15 undang-undang wakaf

8/3/2019 15 Undang-undang Wakaf

http://slidepdf.com/reader/full/15-undang-undang-wakaf 1/49

Mohd Zamro Muda

Jabatan Syariah, FPI, UKM [email protected]

KULIAH 13

UNDANG-UNDANG WAKAF



PENDAHULUAN

Wakaf merupakan salah satu bentuk transaksikehartaan yg dapat mengatasi kemiskinan ummahdi samping zakat

Wakaf sbg sedekah jariah yg dapat memberi pahala yg berkekalan kpd seseorg pewakaf

Wakaf dapat mendekatkan diri seseorg kpd Allah

Ia berpotensi menjana pulangan berlipat kali ganda

jika diuruskan dgn baik



DEFINISI WAKAF

Mazhab Shafi¶i ± menahan harta yg blh memberimanfaat dgnnya, serta kekal ain fizikalnya dgnmemutuskan hak pengurusan yg dimiliki olhpewakaf utk diberi kpd tempat yg diharuskan, lagi

yg ada pd ketika itu Huraian:

³Menahan harta yg blh memberi manfaat dgnnya´± mengekalkan harta tsbt sbg wakaf, tak boleh

dijual, tak boleh dihadiahkan kpd sesiapa shjsebagai hibah, tak boleh dijadikan harta pusaka,tak boleh digadai. Harta itu ditahan utk dimanfaatkan hasilnya



Sambungan«

³serta kekal ain fizikalnya´ ± harta yg diwakafkan

itu mestilah drpd harta yg kekal fizikalnya, tak mudah rosak serta dapat dilihat & dipegang spttanah & rumah

³memutuskan hak pengurusan yg dimiliki olhpewakaf ́ ± putus & hilang segala hak & kuasa ygdimiliki sblmnya oleh pewakaf. Pewakaf hanya

boleh jadi pengurus/pentadbir & harus memakan

@ mengambil upah ³utk diberi kpd tempat yg diharuskan, lagi yg ada

pd ketika itu´ ± tempat @ orang yg hendak diberikan wakaf itu mestilah yg diharuskan oleh

syarak



Sambungan...

Mazhab Hanafi ± Ibn Humam ± menahan ain hartaatas milik si pewakaf & menyedekahkan manfaatnyaatau mewakafkan manfaatnya kpd sesiapa yg diakehendaki

Mazhab Maliki ± menjadikan manfaat bagi sesuatuharta yg dimiliki/sesuatu hasil pendapatan bagisesuatu harta yg disewa diberikan kpd orang yg

berhak, dgn satu akad dlm jangka masa tertentu

mengikut kehendak pewakaf Mazhab Hanbali ± menahan asal harta &

menyedekahkan manfaatnya



DEFINISI WAKAF DI BWH ENAKMEN

Seksyen 2(1) Enakmen Wakaf (Negeri Selangor)1999 & Seksyen 2(1) Enakmen Wakaf (NegeriMelaka) 2005 mentakrifkan wakaf ialahmenyerahkan apa-apa harta yg boleh dinikmati

manfaat/faedahnya utk apa-apa tujuan kebajikansama ada sebagai wakaf am @ wakaf khas menurutHukum Syarak tetapi tidak termasuk amanahsebagaimana yg ditakrifkan di bawah Akta

Pemegang Amanah 1949



Sambungan...

Seksyen 2(1) Enakmen Wakaf (Negeri Sembilan)

2005 mentakrifkan wakaf ialah:(a) menyerahkan hakmilik apa-apa harta yg boleh

dinikmati manfaat, faedah @ keuntungannya;

(b) menyerahkan manfaat, faedah @ keuntungan yg

boleh dinikmati drpd apa-apa harta; atau

(c) memberikan kepakaran & perkhidmatan yg boleh dinikmati manfaat, faedah @keuntungannya,

sama ada sebagai wakaf am @ wakaf khas, menurutprinsip Syariah, tetapi tidak termasuk amanah ygditakrifkan di bwh Akta Pemegang Amanah 1949



Sambungan...

