1001484

KK 150-66894101

CetakanPertama1994© Aminuddin Mohd Yusof 1994

HakCiptaTerpelihara.Tidakdibenarkanmengeluarulangmana-manabahagianartikel,ilustrasi,danisi kandunganbuku mi dalamapajugabentukdandengancaraapajuasamaadasecaraelektronik,fotokopi,mekanik, rakaman,ataucaralain sebelummendapatizin bertulis daripadaKetuaPengarah,DewanBahasadanPustaka,Peti Surat10803,50926Kuala Lumpur, Malaysia.Perundingan

tertakiukkepadaperkiraanroyalti atauhonorarium.

PerpustakaanNegaraMalaysia DataPengkatalogan-dalam-Penerbitan

tenteraI Aminuddin Mohd Yusof.Bibliografi: him. 267MengandungiindeksISBN 983-62-3960-X1. Leadership.3. Performance. I. Judul.158.8

Aminuddin Mohd Yusof, 1947-Kepimpinan,motivasi danprestasi: model guru dan

2. Motivation (Psychology).

Diatur Huruf oleh SoonersEnterpriseMuka Taip Teks:Times Roman

Saiz Taip Teks: 10/12poin

DicetakolehPercetakanDewanBahasadan PustakaLot 1037, Mukim PerindustrianPKNS

Ampang/HuluKelangSelangorDarul Ehsan

RM 25.00

Dedikasi

Untuk

PROF. MADYA DR. MOHAMMAD HAJI YUSUFYangmemimpinmelalui pendayautamaan

dan

PROF.DATO’ DR. ABDUL HALIM OTHMANYangmemimpinmelalui timbangrasa

KANDUNGAN

PRAKATA ix

BAB 1 PENGENALAN I

BAB 2 KONSEPDAN TEORI KEPIMPINAN 9

Kepimpinan: GayadanDimensiTingkah Laku 9GayaKepimpinan 13KeberkesananKepimpinan 25KepimpinandanSituasi 33Latar Kepimpinan: PerguruandanKetenteraan 42Teori Latar 56Matlamatdan HipotesisKajian 76

BAB 3 SOROTAN KESUSASTERAANKEPIMPINAN 85

Kajian Laluan-Matlamat 85Kajian KepimpinandalamLatar Perguruan 104Kajian dalamLatar Ketenteraan 121

BAB 4 MENDEKATI KEPIMPINAN: KAEDAHKAJIAN 145

RekaBentukKajian 145Subjek Kajian 148PengukuranPembolehubah 154ProsedurKajian 175KaedahdanLogik Analisis 178

vii

KEPIMPINAN, MOTIVASI DAN PRESTASI

BAB 5 PUNCA DAN HASIL KEPIMPINAN:KEPUTUSAN 183

KeseluruhanSampel 184Latar Perguruan 204Latar Ketenteraan 218

BAB 6 PUNCA DAN HASIL KEPIMPINAN:PERBINCANGAN PUNCA DAN KESANTINGKAH LAKU PEMIMPIN 236

Model SepaduKepimpinan 236Model KepimpinanGuru danTentera 249

BAB 7 KESIMPULAN 257

KeterbatasanKajian 262

RUJUKAN 267INDEKS 295

vi”

PRAKATA

Organisasidiwujudkanuntuk memberikepuasankepadamajikan danpekerja.Sementarapihakpekerjamencarikepuasanmelalui pemenuhankeperluan-keperluannya,pihakmajikanmendapatkepuasanmelaluidaya

pengeluaranpekerja yang tinggi. Matlamat kedua-duapihak dicapaimelalui proseskepimpinan.Fungsi motivasi pemimpinialah memberiganjarankepadapekerja keranamengusahakanpencapaianmatlamat,mempermudahkankerja,mengurangkanhalangankepadaperlaksanaantugasdan menambahkepuasanperibadisemasamelaksanakankerja.

Kepimpinan,rfiotivasi danprestasiadalahrantaianlogik yangamatpati sifatnyakepadakeberkesananorganisasi.Buku mi ditujukan untukmenjawabsebahagiandaripadarahsiadi sebalikhubunganmi. Di dalambuku mi dikemukakansatukajiandi kalangangurudan anggota-anggotatenteratentangfaktor peribadidansituasi yang mendasaritingkah lakukepimpinanperingkatsemertasertakesantingkah laku tersebutkepadamotivasi,prestasidankomitmenorangbawahterhadaporganisasi.Bukumi merupakanpengubahsuaiandaripadatesisyang bertajuk “TingkahLaku Pemimpin: Faktor Wujudulu dan SumbangannyakepadaKeberkesananKepemimpinan” yang diajukan kepadaUniversitiKebangsaanMalaysiauntukmendapatkanPh.D.dalambidangPsikologiSosialdi JabatanPsikologi, UKM.

Kejayaanmenghasilkanbuku mi bergantungkepadabanyakpihak.Sayaamat terhutangbudi kepadaProf. Madya Dr. MohammadHajiYusuf, penyeliautamaprogramPh.D. di UKM, dan Prof. Dato’ Dr.Abdul Halim Othman,penyeliabersama,yangselamabertahun-tahunmemimpinsayamenghasilkankajian yang menjadi terasbuku i. Sayajuga berterimakasih kepada Universiti KebangsaanMalaysia keranamembenarkansaya bercuti belajar selama 18 buian untuk

ix


menyempurnakantesis Ph.D. saya,kepadaYayasanPerak melaluiPengurusBesarnya,Dato’ Mohd. Tarmizi bin Tahir keranakesudianmembiayai kerja-kerja lapanganyang berkaitandengankajian yangdilaporkandi sini, kepadaDewan Bahasadan Pustakakeranasudimenerbitkanbuku mi dan terutamasekali kepadaSaudaraOthmanShariff, editor di BahagianBuku Pelajarankeranamenggalakkansayamenerbitkanbuku mi.

Sayajuga ingin merakamkanucapanribuan terimakasih kepadaJeneralDato’ Abdul Rahman,kini PanglimaTenteraDarat, BrigedierJeneralMohd. Kassim, Kapten Ghazi, Kapten Dziauddin, KoperalZakaria, Koperal Yusof dan ramai lagi pegawaidan anggota-anggotaAngkatanTenteraMalaysiayang telah memberikerjasamayang tidakternilai sertakepadaKementerianPendidikanMalaysiaterutamagurubesardan guru-guruyangterlibat dalamkajian.Terimakasihjugasayahulurkan kepadapara pensyarahJabatanPsikologi, UKM, sertakakitanganamnya:Sabariah,Khalid, Fauziah,Zulkifli, Sujiman,Julia,Shamsul,Marzuki, Khairuddin, Dahian, dan Rosilahyangmembantudenganpelbagaicara.

Terimakasihkhusussayatujukankepadaisteri sayaHabibahAbdulRazaksertaanak-anaksayaMarlina, Mohd. Farid, Farahina,NoorAzamdan Salwanakeranapengorbanandankesulitanyang terpaksadialamisepanjangmasasayamenyiapkantesisyangmenjadi inti kepadabukumi. Akhir sekali,kepadaAllah S.W.T., sayarafakkankesyukurankeranamenganugerahkankemampuanfizikal danmentaluntuk menghasilkankarya mi.

AMINUDDIN MOHD YUSOF, Sm.Sa.,M.Sc., Dr. Fal.JabatanPsikologiUniversiti KebangsaanMalaysiaUKM BANGI.

x

BAB1

PENGENALAN

Dekad 1980-anmenyaksikanusahayang seriusuntuk melipatgandakandayapengeluaran. Berdepandenganmasalahimbanganpembayaranyang semakinburuk, keperluanmengekalkankemampuanmembayarbalik pinjamanluar negeridanperkembanganekonomi yang lembap,Malaysiahanyamempunyaisatusahajajawapan:Meningkatkandayapengeluaranrakyatnya(MahathirMohammad,1982). Di jabatan-jabatankerajaandayapengeluaranboleh terjejasoleh adanyatandamasalahpsikologi sepertipontengkerja, datanglambat,melambat-lambatkankerja, lembapmethberi Iayanan kaunter,menggunakanmasapejabatuntuk kerja-kerjaperibadi, berlengah-lengahdi kantin pejabat,danbersikapkasardan sombongterhadaporang ramai yang memintakhidmat.

Dalamusahauntuk meningkatkandayapengeluaraninilah pihakkerajaantelah melancarkandasarpandangke timur, mewajibkanrakamanwaktu kerja, mengadakankempendayapengeluarandanmenganjurkankempenkepimpinan melalui teladan (MahathirMohammad,1982). PerdanaMenteri melihat bahawaapa yangdiperlukanialah “... perubahanyang drastik dalam sikap di kalangansetiap orang yang terlibat” (1982:8). Oleh keranadayapengeluaranmasyarakatJepunbegitu tinggi, baik padaperingkatindividu mahupunpadaperingkatnegara,pihak kerajaanmenganggapbahawakalaukitaingin mencapaimatlamat,kita mestilahmeniruetikakerjaorang-orangJepunyangmemberisumbanganbesarkepadadayapengeluaranmereka(MahathirMohammad1982).

Di peringkathubunganpekerjadenganpekerjaanpula,parapekerjadikehendakiberbanggadenganpekerjaanmereka. Bagi MahathirMohammad(1982), pekerjaanboleh dinikmati seperti menikmatipermainan.Menurutbeliau,bila seseorangbermaindia keletihantetapi

1

KEPIMPINAN.MOTIVASI DAN PRESTASI

dia tetapmenyatakanyang dia seronokbermainwalaubetapabanyakpun tenagadanwangyangdibuangdankeletihanyangdialami keranadia mendapatkeseronokandalammenghadapicabarankepadakemahirandanstaminanya.Jadi,sepertipermainan,pekerjaanjugabolehmemberithrill yang terhasil daripadacabaran-cabarankepadakemahirandankepantasanyangdiperlukandaripadapekerjaannya.

Tersiratdi sebalik saranan-sarananmi ialah kepercayaanbahawauntuk meningkatkandayapengeluaran,parapekerjaharusmerasapuasdandiberi kepuasandalampekerjaanmereka.Perananmi diberi kepadapemimpin. Walaupun semuaorang mempunyaiperananyang samapentingnya,parapemimpinmenjadibahagianyang sangatperlu dalamskemami. Bagi MahathirMohammad “ ... pengurusdanpentadbirkita mestilahmempunyaimotivasitinggi danmenyediakankepimpinandan arahkepadaenterprisemereka” (1982:8). Merekadikehendakimenyediakancontoh yang baik kepadaorang-orangyang bekerjadibawahmereka.

Sesuai denganhasratmi satu kempenbesar-besaranbagimenggalakkanapayangdikenalisebagai‘KepimpinanMela!ui Teladan’telahdilancarkanpadabulanMac 1983 denganharapanuntukmelahirkankakitanganawamyang menghayatinilai-nilai murni kepimpinan,mengamalkanperilakumuliakepimpinandanmenyemarakkancontoh-contohunggulkepimpinanyangbersih,cekapdanamanah.Matlamatakhir kempenmi ialahuntuk meningkatkanhasilkerja. Hasil kerjaataudaya pengeluaranyang tinggi dalam sektor awam bermaknaperkhidmatanyang lebih baik kepadaorang ramai. Sasaranutamakempenmi ialah parapemimpinpolitik yangterlibatdalampentadbirankerajaandan pegawai-pegawaiyang mengetuaisetiapunit dalamorganisasisektorawam. Namunbegitu,olehkeranaorganisasisektorawammengambilbentukapayangdisebutoleh Likert (Blum & Naylor,1968) sebagai‘pin penyambung’(linking pin), kempenmi padahakikatnyaadalahdiarahkankepadasemuakakitanganawamdi semuaperingkat.Pelancarankempenmi yangdilakukansecarabesar-besaranmemperlihatkankepercayaantinggi pihak pemerintahkepadahakikatbahawakepimpinanbolehmemberikesankepadaprestasi,kepuasandanperasaanbanggadenganpekerjaanmasing-masing.

Di peringkat antarabangsa,parapemimpin organisasidianjurkansupayabersediadenganperubahan-perubahanyangakandatangbersamapensejagatan(globalization)pasaran(Bass& Avolio, 1990). BassdanAvolio (1990) menyarankansupayafokus kini diberikan kepadaapayang dinamakanpemimpin-pemimpintransformasiyang menyambut

2

PENGENALAN

perubahansecarapositif di sampingsecaraaktif menciptaperubahandantidak bergantungkepadapendekatantransaksiyang diasaskankepadakepimpinanpeneguhan(reinforcement)sahaja.

Nampaknya,terlalu banyakharapanyang diberikan kepadakepimpinan,satu fenomenainteraksisosialyangamat sedikit difahamiin Parapengkaji kepimpinan sendiri berselisihpendapattentangkepentinganpemimpindankepimpinan.Olehkeranasetengah-setengahmasalahdunia boleh diselesaikanoleh para pakar maka sebahagiandaripadamerekamenganggapduniatidak memerlukanpemimpin; yangdiperlukan hanyalahpakar-pakar.Ideakepimpinanjuga dianggapbertentangandengankeunggulanmasyarakatbebaskeranaadanyapemimpin-pemimpinautokratik yang membuatkita terpaksatundukkepadamerekadanmelayanikita sebagaimakhluk yang lebih rendah(Gardner,1984). Bagi Selznick (1957) kepimpinan boleh diabaikan(dispensable)keranawalaupunsemuakelompok memerlukanaktivitikepimpinantetapi ia bukanlahterlalu pentingkepadaorganisasibesarpadasemuamasa.

Perasaankecewadengankeadaantidak menentudalamhasil-hasilkajian kepimpinanmeyebabkanMiner (1975) mencadangkansupayadiabaikankonsepkepimpinanuntukmemberijalankepadalain-lain caramemahamimasalah. Beliau menyarankankonsepkawalan (control)kerana,bagi beliau,adakeadaankepimpinantanpakawalan sepertipemimpinmuncul (emergent)dan laissezfaire, danadapulakawalantanpakepimpinanseperti kawalan kendiri (self-control) dankawalantugas(taskcontrol). Kebanyakanteori kepimpinan,bagi Miner,bolehditerjemahkanke dalambentukteori kawalan yang boleh mengambilbentuk: kawalanhierarki atau pentadbiran,kawalanprofesionalatauideologi,kawalankelompok, dankawalantugas.

KerrdanJermier(1983)mencadangkangantiankepadakepimpinanyang boleh mengambilalih apayang dibuat oleh pemimpin ataumelakukankebanyakanfungsi yang dibuat oleh pemimpin. Gantian-gantianmi termasuklahciri-ciri pengikut (kebolehan,pengetahuan,pengalaman,latihan, orientasiprofesional,dansikap tak acuhkepadaganjaranorganisasi);ciri-ciri tugas(ketaksaan(ambiguity),rutin,maldumbalas daripadatugas itu sendiri, dan kepuasanintrinsik daripadaperlaksanaantugasitu); danciri-ciri organisasi(perumusanyangtinggi,fungsi kakitanganyangkhusus,kelompokyangamatjelekit, ganjaranorganisasiyang tak dikawal oleh pemimpin, dan jarak ruang antarapemimpindenganpengikut). KerrdanJermier(1983) tidak bermaksudbahawakepimpinantidak wujud samasekali dalam situasi itu. Apa

3


yang merekamaksudkanialah tugas-tugaskepimpinanitu dilaksanakanoleh gantian-gantiantersebut.

Sebahagianpenulispula tetapakurdengankepentingankepimpinan.Gardner(1984), misalnya,menyarankanbahawakita boleh memilikijenis pemimpinmengikutsesukahati kita tetapikita tidak bolehmemilihuntuk tidak mempunyaipemimpin. Menurutbeliau keperluanuntukmemiliki pemimpinpadasemuaperingkatkehidupan,di dalamdandiluar kerajaan— dalam pemiagaan,buruh, politik, pendidikan,sains,seni dansetiapbidang yanglain adalahtabii (nature)organisasi. BagiGardner(1984)kepimpinanmemberikhidmatkepadamatlamatindividumanusiayang dinilai tinggi oleh masyarakat. Pemimpinmemberisumbangankepadapendefinisiandan pengucapannilai-nilai masyarakatyang paling berharga.

Tidak dapattidak, banyaknyamasadan sumber yang telahdihabiskanuntukmengkajikepimpinantentulahtelahmenafikansaranan-saranantentangketidakpentingankonsepmi. Parapengkajitelah cubamemeriksafenomenakepimpinandalamhampir setiaplataryang bolehdibayangkan,daripadaskuad tenterakepadaeksekutif; mereka telahmengkaji tret personaliti,gayakepimpinan,kontingensisituasi danpelbagaiperkaralain yang berkaitandengankepimpinan(McCall, 1977).

Padaketika harapansemakinmelambungtinggi di kalanganmasyarakatnegarami terhadapperananpara pemimpindan proseskepimpmnanuntuk menghasilkanapayang dianggaptingkah laku yang‘balk’ bagiparapengikut,sangatsedikityangdilakukanuntukmemeriksasamaada tingkah laku para pengikutkena-mengenadengancorakkepimpinan yang diberikan. Kesan-kesankepimpinan kerap kalimerupakanandaiansemata-mata.Bertolak daripadaandaian itulahseruan-seruandibuat supayakepimpinan yang labih baik diberikan.Supayaandaiantidak terustinggal sebagaiandaian,kajian-kajianempirikperlulah dilakukan terhadapkesan-kesankepimpinanpada peringkatantaraperseorangan(interpersonal)di Malaysia. Sesuaidengandekadmi yangdianggapsebagaidekadmeningkatkandayapengeluaran,makainilah masayangpaling sesuaiuntuk melakukankajian sepertimi.

Padamasa-masayang lalu, mungkin keranadirangsangolehkepercayaanbahawa “... perubahan-perubahanbesardalam sejarahorganisasidan masyarakatadalah terhasil daripadausahainovatifbeberapaorangindividu yangistimewa” (Jennings,1960:1),fenomenakepimpinandi Malaysialebih kerapdidekati secarapreskriptifdaripadadeskriptif. Tulisan-tulisan tentangkepimpinanlebih berminatdenganpersoalanetikal danbersifatnormatif; cubamenjawabsoalanapakah

4

PENGENALAN

kepimpinanyangbaik. mi tidak menghairankankeranasalahsatuunsuryang mengesahkankepimpinandalammasyarakatMalaysia (Melayu)ialah“kepercayaan”(AhmadKamar,1984:15)yangselalunyadijelmakandalam bentuk adat. Menurut Ahmad Kamar (1984) adatlahyangmendefinisikankualiti yangdikehendakidaripadapemimpindanperananyanghams dimamnkannyadalammencapaiobjektif masyarakat.

Satulagi sumberyangmendefinisikankepimpinan,selaindaripadaadatialah agama. Oleh sebabitu, cmri-ciri kepimpinandianggapsudahsediaada(given). Pemimpin-pemimpindituntut supayamemiliki ciri-ciri yangsediaadatanpamengirasamaada ciri-cmri itu adahubungandengankeberkesananpemimpinatautidak. IshakMohd. Rejab(1985)misalnya,menggariskanduapuluh smfat peribadi yang perlu dimilikioleh para pemimpin sementaraSyed Hassanal-Attas (1983)menyenaraikan tidak kurangdaripadaempatpuluhenamsifat yangperludiamalkan.Ismail Awang(1983) pula,di sampingmenyebutnilai-nilaiumum yang harus diamalkanoleh kakitangankerajaan,jugamenyenaraikannilai-nilai khususyang diperlukan dalam jenterapentadbiranyang berhubungdenganrakyatseperti ramahmesra,tidaksombongdanbongkak.

Perbicaraantentangkepimpinandi Malaysia pendeknyatidakmengarahkepadainti pati masalahyang mencirikankajian-kajian modenkepimpmnan. Padaketika bukti-bukti diperlukantentangtingkah lakudan gaya kepimpinan yang bagaimanalebih berkesanuntukmenghasilkantmngkah laku yang dikehendakidaripadaparapengikut,persoalankepimpinandi negarami terus-menerusbertumpukepadasifat-sifat baik danburukyangperlu dantidak perludimiliki olehpemimpin.Padaketikakajian-kajiandiperlukanpadaperingkatmikro, perbincanganterusdilakukanpadapenngkatmenyeluruh(global) danterpisahdaripadapersoalanpokok tentangjenis tingkah laku ataucaramemimpin yangboleh meningkatkandayapengeluaran.Padaketika kepimpinanmuladikaji di Baratsebagaialatuntuk mencapaimatlamat,ia dibicarakandiMalaysia semata-matasebagaikepimpinanper-se.

KepimpinanMelalui Teladanyang sememangnyadiutarakandalamskemapeningkatandayapengeluarantetapkaburdaripadasegi konsepdanteorinya. Jikadiasaskankepadamaknakonsep-konsep‘kepimpinan’dan ‘teladan’,KepimpinanMelalui Teladanbolehlahdmtafsirkansebagaibermaknaprosesatautindakanmempengaruhiaktiviti-aktiviti kelompokyang tersusunyangdilaksanakandengancara menyediakancontoh-contoh tingkah laku dalamusahakelompok itu menetapkanmatlamatdanmencapaimatlamatnya.Dengankata lain pemimpinmemujukdan

5


mengenakanpengaruhkepadaorang bawahnyadengandia sendiribertindaksebagaimodel. mi bermaknajika seseorangpegawaimahukankakitangannyamelakukansesuatu,berpegangdengansesuatusikaptertentuatau beramal dengancara tertentumaka pegawaiitu sendiriharuslahterlebih dahulu melakukanperkaraitu, bersikapsepertiyangdikehendakinyaataumengamalkancara-caraitu.

Masalahnya,apakah peneladananyang diutarakandalam konsepmi merupakansejenis tingkah laku atau gaya, samaseperti konsep-konseptingkahlaku kerjasama,persaingandan individualistik (Tjosvold& Andrews, 1983), timbang rasa dan pendayautamaanstruktur(Fleishman,1973),ukuran rakan sekerjapaling tak disukai (LeastPreferredCo-Worker;LPC; Fiedler,1967),Machiavelianisme(Christie& Geis, 1970)ataumerupakanfungsi kepimpinan,samasepertifungsi-fungsi kepimpinan yang dikemukakanoleh Kretch, CrutchfielddanBallachey(1962). Terdapatperbezaanketaradi antarafungsi dengankaedahataugaya. Jikakepimpinandianggapsebagaifungsi bermakna,selaindaripadamemberiteladan,pemimpinjugaperlumenjalankanlain-lain fungsi sepertimenjadi eksekutif, merancang,membuatdasar,menjadipakar,mewakili kelompok,mengawalhubungandalam,menjadilambangkelompok,penggantiindividu, ahli ideologi, tokoh bapadankambinghitam. Sebaliknya,jika ia dianggapsebagaikaedahbermaknasemuafungsi kepimpinan itu hendakdilaksanakandengancaramenunjukkanteladan; satukaedahyang tidak praktis walaupuntidakmustahil.

Bolehdirumuskanbahawausahamendekatikepimpinandi Malay-sia tidak mengarahkepadajangkaan-jangkaanyang dikenakankepadapemimpindankepimpinandalamkontekspeningkatandayapengeluaran.Campbell(1975)membuatsarananyangtepat,terutamajikadikenakankepadakonteks yang kini dialami oleh Malaysia, apabilabeliaumenyatakanbahawaperbincangantentang kepimpinanpatutlahdibataskankepadatingkah laku pemimpin yang secaraberminatdiarahkanuntuk mempengaruhitingkah laku pengikut dalam situasibersemuka.Sanutamadi sini ialah ‘tingkah laku’ pemimpindansituasi‘bersemuka’.

