bandul diayun serentak dengan cara yang sama untuk menyukat bilangan ayunan dalam masa 30 saat.

Objek P dan Q mempunyai saiz, bentuk, dan bahan yang sama. P dan Q ditiup dengan kekuatan yang sama. P didapati tumbang dahulu.

Masa objek sampai ke tanah (saat)

Objek

W X Y Z

10

8

6

4

2

Bilangan burung yang berhijrah keluar (ekor)

Suhu tempat / oC

50

40

30

20

10

10 20 30 40 50

Klip kertas

Magnet

P R

Kelajuan kereta mainan (m/s)

0 J K L Kereta mainan

5

4

3

2

1

Bilangan

Murid

4

3

2

1

1 2 3 Bilangan takal

PAGE 4 2011 Haji Nasaruddin bin Shaarani, Guru Cemerlang (Sains)

1pemboleh ubah

Documents