Terdapat sedikit kelainan takrif wakaf yg

diperuntukkan dalam Enakmen Wakaf (NegeriSembilan) 2005 di mana µkepakaran &perkhidmatan yg blh dinikmati manfaat, faedahatau keuntungannya¶ dimasukkan di bawah takrif

wakaf Ini bererti sebarang hasil khidmat kepakaran yg

diberikan secara percuma oleh seseorang individu@ organisasi yg mendatangkan faedah @keuntungan boleh dikategorikan sebagai harta

wakaf

Definisi yg terdapat dlm Akta/Enakmen negeri-

negeri tidak memperuntukkan elemen µkekal¶



PENSYARIATAN WAKAF

Wakaf disyariatkan sejak zaman Rasulullah s.a.w &

sahabat lagi

Al-Quran: Surah Ali µImran, 3: 92

Surah Ali µImran, 3: 115

Hadis: Umar tlh terima tanah di khaybar & menemui Rasulullah:

³Jika engkau suka tahanlah tanah itu & sedekahkanmanfaat atau hasilnya´

³Jika mati anak Adam maka terputuslah pahalaamalannya kecuali 3 perkara iaitu sedekah jariah, ilmu ygdimanfaatkan dgnnya atau anak yg soleh yg sentiasamendoakannya´



RUKUN/ELEMEN WAKAF

Pewakaf

(waqif )

Penerima wakaf

(mawquf µalayh)

Harta

wakaf (mawquf )

Lafaz

wakaf (sighah)



SYARAT WAKAF

Syarat Pew akaf (waqif )

Berakal

Baligh

Merdeka

Tak ditahan drpd menggunakan harta

Dilakukan dgn kerelaan

Pemilik sebenar kpd harta wakaf



Sambungan...

Syarat Penerima Wakaf (mawquf µalayh)

Penerima ditentukan

Dibuat dgn tujuan qurbah

Penerima boleh menerima pemilikan



Sambungan...

Syarat Harta Wakaf (mawquf )

Milik sempurna pewakaf

Harta ditentukan

Boleh diserah @ dipindah milik

Harta yg bernilai di sisi syarak

Boleh memberi manfaat kekal



Sambungan...

Syarat Lafaz Wakaf (sighah)

Boleh secara sarih & kinayah

Pelaksanaan wakaf tak dikaitkan dgn sesuatuperkara @ keadaan kecuali wakaf dlm bentuk

wasiat

Dibuat secara kekal



KATEGORI @ BAHAGIAN WAKAF

Wakaf Ahli @Keluarga (wakaf

dhurri )

Wakaf Kebajikan(wakaf khayri )

Wakaf Am Wakaf Khas



Sambungan...

Wakaf Ahli/K eluarga (wakaf dhurri)

Wakaf yg memberi manfaat kpd keturunanwaqif atau keturunan mawquf µalayh spt anak

cucu & turun temurun

Berlaku pertikaian tentang kesahannya

UU Wakaf Mesir 1946 pindaan 1952 telah

menghapuskan wakaf dhurri

Selepas itu kebanyakan negara Islam juga telahmenghapuskan wakaf dhurri spt Syria,Pakistan & Iran



Sambungan...

Wakaf K ebajikan (wakaf khayri):

Terbahagi kpd 2 iaitu wakaf am & wakaf khas

Wakaf Am ± mana-mana bentuk dedikasi wakaf ygdibuat utk tujuan kebajikan @ khairat umum tanpa

menentukan mana-mana benefisiari khusus @tujuan khusus

Ia blh diaplikasikan kpd perkara-perkara @ tujuan-tujuan kebajikan umum yg dapat meningkatkan lagi

imej Islam & masyarakatnya Seksyen 2(1) Enakmen Wakaf Negeri Sembilan 2005

± wakaf am ertinya apa-apa wakaf yg diwujudkan bagimaksud kebajikan ummah



Sambungan...

Bagi negeri yg tiada Enakmen Wakaf, takrif wakaf am

boleh dirujuk kpd Seksyen 2(1) Akta/EnakmenPentadbiran Agama Islam masing-masing

Contohnya, Seksyen 2(1) Akta Pentadbiran UU Islam(Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993 ± wakaf am

ialah wakaf yg berkekalan atas modal & pendapatandrpd harta bagi maksud-maksud agama @ khairat ygdiiktiraf oleh Hukum Syarak



Sambungan...