Denganmengenakanbatasansepertimi perbicaraantentangtret-tret pemimpin yang kadang-kadangtidak relevandengansituasikepimpinanbolehditinggalkan. Soalan-soalanlebih relevanyangperludijawabtermasuklah:adakahpemimpinmemberikesankepadamotivasi,prestasi,kepuasankerja dan komitmenpengikut terhadapkerjanya;apakahsituasi-sit~uasiyang menentukansesuatutingkah laku pemimpin

6

PENGENALAN

itu lebih berkesansementarayang lain tidak. Begitujuga,oleh keranaadaingatanbahawaterdapatkesanutamaakibatdaripadakeperihalankelompok(Campbell,1977),apakahhubunganantarakepimpinan dengan

kriteria keberkesananharusdilihat dalambentukpemimpin—kelompokatausecarapasanganpemimpin-individu. Jawapankepadasoalan-soalanmi mempunyaiimplikasi yang lebih bermaknakepadalatihankepimpinanberbandingdengantumpuankepadatret-tretperibadidan sifat-sifatyanghanyaboleh digunakanuntuk pemilihan kakitangan. Kepadasoalan-soalan inilah kajian yang dilaporkandi sini dipusatkan.Kajian mitegasnyabertujuanuntukmemeriksasejauhmanatingkahlaku dangayakepimpinanbolehmempengaruhimotivasi,prestasi,kepuasankerjadankomitmenparapekerjaterhadaporgariisasimerekadi sampingmencarifaktor-faktor yang membawakepadatingkah laku itu.

Kepimpinandalam mana-manajuga organisasi,tanpamengmrasaiznya,beroperasimelalui orang lain. OIeh sebabitu kefahamanpemimpin tentang manusiaamatlah perlu kepadaprestasinya,lebihdaripadapengetahuanataukemahirannyadalamsains,teknologi,statistikdanpenaakulanabstrak(Brown, 1973). mi bermaknakepimpinantidakberlaku secaraterasing; tanpa orangyang dipimpin. Tidak adakepimpinantanpapengikut.

Salah satu ciri penting hubunganpemimpin-pengikutialahpergantunganmerekakepadapemimpin untuk memuaskankeperluanmereka(McGregor, 1960). Dalarnpekerjaan,orang bawahbergantungkepadaketua merekauntuk bekerja,memperolehijaminankerjapadamasadepan,mendapatkanprestij,melaksanakantanggungjawabdanlain-lain kepuasanperibadi. Tidak dapat tidak, bagaimanapemimpinbertingkahlaku dalaminteraksidenganorangbawahnyamemberikesankepadatingkahlaku mereka.Hubunganinilah yangcubadiperlihatkandalamkajianmi yangmenghipotesiskanbahawatingkahlaku pemimpinmempunyai impak motivasi terhadaptingkah laku pengikut jikabersesuaiandengankeadaan-keadaansituasi yang didefinisikanberasaskanpersonaliti pengikut, persekitarantugas dan perhubunganpemimpin-pengikut.

Teori yang paling tegasmengambil kira fungsi motivasi dalamkepimpinanialah teori kepimpinanlaluan-matlamat(path-goaltheoryofleadership)yangpertamakali diperkenalkanolehHouse(1971; 1973)dan kemudiannyadiperhalusiHousedan Mitchell (1974) danHousedan Dessler, (1974). Kajian mi cubamenguji sebahagiandaripadaproposisi-proposisiyang dikemukakandalam teori laluan-matlamatdalamkonteksMalaysia,denganmengambilsampeldaripadaduajenis

7

KEPIMPINAN, MUlL VASI DAN PRESTASI

organisasiperkhidmatanawamyang paling ramaimenggunakantenagamanusiaiaitu perguruandan ketenteraandenganpengetuasekolahdansarjan sebagaipemimpinnya.

Teori laluan-matlamatmembataskanpengujian hipotesis kepadapsikologi individu (Osborn, 1974) sedangkanhubunganpemimpinpengikutbukansekadarberlakupadaperingkatindividu-individu tetapijuga individu-kelompok.Kajian yangsempurnaharusmengambilkirakedua-duasituasiin Ini dilakukandenganmenggunakansecarabersamadan berasinganteori kontingensikepimpinanyangdikemukakanolehFiedler (1964; 1967).Perbezaanyangpalingketaradi antarakedua-duateori mi hanyaterletakpadaarasanalisisnyatetapipersamaannyabermulaapabilakedua-duanyamementingkanfaktor-faktor kontingensi. Olehsebabitu, kajian mi bertolakdaripadateori Fiedler (1967) tetapibertemakanteori House (1971; 1973) danmemanfaatkanteori sumberkognitif (cognitive resource theory) yang secara relatif baru

diperkenalkan(Fiedler& Garcia, 1987).Hal mi membolehkananalisisdilakukanpadaduaperingkat: individu dan kelompok.

Usahamenggabungkanpembolehubah-pembolehubahdaripadateori-teoriyang berbezake dalamsatukerangkamodel kajianmemangamat sukar keranamasing-masingmempunyaiandaian-andaiantersendiri. Namunbegitu,mi bolehdilakukankeranasepertikataMcCall(1972), kebanyakanteori mengekalkanasasmodel awal sambilmenambahkontingensi situasi sehinggawalaupunpembolehubah-pembolehubahkhususmungkin berbeza,pendekatannyaadalahsamapadaasasnya.Unit yangmenjadiperhatianteori-teorimi ialahpemimpindan sekumpulanpengikut. Hasil kepimpinan (pembolehubahterikat)mewakili indeksprestasiataukepuasankelompok pengikut sementarapembolehubahbebasnyaialah ciri atau tingkah laku pemimpin.Hubunganantarapemimpindenganhasil kelompokbergantungkepadaaspek-aspeksituasi.

Dengan adanya persamaansedemikian, pembolehubah-pembolehubahdaripadateori kontingensiFiedler (1967), teori laluanmatlamatHouse(1971), dan teori sumberkognitif Fiedler danGarcia(1987) bolehdigabungkanuntuk kajian mi. Kajian mi diharapdapatmendedahkansekurang-kurangnyasebahagiandaripadamisteri yangmenyelimutiisu kepimpinanyang dalamdekad80-anmi menjadi isuterkemukadalamdunia pekerjaandi Malaysia.

8

BAB2

KONSEP DAN TEORI KEPIMPINAN

Kepimpinanadalahkonsepyangkabursehinggakerapkali digunakanuntuk maksudyangberbeza-beza.Pengoperasianpaling konkrit bolehdiberikankepadakonsepmi adalahdalambentukgayadantingkahlakupemimpin. Kebanyakanteori kepimpinan cuba menerangkankeberkesanangayadantingkahlaku pemimpinmi terhadaptingkahlakupengikut. Denganmelibatkanpengikut, kepimpinan menjadi konsepsosial; lantasmemerlukanlatar tempatberlakunya.Dalamkajian yangdilaporkandi sini lataryang dipilih adalahpendidikandanketenteraan.Isu-isu mi dibincangkandalam bab in Perbincanganmi membawakepadamatlamatdanhipotesiskajian yangdimuatkanpadaakhir babmi.

Kepimpinan: Gaya dan Dimensi Tingkah Laku

Definisi Kepimpinan

Dalam kebanyakankajian kepimpinan, kepimpinan menjadipembolehubahbebas(Campbell,1977). Hanyasebahagiankecil sepertiNebekerdanMitchell (1974),Barrow(1976), danGrifin (1979) yangmelayaninyasebagaipembolehubahterikat. Di dalamkajian mi pulatingkah-tingkahlaku pemimpin yang menjadi fokus kajian menjadipembolehubahterikat kepadabeberapafaktor wujudulu tetapi menjadipembolehubahbebaspulakepadahasil kelompokyangterdiri daripadamotivasi,prestasi,komitmendankepuasankerja. Sebagaisatukonsepcanggih (Mueller, 1984) yang membawapelbagaimaksud kepadapengkaji yang berbeza-beza(Yukl, 1981), konsepmi memerlukan

9


penjelasansebelumdapatdiberi maknaoperasinya.Kekaburanmi tidakmenghairankankeranasepertikataBass(1981), kepimpinanadalahsatukonsepyangpaling banyakdiperhatikantetapi amatsedikit difahami.

Perkataankepimpinandigunakandi sini untuk memberi istilahkepadakata ‘leadership’dalambahasaInggeris. Sungguhpunperkataan‘leader’ (pemimpin)telahmuncul dalamperbendaharaankataInggerissejaktahun 1300 tetapi terbitannya‘leadership’ tidak muncul sehinggatahun 1800 apabiladiperlukanistilah untuk undang-undangparlimenBritish. Menurut Jennings(1960), istilah mi berasaldaripadaduaperkataanGreek, archein (memulakan,memimpin,memerintah)danprattein (melalui,mencapai,menyudahkan).PerkataanyangsamadalambahasaLatin ialah agere (menggerakkan,mengepalai)dan gerere(menanggung).

IstilahGreekdanLatin mi mengandungiduabahagiankeranaorang-orang Greekpercayabahawasetiap tindakanterbahagi kepadadua:‘permulaan’yangdilakukanolehseorangindividu dan ‘pencapaian’yangdilaksanakanoleh orang lain yang memastikankerja-kerjaterlaksana.Pembahagianmi mencadangkansaling pergantungandalam tindakanantarapemimpindenganpengikutmelaluipemisahankepadaduafungsi:memberiperintah yang menjadi hak pemimpin dan melaksanakanperintahitu yang menjadi tugas pengikut. Oleh sebabitulah definisikepimpinandi kalanganpara pengkaji moden sering mengandungisebagaipembawahyang sepunyaandaianbahawakepimpinanadalahfenomenakelompok yang melibatkaninteraksi antaradua atau lebihorang (Janda,1960; Gibb, 1969).

Kepimpinan berlakudalam semuamasyarakatmanusiatanpamengirabudaya; samaadadalamkomuniti mudah primitif ataupundalam organisasikompleksmoden. Terman (1969) menunjukkankepimpinanjuga berlaku di kalanganbangsa-bangsaprimitif, kanak-kanakdanbahkanhaiwan.BagiHamka(1973),memangsudahmenjadiaturantetapdalamalam mi segalasesuatuberjalandenganpimpinan.Beliau juga menunjukkanbagaimanaprosesmi terjadi dalam duniahaiwan. Di dalam masyarakatMelayu, kepimpinanmerupakansatudaripadatiga perkarayangmenghayatiadat(NordinSelat, 1983). Olehsebabitu setiap tempatadapemimpinnyasepertikataperbidalan:

Luhak berpenghuluRantauberajaKampungbertuaRumahbertunggu

10


Berjunjung naikBertangganaik

(Nordin Selat, 1983:1)

Kepimpinanadalah istilah baru dalam bahasaMelayu, ia diciptauntukmemenuhimaknaperkataan‘leadership’.KamusDewan (DewanBahasadanPustaka;DBP, 1970) hanyamemberiakar kata ‘pimpin’dankataterbitannya‘pimpinan’ yang barangkalidimaksudkandenganleadership. Salahsatumaknayang diberi kepadaistilah ‘pimpin’ ialahmengepalaiatau mengetuai(badan,pergerakan,rapatdan lain-lain);dalam bentuk kiasan, mi membawamaknamenunjukjalan. Untukmemberi istilah kepada‘leadership’, para pengistilahmoden~tidakmengambilkata ‘pimpinan’ sepertiyang terdapatdalamKamusDewan(DBP, 1970). DalamDaftarIstilah Majlis BahasaIndonesiadanBahasaMelayu (DBP, 1985)terdapattiga istilah yang berbezadigunakanolehbidang-bidangyangberbezaiaitupimpinan(pengurusanam,pengurusanladang,pentadbiranpemiagaan),kepimpinan(sosiologidanpengurusan)dan kepemimpinan(psikologi dan antropologi). JawatankuasaistilahPsikologi (Dewan Bahasadan Pustaka;DBP, 1986) memilih‘kepimpinan’ barangkalisupayaperbadanansebulat-bulatnyadenganleader(pemimpin)-ship(ke .... an).

N.y. Rahman (1986) menolak anggapanbahawaperkataan‘leadership’ mengungkapkanmaknayang samadenganperkataanMelayu ‘kepimpinan’. Menurut beliau, tersirat di sebalik proses‘kepimpinan’ (BahasaMelayu) mi ialah idea bahawaseseorangpemimpindanorang lain yangberadabersamanyahamsmenghadapicabaran-cabaransecarabersama.Jikadia melencong,orang lain yangmemegangtangannyahamsmembimbingnyakembalike pangkaljalanyangsebenarnya.Perbahasanakademiktentangsamaada ‘leadership’dan ‘kepimpinan’ mengungkapkanmaksudyang serupaatauberbezaamatlahmenarik danperlu diperdalamkan. Masing-masingbudaya,Melayu dan Inggeris, mungkin mempunyaitanggapanyang berbezatentangfenomenain Sungguhpundemikiandalamkajian mi istilah‘kepimpinan’ akandigunakansetepatnyasebagaiterjemahankepadajstilah ‘leadership’ dalambahasaInggeris.

Berdekad-dekadanalisis akademiktelah menghasilkanlebih 350definisi kepimpinan (Bennis & Nannus, 1985) sehingga,sepertikataBass(1981),banyaknyadefinisi kepimpinanitu hampir sebanyakorangyangcubamendefinisikannya.Sorotanekstensifoleh Stogdill (1974;

11

KEPIMPINAN,MOTIVASI DAN PRESTASI

Bass,1981) terhadapkajian-kajiankepimpinanmendapatiistilah mi telahdiberi sekurang-kurangnyasebelasmaknasepertiberikut:

1. Sebagaifokus proseskelompok2. Sebagaipersonaliti dankesannya3. Sebagaitindakanmemujukkepatuhan(an actof inducing

compliance)4. Sebagaipengenaanpengaruh(an exerciseof influence)5. Sebagaitindakan (act) atautingkah laku (behaviour)6. Sebagaisatu bentukpemujukan(a form of persuasion)7. Sebagaihubungankuasa(a power relationship)8. Sebagaialat mencapaimatlamat9. Sebagaikesaninteraksi yangmuncul (an emergingeffectof

interaction)10. Sebagaiperananterbeza(a differentiatedrole)11. Sebagaipendayautamaanstruktur (initiating structure)

Parapengkaji biasanyamendefinisikankepimpinanberdasarkanperspektifmasing-masingsertaberasaskanaspekfenomenayang palingmenarikminatmereka(Yukl, 1981). Olehsebabitu, bersesuaiandenganpendekatanteori yang digunakandalam kajian mi, definisi yangdisarankanoleh Fleishman (1973) dan Tannenbaum,WeshlerdanMassarik(1961) daripadatradisi kajian-kajian Ohio Statesyang padaakhirnyamengembangkanteori laluan — matlamatsertadefinisi Fiedler(1967)dalamteori kontingensisesuaidigunakansebagaipanduan.BagiFleishman:

kepimpinanadalah usahake arah pengaruhantaraperseoranganyang diarahkanmelalui proseskomunikasi, ke arah pencapaianmatlamatataubeberapa matlamat’. (1973:3).

Tannenbaum,WeschlerdanMassarik(1961)jugamemberidefinisiyang hampir sama.Bagi Fiedler pula, kepimpinanadalah:

hubunganantaraperseorangandi manakuasadanpengaruhdiagihsecara yang tidak samarata sehinggaseorangindividu bolehmengarahdanmengawaltindakan-tindakanoranglain lebih daripadakawalanmerekake atas individu itu’. (1967:11).

Kedua-duadefinisi mi boleh digolongkanke dalam klasifikasikepimpinansebagaipengenaanpengaruhseperti yang disarankanolehStogdill (1974; Bass,1981).Beberapapembawahyangsepunyatentangkepimpinanboleh disarankanberasaskandefinisi-definisi mi. Pertama,

12

KONSEPDAN TEORIKEPIMPINAN

kepimpinanmengandungiandaianbahawaia adalahfenomenakelompok.Kedua,kepimpinanmelibatkanhubunganantaraperseorangan.Ketiga,dalamkepimpinan,seorangataubeberapaorangahli kelompok diberikuasayang sah untuk mengarahkanorang lain dalam kelompok itu.

Akhir sekali,tindakanmempengaruhimi diarahkepadausahamencapaimatlamatsepunya(common)anggota-anggotakelompok. SungguhpunFiedler (1967) tidak menyebutcaraarahanmtu dmlakukansepertiyangdisarankanoleh Fleishman(1973) tetapi hubungan‘mengarah’ dan‘mengawal’itu tentulahtidak dapatdilakukantanpaproseskomunmkasm.

Sebagaisatu konsepyang abstrak,kepimpinanmenjadi lebihbermaknajika diberi definisi operasi. Dalam kajian in dua aspekkepimpinanmenjadi fokus perhatianiaitu tingkah laku pemimpindangayakepimpinan. Kebanyakanpengkaji(misalnyaStogdill, l974a; Bass,1981) merujuk kepadakedua-duaistilah mi secarabertukar gantisedangkanFiedler (1967) mendefinisikankedua-duanyasebagaiduakonsepyang berbeza.Bagi beliau:

dengantingkah laku kepimpinankita maksudkanpadaamnyatindakan-tindakantertentuyang dibuat oleh pemimpindalammasamengarahdan menyelaraskankerja-kerja anggota-anggotakelompoknya.(1967:36).

Ini mungkin melibatkantindakansepertimenstrukturkanhubungankerja,memuji ataumengkritik anggota-anggotakelompok danmenunjukkantimbangrasakepadakebajikandanperasaanmereka.

Gaya kepimpinanpula sebaliknyadidefinisikan sebagai:

strukturkeperluanyang mendasariindividu yang memotivasikantingkah lakunyadalamanekasituasi kepimpinan.(1967:36)

Gayakepimpinan,olehsebabitu, merujukkepadaketekalanmaflamatdankeperluandalamsituasi-situasiyangberbeza.Perbezaanmi dianggap

penting oleh Fiedler (1967) keranapadaketika tingkah laku pentingseseorangbolehberubahdaripadasatu situasi ke situasi lain, strukturkeperluannyayang memotivasikantingkah laku itu mungkin tidakberubah-ubah.

Gaya Kepimpinan

Gayakepimpinandalamkajianyangdilaporkandi sini dihadkansemata-matakepadakonsepsiFiedler (1967; 1972; 1974)tentangkepimpinan.Kepimpinanbagi Fiedler adalahhubunganperibadi apabilaseseorang

13


mengarah,menyelarasdanmenyeliaoranglain dalampelaksanaantugasbersama.Pemimpin menguruskelompok dengan salahsatu cara:memberitahuorangapayang hendakdibuatdanbagaimanamembuatnyaatau berkongsitanggungjawabkepimpinan dengananggota-anggotakelompokdanmelibatkanmerekadalamperancangandan pelaksanaantugas (Hollander, 1971). Fiedler (1967) tidak menafikan terdapatberbagai-bagaigayaantarakedua-duakutub(pole) mi tetapiasasnyaialahkerja-kerjamemotivasi dan menyelaraskanahli kelompok dilakukandenganduagayakepimpinanitu. Gayami bolehdifahamidaripadacaraseseorangmenilai rakansekerjanyayang paling tidak disukainya(LPC).Yang pertamadipanggil LPC-rendahdan yang keduaLPC-tinggi.

Gagasanteorigayakepimpinanmi mempunyaiakarnyadalamteorihubunganantaraperseorangan.Dalamkajian asalnyayang memenksahubunganantaraahli terapidengankliennya, Fiedler (1967)mendapatiahli terapiyang baik reputasinyacenderungmenghuraikanpesakitnyasebagaisamadengandirinya sementarayang tidak baik reputasinyamenghuraikanpesakitsebagaitidak samadengandirinya. Ukuranmi,yang dipanggilnyapersamaanandaian(AssumedSimilarity; AS), padamulanyadiinterpretasikansebagaimenunjukkankemesraanpsikologi,penerimaandan kemuaan(permisiveness).Markat-markatantaraperseorangandiasaskankepadaandaianbahawacara seseorangmengamatiorang lain akanmengesanihubungannyadenganorang itu(Fiedler, 1967).

Berasaskanandaian in tidaklah penting samaada seseorangitusesungguhnyacerdas,ramah, bekerjasamadan menolongatau tidakasalkandia diamati begitu. Ukuranin kemudiannya,diasaskanpulakepadaperbezaanantarahuraianterhadaporangyangpaling tidakdisukai(LPC) denganhuraianterhadaporangyang paling disukai (Most Pre-ferredCoworker;MPC), membentukmarkat-markatpersamaanandaianantaradualawan(AssumedSimilarity ofOpposites;ASO). Kajian-kajianyang lebih terkemudian,walau bagaimanapun,menggunakanmarkat-markatyanghanyadiambil daripadaLPC sahajadenganandaianbahawaukuran mi adalahjuga komponenkepadaASO.

Fiedlerdanparapengkajiteorinyatelahmengubah-ubahinterpretasimerekatentangLPC sehinggapadamasami terdapatsekurang-kurangnyalima interpretasiyang berbeza:sebagaijarak sosial (social distance),motif dan keperluan (needs),hierarki motif, kekompleksankognitif(cognitivecomplexity)dannilai-sikap (value-attitude)(lihat Chemers&Rice,1974danRice,1978). MenurutRice (1978),FiedlerpadaasalnyamenginterpretasikanLPC sebagaiindeks umumkedekatanpsikologi iaitu

14


orang yang rendahLPC-nya dianggaplebih jauh jarak sosial (atauterasing)daripadaanggota-anggotakelompokberbandingdenganyangtinggi LPC-nya. Indeksmi disarankanjuga sebagaiukuranjarakemosidan psikologi. Interpretasi itu kemudiannyadiabaikandan LPCdicadangkansebagaiukuran duamotif atau keperluan.

Fiedler (1967) menyarankanbahawapemimpin LPC-tinggicenderungmengambil berat soal membinahubunganbaik antaraperseorangansementarapemimpin LPC-rendahlebih prihatin dengantugas. Fiedler (1967), oleh sebabitu, percayabahawaindividu yangtinggi LPC-nya(yang mengamatirakansekerjayang tidak digemarinyasecarapositif ataufavourable) mendapatkepuasanutamadaripadakejayaandalam hubunganantaraperseorangansementarapemimpinLPC-rendah(yang menghuraikanrakan sekerja yang paling tidakdigemarisecaranegatifatauunfavourable)mendapatkepuasanutamanyadaripadaprestasitugas pula. Berasaskaninterpretasimi bermaknapemimpinLPC-rendah,yangsamasekali menolakrakansekerjayangtakcekap,dianggaptermotivasioleh kejayaanmencapaitugassementarapemimpin LPC-tinggi dianggapberorientasidan termotivasi ke arahhubunganantaraperseorangan.

Interpretasiketiga mengkonsepsikanLPC sebagaiindekskekompleksankognitif individu. Konsepmi diasaskankepadapenemuanMitchell yang antaralain menunjukkanhubunganpositif antaraLPCdenganukuran-ukurankekompleksankognitif (Chemers& Rice, 1974).LPC dilihat sebagaiukuran darjahperbezaanindividu dalamsituasitugas.PemimpinLPC-tinggi, apabiladiminta memeringkatkanindividu yangsukardikendalikannya(iaitu pekerjayang paling tidak disukainya)membezakanantaraprestasitugasindividu mi dengansifat-sifatperibadi.Dia boleh memeringkatkanrakansekerjanyasecarapositif dalamsifat-sifat antaraperseoranganwalaupunrakan itu adalahpekerjayang tidakbaik. Sebaliknya,orangLPC-rendah,yang memberikanpemeringkatanyangrendahsecaraseragamkepadakedua-duadimensitugasdanantaraperseorangantidak membezakanantaraprestasitugasdengansifat-sifatindividu itu.

Sebagairesponskepadapelbagaikritik yang dihadapkankepadakonsepasalnya,Fiedler(1972,1973)kemudiannyamemberiinterpretasibaru kepadaukuran itu. Interpretasimi mencadangkanLPC sebagaiindekshierarki matlamat. Interpretasimi tidak lain hanyalahperluasanlangsungdaripadainterpretasiawalnyatentangLPC sebagaiukuranmotifatau keperluan(Rice, 1978).Walaupunbeliau mengekalkankonsepsiasalnyabahawamatlamatasaspemimpinLPC-rendahialah pencapaian

15


tugasdanmatlamatasaspemimpinLPC-tinggi ialah hubunganantaraperseorangan,interpretasikeempatmi memperkenalkanmatlamatkeduaatau sampinganyang akan menjadi aktif apabilamotif utama telahdipuaskan.Jadi,matlamatutamapemimpinLPC-rendahialahpencapaianobjektif tugas. Hubunganantaraperseoranganmenjadimatlamatkeduayang hanyaakan diusahakanmencapainyaapabila kelompokpimpinannyatelahmenunjukkanprestasiyang baik atauapabilatidakadamasalahyang serius (iaitu apabilakelompokberadadalamsituasiyangmenguntungkanataufavourable). MatlamatutamapemimpinLPC-tinggi pula ialah untuk membinahubunganantaraperseoranganyangekrabdenganoranglain. Matlamatinilah yangcubadicapainyaapabilasituasitidak menguntungkan(unfavourable). Pencapaiantugasmenjadimotif kedua dan menjadi penting hanya apabila motif asasperdampingannyatelah dipenuhiolehhubunganbaiknyadenganorangbawah. Maknanyahanyadalam situasi yang menguntungkanbarulahdia mengutamakantugas.

BerasaskansorotankepadadataLPC dalamkajian-kajianmasalalu,Rice (1978) mengemukakansatu lagi interpretasikepadaLPC iaitusebagainilai-sikap. Interpretasimi melihat LPC sebagaiukuransikapyang mencerminkanperbezaanasasdalamnilai orang yangmendapatmarkat (score) tinggi dan rendah dalam skala itu. Rice (1978)mencadangkanduaproposisi: Pertama,Markat LPC dilihat sebagaimarkatsikap keranalebih berkaitandenganlain-lain ukuransikap dankedua,sikapterhadaprakansekerjayangpaling tidak disukai(danobjeksikapyang berkenaan)mencerminkanperbezaandalamnilai orangLPC-tinggi danLPC-rendah.OrangLPC-rendahmenilai tinggi prestasitugasyangberjayasedangkanyang LPC-tinggimenilai tinggi kejayaandalamhubunganantaraperseorangan.

Oleh sebabadanyaperbezaannilai, kedua-duajenis LPCmengasaskansikap merekakepadakriteria yangberbeza. SikapLPC-rendahpadadin sendiri,oranglain, kelompok,dan tugasadalahpositifapabilamerekaberjayadalamtugas dannegatifapabilamerekagagal.Bagi LPC-tinggi pula, sikap merekatidak dipengaruhioleh kejayaantugas mereka. Mereka sebaliknyamenilai tinggi kejayaanantaraperseorangandanmengasaskansikap merekakepadakriteria i. Jadimerekaakanbersikappositif kepadadin sendiri,oranglain, kelompokdan tugas apabilahubunganantaraperseoranganberjayaberbandingdenganapabilatidak berjaya.Nilai LPC-tinggi danLPC-rendahdalamkonsepsiRicesamalahsepertikonsepgagasan(construct)dalamistilahKelly (1963) iaitu satu acuanyang melaluinyamereka melihat danmenilai dunia.

16

KONSEP DAN TEORIKEPIMPINAN

LPC hanyalahgayakepimpinan; ia merupakanstrukturkeperluanpadadasardin individu yang memotivasikantingkah lakunyadalampelbagaisituasikepimpinan. Ia bukannyatingkah laku. Fiedler(1973)menolak interpretasibeberapapenulis yang menganggapLPC-tinggisebagaisamadaripadasegi konsepnyadengantimbangrasadan LPC-rendahsebagaisamadenganpendayautamaanstruktur, iaitu duadimensitingkah laku kepimpinanyangditemui dalamsatusin kajian-kajian diOhio StateUniversity (Fleishman,1973).Namun,Fiedler (1973) jugamengakuibahawapemimpin LPC-tinggi akanmenekankanpergaulandenganorangbawahdanakanbertindakdengancarayang bertimbangrasa dan menyokongjika hubunganperlu diperbaiki sementarayangrendahLPC-nyalebih pnhatinterhadapkerjabaikdan akanmenekankantingkah laku berorientasikantugas dalamurusandenganorang bawahapabila adamasalahtugas.Dengankata lain, Fiedler(1973)mengakuibahawaLPC adapotensitingkah lakunya.InterpretasiLPC sebagainilai-sikap juga mengandaikanbahawatingkah laku LPC-rendahpadaumumnya,tetapi tidak semestinya,adalahberorientasitugasdanLPC-tinggi padaumumnya,tetapi tidak semestinya,berorientasihubungan(Rice, 1978).

Berasaskaninterpretasihierarkimotif dannilai-sikap tidaklahbenaruntuk mengatakanbahawaorangLPC-rendahatau berorientasitugasakansentiasabertingkahlaku dengancarayang relevandengantugassahajadan yang tinggi LPC-nya dengancara yang relevan denganhubunganantaraperseorangansahaja.Dalamsetengah-setengahsituasi,nilai peribadisepertiyangdiukur denganLPC mungkintidak menjadipemotivasikepadatingkahlaku pemimpin. Ada situasiyangpemimpinberorientasitugasmelihat tingkahlaku antaraperseorangansebagaicarayang baik untuk mencapaimatlamat.Begitu juga adasituasi yangpemimpinLPC-tinggimelihattingkablaku tugassebagaicarayangsesuaiuntukmencapaimatlamat.Hujahmi mungkinbolehmenerangkankenapaEdwards,Rode dan Ayman (1989) tidak mendapatihubunganyangsignifikan antaraLPC denganpembolehubah-pembolehubahtersirat(latent variables) iaitu orientasikerjadan orientasipekerja.Hubungansedemikianmungkin tertaklukkepadasituasi.

Pèrsoalanmi menarikminatkajiani. Soalnyaapakahsituasiitu.FiedlerdanGarcia(1987)melaporkanbahawakajian-kajianmasalalumenunjukkanpersonaliti pemimpin yang dicerminkanoleh motivasitugasdanhuburrgan(iaitu tinggi danrendahLPC)dankawalan situasiboleh meramalkantingkah laku mengarahpemimpin. Keadaanyangmembuatsesetengahpemimpinmencarisokonganantaraperseorangan

17


daripadaanggota-anggotakelompokmungkinmembuatpemimpinlainmenjadi lebih prihatin kepadatugas.Setengah-setengahorangmenjadilebih tegas (decisive) dan tercabaroleh keadaanyang menekan,mengancamdanmengkakukanoranglain. Setengah-setengahkeadaanmemerlukantingkah laku mengarahsedangkanyang lain tidak.

Oleh sebabmotif utamapemimpin LPC-tinggi ialah hubunganantaraperseorangan,bolehlahdihipotesiskanbahawaorangLPC-tinggiakanbertindak dengancarayang mengarahdalam keadaanyangterkawal. Sebaliknya,dia akan bertindak secaramenyertaidanmenyokongdalamusahamencapaitugasapabilakawalansituasirendah.PemimpinLPC-rendahpuladihipotesiskansebagailebih pnhatinkepadakerjadanbertindakdengancaramengarahapabilakawalansituasirendahdandengancarayang menyokongapabilakawalansituasibaik. Kajianmi pendeknyamelihatLPC sebagaifaktorwujudulu(antecedent)kepadatingkah laku pemimpinberasaskansituasikepimpinanyangada.

Hipotesismi sesuaidenganproposisiteori baruFiedler danGarcia(1987)yangmenyarankanbahawatingkahlaku mengaraholehpemimpmndiramalkanoleh unsur-unsurdalam model kontingensi asal (Fiedler,1967) iaitu motivasi tugas ataumotivasihubungansi pemimpin sertakawalansituasi. FiedlerdanGarcia(1987)menyebutkajian-kajianyangmenunjukkanpemimpin bertingkahlaku mengarahapabila tugasberstruktur,apabilamengendalikanpekerjaarasbawah,danapabilatugasbersifatpraktikal dan terapan(applied).

Denganmelayani LPC sebagaipembolehubah wujudulu kepadatingkahlaku pemimpin, kajianmi menyediakantali penghubungantarahierarkimotifpemimpindengantingkahlaku pemimpinitu (terjemahankepadasikapnya). WalaupunFiedler (1974),mengakuibahawakedua-duajenis pemimpin LPC-tinggi dan LPC-rendahakan bertindakbertimbangrasa bergantungkepadasituasi, beliau tidak pula cubamenunjukkansecaraempirik bagaimanahierarkimotifmi diterjemahkandalambentuktingkah laku. Tingkah laku sebagaihasil daripadagayakepimpinan dalamkonsepsi Fiedler (1974) hanyadiandaikansahaja.Kajian mi cuba memperlihatkan bahawaandaianmi boleh ditunjukkansecaraempirik.

TingkahLaku Pemimpin

Apakahdimensitingkah laku kepimpmnanyang mungkinditerjemahkandaripadagayakepimpinanseseorang?Hipotesis Fiedler dan Garcia(1987) memberiperhatianhanyakepadatingkah laku mengarah.

18


Bagaimanakahdengantingkah-tingkah laku yang lain. Amat sedikitpersetujuanantaraparapengkaji tentangdimensitingkahlaku pemimpin.Oleh sebabitu tidak terdapattaksonomiyangditerima secarameluasdalampelbagaikajian. KajianawalOhio Statemelahirkanduakategoritingkah laku; timbang rasadanpendayautamaanstruktur (Fleishman,1973).Versi perluasannyamengandungi12 dimensi(Stogdill, Good&Day, 1974).

Programkajiankepimpinanyang keduabesarnyaselepasOhio State,iaitu yang dijalankandi Michigan State University, mencadangkandimensi berorientasikanpengeluarandan berorientasikanhubungan(Katz, Maccoby & Morse, 1950). Bowers dan Seashore(1960)mengkonsepsikansemulatingkah-tingkah laku dan kedua-duatradisiitu lalu mencadangkanempatdimensi yang dinamakansokongan(support), pemudahaninteraksi (interaction facilitation), penekananmatlamat(goalemphasis),danpemudahankerja (workfacilitation). Bass& Valenzi (1974) mengemukakantingkah laku arahan,perwakilan,perundingan,penyertaandanmanipulasisementaraHousedanDessler(1974)mencadangkankepimpinanmengarah,sokongan,penyertaandanorientasi pencapaian.Beberapapersamaanantarapelbagamtaksonomimi cubadiperlihatkanoleh Yukl (1981) yang juga mencadangkansembilanbelasdimensi beliausendiri.

Tjosvold dan Andrews (1983) pula menyarankantiga dimensi:bekerjasama,bersaingdan indivmdualistik. Sementaraitu kajian-kajmankepimpinandi Indiamenekankantingkahlaku piaraan-tugas(nuturant-task) di sampingpenyertaandanautoritarianisme(Sinha, 1990; Sinha& Chowdhary,1981). Akhir-akhir mi terdapatpula usaha-usahabarnmengembangkankonseppemimpin transaksidan transformasi(lihatYammarino& Bass,1990;Bass,Waldman,Avolio & Bebb,1987) yangdahulunyadiperkenalkanolehBurns(1978)padaperingkatteori sahaja.Pemimpintransaksicubamemberikeperluankini parapengikutdenganmemberiperhatiankepadapertukaran(exchange)sementarapemimpintransformasicubameningkatkankeperluanpengikutdanmenggalakkanperubahandinamik individu, kelompok dan organisasi.

Kategori yangpaling meluas digunakanialah timbang rasa danpendayautamaanstruktur.Dimensimi timbul daripadakajianberterusandi Ohio StateUniversitysejaktahun1950.Bertolakdaripada1800itemkenyataanasalnya,usaha-usahatelahdibuat untuk sampaikepadasatukesimpulantentangtingkahlaku pemimpinmelaluipengisihan(sorting)dan pengisihansemula sehinggamenghasilkan10 kategoriyangdinamakandayautama,perwakilan,persaudaraan,organisasi,dominasi,

19


pengiktirafan,menekankanpengeluaran,integrasi,komunikasike bawah,dankomunikasike atas(Fleishman,1973).

Kajiandefinitif yang akhirnyamengenalpasti tingkahlaku timbangrasadan pendayautamaanstruktur berlakudalam projek anak kapalAngkatanTenteraUdaraAmerikaSyarikat. Timbangrasamelibatkantingkah laku yang menunjukkan persahabatan,saling percayamempercayai,hormatdankemesraansertahubungbaik (rapport) antarapenyeliadengankelompoknya.Pendayautamaanstrukturpulamelibatkantindakan-tindakanyang membawaimplikasi bahawapemimpinmenyusundanmendefinisikanhubungandalamkelompok,cenderungmemantapkanpolayangterdefinisidenganjelas,danmenjelaskansalurankomunikasisertacara-carakerjadijalankan(Fleishman,1973).

Inilah dua tema yang berulangkali muncul dalam kajian-kajianmengenalpasti dimensi tingkah laku kepimpinan. Kedua-duanyaberpadanansecaraharmonidengandimensi-dimensitingkah laku sosio-emosidan instrumentalseperti yang digunakanoleh Bales (Bales &Slater,1969) yangtelah berulangkali jugadisahkandalamkajian-kajianempirik dan analisis-analisisteori (Gibb, 1969a). Kedua-duadimensimi jugalah yang digunakanoleh House (1971; 1973) ketikamengemukakanrumusanawal teori laluan-matlamatnyauntuk “...

mendamaidan mengintegrasikankeputusan-keputusanyangberkonflikdalam kajian-kajian lalu” (1971:322). Sungguhpunkemudiannyaditegaskanbahawatimbangrasadanpendayautamaanstruktur berbezadaripadagagasanteori laluan-matlamat(House & Dessler, 1974;Schriesheim,House& Kerr, 1976),tetapikajian-kajianmengujiproposisiteori mi terus menggunakansalahsatu,kedua-duaatauvariasikedua-duadimensimi (misalnyaEvans,1974;Sims& Szilagyi, 1975; Dessler& Valenzi, 1977;Sheridan& Vredenburgh,1978;Abdel-Halim, 1981;Dobbins& Zaccaro,1986; Skaret& Bruning, 1986).

Dalamulangkaji terhadapteori mereka,Housedan Dessler(1974)tidak lagi menggunakankedua-duadimensi mi. Sebaliknyamerekamengemukakantiga kategoritingkah laku yang dinamakankepimpinaninstrumentalataumengarah(directive),penyertaan(participative;) dansokongan(supportive;).Variasiterkemudianteori mi (House& Mitchell,1974) pula memasukkansatu lagi dimensi iaitu kepimpinanberorientasikanpencapaian(achievementoriented). Dimensi-dimensimididefinisikan sebagaiberikut: kepimpinaninstrumental(House &Dessler,1974)ataumengarah(House& Mitchell, 1974)ialah” ... tingkahlaku pemimpinyangdiarahkepadapenjelasanjangkaan,memberitugas-tugaskhusus,danmenetapkanproseduryang hamsdiikuti” (House&

20


Dessler, 1974:40). Kepimpinanpenyertaanialah “... sejauhmanapemimpinmembenarkanorang bawah mempengaruhikeputusannyadengancara memintacadangandan menyertakanorang bawah dalampembuatankeputusan”(House & Dessler, 1974:43). Kepimpinanmenyokongdicirikan oleh “... keramahtamahankepadakeperluanpengikut” (House& Dessler, 1974:41). Akhir sekali kepimpinanberorientasikanpencapaiandicirikanoleh tingkah laku pemimpinyang“... menetapkanmatlamatyang mencabar,menjangkaorang bawahberprestasitinggi, terusmemperbaikiprestasidanmenunjukkandarjahkeyakinan tinggi bahawaorang-orangbawah akan menjalankantanggungjawab,berusahadanmencapaimatlamatyangmencabaritu”(1974:82).

Gagasaninstrumental, penyertaandan sokongan,walaupundiasaskankepadatimbangrasa dan pendayautamaanstruktur, agakberbezadaripadasegi maknanyakeranatelah diperhalusi. Kepimpinanmengarahatauinstrumentalberbezadaripadapendayautamaanstrukturkeranapendayautamaanstruktur mencakupimaknaautokratik danprimitif yangtidak terkandungdalamtingkah laku instrumental(House& Dessler,1974). Kepimpinansokonganpulaberasaldaripadagagasantimbangrasatetapi telah tidak mengandungimaknapenyertaansepertiyang terkandungdalamtingkah laku timbang rasa (House& Dessler,1974). Tingkah laku penyertaan dalam skalabaru mi berdiri dalamsatu dimensi. Jika dibandingkandengantaksonomi sembilan belaskategori tingkah laku pemimpin yang disarankanoleh Yukl (1981),tingkah laku instrumentaltergolongke dalampenjelasanperanandanpenyediaanmatlamatsementaratingkahlaku sokongandanpenyertaan,masing-masingsamadengantingkah laku timbangrasadan penyertaandalampembuatankeputusan(decisionmaking).

BersesuaiandengansarananHouse dan Dessler(1974) danSchriesheim,HousedanKerr (1976)supayakajian-kajianmengujiteorilaluan-matlamatmenggunakandimensitingkah laku yang bersesuaiandenganteorinya, kajian mi menggunakandimensi tingkah laku yangdisarankanoleh HousedanDessler (1974) sendiri. Dimensi timbangrasa dan pendayautamaanstruktur kurangsesuaidigunakankerana“kategormnyayangdidefinisikandenganluasitu membengambaranyangterlaluumumdanmudahtentangkepimpinan”(Yukl, 1981:120).Walaubagaimanapunhanyatiga daripadadimensi-dimensiitu yangdigunakandi sini iaitu instrumental,penyertaandan sokongankeranadimensi-dimensiyang dipilih mi (tidak termasukorientasipencapaian)jatuh tepatke dalamkontinum gayakepimpmnanyangdirumuskanolehHalal (1974)

21

KEPIMPINAN, MOlt VASI DAN PRESTASI

hasil daripadasintesisnyaterhadapkesusasteraankajian kepimpinankedalam satukerangkateori yangpadu.

Menurut sintesis Halal (1974), terdapatlima bentuk gayakepimpinaniaitu autokrasi,birokrasi,hubunganmanusia,penyertaandanautonomi. Kelima-limanyaberbeza padaasasnyadaripadasegi darjahkawalandanpengaruhyang dikenakanolehpemimpin. Oleh sebabitu,denganmengaturkelima-limanyadalam satu kontinum, Halal (1974)telahmendefinisikandimensi kepimpinandalam bentuk dua keadaanyangbertentangandi atassatukontinum.Di satuhujung ialahpengarahan(directiveness)dandi satu hujunglagi kemuaan(permissiveness).

Patutdisebutdi sini, sungguhpunHalaI (1974)menggunakanistilahgaya tetapi daripadahuraiannyadapatdisimpulkanbahawayangdimaksudkannyadengangayaitu sebenarnyaialah tingkah laku sepertiyang didefinisikandalamkajianmi. Halal (1974)jugatidak menyentuhtentang kategori Housedan Dessler(1974) tetapi adanyakategoripengkaji-pengkajilain yangmenggunakandimensi yangsamadengankategoriHousedanDessler,(1974) menunjukkanbahawakategorimiboleh diintegrasikanke dalamkerangkateori Halal (1974). Tingkah-tingkah laku instrumentalataumengarah,menyokongdanpenyertaan,masing-masingbolehdigolongkanke dalamgayabirokrasi, hubunganmanusiadan penyertaan. Ini bermaknahanyagaya autokrasidanautonomi yang masing-masingterletakdi penghujungkontinumpengarahan-kemuaansahajayang tidak termasukdalamkategoritingkahlaku yang digunakandalamkajianin Ini tidak menjadimasalahkeranaketiga-tiganyamewakili kontinum yang imbang di tengah-tengahkontinum asal itu walaupuntanpakedua-duapenghujungnya.Kedua-duanyamasihterletakdalamsatukontinumdarjahkawalandanpengaruhyang dikenakanoleh pemimpindalamhubungannyadenganpengikut.Perbandinganmi diperlihatkandalamRajah 2.1.

SintesisHalal (1974) tidak mengandungisebarangdimensiyangboleh dipanggil berorientasipencapaian;dimensi terakhir yangdisarankandalam konteks teori laluan-matlamat(House& Mitchell,1974). Tetapidimensipendayautamaanutamastruktur(Fleishman,1973)danprihatin dengankerja (Blake & Mouton, 1964) yang digolongkanoleh Halal (1974)ke dalamgayabirokrasi, walaupuntidak sepenuhnyasama,bolehdianggapmengandungiciri-ciri yang samadenganorientasipencapaian.Olehsebabitu, orientasipencapaianmungkintergolongkedalamkepimpinanbirokrasiyang di dalamkajianmi telah diwakili olehtingkah laku instrumental atau mengarah.Tambahanpula, dimensi

22

KONSEPDAN TEORI KEPIMPINAN

PENGARAHAN KEMUAAN

Autokrasi Birokrasi HubunganManusia Penyertaan Autonomi

Mengarah Sokongan Penyertaan

Rajah2.1 Perbandingaandimensitingkah laku kepimpinankajianmi dengandimensi halal (1974)

menekankanpengeluaranyang diandaikantidak jauh berbezadaripadaonentasipencapaianadalahmerupakandi antaradimensiasal tingkahlaku kepimpinan(Fleishman,1973) yang apabiladiperhalusimenjadisebahagiandaripadatingkah laku instrumental.

Penentuantingkah laku pemimpin kerap kalm diasaskankepadapengamatanparapengikut. YamarinodanBass(1990)membangkitkanpersoalan‘analisis pelbagaiaras’ (multiple level analysis) mi dalamkontekskepimpinantransformasitetapi ia jugarelevandenganlain-laindimensitingkah laku pemimpin. mi ialah persoalanbersabitdengansamaadafenomenakepimpinanadalahberasaskanperbezaanindividudalam pengamatanorang bawah, fenomenadwian (dyadic) yangberasaskanhubungansalingbergantungantaraseorangindividu denganseorangyang lain dalamkelompokkerjaataufenomenakelompokyangbergantungkepadagayapemimpindalammenghadapikelompoksecarakeseluruhan.Analisis YamarinodanBass(1990)menunjukkanbahawajannganhubunganadalahdiasaskankepadaperbezaanindividu dalampersepsiorangbawah tentangkepimpinandannatijah kepimpinanitu.mi menjadikansesuaimemilih tingkah laku dalambentuk pengamatanorangbawah sepertiyangdilakukan dalamkajian mi.

Dalamkajian mi tingkahlaku kepimpinanmengambilbentukrealitisubjekifiaitu tingkah laku pemimpinsepertiyangdiamati olehpengikut.mi bermaknatingkah laku kepimpinanberadadalamkognisi pengikut.Terdapatperbalahanakademiktentangkeesahan(validity) pendefinisiantingkah laku secarami. McGregor (1976) berpendapattingkah lakumanusiajarangmerupakanresponslangsungkepadarealiti objektiftetapisebaliknyasatu responskepadapersepsinyatentangrealiti itu.Pendokong-pendokongteori atribusi kepimpinan menganggappengamatan,penilaiandanatnbusidiputarbalikkanoleb biasyangdibawaoleh pengamatke dalam sesuatusituasi. Setiap individu berpegangkepadateori personalititerselindungnya(implicit personalitytheory)yang

23


bertindaksebagaipenapiskognitif untuk menentukanapayang akandiamati,diingati dandilaporkannyatentangproseskepimpinan(Chemers,1984). Singer (1990) membuktikanmi denganmenunjukkanbetapaatribusi pelajar tentangkepimpinan adalahberbezadenganatribusigolonganprofesional.

Sims (1979)mengemukakanbeberapasoalanyang relevandenganisu in antaranya,apakahpengamatanpengikut terhadaptingkah lakupemimpin dengantepat mencerminkanrealiti objektif tingkah lakupemimpin itu? Adakah ukuran-ukuranpengamatantingkah lakupemimpinlebih mencerminkanpengikutdaripadapemimpin. Pendiriankajian mi ialah bahawapersoalanmi tidak berbangkit.Pengamatanpengikutmungkin mencerminkanrealiti objektif sepertiyangdibuktikandalamkajian-kajianberpanjangan(longitudinal) (Harris & Fleishman,1955)ataumungkmntidak. Dalamsemuakajiankepimpinan,minatutamaialah kepadasejauhmanatingkah laku itu memberi kesankepadapengikutbukantingkah laku itu sendiri.