Wakaf Khas ± mana-mana bentuk dedikasi wakaf

yg dibuat utk tujuan khusus atau benefisiaritertentu

Pewakaf menetapkan kpd siapakah wakafnya dibuat@ utk tujuan manakah wakafnya mesti diaplikasikan

Wakaf keluarga (wakaf zurri) termasuk dlm kategoriini

Seksyen 2(1) Enakmen Wakaf Negeri Sembilan 2005± wakaf khas ertinya apa-apa wakaf yg diwujudkan

bagi sesuatu maksud khusus sama ada ditentukanoleh waqif @ Majlis



Sambungan...

Bagi negeri yg tiada Enakmen Wakaf, takrif wakaf

khas blh dirujuk kpd Seksyen 2(1) Akta/EnakmenPentadbiran Agama Islam masing-masing

Contohnya, Seksyen 2(1) Akta Pentadbiran UU Islam(Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993 ± wakaf khas

ialah wakaf yg berkekalan @ bagi suatu tempohterhad atas modal harta bagi maksud-maksud agamaatau khairat yg diiktiraf oleh Hukum Syarak, danharta yg diwakafkan sedemikian, yg berpendapatan

drpdnya diberikan kpd orang-orang @ bagi maksud-maksud yg ditetapkan dlm wakaf itu



TAKAT PE WAKAFAN

Seseorang yg berada dlm keadaan biasa & sihat boleh mewakafkan seberapa banyak hartanyamengikut kehendaknya

Jika ia dibuat dlm keadaan marad al-mawt @melalui cara wasiat maka takat harta yg dibenarkanialah setakat 1/3 harta pewakaf kecuali diizinkanoleh waris-waris

Wakaf yg dibuat secara wasiat ± pewakaf bolehmenarik balik (revoke) wakafnya pd bila-bila masasemasa hidupnya



BIDANG KUASA PERUNDANGAN WAKAF

Jadual ke 9 Perlembagaan Persekutuan

Negeri boleh menggubal uu yg berkaitan dgn wakaf

Berlaku konflik bidang kuasa mahkamah dlm

menyelesaikan isu berkaitan dgn wakaf w/pun slpspindaan Perkara 121(1A)

Dlm kes MAIPP vs I sa Abdul Rahman & Yg Lain[1992] 1 CLJ 201; [1996] 10(2) JH 222 ±

dibicarakan di Mahkamah Sivil - HakimMahkamah Agong, Eusoff Chin ± Mahkamah Kadiketika itu tiada bidang kuasa dlm soal injuksi & iatermasuk dlm Bhgn III Akta Relif Spesifik 1950



Sambungan...

Dlm keputusannya, beliau berkata: ³A/bila

Mahkamah Sivil membicarakan tuntutan utk mdptsuatu perintah & perintah yg dituntut bukan dlm

bidang kuasa Mahkamah Syariah utk mengeluarkannya, maka Mahkamah Sivil

hendaklah membicarakan tuntutan itu & jika soalmengenai hukum syarak timbul semasa perbicaraanpihak-pihak terlibat boleh memanggil pakar-pakaragama Islam utk memberikan keterangan dlm

perbicaraan itu ataupun pihak Mahkamah bolehmerujuk soalan-soalan kpd Majlis Fatwa berkenaanutk mendapat kepastian



Sambungan...

Manakala dlm kes MAIPP & Seberang P erai vs

Shaik Zolkaffily bin Shaik Natar & Ors [2003] 3MLJ 705 ± Mahkamah Persekutuan (HakimHaidar) pendekatan yg digunakan oleh MahkamahTinggi & Mahkamah Rayuan bahawa Mahkamah

Syariah tiada bidang kuasa utk mengeluarkaninjuksi ... Adalah tidak betul kerana menggunakanpendekatan µthe remedy prayed for¶ & bukannyapendekatan µsubj ect matter¶

Oleh itu, jika µsubj ect matter¶nya adalah wakaf,maka Mahkamah Syariahlah yg berbidang kuasa

walaupun ada remedi-remedi sivil yg dipohon olehpihak-pihak yg terlibat dlm litigasi berkenaan



Sambungan...