Teoripersonalitiberasaskankognisitelah menunjukkanbagaimanatingkah laku seseorangadalahdipengaruhioleh pengamatnyasendiri.Kelly (1963),misalnyamengatakan“Prosespsikologi seseorangadalahdisalurkanoleh caraia meramalkanperistiwa-peristiwa”(1963:46).Olehsebabitu yang akhirnyamemberikesankepadatingkah laku pengikutbukanlahrealiti objektif tingkah laku kepimpinantetapirealiti subjektiftingkah laku itu yangberadadalampengamatanmereka. SepertikataGraen,Densaraeudan Mine (1972), “... perbezaan[yang terhasil olehgayakepimpinandalamorganisasi]mungkinbukansangatdalambentukapayang dibuat oleh pemimpin tetapi dalam bentuk bagaimanaiadiinterpretasikanoleh anggota-anggotanya”(1972:233).

Sebaliknyajika diperlukanbukti-bukti realiti objektif, memangterdapatkajian-kajian yang menunjukkankeesahanpersepsipengikutsebagaiukurantingkah laku pemimpin. Fleishman(1973),dalamsatukajianberpanjangan,menunjukkanbahawajika penyeliatidak bertukarkerja dan tidak dihantarke sebaranglatihan pengurusan,terdapatkestabilanyangtinggi dalamtingkah laku timbangrasadanstrukturnyamengikutmasa. Tidak berubahnyapolatingkah laku itu menunjukkankita boleh membuatramalanyang baik tentangtingkah laku itu dansemasake semasawalaupunukuranyangdigunakanadalahberasaskanpersepsipengikut. Oleh sebabitu, sama adadilihat sebagairealitisubjektif atau objektif, penggunaankaedahpersepsipengikut bagimengukurtingkah laku pemimpinsepertiyangdigunakandalamkajianmi dianggapsesuai.

24


KeberkesananKepimpinan

MaknaKeberkesanan

Isu utamakepimpinanialah keberkesanannya:sejauhmanasifat, ciri,gayaatau tingkah laku pemimpin memberikesankepadaprestasi,pencapaianmatlamat kelompok, kelangsunganhidup kelompok,pertumbuhankelompok, keseiaankelompok, kemampuankelompokmengendalikanlu-isis,kepuasanpengikutterhadappemimpin,komitmenpengikut terhadapmatlamat kelompok, kesejahteraanpsikologi danperkembangananggotakelompok,danpengekalanstatusdan kedudukanpemimpin dalamkelompok (Yukl, 1981), kepercayaananggota,dayapengeluarandankejelekitankelompok (Bass,1981).

Pengaruhpemimpinkepadahasil-hasil mi boleh dimanifestasikandalamtigabentukutama(Campbell,1975)iaitu sebagaigurukemahiran(teacherof skills), sebagaipemudahmatlamat(goal facilitator) dansebagaipengawal wujudulu kemotivasian(controller of motivationalantecedents).Pendeknya,sementaratingkah laku pemimpin menjadipembolehubahbebas,tingkah laku pengikut menjadi pembolehubahterikat. Maka selaindaripadamencaripunca-puncakepadatingkah lakupemimpinkajian-kajiankepimpinanjugaberminatuntukmencanurutansebabakibatdaripadapemimpinkepadapengikut.Permasalahanmi jugamenjadi tujuan kajian mi.

Apabilapemimpinmampumengenakanpengaruhnyadanpengaruhitu menyebabkanpengikutmencapaimatlamatmereka,kepimpinannyadianggapberkesan.Sesuatudikatakanberkesanapabila“... iamempunyaihasilyangkita ingini ataukita iktiraf sebagaiberhasratdalamrekabentukbendayang berkenaan”(Katz & Kahn, 1978:224). Bass (1960)mengemukakanduajeniskeberkesanankelompokyang mungkindicapaimelalui kepimpinan: keberkesanantugas dan keberkesananinteraksi.Keberkesanantugas,menurutBass(1960), boleh diukur melalui (1)sebanyakmana ahli-ahli mencapaimatlamat mereka denganmenggunakanmasadan tenagayang minimum; (2) sejauhmanakepuasanyang dinyatakanoleh anggotatentanghasil kelompok dankeputusan-keputusannya;dan(3) kualiti dayapengeluaransertaganjaranyangdiperolehidandendaanyang dielaki. Keberkesananinteraksipulaboleh dinilai berasaskan(1) banyakmanakeharmoniandanketiadaanperbalahandalamkelompok; (2) kepuasanyang dinyatakanoleh ahli-ahli tentanginteraksi;dan (3) keserasian(congruence)hubungansamaadayangsebenarnyaatauyangdiamati antaraanggotadenganhubunganyang dikehendakioleh ahli-ahli.

25


Idea bahawa kecekapanpemimpin boleh diukur denganmemerhatikankesannyakepada orang-orangyang dipimpin bermuladaripadasatu sin eksperimenyang dijalankanoleh Lewin, Lippit danWhite (1939) di Universiti Iowa yang cubamemeriksaapakahkesanpelbagaijenis struktur sosialke atas ahli-ahli kelompok. Sekumpulanbudaksekolahberumurkira-kira sepuluhtahundimintasecarasukarelamenghadirikelab selepassekolah supayamerekaboleh menjalankanberbagai-bagaiaktiviti kerja tangan. Merekatelah dibahagikankepadakelompok-kelompok; setengah-setengahnyaautokratik, setengah-setengahnyademokratikdan yang lain laissez-faire. Kelompok-kelompokmi dipimpin olehorang-orangdewasayang bertanggungjawabmewujudkaniklim sedemikian.

Di bawah iklim demokratik, pemimpin mencadangkancadangandan maklumat tetapi keputusan tentangapayang hendakdibuat,rancangan-rancanganyang hendakdilaksanakan,dan dengansiapahendakbekerjadibuat olehahli-ahli. Kelompokyang samadidedahkanpula kepadapemimpinautokratik yangmenetapkansemuakeputusantentangapayang hendakdibuatdenganmengaturlangkahdemi langkahdanmenentukansiapabekerjadengansiapa. Tidak sepertipemimpindemokratikdia tidak memberipujian atau menyalahkan. Pemimpinlaissezfaire pula membenarkankelompok melakukanapasaja yangmerekasuka. Kanak-kanakitu diberi segalaperalatandandiberitahumerekabolehbertanyajika memerlukanmaklumatlanjut. Padaakhimyasetiap kelompokdapatmerasaiberadadi bawahketiga-tigaiklim yangterhasildaripadaketiga-tigagayatersebut.

Lewin, Lippit dan White (1939) mendapatikelompok itumemperlihatkanciri-cin iklim sepertiyang kerapdiperhatikandalamduniapekerjaan.Kepimpinanautokratikmenghasilkanduajenistingkahlaku dalamkelompok; kelangsangankepadaketua, ahli-ahli lain danbenda-bendatak bernyawa,dan sikap apati. Kelompok laissezfairemenjadikacau-bilau.Ahli-ahli menunjukkankelangsangantetapitidakJahtegangsepertidalamkelompokautokratik. Kerja-kerjatidak berjalandansamaadapemimpinhadir atautidak merekatidak dapatdikawal.Kelompok demokratik, sebaliknya,bertindakdengancarayangcukupberbeza. Mereka mempunyai pandangantinggi kepadapemimpinmereka,sukadenganpertemuan-pertemuandan dapatbekerjabersama-samadenganbaik. Terdapatrasakekitaanyang tinggi. Bila pemimpinmeninggalkankelas,kerja-kerjaberjalansepertibiasa.Hasil kerja lebihbermutu,baikdaripadasegikualiti mahupunkuantiti, berbandingdengankelompokyangdilayani secaraautokratikdan leissezfaire.

26


Semenjakitu kepimpinan dibuktikan sebagaiberhubungdenganpelbagaibentuk tingkahlaku pengikut. Antaralain, tingkahlaku timbangrasapemimpindidapatiberkaitpositmfdengandayapengeluaran(Lawshe& Nagle, 1953), keberkesanan(Besco & Lawshe, 1959), prestasikelompok (Tieb & Manen, 1969), kepuasankepadaautonomi(Beer,1964),jangkaanguru-guruterhadapkepuasan(Fast, 1964),morel guru(Stromberg,1967),kepuasandankebebasanbertindak(House& Filey,1971),sertaberkaitnegatifdenganpemuasankeperluan(Hodge, 1976).Tingkah laku mengarahditunjukkansebagaiberkaitdengantingkahlakumengelakkesilapan(Kidd & Christy, 1961; Katzell, Miller, Rotter &Venet, 1970) dan dayapengeluaran(Schumer, 1962). Tingkah lakupenyertaanpula didapati membawakepadakepuasan(Ziller, 1954;Baumgartel,1957;Aspegren(1963); Tannenbaum,1963;dan Ivancevich,1979). Luthans,Baackdan Taylor (1987)pulamendapatitingkah lakupendayautamaanstrukturberkaitdengankomitmenterhadaporganisasi.Pendeknyaberbagai-bagaikriteria keberkesanankepimpinan telahdigunakanuntuk memeriksaperanankepimpinan.

Kriteria Keberkesanan

Lewin, Lippit dan White (1939) menggunakanhasil kerja tangandaniklim kelompoksebagaikriteriakeberkesanangayakepimpinan.Kajian-kajian kepimpinan yang terkemudianmenggunakanberbagai-bagaikriteriakeberkesananyang,walaupuntidak setepatnya,mewakili kedua-dua jeniskeberkesananseperti yang dikategorikanoleh Bass(1960).Yangpaling kerapdigunakanialahsejauhmanakelompokdanorganisasipimpinanseseorangpemimpinitu melaksanakantugasnyadenganjayadan mencapaimatlamatyang ditujui (Yukl, 1981). Di sampingituukuran-ukuranobjektif prestasiataupencapaianmatlamatsepertipertumbuhanfaedah, margin keuntungan,peningkatanjualan,sahampasaran,jumlahjualanberbandingdengansasaranjualan,pulangandalampelaburan,dayapengeluaran,kos susutkeluaran(output), kos dalamhubungannyadenganbelanjawanyang dianggarkan,dan lain-lain yangseumpamanyajuga pernahdigunakan.

Oleh sebabteori-teori kepimpinan berbezadaripadasegiproposisinyatentangkesankepimpinankepadatingkah laku pengikut,pemilihankritenakeberkesananlebih banyakbergantungkepadamodelteonyang digunakan. HousedanDessler(1974)misalnya,membataskanpengujianhipotesismerekakepadakeadaan-keadaanpsikologi individu.Olehsebabitu penguji-pengujiteori House(1971; 1973) seperti House

27


sendiri (1971), Evans(1974), Sims dan Valenzi (1977), JermierdanBerkes(1979),SchriesheimdanSchriesheim(1980), Al-Gattan(1985),Skaret dan Bruning (1986), dan Dobbins dan Zaccaro (1986),kesemuanyamenggunakankepuasankerja atau yang seakan-akandengannyasepertikepuasanterhadaprakansekerjadanorganisasi,dankepuasandenganpenyeliaansebagaikriteria keberkesanan.Fiedler(1964; 1967) pula menumpukanperhatianhanyakepadaprestasikelompok; menampakkanbahawateori kontingensiFiedler lebihmenekankanprestasidaripadakepuasan.Walau bagaimanapunRice(1981)mendapatimodel kontingensiyang menggunakankepuasankerjasebagaiukurankeberkesanankepimpinanjugamenghasilkankeputusanyangsamadenganprestasitugas kelompok.

Sungguhpunprestasimerupakankriteria monopoli kajian-kajiandibawahteon Fiedler (1971)tetapi kajian-kajianlaluan matlamatjugamenggunakankriteria mi seperti Housesendiri dalam dua daripadakajian-kajianyang dilaporkannya(1971),Evans(1974), SwansondanJohnson(1975), danAl-Gattan (1985). Lain-lainkriteria yang pernahdigunakandalamkonteksteonmi termasuklahpenglibatankerja(Abdel-Halim, 1981),komitmenterhadaporganisasi(JermierdanBerkes,1979),peluang-peluangnaik pangkat(DobbinsdanZaccaro,1986),ketaksaanperanan(Sims dan Szilagyi, 1975, Evans (1974), jangkaanbahawaprestasimembawakepadahasil (Sims dan Szilagyi, 1975), danpencapaianmatlamat(Evans, 1974). Bahkan, tingkah laku ketuajururawatjuga pernahdiramalkandenganmenggunakantingkah lakukepimpinanpenyeliajururawat (Sheridan& Vrenderburgh,1977).

Sungguhpunbenar bahawaprestasidan kepuasankerja terlaluditekankandalam kajian-kajian lalu sehinggamengetepikanpembolehubahlain (Bass,1981) dan terlalu sedikit dansempitdalamdefinisiny~suntukmenjadiwakil kepadahasilhubunganpemimpin-anakbuah (Greene, 1977) tetapi kedua-duanyaakan terus menjadipembolehubah-pembolehubahyang tidak dapatdipisahkandaripadakehiduparlpekerjaan.Prestasipenting,pertamanyakeranatujuanutamakewujudankelompok kerja dan organisasiialah untuk melaksanakantugas yang ditetapkanoleh organisasiinduk atau anggota-anggotakelompok sendiri dan keduanyakeranakejayaanataukegagalankelompok atau organisasibiasanyadidefinisikan oleh kemajuannyadalammencapaitujuan asasmi (Fiedler& Garcia, 1987). Fiedler danGarcia(1987)bahkanmendefinisikankeberkesanankepimpinansebagaidarjah sejauhmana kelompok berjayamelaksanakantugasyangditetapkankepadanya.

28


Kepuasankerjapula penting kerana perananpemimpin seringdinilai berasaskansejauhmanaorang-orangyangbekerjadi bawahnyaberpuashati dengancaramerekadiuruskan(Glube& Magerison,1976).Kepuasankerjajugaadaakibatnyakepadaketakhadiran,berhentikerja,kelewatan,aduan-aduan,keluh kesah,dayapengeluaran,pembelajaran,cepatmeninggalkanpejabat,berlengah-lengahdi waktu rehatdanlain-lain (Locke, 1976). Oleh sebab-sebabyang disebutkandi atas, kajianmi akanterusmengekalkankedua-duapembolehubahiaitu prestasidankepuasankerja sebagaikriteria keberkesanan;sebagaitingkah lakupengikut yang dipengaruhioleh pemimpin.

Prestasi. Definisi prestasikelompok sukarditerjemahkandalambentukoperasi. Menurut Fiedler danGarcia(1987)prestasiyang cekapbiasanyaditentukandenganmembandingkankecekapankelompokyangsamadalam organisasi. Namun begitu oleh keranajarang sekalikelompokberoperasidalamkeadaanyang bolehdibandingkan,FiedlerdanGarcia(1987) berpendapatukuranobjektif prestasibukanlahbaikbenar keesahannya(validity) seperti yang kerap dijangka.Memandangkanbahawapertimbanganketua yang benar-benarmengetahuikeadaankelompoknyamengambil kira keadaan-keadaankhususyangmempermudahataumenghalangprestasi,FiedlerdanGarcia(1987)memperakuiyangpemenngkatanpenyeliabolehmenjadiukuranprestasiyangsah. Ukuransepertiinilah yang digunakandalamkajianmi.

Kepuasankerja. Seperti konsep prestasi, kepuasankerja jugamenghadapimasalahpendefinisian. Secaramudahnyaia adalah “...

keadaanemosiyang selesaataupositifyangterhasildaripadapenaksiranterhadappekerjaanatau pengalamanpekerjaanseseorang”(Locke,1976:1300).Kepuasankerjadianggapmerupakanhasildaripadapelbagaisikap yangdipegangoleh pekerjaterhadappekerjaan,terhadapfaktor-faktor berkaitandan terhadaphidup seluruhnya.Seseorangyang puasdengankerjanyamerasaselesadan sentiasamenunggu-nungguuntukpergike tempatkerja. Pekerjaandilihat sebagaisatukenikmatansepertimanaseseorangbermain. Di dalamkajianmi kepuasankerjadianggapboleh dikesanioleh tingkah laku pemimpin.

Komitmenkepadaorganisasi. Selaindaripadaprestasidankepuasankerjabanyaklagi bidangtingkahlaku dansikappemimpindanpengikutyangbolehmenjadikritenakeberkesanankepimpinan.MenurutGreene(1977)di antarapembolehubahyangdiabaikantetapimempunyaimaknayangbesarkepadahubungankepimpinanialah kepatuhan(obedience).Bagi Greene(1977) adakepatuhanyang berkaitandengankerjadan

29

KEPIMPINAN, MUTtVASI DAN PRESTASI

adajugakepatuhanyangtidak berkaitandengankerja.Jenisyangpertamatermasuklahkehadiran,pernyataantaat setia,kebolehramalan(pre-dictability), kerjasamadan kepatuhan(adherence)kepadanormaorganisasidanprofesionalsertakepadanormaperibadi tentangkerja.Yang keduapula termasuklahtidak mengocakkedamaian,mengelakkeluh kesahdan aduandanpernyataankecenderunganmenumpukepadakepatuhansosial.

Salahsatu bentukkepatuhanberkaitan dengankerjaseperti yangdikemukakanoleh Greene(1977) ialahpernyataantaatsetia. Pemyataanmi mungkinditerjemahkanke dalambentukkommtmenkepadaorganisasi.Oleh sebabitu, sebagairesponskepadaGreene(1977), kajian mimenggunakankomitmen kepadaorganisasisebagaisalahsatu knteriakeberkesananatautingkah laku pengikutyangmenjadihasilkepimpinan.Komitmenkepadaorganisasimerujuk kepada:

reaksiafektif seseorangkepadaciri-ciri organisasitempatkerjanya.Ia berhubungdenganperasaanlekatan kepadamatlamatdan nilaiorganisasi,perananseseorangdalamhubungandenganmi, danlekatan(attachment)kepadaorganisasisemata-matakeranaorganisasi,bukankerananilai-nilai instrumentalnya”(Cook & Wall, 1980:40).

Menurut Cook dan Wall (1980), komitmen mengandungitigakomponen:identifikasi iaitu kebanggaandenganorganisasi,pembaharuanmatlamatdannilai organisasi;keterlibataniaitu penyerapanke dalamaktiviti perananseseorang;dan taatsetiaiaitu afeksikepadadan lekatanterhadaporganisasisertarasadipunyaiyang memanifestasikankeinginanuntuk kekal dalam organisasi. Komponenyang terakhir mi — taatsetia menunjukkankomitmen mengandungiunsur menurut(compliance) iaitu salahsatu pembolehubahyang dicadangkanolehGreene(1977) sebagaisesuaimenjadi hasil kepimpinan.Di antarapengkaji yang pernahmenggunakanpembolehubahkomitmen dalamtradisi laluan — matlamatialah Jermier& Berkes(1979).

Kepimpinandan Keberkesanan

Melalui kepuasandankomitmenpemimpinbolehmeningkatkanmorelkeranaapabilakomitmenbertindakbersamadengankepuasan,ia bolehmenjadi petunjukkepadamorel (morale) keranamorel ialah “... satusikap kepuasandengankeinginanuntuk kekal dalam, dan kesediaanuntuk berusahamencapaimatlamat,kelompokatauorganisasitertentu”(Locke, 1976:1300).Morel mengandungiunsur-unsurperasaan

30


kejelekitan (cohesiveness)kelompok. keperluankepadamatlamat,kemajuanke arahmencapaimatlamatyangbolehdilihat, danpenyertaandalamtugassecarayangbermaknadalamperjalananke arahpencapaianmatlamat(Blum & Naylor, 1968).Jika kepuasanmemberisumbangankepadasikap kepuasandalam morel,komitmen menyumbangkepadakeingmnanuntukkekaldalamorganisasimelalui identifikasi, keterlibatandantaat setia. Morel bermakna“... ingin membuatapayang kita perlubuat” (Boring, 1979:325). Hanyaorangyang berpuashati dengankerjasertamempunyaikomitmenkepadaorganisasinyasahajayang bersediahendakmembuatapayang patut dibuatnya.

Di dalamtentera,morel terlalu pentingkeranakerendahanmorelboleh mengurangkankesediaanuntuk berperang,untuk kekal dalamtenteradanmengelakdismntegrasitentefa:iaitu “satukeadaankelumpuhanorganisasiyang dicirikan oleh keruntuhanyang menyeluruhdanmendadakpadakeinginanperajuritbiasauntukmenolakdan menyerangmusuh” (Wesbrook, 1980:244).Di dalamperguruan,morel dianggapwujud selagiguru denganbebasdan sedarmelepasdanmemfokuskankemahiran,pengetahuandan kebolehanyang mereka miliki untukmencapaiobjektif pendidikanyang merekadenganaktif mengambilbahagianmerumuskannya(Wilson, 1966). Guru besarmemainkanperananpentingmenentukantinggi rendahnyamorelguru. Wilson (1966)menunjukkanmisalnya,duabuahsekolahyang samadan banyaksegiberbezadaripadasegi morelnya. Sekolah yang tinggi morelnyamempunyaiguru besar yang mengalamikepuasanintrinsik danmembantuguru-guru berkembang. Sekolahyang rendahmorelnya,sebaliknya,mempunyaiguru besaryangmendapatkepuasandaripadakuasajawatan danstatussosialnya.

Morel diinterpretasikandalamkajianmi dalamduabentuk: kepuasankerja dan komitmen terhadaporganisasi.Soalnya,bagaimanakahkepimpinanmemainkanperananmeningkatkankriteria mi. Berhubungdengankepuasankerja, Locke (1976) menawarkanpeneranganyangmenarikdaripadasatu perspektifyang berbezauntuk menunjukkanhubungani. Perspektifmi diasaskankepadaperbezaanantaraduajenis hubunganmanusia: hubungan fungsiandan hubunganentiti.Dalam hubunganfungsian,duaindividu diikat olehperkhidmatanyangboleh diberi oleh masing-masingkepadapihak yangsatu lagi. Setiaporangdinilai tinggi keranaapayangbolehdibuatuntukoranglain; bukanhubunganitu sendinyangmenjadimatlamat. Dalamhubunganentiti,sebaliknya,yang mengikat dua individu ialah ‘orang’ bukannya‘perkhidmatan’.Tarikan diasaskankepadakesukaanataukekaguman

31

KEPIMPINAN, MUTtVASt DAN PRESTASI

kepadayang lain sebagai‘orang’ bukan kerana ‘pertukaranper-khidmatan’.

Bagi Locke (1976), kedua-duajenis hubunganmi memainkanperanandalam tarikan antarapenyelia (pemimpin) denganorangbawahnya. Oleh sebabasastarikanfungsianialah mendapatkannilai,orangbawah akanmenyukaiorang atasnyaselagi dia melihat orangatasnyamemberikepadanyaatau menolongnyamendapatkannilaipentingpekerjaansamaadaberkaitandengantugas (sepertikerjayangmencabar,pertolonganmencapaimatlamatkerja dan lain-lain) atauganjarankeranaprestasi tugas (seperti kenaikanpangkat, gaji atausebagainya).Pemimpindilihatsebagaipemudahnilai (valuefacilitator).Hubunganentiti pula diasaskankepadatarikan antaraorang denganorang,bukanorangdenganpemudahnilai. Jenistarikanentiti yang lebihpentingmemerlukanpengamatanterhadappersamaanasasdalamsikap,nilai, dan falsafahasasantarakedua,pihak yang terlibat. Kesukaankeseluruhanakantinggi apabilakedua-duatarikantinggi.Locke (1976)memetikbeberapakajian yangmenunjukkanciri-ciri penyeliasebagaiberkait dengankepuasanorang bawah. Lawler III (1973) pulaberanggapangaya kepimpinan mempunyaipengaruhkuat kepadapemuasankeperluanperingkattinggi keranapemimpinbolehmembentukpersepsipengikuttentangjenis-jenisganjaranintnnsik yangmerekadapatdaripadaperlaksanaantugas.

Memberi kepuasankepadapara pekerja bukanlahtugas utamaorganisasi. Kepuasankerjamenjadiminat kajian keranakepercayaanbahawaia mempengaruhiprestasikerja (Lawler, 1977). Jadi, yangmenjadi perhatianutamaorganisasiialah untuk menggunakansecaraoptimum sumber-sumbermanusia;untuk memastikanbahawapekerjabekerjadenganberkesan.mi dicapaisecaralangsungmelaluikepimpinanatausecaratidak langsungmelalui kepuasandankomitmen.Oleh sebabitu kajianmi bukansahajaakanmelihat kesantingkah laku kepimpinankepadakepuasan,prestasidankomitmentetapi juga bagaimanakesantingkah laku itu terhadapprestasidibawamelalui kepuasandankomitmen.

Tingkahlaku pemimpinyangberbezadijangkamengenakanimpakyang berbezakepadaprestasiahli-ahli kelompok dalam pekerjaan.Stogdill (1974)menganalisislebih daripada170 kajian tentanghubunganantaratingkah laku pemimpin dengandaya pengeluaran,kejelekitankelompokdankepuasanpengikut.Umumnyadidapatigayakepimpinanyangtidak bersifatperibadi(impersonal)memudahkandayapengeluaranlebih daripadagayaperibadi(personal).Gayatingkahlaku yangber-

32

KUNSEPDAN TEURt KEPIMPINAN

onentasikanpengikutlebih tinggi hubungannyadengandayapengeluaranberbandingdengangayademokratik,kemuaan,penyertaanatautimbangrasa. Di kalangangayayang tidak bersifatperibadi,orangyang jauhjarak sosialnya (LPC-rendah), tingkah laku mengarah,danpendayautamaanstruktur Iebih berkaitan dengandayapengeluarandaripadapolaautokratik,menyekatdanberorientasikantugas. Sementaraitu, semua gaya tingkah laku peribadi, kecuali kemuaan,mempermudahkankepuasan. Gaya tidak bersifat peribadi, kecualipendayautamaanstruktur, berkaitandenganketidakpuasanatau tidakberkaitandengankepuasan.

Kesemuami adalahhubunganlangsung.Apayang dapatdipelajaridaripadaperbincangandi atasialah bahawatidak adapolatingkah lakuyang sama-samaberkesandalam semuasituasi (Stogdill, 1974).Misalnya, pemimpinyang berjaraksosialjauh dan berorientasmtugas,memberisumbanganterbanyakkepadadayapengeluaranapabilasituasisangatsenangatausangatsusahuntuk melaksanakankeputusan.Pemimpinyang ikrab dan berorientasimanusiapula mampu menjadilebih efektif apabila masalahkepimpinan sederhanasusahnya.Keputusan-keputusansebegini mencadangkanbahawasejauh manatingkah laku pemimpin berkaitandengandayapengeluarankelompokadalahtertaklukkepadabeberapafaktorsituasi.Oleh sebabitu, hubunganantaratingkah laku pemimpin dengandayapengeluaran,kepuasandankomitmen kelompok mungkmn berlaku secarayang tidak langsung(Schriesheim,Mowday & Stogdill, 1979). Persoalanmi dibincangkandalambahagianbenkut.

Kepimpinan dan Situasi

Kegagalanmemperolehikeputusanyang tekaldalamanalisishubunganterusantaratingkah laku pemimpindengantingkah laku pengikutataukriteria keberkesananmengalihperhatianparapengkajikepadausahamencari peneranganmelalui situasi. Inilah tema yang terus berulangdalamkebanyakankesusasteraankajiankepimpinansejakFiedler(1955).Istilah pendekatankontingensi yang padamulanyadicadangkanolehFiedler (1955) menjadi penggunaanumum untuk berbagai-bagaipendekatansituasi sehinggamenjadi buahmulut parapengkaji dalambidangmi (Hunt & Larson, 1974). Istilah mi selaludigunakansebagaisatu aturanumum (rubric) untuk menetapkan,dalambentuk operasi,keadaan-keadaankhusustempatsesuatujenis tingkah laku pemimpin

33

KEPIMPINAN,MUTtVASt DAN PRESTASI

lebih baik daripadayang lain dankeadaan-keadaanyang mempengaruhitingkah laku pemimpinitu sendiri (Hunt & Larson, 1974).

PembolehubahPenyederhana

Pendekatansituasi cubamengenalpasti tret, kemahiran,dan tingkahlaku yang diperlukanoleh pemimpin untuk berkesandalam sesuatusituasi. Kesan pemimpindianggapbergantungkepadapembolehubahketigayang dinamakanpenyederhana(moderator). Yukl mendefinisikanpenyederhanasebagai aspek-aspeksituasi yang memperluas(en-hance) danmenafikan(nullify) pegaruhtret atautingkahlaku pemimpinitu” (Yukl, 1981:132). Arnold (1982) membezakandua jenispenyederhanaiaitu ‘bentuk’ (form)dan‘darjah’ (degree).Yangpertamadapatdikesandenganmenggunakananalisispelbagairegresi (multipleregression)sementarayang keduadapatditunjukkan melalui analisiskorelasi. Penyederhanadianggapberinteraksidenganpembolehubahbebasuntuk memberi kesankepadapembolehubahterikat. Kalauhubunganantarapembolehubahbebasdengantenkatkekaltidak berubahmengikutberbagai-bagainilai pembolehubahketiga, hubunganitudianggaptetapdantidak tertaklukkepadapembolehubahketiga tetapijika hubunganitu berubah-ubahsecarasistematikmengikut nilaipembolehubahketiga, hubunganitu dikatakanbersyaratkepadapembolehubahketigaitu (Arnold, 1982). BagiKorman(1974), apayangdipanggil pembolehubahkontingensi sebenarnyaadalah jugapembolehubahbebasyang pembolehubahterikatnyaialah hubunganantaraduapembolehubah.

Perananpembolehubahinilah yangmenjadipati kepadapandanganKerr,et al. (1974)dan inti utamateon KontingensiFiedler(1967), teoriSituasi Hersey dan Blanchard(1972; 1977), teori Laluan-Matlamat(House,1971; 1973; House& Dessler;House& Mitchell, 1974),danModel PelbagaiKaitan (Multiple LinkageModel) (Yukl, 1971; 1981).Fiedler (1967) mengemukakantiga pembolehubahsituasi sebagaipenyederhanaiaitu hubunganpemimpin-pengikut,kuasajawatan ataukedudukandan struktur tugas yang dianggapsecarakombinasimembentukkeberuntungansituasi. HerseydanBlanchard(1972; 1977)mengemukakanhanya satu pembolehubahpenyederhanaiaitukematanganpengikut yang didefinisikansebagat keupayaanuntukmenetapkanmatlamat yang boleh dicapai, kesediaanmengambiltanggungjawab,pendidikan dan/ataupengalaman”(1977:161). Kerr,Schriesheim,Murphy dan Stogdill (1974), dalam sorotan mereka

34


terhadapkajian-kajianyangmenggunakandimensi-dimensitimbangrasadan penayautamaanstruktur, mendapatipembolehubahyang bolehmenjadipenyederhanatermasuklah:tekanan,kepuasanberkaitandengantugas,keperluanorang bawah kepadamakiumat,aras kerja, jangkaanorangbawah,kesecocokangayakepimpinan,danpergantunganpengikutkepadaorganisasi.

Keller (1989) mendapatikeperluankepadakejelasandalam tugasmenjadi penyederhanakepada hubunganantaratimbang rasa denganprestasi. Konflik yangdialami olehfranchiseesjuga menyederhanakanimpak tingkahlaku pendayautamaanstruktur dan timbangrasaterhadapkepuasanfranchisees.Kroll dan Pringle (1986) sebaliknyagagalmenunjukkankesanbersamaketaksaanperanandankekuatankeperluanindividu kepadapertumbuhanke atashubunganantarapendayautamaanstruktur dengankepuasankerja.

Teori laluan-matlamatpula mencadangkanduakelaspembolehubahsebagaipenyederhanaHouse& Dessler,1974): ciri tugasdanciri orangbawah.Strukturtugasialah sejauhmanamudahnyatugasyangdilakukanoleh ahli-ahli, berulang-ulangdan tak taksa.Strukturtugasmerupakanpembolehubahyang sangatpopulardigunakansebagaipenyederhana,hatta dalamkajian-kajian baru sepertiSchriesheimdan Schriesheim(1980)danSkaretdanBruning(1986). Al-Gattan(1985)menggunakanskoptugasiaitu gabungandaripadakebolehubahan(variability), identiti,autonomidan maklumbalas (feedback)tugas. Beliau menunjukkanskoptugasmenyederhanakanhubunganantaratingkah laku pemimpindenganprestasipengikut. Schriesheimdan Schriesheim(1980)menunjukkanstruktur tugas tidak memainkanperananpenyederhana.SkaretdanBruning(1986)menunjukkanbukti ramalantentangperananstruktur tugas sebagaipenyederhanakepadahubunganantarapendayautamaanstrukturdengankepuasandantidak denganyang lain-lain.

Kebolehubahantugas. Di dalamkajianmi duaaspekstrukturtugasakandiperiksaiaitukebolehubahantugasdanpergantungantugassepertiyangdidefinisikanolehJermierdanBerkes(1979). Kebolehubahantugasmerujuk kepada sejauh mana tugas itu boleh diramalkan.Kebolehramalanmi dapatmenentukanjenisstrategipenyelarasanyangsesuai.Apabilatugas berbentukrutin dan boleh diramal, penyelarasanboleh dibuat melalui jadual danperancangan;apabilatugas berubah-ubah dan urutan kerja sukar diramalkan,penyelarasanharusdibuatdenganmakium balas(Jermier& Berkes,1979).

35

KEPIMPINAN,MOTIVASJ DAN PRESTASI

Pergantungantugas. Pergantungantugas pula merujuk kepadasejauh manaindividu bergantungkepadaorang lain dan menyokongoranglain secaralangsungdalampelaksanaantugas(Fry, Kerr & Lee,1986). MenurutFry ci’ al. (1986) ramaipenulismencadangkanbahawapenyelarasanmelalui pembakuan(standardization)iaitu pemantapanaturanbirokrasidan rutin adalahsesuaiuntuk tugas-tugasyang kurangpergantungan. Tugas yang saling bergantungpula memerlukanpenyelarasanmelaluipenyesuaianbersamadan makiumbalasyangbolehmengurangkanketaktentuan.

Ciri pengikut: lokus kawalan. Satulagi kelaspembolehubahsituasiyangdisarankandalamteori laluan-matlamatialah ciri-ciri peribadiparapengikut. Dalam perumusanawal, House dan Mitchell (1974)mencadangkantiga jenis ciri pengikut sebagaipenyederhanakepadaperhubunganantaratingkah laku pemimpindengantingkahlaku pengikutiaitu lokus kawalan(locusof control), persepsiorangbawah terhadapkebolehanmereka sendiri dalam tugas-tugasyang diberi danautoritarianisme.Perananlokuskawalansebagaipenyederhanakepadahubungankepimpinandengankepuasanpengikutdisokongoleh kajianRunyondanMitchell (1973),Evans(1974),SheridandanVrenderburgh(1978), Abdel-Halim (1981),danAl-Gattan(1986).Tidak banyakkajianyang cubamengujikesanpenyederhanapersepsiorangbawahterhadapkebolehansendiri,barangkalikeranaperanannyayang terlalu ketara.

Autoritarianisme.Selain daripadalokus kawalan,ciri personalitiyang menjadi pembolehubahpenyederhanayangpenting dalam teoriHouse (1971; 1973) ialah autoritarianisme.Dalam kajian mi ciripersonaliti pengikutmi dipilih untuk menjadi penyederhanakepadahubunganantaratingkah laku mengarah,menyertaidan menyokongdengantingkah laku pengikut yang menjadi kriteria keberkesanan.Istilah personalitiautoritarianismediperkenalkanpadamulanyasebagaitajuksebuahbuku olehAdomo, Frenkel-Brunswik,Levinsondan Sanford(1955) yang melaporkankajian-kajianmengenalpasti faktor-faktorpsikologi yang mendasariciri-ciri fasismedan anti-Semitisme.Personalitimi mempunyaikerangkanyadalamstrukturpersonalitiyangdisarankanoleh Freud - id, egodan superego(Stone, 1974). Denganadanyaimpuls primitif id yang dominan (tidak terkawal dalam dinbayi), proses perkembanganseseorangmengambil bentukmengembangkankawalankepadakepuasanterhadapdesakan-desakanmi. Melalui sosialisasi,duamekanismekawalanuntuk kepuasandanpenekananimpuls seksdanlangsangid diperkembangkaniaitu egodansuperego.

36


Superegomengandungipiawai (standard)yang menetapkanpemuasanyangbolehdibenarkandanyang hamsdisekat. Ia berkembangmelalui prosespembelajarandanberoperasitanpakesedaranseseorang.Tindakan-tindakanibu bapaseperti menamparkanak-kanakbilamemegangkemaluan,menengkingbila merekamelawandan diamapabiladitanyahal-halseksmembenisumbangankepadaperkembangansuperegotanpakesedaran.Kerja egoialah mengendalikankerasionalandenganmasyarakatdanmendapatkankepuasansepenuhnyauntukimpulsid dalamlingkunganbatas-batassosial.Ego juga mestimengendalikansuperego. Oleh sebabitu egomenjadi orang tengahantaratuntutan-tuntutanid dengansekatan-sekatansuperego. Strukturpersonalitimiadarelevannyakepadawatakautoritarian.

Watak autoritarian,padaasasnya,dicirikan oleh superegoyangkeras, menghukum(punitive) dan ego yang lemah atau tidak cekap(Stone, 1974). Oleh keranaadanyahukuman-hukumanibu bapa,mekanismedalamantidak berkembanguntuk memuaskanimpuls id.Impuls mi sebaliknyadinafikanmelalui caratak sedar. Oleh sebabitu,orang yang autoritarian tidak menyedari kehendakseks dan nasabermusuhnyaOleh kerana superegonyamerupakanpembatinan(internatization)autoriti ibu bapa,bukannilai bebas,diaberpegangkuatkepadanilai-nilai konvensional.mi membawakepada pemindahgantianperseteruankepadakelompokminoriti, lemparsalah(scapegoating)danlain-lain. Berbagai-bagaimekanismedigunakanuntuk menipu dinsepertianti-intraception.

Beberapacmi orangyangautonitariantelahditemui dalamkajian-kajian. Kline dan Cooper (1984), misalnyamendapatiorang yangautoritarian adalah berhati-hati (conscientious),konvensional,konservatif,terkawaldan mempunyaikemahuankuasayangtinggi. Ray(1990)mencadangkankonsep ‘personalitifesyen lama’ (old-fashionedpersonality)untukmerujukkepadaapayangdikenali sebagaipersonalitiautoritarian.Kajian-kajianautoritananismedalamtenteramenunjukkanbagi rekrutyangbaru,autonitarianismeberkurangdenganbertambahnyapengalamantetapi bagi yang telah lama bekerjaautonitanianismebertambahdenganbertambahnyapengalaman.

Personalitimi adarelevannyakepadakeberkesanankepimpinan.Oleh keranaorang autoritarianterlalu memikirkan dimensi-dimensihubunganpemimpin-pengikutyang dominan-submisifdankuat-lemah,identifikasidengantokoh berkuasa,penekananberlebihankepadasifat-sifat tak bertamadunego, terlalu membesar-besarkankekuatan dankelasakan(Stone, 1974), maka adalahdihipotesiskanbahawacini-cini

37


personalitimi boleh menjadipenyederhanapositif kepadahubungandiantaratingkah laku mengarahdenganknmteria keberkesanan.Orangautoritarianmudah menenimakepimpinan mengarahdan denganitumerasapuasdengankerja,mempunyaikomitmenkepadaorganisasidanberprestasitinggi di bawahkepimpinanmengarahsepertiitu. Personalitimi sebaliknya,boleh memberi kesanpenyederhananegatifkepadahubunganantaratingkah laku penyertaandansokongandenganprestasidankepuasankerja keranamerekatidak dapatmenerimakepimpinanterbuka.

Hubunganpemimpin— pengikut. Sehinggakini, ujian-ujianterhadapteori laluan-matlamatberkisarkepadafaktor-faktor tugasdanpersonalitmpengikut. Salah satu pembolehubahpenting yangmendefinisikankeberuntungansituasikepimpinandalamteori kontingensiFiedler(1967)ialah hubunganpemimpin-pengikut. Bagi Fiedler, hubunganmimerupakan“unsur terpentingmenentukanpengaruhpemimpindalamkelompok” (1967:29). Pemimpinyang diterima sepenuhnyaatauyangdiberi taatsetiayang tidak berbelahbagi tidak memerlukantanda-tandapangkatdankuasayang dibeni oleh sesuatujawatan untuk membuatanakbuahnyamelakukantugas. Pembolehubahmi tidak pernahdiujidalam kajian-kajian teori laluan-matlamatatau dimasukkandalamkerangkateori itu sebagaisalahsatu pembolehubahpenyederhana.Namunbegitu,memandangkankerelevanannyakepadakepimpinandankepentingannyadalam teori Fiedler (1967), makakajian mi cubamenerapkanpembolehubahmi kedalamkerangkamodelkajiansebagaipembolehubahpenyederhana.

Pemilihanpembolehubahmi sesuaidenganpenemuanDobbinsdanZaccaro(1986) yang menunjukkanperanankejelekitan(cohesiveness)kelompoksebagaipembolehubahpenyedenhanadalamhubunganantaraprestasidankepuasanpengikut. Didapati parapengikutyang beradadalamkelompok yang tinggi kejelekitannyalebmh berpuashati denganpeluang-peluangnaik pangkat,rakan-rakansekerja,kerja itu sendindandenganorganisasiberbandmngdenganahli-ahli kelompokyang rendahkejelekitannya.Pendayautamaanstrukturpemimpindidapatibeninteraksidengankejelekitanuntuk mengesanikepuasanterhadaporganisasisementaratimbangnasapemimpindankejelekitanberinteraksimengesanikepuasandenganrakansekerja,kepuasandengankerja, dankepuasandenganorganisasi.Olehkeranakejelekitanmengandungiunsurhubunganpemimpin-pengikut,bolehlah dihipotesiskanbahawahubunganpemmpin-pengikutjuga boleh memberikesanpositifkepadahubunganantaratingkah laku pemimpinden~ankrmtenia yang ditetapkan.

38


Perbezaanorganisasi. Struktur tugas, personaliti pengikut danhubunganpemimpin-pengikuttergolongke dalamapayang dikategonkanoleh OsbomdanHunt (1975)sebagaipembolehubahmikro iaitu faktor-faktor yang dihadapisetiapahli kelompokdan boleh benbezadanipadaseorangahli ke ahli lain. OsborndanHunt (1975) menyarankansatulagi kelaspembolehubahyang dinamakanpembolehubahmakrobagimerujuk kepadakeadaan-keadaansistemtempat ahli-ahli beroperasisepertipensekitaran,saiz, teknologidanstrukturformal. Pembolehubah-pembolehubahsepertimi tidak pernahdipertimbangkandalamkajman-kajian laluan-matlamat. OsborndanHunt (1975) telah menunjukkanperananyangmungkmndimainkanolehkekompleksanpensekitarandalamhubungandi antarakepimpinandenganknitenia.

Persekitaranbolehdiwakili oleh perbezaanorganisasi. Maka,olehkeranakajian mi dijalankandalamduaorganisasipekenjaanyangberbezaiaitu organisasitenteradan sekolah, tabii organisasiitu sendin bolehmenjadi pembolehubahpenyederhana.Hal mi diuji dalamkajian mi.Ketenteraanmengandungistruktur formal yang tegar(rigid) danberhierarki sementaraperguruantidak ketara hierarkinya dandikendalikandengancarayanglebih demokratik. Berasaskanperbezaanin adalahdihipotesiskanbahawadi dalamtentera,kepimpinanbersifatmenyokongdan menyertaimemberi kepuasankepadapara anggotasementaradalam perguruankepimpinan mengarahlebih besarperanannyasebagaipemuaskerja.

Saiz kelompok. Satulagi pembolehubahmakro yangdiuji dalamkajian mi ialah saizkelompokataubilangananggotadalamkelompok.Mullen, Symons,Hu danSalas(1989)menyorotsebab-sebabteoretikaluntuk menjangkahubunganantarasaiz kelompok, tingkah lakukepimpinandankepuasanorangbawah.Meta-analisismerekamendapatipemimpmndijangkalebih berdayautamastrukturapabilasaizkelompokbertambahkeranaapabilabilanganorangbawah meningkatpemimpinakanmunculsebagaibentukyangmenjadifokusperhatian(figural focusof attention) dan, oleh keranaitu akanbertindakdengantingkah lakunormatif(pendayautamaanstruktur). Orangbawahjugacenderungtidakberpuashati apabilasaizkelompok meningkat.

Demikianlah berbagainya pembolehubahpenyederhanayangpemahdisarankandalamteon-teormkontingensi. Memandangkanbetapatidak sekatanyapembolehubah-pembolehubahyangdikemukakandalampelbagamkajian, Yukl (1981) mencadangkansupayapembolehubah-pembolehubahitu diintegrasikanke dalamsatamodel. Sudahtentulahmi lebih mudah disebutdanipadadilaksanakankeranatidaklah praktis

39


untuk memanipulasiatau mengukurberpuluh-puluhpembolehubahpenyederhanadalam satueksperimenataukajian sahaja. Kebanyakankajian hanyamampumenguji sebahagiandaripadaproposisi-proposisiberbagaiteoni keranamasalahmi.

PembolehubahPencelah

Faktor-faktormikro danmakroyang telah dibincangkandi atashanyamemberikesankepadahubunganantarakepmmpinan dengankriteriakeberkesanan.Masalahnyayang lebih penting ialah bagaimanakahperhubunganmi berlaku. Dengankata lain apakahmekanismeyangmembolehkanpembolehubahkontingensiitu dihipotesiskansebagaimemberisebabakibat. Bagi Korman(1974),sebarangkenyataanteoritentang pembolehubahkontingensi tidak boleh dianggapsebagaikenyataanteori samasekali jika ia tidak menetapkanmekanismeyangmelalumnyakesankepadapembolehubahtenikatberlaku. Barangkaliapayang dimaksudkanoleh Korman (1974) ialah supayadimasukkanapayang dikenali sebagaipembolehubahpencelah(intervening) dalamhubunganantaratingkah laku pemimpindanfaktor-faktorsituasidengantingkahlaku pengikut. Pencelahialah satu istilah yangdigunakanuntukmenerangkan“proses-prosespsikologidalamanyangtidak nampakyangpula menerangkantingkah laku” (Kenlinger, 1973:40).Pembolehubahmi beradadalampemikiran. Ia tidak bolehdilihat, didengarataudirasai.Ia hanyadisimpulkandaripadatingkah laku.

Sebahagiandaripadakelemahanteoni-teori kontingensisepertiFiedler (1967) terletakdi sini. Teori laluan-matlamattelahmengatasimasalahin Teonimi bukansahajamenetapkansatuset pembolehubahkontingensiyang dihipotesiskansebagaiboleh menjadi penyederhanakepadakegunaantingkah laku pemimpin yang berbezatetapi jugamenghujahkanbahawapembolehubah-pembolehubahitu beroperasidengancara memberikesankepadajangkaandan nilai pekerjayangterlibat (Korman, 1974). Perubahanpadanilai dan jangkaanakibatdanipadapengenaantingkah laku pemimpin itulah yang diandaikanmempengaruhitingkahlaku, bukannyatingkah laku pemimpinitu secaralangsung. mi bermaknatingkah laku pemimpin akanmempengaruhipersepsiorangbawah (Lawler III, 1973).

Sungguhpunjangkaan, motivasi dan valens merupakanpembolehubah-pembolehubahpentingdalamperumusanteoni HousedanDessler(1974),tetapi amatsedikit tumpuandibeni kepadapembolehubahmi sebagaipembolehubahpencelahdalamanalisis. House(1971; 1973)

40


pernahmenyebut tentangperananmotivasi pemimpin tetapi tidakmengujiperananjangkaandanmotivasi sebagaipembolehubahpencelahdalammana-manakajianyangdilaponkannya.Housedan Dessler(1974)sepertijugaEvans(1974)danSheridan,DowneydanSlocum,Jr. (1975),sungguhpunmengkaji pembolehubahmi tetapi melayaninyasebagaipembolehubahterikat. Ujian-ujian tenkemudian(Skaret& Bruning,1985; Al-Gattan, 1986) juga gagal memasukkanpembolehubah-pembolehubahmi. Hanyakajian Sims dan Szilagyi (1975) yang dapatmenggunakanpembolehubahmi benar-benarsebagaipembolehubahpencelahmelalui analisislaluan(path analysis). Sebagailanjutankepadausahain kajianmi cubamelayanijangkaan(expectancy),motivasi dandaya (force) sebagaipembolehubah-pembolehubahpencelahdenganjangkaanbahawa ketiga-tiganyamenjadi mekanismeyang bolehmenerangkanbagaimanahubunganterjadiantaratingkahlaku pemimpindan keadaan-keadaansituasm dengankriteria keberkesanan.