Walau bagaimanapun, jika pertikaian sesuatu wakaf itu melibatkan pihak bukan Islam, maka sehinggakini Mahkamah Sivillah yg berkompeten utk mendengar pertikaian berkenaan kerana dlm

peruntukan Senarai Negeri hanya memberi bidangkuasa kpd Mahkamah Syariah dlm perkara ygmembabitkan orang Islam shj



PENTADBIRAN WAKAF

Diletakkan di bawah Majlis Agama Islam negeri-negeri (M AIN)

M AIN dilantik sebagai pemegang amanah tungga(sole trustee) bagi semua harta wakaf sama ada

wakaf am ataupun wakaf khas ± lihat Seksyen 5 EW Negeri Sembilan

Olh itu, semua urusan pentadbiran & pembangunanharta wakaf diletakkan di bawah tanggungjawabM AIN



Sambungan...

Antara tanggungjawab M AIN:

Mentadbir harta wakaf

Mendaftarkan harta wakaf

Memastikan hasrat pewakaf direalisasikan

Jika dlm melaksanakan hasrat @ syarat yg ditetapkanoleh pewakaf tdpt masalah maka M AIN cubamenyelesaikannya & pembabitan mufti amat releven

Apabila M AIN sebagai pemegang amanah tunggal

harta wakaf, maka perlantikan mana-manapemegang amanah persendirian adalah dianggapsebagai bersalahan dgn peruntukan uu



Sambungan...

Bidang kuasa M AIN terpakai kpd harta yg terletak

di negeri berkenaan shj

Ia juga terpakai kpd pewakaf yg berdomisil dinegeri itu, walaupun harta yg hendak diwakafkanitu berada dinegeri-negeri lain (Seksyen 5(1)(c) EW Negeri Sembilan)

Walau bagaimanapun, bagi pemakaian peruntukandi atas setakat ini belum ada lagi negeri yg

melaksanakan kerana M AIN perlu terlebih dahulumenyediakan apa-apa bentuk skema persetujuan ygdiperlukan antara negeri-negeri yg terbabit dgnpenyerahan tanah di kawasannya



PROSEDUR PE WAKAFAN

Seksyen 6 EW Negeri Sembilan memperuntukkan³mana-mana org yg hendak mewakafkan hartanyahendaklah mendaftarkan harta itu dgn Majlismengikut apa-apa cara yg ditetapkan olehMajlis´

Prosedur pewakafan harta tak alih ± membabitkantanah & bangunan:

Pewakaf dikehendaki menulis sepucuk surat

permohonan menyatakan hasratnya utk berwakaf,tujuan wakaf & syarat-syarat lain (jika ada)



Sambungan...

Dokumen hak milik @ apa-apa bukti hendaklahdilampirkan bersama dgn surat berkenaan

Pihak M AIN akan bertindak membuat siasatanrapi terhadap harta yg hendak diwakafkan supaya

status sebenar harta dapat dikenal pastiLawatan ke lokasi tanah akan dilakukan olehM AIN

Jika tiada sebarang halangan ke atas harta wakaf maka permohonan pewakaf diluluskan



Sambungan...

Pihak M AIN akan menyediakan laporan terperinci

terhadap hasil siasatan yg dibuatM AIN akan melantik penilai utk membuat penilaian

semasa & menyediakan laporan lengkap hartanahterbabit

Pewakaf dikehendaki menyempurnakan surat cara wakaf yg disediakan oleh M AIN ± satu majlis khususdiadakan utk tujuan ini di mana pewakaf mestilahmembawa 2 org saksi ± dlm majlis ini berlaku majlisakad

Segala perbelanjaan berkaitan dgn hartanah ygdiwakafkan termasuk cukai setem & pindah milik harta, apa-apa bayaran pendaftaran & guamanditanggung oleh M AIN



Sambungan...