Istilah-istilahjangkaan,motivasi dan dayaberasal danipadateonijangkaan(expectancytheory ) yang menganggapbahawakekuatankecenderunganuntuk bertindakdengancaratertentubergantungkepadakekuatanjangkaanbahawatindakan itu akandiikuti oleh akibat (hasilataunatijah) tertentusertakepadanilai ataudayatarikan(valens)natijahitu kepadapelaku(Lawler, 1973). Model mi diasaskanpadaandaianberikut:

1. Manusiameletakkankeutamaan(priority) padapelbagaihasilyangboleh merekadapati.

2. Manusiamempunyaijangkaantentangkebarangkalian(prabability)

bahawatindakanmerekaakanmembawakepadatmngkahlaku atauprestasiyangdikehendaki.

3. Manusia mempunyai jangkaantentangkebarangkalianbahawatingkah laku merekaakandiikuti oleh hasil (iaitu instrumentalititingkah laku).

4. Tindakanyang dipilih oleh seseorangditentukan oleh jangkaandankeadaanyang adapadanyapadasesuatumasa.

Andaian-andaianmi menghasilkankonsep-konsepjangkaanbahawaprestasimembawakepadahasil (Performanceleadsto Outcome;P —~

0),jangkaan bahawausaha akan membawakepadaprestasi (Effort

41

KEPIMPINAN, MOTIVASt DAN PRESTASI

leads to Performance;E —~ P) dan jangkaanbahawausahabolehmembawakepadahasil (Effort leadsto Outcome;E —* 0). Setiaphasiladavalensnyaiaitu orientasi afektif terhadaphasil tertentu. Hasilmempunyaivalenspositifkalau seseoranglebih sukamendapatkannyadaripadatidak mendapatkannya,berkecuali (neutral) kalau dia tidakmempedulikannya,dannegatifjikadia lebih tidak sukamendapatkannyaVroom, 1964). Valens dan jangkaan-jangkaanyang telahdisebutkanbergabungsecaraberdaraban(multiplicative)membentukmotivasidandaya.

Di dalam kajian mi tiga pembolehubahyang dibentuk secarapendarabansepertiyang dicadangkanolehLawler III danPorter(1974)akandigunakan:jangkaaniaitu ukuran P — 0 diberatioleh valens;motivasiiaitu ukuranyang terhasildaripadapendarabanE —4 PdenganP —~ 0 yang diberatiolehvalens;dan dayaiaitu ukuranE —~ 0 diberatioleh valens. Denganmenggunakanpembolehubah-pembolehubahmisebagaipencelah,kajianmi berharapdapatmembuatujian sepenuhnyaterhadapteori laluan-matlamat;satu-satunyateoni yangcubamenimbusjurang yang kerap tidak dapatditerangkandalam hubunganantarakepimpinandengankriteriakeberkesanankepimpinan,menjadikannyateori yang lebih lengkapdanterbukauntuk menerangkankeberkesanankepimpinan.

Latar Kepimpinan: Perguruan dan Ketenteraan

Kepimpinanberlakudalamlatar (setting)sosial.Tidak adakepimpinantanpapengikutdan tidak adapengikuttanpapemimpin. Dalamkajianmi, dua latar yang dipilih ialah perguruandanketenteraan.Organisasisosialtempatguru dan tenteraberoperasimengambilbentukapayangdipanggiloleh Wallace (1971) ‘struktur pentadbiran’ (yangmembeza-kannyadengandualagi organisasisosial:kekeluargaandan komuniti).Strukturmi mendefinisikankeanggotaansebahagianbesamyaberasas-kankontrakdanbergantungkepadastruktur atasdanbawahkomunikasipencawanganberhierarki.Komunikasiberbentukrancangan bermuladan atas ke bawah sementarakomunikasiberbentuklaporanbermuladan bawahke atas.Kedua-duaperguruandanketenteraanadalahinsti-tusi yangbesar,nyata(conspicuous)dan tetap. Kedua-duanyadiaturmengikutjadualorganisasiyangmencerminkanagihanautoriti dantugas.Gambaranringkasstrukturorganisasidanciri subbudayakedua-dualatarmi dikemukakandi bawah untuk mewajarkanpemilihannya.

42


Pendidikan

Pengurusanpendidikan di Malaysia mengambil bentuk sistempentadbiranpusat. Struktur pentadbirannyaterbahagikepadatigapeningkat: persekutuan,negeridan sekolah(KementenianPelajaranMalaysia, 1979). Baru-baru mi peringkatpentadbirandaerahpuladiwujudkan dan denganmi menyamakanstruktur di Semenanjungdenganyang sudahsediaadadi SabahdanSarawak.Di peringkatpusat,pentadbinannyadijalankanbersamaoleh pegawaiikhtisas(professional)dan pegawamtadbir di bawah arahanMenteni Pendidikan (dahulunyaMenteri Pelajaran). KetuaSetiausahaKementerianbertanggungjawabkepadaMenteni Pendidikan dalam urusanoperasisementaraKetuaPengarahPendidikanbertanggungjawabdalamhal ikhtisas. Kedua-duamerekadibantuoleh duaorangtimbalan. Di KementenanPendidikan,terdapatlapan belasbahagianyang setiap satunyamempunyaitugas-tugastertentu(Lihat lebihlanjutRobiahSidin, 1988). Bahagian-bahagianitu ialah:

1. Perancangandan PenyelidikanPendidikan2. Sekolah-sekolah3. PusatPerkembanganKunikulum4. JemaahNazir Sekolah5. PelajaranTeknik danVokasional6. PerkhidmatanSebaranPendidikan7. KewangandanAkaun8. PembangunandanBekalan9. PelajaranTinggi

10. PendidikanAgamaIslam11. PerjawatandanPerkhidmatan12. Hal-Ehwal Luar Negeri13. BiasiswadanLatihan14. PendaftaranSekolahdanGuru15. Bino Buku Teks16. Pentadbiran17. LatihanGuru18. LembagaPeperiksaan

BadanyangbertanggungjawabuntukmengawaspelaksanaanprojekdanrancanganpelajaranyangdikendalikanolehsekolahialahBahagianSekolah-sekolah.Walau bagaimanapunbahagianmi tidaklah

43


mentadbirkansekolah-sekolahsecaralangsung.Di bawahbahagianmiterdapattiga belas JabatanPendidikan Negeni yang setiap satunyadiketuaiolehPengarahPendidikanNegeri,seorangpegawaiikhtisasyangbertanggungjawabuntuk melaksanakandasan,projek dan programpendidikandi peningkatnegeni. Beliau sekaligusmenjadiketuaikhtisasdan pentadbinan(KementenianPelajananMalaysia, 1979). PenganahPendidikanselalunyadibantuoleh seonangatauduaTimbalanPengarahPendidikan,beberapaonang PengelolaSekolah,PenolongPengelolaSekolahdanbeberapaonangpegawaiikhtisas yang lain sertapegawai-pegawaiperkeranian(lihat RobiahSidin, 1988).

JabatanPendidikanDaerah ialah peningkatyang baru dibentukdalamhienarkiorganisasipendidikanbagimembantuJabatanPendidikanNegeri mengendalikanpentadbirandi peningkatdaenah. JabatanmidiketuaiolehPegawaiPendidikanDaenahsertapenyelia-penyeliasekolahmenengahdan nendah.Peringkatyang paling nendahdalam struktunhierarkipentadbinanpendidikanialah sekolah.Inilah latar yang dipilihdalamkajian mi danmenjadi salahsatu unit analisisyang digunakan.Pengurusansekolahdalamsemuabidangdipertanggungjawabkankepadaseonanggurubesar(sekolahnendah)ataupengetua(sekolahmenengah).Gurubesardibantuolehpenolongkanan(baru-barumi diwujudkanduapenolongkanan benasinganbagi hal-ehwalakademikdan hal-ehwalmunid) dan penyelia sekolahpetangbagi sekolah-sekolahyangmempunyaiduasidang;pagi danpetang.Di dalamkajian mi pegawaiyang dipilih sebagaipemimpin peningkatrendah dalam hierarkipendidikanialah guru besarataupengetuasekolah. MenurutLaponanJawatanKuasaKabinet (KementenianPelajananMalaysia, 1979),tugasutamaguru besanialah:

1. Melaksanakansemuanancanganpendidikanyangditetapkanseko-lah untuk menjamin mutupengajarandanpembelajaran.

2. Mengawasdanmenyeliamurid-muriddalampelajaranmerekadandalamhal sepertidisiplin, kegiatansukan,persatuan,kenjaamaldan sebagamnya.

3. Mengadakanperhubunganyangbaik danberkesandenganibu bapadanorangramai melalui PersatuanIbu Bapa danGuru (PIBG)sertaJemaahPengurus atauPengelolaSekolah.

MenurutAlias Shamsuddin(1980),duasifat yang seningdigunakansebagaiasaskepimpinanguru besanialah kekananandan kebolehan.Sebagaipegawaipentadbirsekolah (Manchak& Manchak, 1982) iadianggapnadi sesebuahsekolahkeranalembapdanlemahnyagurubesar

44


membenikesankepadapnestasisekolahitu (Alias Shamsuddin,1980).Gurubesardibenautonomisehinggake tahaptertentukeranadia berhakuntuk memantapkandan menguatkuasakanatunan-atunanyangmunasabahsertamemerintahdanmenjalankansekolahasalkanaturan-aturanitu sesuaidenganpolisi pendidikannegeridannegara(Manchak& Manchak, 1982).

Satusorotan oleh Bidwell (1965) tentang organisasisekolahmenyarankanbahawaadatiga asasautoriti dalamsistemsekolahiaitu(1) amanahawamyang diwakili oleh lembagasekolah(2) jawatanbirokrasi iaitu pentadbir-pentadbirdan (3) kerakanan(co/legality) iaituguru-guru.Di Malaysia,selaindanipadaditadbinkanoleh KementerianPendidikanmelalui JabatanPendidikanNegeri dan DaerahsekolahjugaditadbirolehLembagaPengelola(mewakiliamanahawamdalamistilahBidwell, 1965) yangterdini danipadaduabelasonanganggota(RobiahSidin, 1988). Pentadbiranlembagami lebih bertumpukepadaurusankewangansekolahdenganguru besarbertindaksebagaisetiausahanya.

Guru besardalam kajian mi menjadi subjek pemimpin. Parapengikutnyayang.dipilih untuk dikaji ialah guru. Sungguhpunsekolahmungkmn mempunyaikakitanganpenkeraniandan pekerjaam tetapiadanyaguru-gurulahyang mendefinisikansesebuahsekolahsebagai‘sekolah’. Tugasutamagum ialah mengajartetapi di sampingmenjadiguru mata pelajaran, ia juga menjadi guru darjah yang di-pertanggungjawabkanmengendalikansesebuahdarjah yangmengandungiantara35—40orangmurid. Di sampingkedua-duatugasyang tetap mi gumjuga dibeni tugas-tugasberkaitandengankegiatankokurikulum munid-munid dan semasake semasa.Sorotan Bidwell(1965)menunjukkanguru mempunyaiautonomidi sekolah. Diabekenjabersendinandalam kelasyangsecararelatifnya tersembunyidaripadaorang atas. mi menyebabkandia mempunyaikuasabudi bicara yangluas dalamlingkungan bilik darjahnya.

Ketenteraan

Istilahketenteraan(military) membawaimplikasi penenimaankeganasanyangtersusunsebagaicarayang sahuntukmerealisasikimmatlamatsosial(Lang, 1968). Organisasiketenteraanmerupakanstruktur yangmenyelaraskankegiatan-kegiatanyang bertujuan memastikankemenangandi medanpenang. Dalammasyarakatmoden yang janangmengalamiperpenanganjanangberlaku, stnuktunmi kekal untukmenghadapikemungkinankonflik senjata. Di Malaysia, organisasitenteradan dasarpertahanannegarakurang mendapatperhatianpara

45

KEPIMPINAN,MUTtVASt DAN PRESTASI

pengkaji (ChandranJeshurun,1975) mungkinkeranakesukaranuntukmendapatkebenanandalamusahamenjagakenahsiaannya.

Sepenti kebanyakanorganisasitentenamoden,AngkatanTenteraMalaysia(ATM) berbentukorganisasiyang kompleksdenganYang di-PertuanAgong menjadiKetuaTurusnya. Penkhidmatantenteraadalahbebastetapi diselanaskanoleh LembagaAngkatanTentenayangdipengerusikanoleh MenteriPertahanan.Pengurusanhal-ehwaltentenaadalahdalamtangangolonganikhtisastenterayangmerupakan“... satukumpulanonangyangdilatih secaraikhtisasdanberkhususdaripadasegifungsinya dalam pengenaankeganasansecanabenstruktun” (Lang,1965:838).

AngkatanTenteraMalaysia (ATM) yang diketuai oleh PanglimaAngkatanTenterayangberpangkatJenenalmengandungitiga cabang:AngkatanTenteraDaratDinaja Malaysia(ATDM), TenteraLaut DirajaMalaysia(TLDM), danTentenaUdaraDirajaMalaysia(TUDM). Setiapcabangdiketuai oleh seorangPanglimayangmasing-masingberpangkatJeneral(bagi ATDM), LaksamanaMadya(bagi TLDM) danLeftenanJeneral(bagi TUDM). Sepertidi KementerianPendidikan,pemimpin-pemimpin ikhtisasmi dibantuolehpemimpinpentadbinanyang tendindaripadaKetuaSetiausahaKementerianPertahanandanparapegawaipentadbiranyang bertanggungjawabtentangpengunusanam dankewangan.Perangkaanakhir tahun1989 menunjukkanterdapat102 486onang anggotatenteratetap yang aktif. ATDM mempunyaijumlahanggotayang terbesarbilangannyaiaitu 78 038 orang (5532 pegawaidan72 506 lain-lain pangkat).TLDM mempunyaihanya12 288 oranganggota(1134pegawaidan11154lain-lain pangkat)sementaraTUDMdianggotai oleh 12 160 orang (1482 pegawai dan 10 678 lain-lainpangkat).

Fokuskajianmi hanyalahkepadapasukanATDM. Sehinggatahun1984, ATDM mempunyai14 kor (Mejar HashimZakaria, 1984) yangdipimpinoleh seorangJeneral.Kini kor-koritu telah bertambahmenjadi16 iaitu:

1. RejimenAskarMelayu Diraja2 RejimenRenjer3. RejimenArtileri4. RejimenGenakKhas (Komando)5. Kor Armor Diraja6. Kor Jurutera7. Kor Ordnans8. Kor Perkhidmatan

46


9. Kon Polis Tentera10. Kor PerkhidmatanAm: Pelajaran,Gaji, PerhubunganAwam,

Perkeranian.11. Kon Kesihatan12. Kor Agama13. Kor KejurutenaanLetrik danJentera14. Kor Risik15. Kor Semboyan16. PasukanSimpananTenteraDarat

Setiap kor diketuai oleh seorangpemimpin yang pangkatnyaberasaskanbesarnyakon itu. SalunanpenntahdilaksanakanmengikutmankasDivisyen danBniged. Tendapatlima Divisyen dan 12 Bnigedkesemuanya.DaripadamarkasBriged arahandisalurkanke unit-unit.Menurut Mejar HashimZakaria (1984), MarkasDivisyen dan Bnigeddiibaratkansebagaikumpulantengahataupemerhatisahaja.Unit-unitlahyangsecaralangsungtenlibatmelaksanakansegalaarahandandasaryangdikeluarkan.Di peningkatunit, sesuatubatalionbiasanyadipimpin olehseorangLeftenanKolonel. Setiapbatalionmengandungilima kompeniyang setiap satunyadiketuai oleh seonangmejar. Sesuatukompenimengandungitiga platon yangsetiapsatunyadiketuaipulaoleh seorangLeftenanatau LeftenanMuda. Dalam platon iaitu unit taktikal yangpaling asas(Bhatia, 1980) terdapatseorangsarjanyang bertugasmengetuaianggotadanbertanggungjawabdalam haldisiplin. Di bawahplaton mi tendapatpula Seksyenyangdiketuai oleh seorangKoperalatauLansKoperal.

Unit analisisyang digunakandalamkajianmi ialah anggota-anggotayang beradadi bawahpimpinan seorangSarjanbiasanya,tetapi tidaksemestinya,satu platon yang kekuatannyaterdiri danipada 33 oranganggota.Ketuaplatonyangrasmimengikuthierarki ialahLeftenanatauLeftenanMuda, tetapisarjandipilih dalamkajianmi keranainilahketuaatau penyeliayang paling hampir dengananggota-anggotabiasa. Didalam rejimen, sarjanlahyang menjadi pengurusutamaplaton. Olehkeranakekuranganpegawai,LeftenanatauLeftenanMudamungkin tidakdapatdipenuhi dalam platon tetapi Sarjan atau sekurang-kunangnyaPemangkuSarjantetapadauntukmengendalikanaktiviti-aktiviti platon.Tambahanpula, jawatan Sarjanwujud hampir dalam semuaunitwalaupunyang tidak mengambilbentukhierarki Kompeni dan PlatonsepertiSkuadronJurutera.JawatanSarjaniaitu pegawaitidak bertauliahyang tertinggi dalamangkatantentera,nampaknyaadalahsatujawatan

47


yang amatpenting dalamunusanketenteraansehinggamenjadikannyasesuaisebagaiobjek pemeriksaankajian-kajiankepimpinan peringkatrendah. Di dalamATDM sahajaterdapat6681 orang sarjan.

Organisasitenteraditandai oleh sistempangkat. Terdapatsistempiramid yangbentenusanyangmempunyaiautoniti yang tenusdan jelasdan peningkatpaling ataske penngkatpaling bawah(Janowitz& Little,1965). Stnuktunhierankimi menetapkanalirananahandanataske bawah.Inilah cana tentenamengenakankawalan organisasinya.Pentadbirantentenamenciptaaturanformal dan arahanbertulis yang menetapkanpolisi bagi menghadapisegalakemungkinan.Penintah-perintahasaladalahberhubungdenganmasalahumum strategidan pengurusan.Apabila dihantanke bawah anahanumum itu ditukar menjadi arahankhususdanautontibudibicara(discretion)padasetiaplapisandihadkan.Tanggungjawabuntukmelaksanakanpenintahterletaksepenuhnyapadapemenintahtaktikal dan perajunitbiasayang tidak mempunyaipilihankecuali mengikut. Alinan yang samaberlaku bagi penyampaianmaklumatke atas.

Bentuk hienanki seperti yang disebutkan di atasmenjadikanpemimpintenteradi semuapeningkatmempunyaikuasaperlembagaanyang banyak, melebihi pemimpin-pemimpinkebanyakankelompokmanusiayang lain (Dixon, 1976). Kehidupantentenajuga adalahkehidupaninstitusi (Janowitz& Little, 1965) keranaseluruhhidupanggotanyadiberi kepadaonganisasi. Akibatnya adakecendenunganuntukmerekayangmenjadianggotatenteramempunyaiakal budi tentera(military mind) iaitu satukumpulan sikap yang nelevanyang dimilikioleh anggota-anggotaprofesionitu lebih danipadaonangyang benadadalam kelompok pekerjaan yang lain (Abrahamsson,1972).Abrahamsson(1972) menyenanaikanlima unsunsikap dalamakal buditentera iaitu (1) nasionalisme(2) kepencayaanpesimiskepadatabiimanusia(3) kewaspadaan(alarmism) iaitu penilaianpesimis tentangkemungkinanperang(4) konservatismepolitik dan(5) autoritanianisme.

PerbandinganGuru denganTentera

Latanguru dan tenteramenanikperhatiankajian mi sebagaimewakiliduajenisperkhidmatandalamsektorawamiaitu perkhidmatansivil dantentera.Minat terhadapangkatantentena,baik darat,laut mahupunudara,bukanlahbaru dalamtradisi psikologi. Freud(1922)danBion (1960),daripadatradisiPsikoanalisis,menggunakantentenasebagaicontohdalam

48


analisismerekaterhadapkepimpinankelompok. Halpin (1954; 1955),Holloman (1967), Hood (1967), NewPort(1962), Fiedlen(1967),Kipnis(1957), Hollanden (1954), antaralain, adalah pengkaji-pengkajikepimpinanyang telah menggunakanlatar tentena. Soalnyakenapaketenteraandanpenguruandalamkajian mi?

Sungguhpuntidak banyak,kajian—kajianperbandinganantaralatanketentenaandenganlatar penguruanbukanlahtidak pemahdilakukanlangsung.Halpin (1955b), misalnya,membandingkantingkah lakukepimpinan pentadbin-pentadbinpendidikan denganpemenintah-pemenintahkapal tenbangpejuang. Kebanyakankerja perkembangandalamsoal selidikLeaderBehaviorDescriptionQuestionnaire(LBDQ),satualatmengukurtingkah laku pemimpin,bahkan telah dilaksanakanpadamulanyadalam satu sin kajianpemenintahpesawattenbangdankemudiannyadigunakanjugadalamkajian-kajiandalamlatarpendidikan(Halpin, 1969). Kolonel Voorhas (1984) yang berpengalamandalamkedua-dualatarmi menunjukkanbeberapapersamaandi antarauniversitidenganketenteraandaripadasegi pnofesionalisme,struktur organisasi,organisasioperasidan motivasi. Kajian mi boleh dianggapsebagailanjutan yang tepat kepadausaha-usahamengkaji kepimpinandalamkedua-dualatar mi.

Kata-kata‘to lead is to command’ yang sering menjadi slogankepimpinandalamtenterahampirmembezakanistilahkepimpinansepertiyang difahami dalam ketentenaandanipadaistilah itu seperti yangdigunakandalam kehidupansivil. Apakah sebenarnyaia berbeza?Pertanyaanbeginilahyang merangsangusaha-usahamembandingkankehidupantenteradenganindustri sepertiyangdilakukanoleh VanFleet(1984). Van Fleet (1984) melihat kajian-kajianpenbandingansepertimi sebagaiamat penting. Jika organisasiindustri mempunyaibegitubanyakperbezaandenganorganisasitenteradaripadasegi bentukdankeanggotaannyauntuk mewakili organisasisivil, makaorganisasiperguruanpula mempunyaibeberapacmi persamaandengantenterasehinggamenjadikanperbandinganantara kedua-keduanyalebihmunasabah.Beberapapersamaanitu dibincangkandalamperenggan-perengganbenikut.

Pertama,daripadasegijenispekerjaan,perguruandanketentenaanditadbinkansebagaionang-orangikhtisas oleh pemimpin-pemimpinikhtisas; KetuaPengarahPendidikan dalamperguruandan PanglimaAngkatanTenteradalamketenteraan.Oleh keranaterdapatkontroversi

49


tentangsamaadatenteradangurumerupakangolonganikhtisas,kedua-duanyadirujuk di sini sebagaisepanaikhtisas. mi berasaskananalisisSampsondanSampson(1969)yangmenganggapbahawaorganisasikerjaorang-orangseparaikhtisasdisusunmengikutganis birokrasiberbandingdenganorang ikhtisas.

Onangseparaikhtisas dicinikanoleh kawalanbinokrasibukanolehkelompok rakan sekerja yang berautonomisepenti dalam ikhtisas.Merekakurangautonomidalamkenja(secanarelatif guru mempunyailebih autonomidalambilik darjahnya);seringdibenitahuapayanghendakdibuat dan bagaimanamembuatnya.Berbandingdenganonang-orangikhtisas,orangseparaikhtisasbentanggungjawabdalampnestasimerekakepadaonang atasdan bukan orang luan. Organisasikerja menekamempunyaibanyak aturanyang menguasaibukan sahajatugas-tugaskerja tetapijugapennciangelagat(conduct)dalamkerja. Akhir sekali,dalamorganisasiyang kakitangannyabersifatseparaikhtisas, pangkatberhierarkidanpembezaanunit mengikutarasdalam organisasidibenitekanandanperhatianutama. Guru dan tenteramenepaticiri-cini midanoleh itu masing-masingmampumewakili sepanaikhtisasawamdanberpakaianseragam.

Kedua,perguruandanketenteraanberurusandenganorang lain;guru denganmurid-murid dan tentenadenganmusuhnegara. Munid-murid adalahpengambilbahagiandi sekolah. Merekaterdedahkepadaautoriti guruyangmenyuruhmereka‘bekerja’ tetapimereka“... bukanlahpekerjadalamorganisasisekolahatauklien sekolah”(Allison, 1983:23).Merekabukananggotaorganisasisekolahtetapitanpamenekasekolahmenjadi tidak perlu. Tenterawujud keranamenghadapimusuhkeranaistilah ketenteraanmembawamakna “... penenimaankeganasanyangtensusunsebagaicarasahuntukmerealisasikanmatlamatsosial” (Lang,1968:305).U. Kol. Baynes(1972)misalnyamenyarankanbahawafungsiterpentingtradisi tenteraialah strategiiaitu dikekalkanuntukmenyerangsatuataulebih negaradaripadamenyerangtanahair ataumengalahkanpenyerangjika penyerangitu tidak mengalah.Sungguhpuntenteratidakberperangsepanjangmasadan sungguhpunsebahagiandaripadaanggota-anggota tenteratidak tenlibatdalampeperangantetapisamasepertiguru,tenteratidak wujud tanpaorang lain; dalam hal mi musuh samaadabenar ataukhayalan,samaadawujud sekarangatau mungkin wujudpadamasadepan.

Jadi, guru dantenterasama-samamengendalikanoranglain tetapiyangmembezakankedua-keduanyaialahbentukhubungandenganorang

lain itu. Orang lain (murid-murmd) dalamperguruandiurus oleh guru

50


dalam bentuk persahabatansementaratenteramengurusorang lain(musuh)dalambentukpermusuhandan langsangan.mi menepatiduahujung kontinum hubunganmanusiayang menganjurdanipadakasihsayangdi satuhujung kepadapenasaanbencidi hujung yang satu lagisepertiyangdikategorikanolehahli-ahli psikologi sosial(Baron& Byrne,1987).

Faktorketigaialah bilangankakitanganyang tenlibat dalamkedua-duaperkhidmatanmi. mi adalahduaperkhidmatanyangpaling banyakmempunyai ahli yang melakukan kerja-kenja asasyang serupa. Tenda-pat lebih 150 000 orangguru sekolahrendahdanmenengahdan lebih100 000 oranganggotatenteradarat,lautdanudanadi Malaysia.Bilanganyangramaidalampekerjaanasasyangsamamenyukarkanmobiliti keatas. Apabilamerekabergerakke atasmerekatidak lagi dipanggilgurudananggotatenteratetapidengannama-namapentadbiranataupangkatdalamhierarki.

Kol. Voorhes(1984)membuatperbandinganyangmenarikantaraketenteraandenganduniaakademikyangjugarelevandenganperguruan.Kedua-duaorganisasipendidikandan ketentenaanmengeluarkanhasilyang berbeza— pendidikanmendidik manusiasementanatenteraberperang— tetapi kedua-duanyamenghadapimasalahyangsamadalammengukurhasil keluaran.Keselamatannegarayang merupakanhasilkeluarantenterasukardiukur kejayaanataukegagalannyasamasepertikecemerlanganakademikyang menjadi hasil keluaranpendidikan.Kedua-duakomuniti menghasilkankeluaran yang tidak ketara(tangible).

Persamaanantara universiti denganketenteraandaripadasegistrukturorganisasisepertiyang dikemukakanolehKol. Voonhes(1984)adalahjugarelevandengankomuniti perguruan.Sungguhpunperguruantidak mengamalkanperintahorganisasiyang terpenincisepertidalamtenteratetapijawatan dalamkepimpinanikhtisas kedua-duakomunitimi hampirsama.PanglimaAngkatanTenterabolehdibandingkandenganKetuaPengarahPendidikan.Parapengarahdi bahagian-bahagiandalamKementerianPendidikanboleh dibandingkandenganpemerintah-pemerintahKor dan Divisyen sementaraPengarahPendidikanNegenihampir samakedudukannyadenganpanglima-panglimaBniged.Persamaan-persamaanmi boleh terus disurih ke peningkatyangpalingbawahapabilasarjanmenjadiketuaterhampirdi peringkatbawah samasepertigurubesardi sekolah. Troopyang ‘berkawad’dalamperguruanialah guru-gurusekolah.

Hierarki adalahmercutanda(hall mark) organisasiberhierarkiseperti perguruan dan ketentenaan. Prinsip hierarki menyatakanbahawa

51

KEPIMPINAN,MUTIVASI DAN PRESTASI

setiapjawatan yang nendahberadadi bawah kawalandanpenyeliaansatujawatandi atasnya(Janowitz& Little, 1965). Sebagaiorganisasiberhieranki, terdapatpensamaanasasantanapengunuandenganketenteraan. Kedua-duanyamisalnya,mengandungikedua-duajenishubunganbans iaitu hubungansamaukun (symmatery) penintahdanpatuhdanhubunganstaf iaitu hubungantidak samaukur penasihatandanmaklumat(Wallace, 1971). Namunbegitupensamaanmi berakhirpadadarjahketegaranhierarki itu. Tentenaadalahmasyarakatpenntah,distratifikasikandengantegar, berpusatkandin dan boleh dipisah-pisahkan(Brotz & Wilson, 1946).

Danipada segi teori, tradisi dan imejnya, sistempangkattenteramengambilbentukpiramid yang bertenusandenganbansautoriti yanglangsungdanjelasdanataske bawah(Janowitz& Little, 1965). Strukturpangkatmempunyaidua taburanbukannyasatu pinamid: satu untukanggotabiasadansatu lagi untuk pegawai-pegawai.Di dalamtentera,kakitangantenamai terdini daripadapenajunit yang kesemuanyamenjalankantugas-tugasyang secararelatifnya baku (standard).Ketegananhienarki boleh dilihat padaadat resamnyayang antanalainmenghalangseseonangpemenintahdanipadamelepasi(bypass)ketuadibawahnyauntuk memberiperintahteruskepadaorang-orangdi bawahketuaitu (AmericanaCorporation,1972).

Walaupunterdapatstnukturhieranki dalam perguruantetapiketegaranhierarki itu tidak begitukelihatanataudirasaioleh guru-guruyang menjadiahli yangpaling bawahdalamhieranki itu. Ini mungkinkeranasekolah(iaitu tempatguru-gumbenopenasi)itu sendiri merupakanorganisasiyang tersendini(Bidwell, 1965;Allison, 1983;dan Herniot &Firestone,1984). Sebagaiorganisasitersendinbaik sekolahmenengahataurendah(Herriot & Firestone,1984),sekolahkelihatanseolah-olahterkeluar danipadacarta organisasipendidikan.Sekolahmempunyaiautonomidalam sistempendidikan. Guru-guru hampin tidak merasaihubunganmereka denganPegawaiPendidikanDaerahdansetenusnyanegendanpersekutuan.Guru besaryang merupakanketuarasmi yangterhampirdalamstrukturpin penyambungpendidikankelihatansekaligussebagaiketuayangtentinggi, dengankuasayangagakbesarberbandingdenganketuaterhampirsepertisarjandalamorganisasitentera,walaupunpadahakikatnyasekolahhanyalahsatu arasdaripadajaringanstruktunhierarki itu.

Imej sedemikianmungkinberpuncadaripadastrukturperundangan(legal) danbirokrasisistem. Sekolah,walaupunadapolisi danprosedur,

52

KONSEPDAN TEURI KEPIMPINAN

jarangsekali atau hanyasebahagiansahajadikomunikasikan. Sistemsekolahnampaknya“... memperlihatkankadartinggi keputusannendah

kekangannya,khasnyayang berhubungdenganguru-guru” (Lortie.1969:12). Apabila matlamatditetapkan, tendapatkemungkinan-kemungkinanyang ditolakansurkan.Pihakatasanhanyamengawasikoskecekapan,hartabendadanbahan-bahan,dan sedikit sangatmembeniperhatiankepadasoal-soalpengajarandalambilik darjah. Guru-gurumenjalankankenjayangberautonomitanpamemenlukanarahansegenap

masadaripadapihak yang lebih atas.Ini benbezadengantenterayang nantaianpenintahnyamemerlukan

arahanyangmengalinke bawah. Penintahtertinggi tempatberpuncanyaarahan-arahanumumadalahberhubungdenganmasalah-masalahstnategidanpengunusan.Ketika menghantanganis penintahke bawah,arahan-anahanumumditukar kepadapenintahkhususdanbudi bicara autonitipemenintah-pemenintahdi setiap lapisan dihad dan ditentukan(Lang,1969). Pemenintahteknik dan anggotatentena biasanyahanyadikehendakmmenjalankanpenintahitu. Menekatidak adapilihankecualimematuhinya.Merekahanyaboleh membuatpertimbanganberhubungdengancaramengatasi kesukanan-kesukaranluaranyangdihadapinyapadamasamenjalankanpenmntahitu (Lang, 1965).Salunanyangsama

digunakandalampengaliranmaklumatdan bawahke atas. Seseorangtidakmelangkahketuanyatanpalebih dahulumendapatkebenaranketuatenhampir(Brotz & Wilson, 1946).

Persamaanyangwujud antarakedua-duaonganisasimi, sepertiyangtelahdibincangkan,mewajarkanpengambilansampeldanipadatenteradaratbagi mewakili ketenteraandanpenguruanbagi mewakili siviliandanmenggabungkannyadalamkajiani, sementanaperbezaandi antarakedua-keduanyaseperti yangjuga telahditunjukkanmenjadikankedua-duaorganisasimi menarik untukdibandingkan.Keteganandisiplin dankawalanketat dalam nantaianpenintah dan atas ke bawah dalamorganisasiketenteraanadakemungkinanmelahirkantingkah lakupemimpin yang berbeza,atau mempunyaikesankepimpinan yangberbezakepadaparaanggotaberbandingdenganorganisasipenguruanyang, walaupuntidak sepenuhnyabenautonomi(Allison, 1983) tetapidikawaldandiatur oleh autoniti luar kelompokdengancarayang tidaktegar.

Likent menyarankanbahawaorganisasibenhmerarkimelahirkanlapisan-lapisanpemimpindalamberbagai-bagaipeningkatdalambentukpin penyambung(Blum & Naylor, 1968).Namundemikianminatkajianml bukanlahkepadasemuakepimpinandalamhierarki itu. Stone(1974)

53

KEP1MPINAN, MUTIVASI DAN PRESTASI

membezakanduajeniskepimpinanberasaskansituasitempatpemimpinberoperasiiaitu kepimpinanbersemuka(face to face)dankepimpinanjarakjauh (remote).Yang pertamaialah kepimpinandalamkelompoksosialapabilapemimpinberhubungsecaraIangsungdenganonang-orangyangdipimpinnyasepertikomuniti kampung,kelompokkenja,unit-unitpekerjaan,persatuanbeliadanlain-lain. Kepimpinanjeniskeduaberlakudalamlatarapabilapemimpinterpaksabennteraksidengankhalayakyanglebih luas danharusmenarik perhatianorang yang tidak dikenalinyasecanaperibadisepentipresidensyarikat,PerdanaMenten,wakil rakyatdan lain-lain.

Kajianmi adalahtentangkepimpinanjenispertama.Ini bensesuaiandenganpandanganCampbell(1977) bahawapertimbangantentangkepimpinanpatutdihadkankepadatingkahlaku pemimpinyangsecanabemiatdiarahkankepadausahamempengaruhitingkah laku pengikutdalamsituasibersemuka.Fokusutamakajian ialahkepadaguru besandi sekolah dan sarjandalam angkatantentera. Guru besar adalah“pegawai tadbir utamasesebuahsekolahsamaadarendah ataumenengah”(Manchak& Manchak,1982). Dia mempunyaihak untukmewujud dan menguatkuasakanaturan-aturanyang munasabahbagimemerintah dan menjalankan sekolahselagi aturan-atunanitu sesuaidengandasarpendidikan yang lebih luas, undang-undangtempatan,negenidan persekutuan. Dialah yang bertanggungjawabsecarakeseluruhankepadasemuaaktiviti sekolah.

Kepimpmnanmembawakonotasikelompokiaitu” ... duaataulebihorangyangberadadalamsituasiinteraksibersemuka,dengansetiaporangsedantentangkeahliannyadalamkelompok,setiaporang sedantentangoranglain yang dipunyaioleh kelompok”(Johnson& Johnson,1980:7).Kelompokyangdipimpin olehgurubesarialahsekolah,“satukumpulanonang yangdiasosiasikandenganaktivmti khususyang berlaku dalamsatu bangunanyang boleh dikenalpasti”(Bennet, 1974:34). Semuaaktiviti diarahkankepadapencapaianmatlamatyang tertentu. Sekolahhanyalahgagasansosial yang tidak boleh bertindak atauberfikirsendirian. Tindakanbagi pihak sekolahdiambil oleh individu atausekumpulanindividu.

Kebanyakanpengkajimenganggapsekolahsebagaisebuahbinokrasi(Bennet, 1974; Allison, 1983; Herriot & Firestone,1984), denganitu,membezakannyasekolahdarmpadalain-lain organisasiformal daripadabeberapasegi. Salah satunyaialah ciri perkhidmatanmanusiasekolahitu — laitu tabii matlamatnyayang bermasalahdan taksa,teknologinyayang tidak menanik,pergantungannyakepadakakitanganikhtisas,

54


kekuranganukunan yangbengunatentang kebenkesanandan tabiipemprosesanmanusiayangmenekankanpentingnyahubunganguru-murid. Anggota-anggotayang dominan di sekolah ialah guru-guru.Sungguhpunmurid-muridadalahpesertayang teramaidi sekolahtetapistatusorganisasimerekatidak ketara. Merekatertaklukkepadaautonitiguru-gurudandikehendakimembuat“kenja” yang diberi oleh guru tetapimerekabukanlahpekerja sepentidalam kebanyakanorganisasilain.Merekajugabukanlahbanduan(inmates)seperti yangditunjukkanolehpenghuni-penghunipenjara(Allison, 1983). Jadianggotakelompokataukomuniti sekolah yang sebenar-benamyakekal ialah guru-guru. Olehsebabitu kesankepimpinandalamkajian mi bentumpukepadaneaksiguru-guru.

Jika guru besarmenjadi ketua tenhampinkepadaguru-guru,pemimpinterhampirkepadaanggota-anggotatentenaialah sanjan. Sarjandisangkutkankepadakompeni,platon,troop ataubatenidengantujuanuntukmembantupegawaipemermntahsetiapunit itu mengekalkandisiplindanperaturanyang baik,menganahsetiapperajuritdalamtugas-tugasnya,selaindanipadamemupukdalamdin perajuntitu “apasajayang sesuaidanbenarbagi perajunt”(Bhata, 1980:189). Kelompokpimpinansarjandalam kajian mi kebanyakannyaadalahplaton kecuali bebenapakelompokkakitanganmarkaskompeni,kenani pengajian,dan unit-unitperalatandanstor. Sungguhpunketuaplaton secararasmi ialahleftenanatauleftenanmuda tetapi peranankepimpmnanlebih banyakdimainkanoleh sarjankeranatabil kerjanyayang berkaitan dengandisiplin dankakitangan. Dia adalahpemimpintidak bertauliahyang tertinggi danorang yang paling rapatdenganperajunit biasa. Oleh kerana sarjansebagaisatu jawatan wujud dalam semuaunit dalam ketenteraan,pemilihanjawatan mi sebagaipemimpindianggapsesuai.

Masalahnya,bolehkahguru besardansanjandianggappemimpin?Setengah-setengahahli psikologi membezakankonsepkepimpinandengankeketuaan(Gibb, 1969; Brown, 1975; Kellerman, 1984;Holloman, 1984;),pengurusan(Turcotate,1984; Hunt, 1985;Bennis&Nanus, 1985),pentadbiran(Knajewskm,Martin & Waldeen,1983) danpenyeliaan(Hunt, 1984). Jika dmasaskan kepada pandangan Gibb(1969)bahawakeketuaan“... dikekalkanmelalui sistemyangtersusundanbukanmelalui pengiktirafanspontanterhadapsumbanganindividukepadamatlamatkelompok” (1969:213),maka guru besardi~nsanjanhanyaboleh disebutketua, bukannyapemimpin keranamerekatidak“... dibeni autoniti secanaspontan oleh ahli-ahli kelompok yangpulamengikut keranamerekahendak,bukan kenana merekaterpaksa”(Kellerman, 1984:71).

Fokuskajianbukanlahkepadaperananataukedudukantetapikepadatabii hubungankhususantarapemimpin denganpengikut. Sebagai

55

KEPIMPINAN, MUTIVASI DAN PRESTASI

jawatan-jawatanyang tenadundalam struktur hienarki, guru besandansarjanmemanglahmenupakanketuaatau penyelia kepadaahli-ahlikelompok meneka tetapi, danipadasegi hubungan,menekaadalahpemimpinyang menepatidefinisi Fiedler(1967:8),iaitu “individu dalamkelompok yang dibeni tugas mengarahdan menyelaraskanaktivitikelompokyangnelevandengantugasataupadamasaketiadaanpemimpmnyangtelah ditetapkanmenjalankantanggungjawabutamamelaksanakanfungsi itu dalamkelompok”. Fiedlen (1967) tidak membataskanistilahpemimpinkepadaonangyang mendapatpengiktirafanspontandanipadaahli-ahli kelompok sahaja. Isunyabukanlahsamaadaseseonangitu ketuaatau pemimpin tetapi samaadaketua atau pemimpin itu memainkanperanankepimpinan atausekadarpenyeliaandan pengurusansahaja.

Cmi perbezaanantanakepimpinandenganpengunusansepertiyangdisarankanoleh Segal(1974)adalahnelevandi sini. Bagi Segal(1974),konsepkepimpinanmerujuk kepadaaktiviti dalamkelompokkerja, danmembawakonotasi pemberiancontoh prestasitugas pekenjaan. miberbezadenganpengunusanyangmerujukkepadaaktiviti yang dibuatdalamkonteksorganisasi.Pemimpinmembuat kenjayang penludibuatoleh pengikutnya;denganitu membeniteladan. Merekatidak benkata“pergi ke sana” tetapi “ikut saya”. Pengunussebaliknyatidak memberisumbangankepadadayapengeluananmelaluiprestasipeneladanantugasfungsianorganisasiitu. Dia kurangsekali kemungkinanmenjadipakardalamtugas itu.

Cini-cini kepimpinansepertiyang disarankanoleh Segal(1974)mibenarbagi guru besardan sanjan.Kedua-duanyaboleh melaksanakantugas yang dilaksanakanoleh orang-onangbawahmereka; guru besarboleh mengajar,sanjanmempunyaikepakananyangsamadengananakbuahnya. Merekaadalahonang-onangsepanaikhtisas kalaupunbukanikhtisassamasepertionang-onangyangmenekapimpin. Ketika pemimpmnmemberisumbanganmelalui penyediaancontob teladandankebolehanmembuatsendini tugas bensamakelompok, pengunusmemberisumbanganmelalui kemahirannyamenyusunsumben-sumbenonganisasiyang diarahnya. Ketika mereka“melaksana,mencapai,mengurusdanmenjalankan”sesuatu(Bennis& Nanus,1985:21),gurubesardan sarjanpenlu“mempengaruhi,memanduke arahpenjuangan,tindakan,pendapat”(1985:21) dan, denganitu, layak dipanggilpemimpin.

Teori Latar

Teoridankajiankepimpinansebagaisatucabangpsikologisosialmeng-ambil begitu banyakkonsepdanmodel yangberasaldanipadaahli-ahlifalsafahEropah,ahli-ahli psikologi danahli sosiologi (Stogdill, 1974).

56

KUNSEPDAN TEORI KEPIMPINAN

Kepimpinankini didekati melalui empatperspektifyang berbezaiaituperspektifdinamik kelompok,perspektifkonflik, penspektifkeperluandipelajari (learnedneeds) dan perspektifpenghakikiandin (self-actu-alization) (Banner-Berry& Rosenwein, 1985). Kajian mi diasaskankepadateoni-teoni KontingensiFiedler (1967), teori SumberKognitifFiedlerdan Garcia(1987) dan teoni Laluan MatlamatHouse(1971).Dua teoni yangpentamaboleh digolongkandalamperspektifdinarnikkelompok sementanayang ketiga mungkin termasukdalampenspektifkeperluandipelajani.

Pendekatan-pendekatanAwal

Pendekatantret. Usahamendekatifenomenakepimpinanbermuladenganpendekatantret. Tendapatkepercayaanyang meluaspadaawal abadke-20bahawapemimpinadalahsemulajadi; bukandibentuk(Jam,1976).Pemimpindianggaplebih tinggi kedudukannyadanipadaanggota-anggotalain dalamkelompokdandibeni sifat-sifatketuhanan.Pemimpinadalahonangkenamaanyangsifat-sifat tingginyamembujukoranglain untukmengikutnya.

Di antana penganjurutama teoni mi ialah ahli falsafahGreek,Aristotle, yang mengatakan“sejakkelahinanmereka,setengah-setengahorang ditandai oleh penundukan,sementanayang lain oleh penintah”(dipetik olehJohnson& Johnson,1985:40).Berasaskanteori Darwinismesosialyangpopulardalamkurunke-20 Wiggam(Johnson& Johnson,1985)pulamenyimpulkanbahawakelangsunganhiduporangyangpalingsesuaidan perkahwinanantaramerekamenghasilkansatukelasanistokratyang berbezasecarabiologinya danipadakelas yang lebih rendah.

Dengankepercayaanyang sedemikian,benatus-ratuskajian telahdijalankanuntukmengenalpastisifat-sifatpemimpin. MenurutJohnsondanJohnson(1985),Woodmisalnya,memenksa386 onangrajadi empatbelasbuahnegeridi EnopahBaratyanghidup antanatahun1000MasihidenganRevolusi Perancis. Kesemuarajami mempunyaikuasamutlakkepadakenajaanmeneka. Merekadikelaskansebagaikuat, sederhanadan lemah berasaskancini-cini intelek dan penibadimereka(yangdianggapbebasdanipadakekuatan atau kelemahanneganamereka).Keadaannegara-neganaitu pula dikelaskansebagaimakmur,menurunataukunangmenunjukke mana-manaarahbenasaskanstatuspolitik danekonomi. Wood mendapatiadahubunganantanapensonalitinaja-najaitu dengankeadaannegara mereka masing-masingiaitu adakecendenunganuntuk rajayang kuat memenintahnegarayang makmur.

57


Kajianmenguji teori tret selalunyamengambilbentukpenbandingansifat-sifat fizikal, intelek dan pensonalitiantana pemimpin denganpengikut.Kajian-kajianmi (lihat Cartwnight& Zander,1968)melaporkanmisalnyapemimpinadalahlebih besansaizfizikalnya (tapi tidak terlalubesar)dan lebih cerdas(tetapi tidak tenlalu cendas)danpadaanggota-anggotalain. Pemimpin yang ditenima denganbaik menunjukkanpenyesuaianyang lebih baik dalampelbagaiujian pensonaliti. Kajian-kajian yang benpusatkankemahmranpemimpin pula menunjukkanpemimpincenderungmemberilebih maklumatdanlebih kenapmembuatinterpretsi tentang situasi berbandingdenganlain-lain anggota.Kepencayaanterhadappenanantret mi jugalah yang melahirkanpandangantentangsifat kansmayangbermuladenganWeben(1968a;1968b) tetapi kemudiannyadiberi pendekatanbaruoleh House(1977).

Kajian bentahun-tahungagalmenunjukkantret-tret yang tekal(consistently)benbezaantanapemimpindenganpengikutdalamsemuakajian; membuktikantidak adanyatret khususyang boleh dikaitkansecaratekal dengankepimpinan. Selepasmembuatsorotan yangmenyelunuhtenhadapkajian-kajian tret kepimpinan,Stogdill (1969)merumuskanbahawalebih daripada 15 kajian yang disonotnyamembuktikankebanyakanonangyangmemegangjawatankepimpinanmelebihi anggota-anggotabiasa kelompoknyadan segi kecerdasan,kesanjanaan,tanggungjawabdan statussosioekonomi. Selain itu, lebih10 kajianmembuktikanbahawapemimpinmempunyaibanyakkelebihanberbandingdenganpengikut dan segi kebolehsosialan(sociability),inisiatif, kefahaman,pengetahuantentangcana menjalankantugas,keyakinandiri, kewaspadaanpadasituasi,dayakenjasama,kepopularan,kebolehanmenyesuaikandin dankemudahanbahasa.