Surat cara wakaf antara lain mengandungi butiran

peribadi pewakaf & saksi-saksinya, jenis hartanah yghendak diwakafkan & tujuannya

Pihak M AIN akan menurunkan cop mohornya ke atassurat cara yg telah disempurnakan oleh pewakaf &

saksi-saksi Pewakaf juga dikehendaki menyediakan surat akuan

sumpah bagi menyatakan & membuktikan bahawapewakafan g dibuat itu atas kerelaannya

Setelah permohonan pewakaf diluluskan oleh M AIN, beliau dikehendaki menyempurnakan pula prosedur-prosedur pindah milik & pendaftaran hartanahnyadgn pejabat tanah & galian di tempatnya



Sambungan...

Pendaftaran hakmilik tanah wakaf dgn mengguna

pakai kaedah perletahakan berkanun menurut KTN1965 ± setakat ini terdapat 3 cara yg diguna pakai olehM AIN, iaitu:

Cara Pew akafan HartaTak Aliholeh MAIN

Kaedahpindahmilik (transfer)

Kaedahserahan

(surrender)

Kaedahperletahakan

berkanun(statutory

vesting)



Sambungan...

1. Kaedah pindahmilik (t rans fer )

Permohonan dibuat dgn pewakaf mengisi Borang14A, KTN

Biasanya borang 14A ini disediakan sendiri olehM AIN

Pihak M AIN boleh membantu pewakaf mengisi borang 14A

Segala dokumen hdklah disediakan spt salinanasal geran, silinan asal bil cukai terbaru

Kaedah ini memakan masa 1 ± 3 bulan utk siap



Sambungan...

Setelah permohonan diluluskan, pihak pendaftar

tanah akan mendaftarkan nama M AIN sebagaipenerima pindahan yg sah di sisi uu

Dgn ini, kesemua keuntungan & pendapatan ygdiperolehi drpd aset yg diwakafkan akan terserah

hak kpdM AINSlps itu segala perbelanjaan & bayaran-bayaran yg

perlu dari semasa ke semasa spt cukai tanah, cukaipintu dll yg perlu ditanggung olh M AIN



Sambungan...

2. Kaedah serahan (surrender )

Pewakaf menyerah balik tanah kpd Pihak Berkuasa Negeri (PBN) dgn menggunakan Borang12A (bagi maksud keseluruhan tanah) atau Borang12B (bagi maksud sebahagian tanah)

Permohonan hendaklah dibuat secara bertulisdgn menyatakan tujuan penyerahannya ± apa-apa

bayaran yg belum dijelaskan ke atas tanahhendaklah dijelaskan

Pewakaf hendaklah terlebih dahulu mendapatkanpersetujuan bertulis drpd setiap org/badan ygmempunyai kepentingan berdaftar ke atas tanahtersebut spt pemegang gadaian, penyewa dll ± jikaada



Sambungan...

Slps penyerahan diterima oleh PBN, M AIN

dikehendaki memohon semula hartanah tersebut

Sekiranya permohonan M AIN diterima ± PBNmempunyai budibicaranya sendiri sama adamemberi milik tanah tersebut kpd M AIN dgn

mengeluarkan dokumen hak milik ataupunmerizabkan tanah tersebut bagi satu-satu maksudawam dgn melantik seorg pegawai awam sebagaipegawai pengawal



Sambungan...

3. Kaedah perletahakan berkanun (st at utory

vest

ing)M AIN membuat permohonan utk tujuan

perletahakan berkanun bagi tanah berkenaansbgmana diperuntukkan di bawah seksyen 416C KTN

Kaedah ini tak membabitkan prosedur yg rumit @kompleks

M AIN tak perlu isi borang ± hanya tulis surat kpdPendaftar Hakmilik/Pentadbir Tanah

Surat lafaz wakaf hdklah disempurnakan olehpewakaf & saksi-saksinya hendaklah dilampirkan

Salinan peruntukan statutori berkaitan perletahakantanah wakaf kpd M AIN di bwh akta/enakmen negeri

hendaklah dikemukakan bersama



Sambungan...

Jika permohonan diluluskan, Pendaftar Hakmilik @

Pentadbir Tanah akan mengendorskan hak pemohondi dlm daftar dokumen hak milik tanah

Nama pewakaf masih tercatat di dlm suratanhakmilik



Sambungan...

Pros

edur

Pew akafa

n Wakaf Khas

Kebanyakan negeri menyatakan bahawa wakaf khas hendaklah mendapat perkenan @

pengesahan Sultan masing-masing (seksyen 10EW Selangor)

Jika dibuat dlm keadaan marad al-mawt ±

pewakaf hendaklah menyempurnakanperwakafannya dgn menyempurnakan suratcara yg perlu disaksikan oleh 2 orang saksi



Sambungan...

Pros

edur

Pew akafa

nHarta Alih

Perlu didaftarkan mengikut uu ± spt kereta ±

geran yg mencatatkan nama pewakaf ditukarkpd tujuan wakaf

Pewakafan dlm bentuk saham wakaf ±disempurnakan dgn proses pengisian borangtertentu yg disediakan oleh M AIN



ISTIBDAL HARTA WAKAF

Definisi Isti bdal:

Membeli sesuatu harta yg lain dgn hasil jualan utk

dijadikan harta wakaf bagi menggantikan harta ygdijual & harta tersebut dikenali sebagai harta badal

Seksyen 2(1) EW Negeri Sembilan, isti bdal ditakrifkan ³menggantikan suatu mawquf dgn hartalain @ wang, @ berupa wang, yg sama dgn @ lebihtinggi nilainya drpd mawquf itu, sama ada melaluigantian, belian, jualan @ apa-apa cara lain menurutprinsip Syariah



Sambungan...

Pandangan fuqaha¶ mengenai ist ibdal harta

w akaf:

Mazha b Hanafi:

Menerima konsep isti bdal & memberi ruang ygcukup luas utk melaksanakan isti bdal

Namun ruang utk isti bdal hanya melibatkan harta wakaf yg bukan masjid



Sambungan...

Mazha b Maliki:

Kebanyakan ulama mazhab ini tidak mengharuskanisti bdal yg terdiri drpd harta tak alih sekalipun ia

tidak mendatangkan manfaat

Namun ada sebahagian ulama mazhab ini

mengharuskan isti bdal harta tak alih yg tak memberikan manfaat & disyaratkan ditukar dgn jenis harta yg sama



Sambungan...

Mazha b

Shafie

:

Pelaksanaan isti bdal adalah terbatas terutamanyalarangan isti bdal wakaf masjid

Pendapat mazhab Shafie hampir sama dgn mazhabMaliki yg melarang penjualan wakaf masjidsekiranya berlaku kerosakan @ keruntuhan

Namun ada pandangan yg mengharuskan isti bdal masjid jika khuatir roboh tapi hendaklah mendapatkebenaran hakim



Sambungan...

Mazha b

Hanb

ali:

Pandangan yg terbuka berbanding dgn mazhab-mazhab lain

I sti bdal masjid diharuskan jika tidak menepatitujuan wakaf

I sti bdal dilakukan jika ada keperluan (hajat) @maslahah yg jelas



Sambungan...

Isti bdal dlm E W Negeri Sem bilan:

Seksyen 12(1) ± Tertakluk kpd subseksyen (2),Majlis boleh istibdal apa-apa mawquf dlmkeadaan yg berikut:

a) jika mana-mana syarat wakaf tak selaras dgn

mana-mana uu bertulis;

b) jika mawquf diambil oleh mana-mana pihak berkuasa mengikut mana-mana uu bertulis;

c) jika kegunaan mawquf tak mendatangkanmanfaat, faedah @ keuntungan sebagaimana yg dikehendaki oleh waqif;



Sambungan...

d) jika kegunaan mawquf tak dapat menepatitujuan wakaf; atau

e) Jika disbbkan berlalu masa @ berlakuperubahan keadaan, mana-mana syarat yg

ditetapkan oleh waqif tak dapat dilaksanakan



Sambungan...

Seksyen 12(2) ± Majlis hendaklah mendapatkan

pendapat Jawatankuasa Fatwa jika hendak istibdal:

(a) masjid atau tapak masjid yg diwakafkan; atau

(b)dlm hal keadaan selain hal keadaan ygdinyatakan dlm subseksyen (1)

15 undang-undang wakaf

Documents