Kesimpulanpaling jelas yang beranidibuat oleh Stogdill (1969)selepasmenyorothampir 3000 kajian benhubungdengantret dalamkepimpinanialah:

seseorangtidak menjadi pemimpin hanyakeranamemilikigabungantret-trettertentu,tetapipolaciri penibadipemimpinmestilahmempunyaihubungandengancmi, aktiviti danmatlamatpengikutnya.

(1969: 125).

Kegagalanmencari bukti-bukti yang tekal mu mungkinberpuncadaripadaempatpenkara:

(1) Ada kemungkinantret personalitimasihbelum difahamidenganjelas dankurang kebolehpercayaanpengukuran (Cartwright&Zander,1968).

58


(2) Cin-ciri onangyangmendapatkedudukankepimpinanmungkinbenbezadaripadacmi yangmembuatseseonangpemimpinben-kesanapabiladiatidak mendapatjawatankepimpinan(Cartwright& Zanden, 1968).

(3) Tret tidak benoperasmsecarabersendiriantetapisecarakombinasiuntuk mempengaruhipengikut (Stogdill, 1974).

(4) Cm pemimpinyang berkesanpadasatusituasi mungkin tidakberkesandalam situasi lain (Stogdill, 1974).

Sungguhpunteoni tret tidak dapatdibuktikansecaraempiniksebagaiboleh menerangkankejayaankepimpinan, tekanankepadatretkepimpinanterus-menerusmenjadiperhatiandalamorganmsasitenterasehinggaakhin tahun 1960-andandenganpenenbitanpanduandoktrinkepemimpinantenterayang barudi AmerikaSyarikat,kepentingantretterusmenjadifokusminatyang utama(Hunt, 1985). Di dalampanduanmi kepimpinanyangberjayadihunaikansebagaisatufungsi tentangapayang pemimpinhamsjadi (sifatpersonaliti),apayanghamsdiketahuinya(faktadanpengetahuan)danapayangmesti dilakukannya(tingkahlaku).Tekanan-tekanandiberikankepadatret-tret personaliti yang mestiditunjukkanoleh semuapemimpinkalau merekamahuberjayadalammempengaruhionangbawah.

Salahsatukajian yangagakbarudi bawahpendekatantnet dilakukanolehPeppersdanRyan(1986).Kajian mi membandingkankonsepkendiniantarapemimpindenganbukanpemimpin.Pemimpinmelihatdin menekasebagailebih namah(talkative), langsang(aggressive),disukai,penyegan(timid), pengasih(affectionate)dan lebih bercita-citatinggi.

Pendekatanfungsian. Rasa kecewadenganpendekatantretmengalihperhatianparapengkajikepadapandangankepimpinanyangmenekankanciii kelompok dansituasi kelompok itu. Kajian-kajian dibawahtradisi mi tidak lagi cubamencaritret-tnetpemimpintetapi cubamenjawabsoalanapakahtindakanyang dikehendakioleh kelompokdibawithkeadaan-keadaanyangberbezakalaumerekainginmencapaitugasataulain-lain keadaanyangdikehendaki,danbagaimanaanggota-anggotakelompokyang benbezamengambilbahagiandalamtindakan-tindakankelompok itu (Cartwnight & Zanden, 1968). Kepimpmnandianggapsebagaimelaksanakanfungsi kelompok. Olehsebabitu, ia mengandungitindakananggota-anggotayang membantumenetapkanmatlamatkelompok, menggerakkankelompok ke arah matlamat,memperbaiki

59

KEPIMPINAN. MUTt VASt DAN PRESTASI

kualiti intenaksiantaraanggota-anggota,membinakejelekitankelompokdan memastikanadanyasumber-sumberbagi kelompok.

Matlamatutamapendekatanmi ialah untuk mencanijenis tingkahlaku yangperlu untuk kelangsunganhidup kelompokdan pencapaianmatlamat. MenurutCantwright danZander(1968),kebanyakanobjektifkelompok boleh disimpulkan di bawah satu danipadadua penkara:pertamapencapaianmatlamatkelompok yang tententu dan kedua,penyelenggaraan(manitenance)ataupengukuhankelompokitu sendiri.mi bermaknasetiap tingkah laku dalam kelompok mestilahdapatmenyumbangkepadapencapaiantugasdanpenyelenggaranankelompok.Sungguhpunkedua-duaperananmi boleh dimainkanoleh mana-manajuga anggotadalam kelompok tetapi Bales dan Slater (1969) dalamekspenimen-eksperimenmakmal merekamenunjukkanpembezaankerapkaliberlakudi antaraorang yang menekankanpencapaiantugasyang memuaskankeperluan emosi dansosialanggota-anggota.

Pemimpin jenispertamaiaitu pengkhusustugas, ‘mewakili’ nilaitugas anggota-anggota.Jenis kedua,pengkhusussosioemosi,pula‘mewakili’ lain-lain nilai dan sikapyangcenderungdiganggu(disturbed),kurang dipentingkan(deemphasized),terancamatau ditindas (re-pressed)oleh keperluan-keperluanuntukmenyelesaikantugas(Bales&Slater,1969).Fungsi-fungsimi mungkindijalankanolehseonangindividuataudikongsi bersamaoleh ramai orang dalam kelompok. Cirikepimpinan,oleh sebabitu, mungkin dimiliki oleh mana-manajugaanggotakelompok.Pendekatanfungsian berkembangdi bawah KurtLewin danipadapenteoriandan kajian-kajian dalamdinamik kelompokdandalampergerakanhubunganmanusia(Spotts,1976). Masalahnyadenganpendekatanmi ialah mengandaikankunangnyakefleksibalandipihakpemimpin yang dikatakansamaadamementingkantugassahajaatauhubungansahajadan tidakboleh memiliki ciri-cini kombinasiantarakeduanya(Barner-Barny& Rosenwein,1985).

Pendekatantin gkah laku. Perasaantidak puas hati denganpendekatantret juga telah melahinkanteoni tingkah laku yang cubamenenangkanfenomenakepimpinanberasaskanpolatingkah laku yangdidefinisikansebagaitindakanataugayapemimpin. Banyakteori tingkahlaku yang telah diuji; kesemuanyamengandungiunsur-unsunyangsepunya.Padapeningkatawal,kira-kira sekitartahun-tahun1940-ankeawal 1950-an,pengkaji-pengkajidi Universityof Michigan(Fleishman,1973) mencadangkanbahawatingkah laku kepimpinanpemimpinbolehdihuraikan seçi’anjang dimensi dan satu hujung tingkah laku yangberpusatkanpekenja ke hujung lain tingkah laku yang berpusatkan

60


pengeluaran.Yang pertamadianggapmenghasilkankesanyang positifberbandingdenganyang kedua.

Pandanganyanghampirsamamuncul dalamkajian-kajiandi Ohio

State University (misalnyaFleishman & Harris, 1969) yang cubamengenalpasti dimensi-dimensitingkah laku kepimpinanmelalui kajian-kajian empirik yangberterusantentangtingkah laku pemimpindalamorganisasi.Pandanganmi menganggapkajian-kajiankepimpinanharusbertumpukepadatingkah laku pemimpin yang boleh dilihat bukankepadatret-tret. Walaupunpadamulanya14 dimensitelahdikenalpastitetapi hanya dua yang didapati benar-benarmewakili tingkah lakupemimpiniaitu pendayautamaanstrukturdantimbangrasa(Fleishman,1973).

Pendayautamaanstrukturtermasuk“... tingkah laku apabilapenyelia(pemimpin)mengorganisasidanmendefinisikanaktiviti kelompok danhubungannyadi dalam kelompok” (Fleishman & Harris, 1969:346).Pemimpinmendefinisikanperananyang dijangkanyaharusdimainkanoleh setiapahli, memberitugas,merancanglebih awal, menetapkancaramembuatsesuatudanmenolaksupayapengikutgiat dalampengeluaran.Timbangrasapula termasuk“tingkah laku yang menunjukkansalingpercayamempercayai,hormatmenghormatidankemesraansertahubungbaik antarapenyelia dengankelompok” (1969:346). Nama-namalainyang diberi kepadadimensi mi ialah orientasitugas lawan orientasipenyelenggaraanatauorientasi pengeluaranlawan orientasi manusia(Sashkin& Lassey,1983). Selaindaripadaduadimensiyangmasyhurmi, Lewin, Lippit danWhite (1939) menghasilkanpendekatantingkah

laku tiga dimensiiaitu autokratik,demokratikdanlaissezfaire sementaraBowersdanSeashore(1969)mengenalpastiempatfaktor dalamtingkahlaku pemimpin iaitu sokongan,pemudahaninteraksi,pemudahankerjadanpenekananmatlamat.

Kajian-kajian awal (Fleishman & Harris, 1969) menunjukkantimbangrasaberkorelasinegatif tetapisehinggake titik tertentusahaja

sementarapendayautamaanstruktur berkorelasipositif, juga sehinggake titik tertentu,denganrungutan(grievances).Keputusanyang samadiperolehibagihubungankedua-duadimensidengantukarganti pekerja(turnover). Apabilakedua-duatimbangrasadanpendayautamaanstrukturdigabungkandidapatirungutanberlakulebih kerapdi kalangankelompok

yangpemimpinnyarendahdalamtimbangrasatidak kira sebesarmanapun tekanankepadapendayautamaanstruktur. Bagi pemimpin yangtinggi timbangrasa,pendayautamaanstrukturbolehditingkatkantanpamenjejaskanrungutantetapitidak sebaliknya.Timbangrasayang tinggi

61

KEPIMPINAN.MOTIVASt DAN PRESTASI

boleh mengimbuhkanstruktur yang tinggi sedangkanstruktur yangrendahtidak dapatmenggantikantimbangrasayangrendah. Keputusanyang hampir samadiperolehi dalamhubungankedua-duanyadengankadartukar ganti pekerja.

Kelemahanyang paling serius dalamkajian-kajiankesantingkahlaku pemimpindi bawah tradisi pendekatantingkah laku terletakpadapergantungannyayang berlebihankepada ‘korelasi statik’nya (YukI,1981). Hubunganyang signifikan tidak menjamin sebabakibat. Biladidapatiadahubunganpositifdi antaratingkahlaku timbangrasadengankriteriakeberkesananpemimpinsepertiprestasi,misalnya,tidaklahdapatdipastikanapakahfaktortimbangrasaketuayang menyebabkanbaiknyaprestasiatauketuaakanbertimbangrasakepadaorangbawahnyakeranaterpengaruhdenganprestasimerekayang baik.

Keputusantentang kesignifikananhubunganjugatidak tekal antarasatukajiandengankajianyanglain. Kajian-kajianmakmalmenunjukkantimbangrasa dan pendayautamaanstruktur memberi kesankepadaprestasitetapi bentukhubunganitu berbeza-bezadaripadasatukajianke kajian lain (YukI, 1981). Kajian-kajian lain menunjukkansebabmusababberoperasidalam dua arah. Hubungan-hubunganyangdiperolehisamaadasecaralangsungatauterhaddanbersyarat(Sashkin& Garland,1979).Oleh keranaadanyapercanggahankeputusaninilahKerr et al. (1974) telah menyarankankemungkinanfaktor-faktorsituasimenjadipenyederhanakepadahubunganantarapendayautamaanstrukturdan timbangrasadengankriteria. Bahkan,kebanyakanperbendaharaankajian lapangansejakpertengahantahun 1960-ansehinggakini bolehdicinkanoleh keghairahanmencaripembolehubahpenyederhanayangmengatur,mensyaratataumelemahkanhubungantingkahlaku pemimpin(iaitu timbang rasa dan pendayautamaanstruktur) dengansikap atautingkah laku pengikut (Sashkin& Garland,1979).

Teori KontingensiFiedler

Keghairahaninilah yang memulakanusahauntukmelihat kepimpinansebagaibercoraksituasi;kepimpinanbukanlahapakahgayayang terbaiktetapigayamanakahyangpaling berkesanbagi sesuatusituasiitu (Jam,1976b). Orientasimi mengandaikanbahawatidaklah munasabahuntukmenjangkakanbahawaseseorangpemimpin boleh melakukansegala-galanyapadasetiapmasalebih baik daripadaoranglain (Spotts,1976).Tretdankemahiranyangmencirikanpemimpinyang‘baik’ akanberbeza

62


daripadakelompokke kelompokdan daripadasituasike situasi. TeoriKontingensiFiedler (Fiedler, 1967),TeonSituasiHersey& Blanchard(1977),TeonLaluan— Matlamat(House,1971; 1973;House& Dessler,1974;House& Mitchell, 1974),teori adaptif-ReaktifOsbomdanHunt(1975), kesemuanyamengemukakanberbagai-bagaipembolehubahsituasiyangdianggapmenjadipenyederhanakepadahubunganantaratingkah laku dengankriteria keberkesanan.Hunt (1985),dengantepatsekali, menggelarteori-teori mi sebagaimodel kontingensiperingkatpertamadengankemunculansatu lagi kumpulan model kontingensigenerasikeduayang dinamakannyaModel Kepimpinan PelbagaiPengaruh(the Multiple InfluenceModel of Leadership;MIML) (Hunt& Osborn,1982).

Istilah kontingensitidak bermulasehinggalahFiedler (1964; 1965;1967) mengemukakanmodelkontingensinyaberasaskanandaianbahawajenis sikap dan tingkah laku kepimpinanyangpaling berkesanadalahbergantungkepadasituasitugas kelompok. Teori mi bermulasebagaipendekatantret (Sashkin & Garland, 1979) keranaFiedler (1967)menumpukanperhatiankepadaaspeksikap pemimpin. Fiedler (1967)padamulanyamenghipotesiskanbahawapersepsipemimpin terhadaprakan-rakansekerjanyamencerminkansikappentingyangrelevandengantugas dan mi akan mempengaruhiinteraksi dan prestasikelompok.Namunbegitu korelasiyang signifikandanpositif antaramarkat-markatpersepsiantaraperseoranganpemimpindenganprestasidalamsatukajianseringdidapati tidak signifikan dan negatifdalam kajian lain. Makabagi menarikmakna psikologi daripadapenemuan-penemuanyangsignifikan tetapi berkonflik itulah Fiedler mengembangkanteorinyamenjadi teori kontingensi(Fiedler, 1964).

Situasi kepimpinan. Model mi menetapkanjenis situasi tempatseseorangpemimpin yang tinggi LPC-nya lebih berkesandaripadapemimpinyangrendahLPC-nya.Sepertiyangtelahdihuraikanterdahulu,terdapatlimainterpretasiyang berbezaterhadapmarkat-markatLPC mi.Interpretasibeliau yang terakhir (Fiedler, 1972) mengambil bentukhierarki motif dan interpretasiinilah yang digunakansehinggakiniwalaupunadacadanganterkemudiansupayaLPC diinterpretasikandalambentuk nilai-sikap (Rice, 1978). Hubunganantarakedua-duahierarkimotif (LPC-tinggi dan LPC-rendah)mi dengankriteria keberkesananbergantungkepadapembolehubahsituasiyangkompleksiaitu hubunganpemimpin— pengikut, struktur tugas dankuasajawatan.

63

KEPIMPINAN.Mon VASt DAN PRESTAS!

Hubunganpemimpin — pengikut melibatkan“...sejauh manapemimpin secaraperibadi diterima dan disukai iaitu hormat dan taatsetiaanggota-anggotakepadapemimpinitu” (Fiedler, 1969:232). BagiFiedler(1964,1967, 1969)mi adalahunsurterpentingdalammenentukanpengaruhpemimpin dalam kelompok kecil. Pemimpin yang diterimasepenuhhati atau yang mengilhamkantaat setia sepenuhdan tidakberbelahbagi tidak memerlukantanda-tandapangkatatau kuasayangdiberi olehorganisasiuntukmembuatorang-orangnyamenjalankankerja.Anggota-anggotanyabahkan,mungkin bekerja dengannyauntukmenentangkepentinganorganisasi.Hubunganin bagi Fiedler (1967),mungkin menjadi kuat sepertihubunganbapa— anak dalamprosespsikoanalisisFreud (1922). Ini sangatbenardalamkelompok-kelompokyang anggotanyabergantungkepadakemahirandankebaikanpemimpinsepertidalamkelompokbilik darjahdi managuru adakuasakepakarandalammatapelajaranberkenaan.

Pemimpin yang tidak begitu baik hubungannyadenganpengikutboleh dipatuhihanyadenganbersyarat, misalnyadenganmengenakantuntutan tugasatau membenarkanpengikut-pengikutmengambilbahagiandalam keputusan. Pemimpinyang samasekali ditolak olehanggota-anggotakelompoknyaberadadalamkeadaanyang susah.Hanyadenganmengekalkankawalanyang kerasterhadapkelompoknyabarulahdia boleh mengekalkandayapengeluaranpadatahapyangmunasabah.Kerja-kerja mungkin disabotajdan mi menambahkesukarankepadapemimpin.

Dimensikeduapentingnyadalammembentuksituasiialah strukturtugasiaitu darjahsejauhmanatugasdidefinisikan(Fiedler, 1969). Tugaskelompok adalah diberi oleh organisasiyang memiliki kelompok ituuntukmencapaimatlamatnya.Bila strukturtugastinggi, makaorganisasi,melalui ketuakelompok, boleh mengawal sejauh manatugas akandilaksanakan.Sesiapajuga yang melakukankesalahandenganmudahakandapatdilihat. Ini tidak mungkindilakukandalamtugas-tugasyangkabur dan tidak berstruktur. Pemimpin tidak tahu atau tidak bolehmengawal langkah-langkahyang perlu untuk mencapaihasil yangberjaya. Bahkanpemimpintidakboleh menyebutbagaimanasebenarnyabentukhasil yang berjaya. Tugasyangsepertimi tentulahmeletakkanpemimpin dalam keadaanyang sukar berbandingdengantugas yangboleh diprogramdenganteratur dan terkawal.

Strukturtugasdidefinisikanoleh Fiedler (1967)berasaskanempatdimensi: Pertama,kebolehsahankeputusan(decision ver~fiability)—

darjahsejauhmana ‘betul’nya sesuatupenyelesaianataukeputusanboleh

64


ditunjukkansamaadadenganrujukankepadaautontiatauprosedurlogikataudenganmaklumbalas. Kedua,kejelasanmatlamat— darjahsejauhmanakeperluantugas dinyatakandenganjelas atau diketahui olehanggota-anggotakelompok. Ketiga, kepelbagaianlaluan (path multi-plicity) — darjahsejauhmanatugasboleh diselesaikandenganberbagai-bagaiprosedur(beberapalaluan berbezamenujuke matlamat,beberapaalternatif kepadapenyelesaian,beberapacara bagaimanatugas bolehdisempumakan).Keempat,penetapanpenyelesaian(solutionspecificity)darjahsejauhmanaadanyalebih daripadasatu penyelesaian.

Dimensiketigadalamsituasikepimpinanialah kuasajawataniaitu“sejauhmanajawatan itu sendiri membolehkanpemimpin membuatanggota-anggotakelompoknyamematuhiatau menerimaarahandankepimpinannya”(Fiedler, 1967:22). Ini termasuklahganjarandan kuasaisbat (sanction) yang ada pada pemimpin secararasmi atau tradisi.autoritinyakepadaorang-orangnyadandarjahsejauhmanaautoriti tudisokongoleh organisasitempatkelompok beroperasi(Fiedler, 1964).Kuasa pemimpin berkaitan secaranegatif dengankuasapengikut.Pemimpin yang boleh mengambildan membuangkerja, menaik danmenurunkanpangkat, boleh mendapatkepatuhanyang lebih daripadapemimpinyang tidak mempunyaikuasa-kuasaitu.

Fiedler (1967) menyarankanketiga-tigadimensi mi bergabungmembentukkeberuntungansituasiyangmenganjurdan satuhujungyangsangatmenguntungkanpemimpinke satu lagi hujungyang amattidakmenguntungkanpemimpin. Dalam kajian-kajian empirik modelkontingensi,setiappembolehubahmi didikotomikanuntuk menghasilkanlapan sel keberuntungansituasi. Jadi kelompok yang termasukdalamkumpulan paling tinggi keberuntungannyaialah yang mempunyaihubunganpemimpin— pengikut yangbaik, struktur tugas yang tinggidankuasajawatan pemimpinnyayang kuat. Kelompok paling rendahkeberuntungannyapulamempunyaihubunganpemimpin-pengikutyangtidak baik, rendah struktur tugasnyadan lemah kuasajawatannya.Dengànmengandaikanbahawakepimpinanmudahdilaksanakanapabilapemimpin diterima, apabilatugasnyajelas, tetap dan tidak taksadanbila pemimpin adakuasauntuk memaksadan menyuruhpengikutnyasupayabertindak(Chemers& Rice, 1974),bolehlahkelapan-lapansituasiitu diatur mengikut darjahkeberuntungannyakepada pemimpin iaitudaripadasituasiyangpaling menguntungkanke situasiyang paling tidakmenguntungkan.

KepadananLPC dengan situasi. Denganmengetahuihubunganantara LPC denganprestasidan keberuntungansituasi, bolehlahditentukansamaadasituasiyang berbezamemerlukanjenissikap yang

65


berbezadi pihakpemimpin. Ini dilakukandenganmemplotkankorelasiantaramarkatLPC pemimpindenganprestasikelompokbagi setiapjenissituasi tugaskelompok. Teori mi (Fiedler, 1964) mencadangkanpemimpin LPC-rendah(yang termotivasi oleh tugas) lebih berkesandalamsituasi yangsamaadasangatmenguntungkanatauyang sangattidak menguntungkan.Pemimpin LPC-tinggi (yang termotivasi olehhubungan)pulacenderungberprestasibaikdalamsituasiyang sederhanakesukarannya.

Teori mi cubamenunjukkanbahawakedua-duajenis pemimpmnberprestasibaik dalam setengah-setengahsituasi dan tidak baik dalamsituasi-situasilain. Olehsebabitu tidaklahtepatuntukbercakaptentangpemimpin yang ‘baik’ atau ‘buruk’; keadaanyang sebenarnyaialahseseorangpemimpinberprestasibaik dalamsatusituasitetapitidak baikdalamsituasilain (Fiedler, 1967).Implikasidaripadakenyataanmi ialahbahawaprestasipemimpin bergantungkepadasituasi di manadiaditugaskandi sampingpersonalitinya.Olehitu perbaikanorganisasibolehdicapai sama adadenganmerubahpersonaliti dan sistemmotivasipemimpin— yangtentunyamerupakanprosesyang amatsukardantidakmenentu— ataudenganmerubahkeadaansejauhmanasituasi memberikuasadanpengaruhkepadapemimpin.

Penilaian teori. Model kontingensiFiedler (1967) telah disahkandalamberbagai-bagailatar denganmemperolehikeputusanyang berbeza-beza. Fiedler(1971),ChemersdanRice (1974),Rice (1978)danHosking(1981)telah menyorotkajian-kajianpengesahanyang pemahdijalankan;antaranyadalamfirma elektronik, pasukanlatihan awam, kelompokkepimpinanbengkelpengembanganeksekutif,danberbagai-bagailagikelompokeksperimen.Hosking(1981)berpendapatFiedlertelahberjayamenghasilkanteori perintis danambisiustetapi kuranglengkap,lemahdan segi metodologidanteori sertakurangmendapatsokonganempiriksedangkanChemersdan Skrzypek (1972) mengemukakankajianbercorakeksperimenyangterbaikuntukmengujimodel mi. Rice(1981)pulamenunjukkanselaindaripadaprestasi,kepuasanorangbawahjugaboleh menjadiukurankeberkesanandalamteori mi.

Kekuatanmodel Fiedler terletakpadausahanyamenggabungkantret pemimpin denganfaktor-faktor situasi sebagaipenentu-penentukeberkesanankepimpinan.Dalam kajian dan perlanjutanteorinyakemudian Fiedler (1974; 1979) memasukkanpula pembolehubah-pembolehubahkecerdasandanpengalamanyang,denganitu, menghalusidan memperkemaskanlagi penentusituasi kepadakeberkesanan

66


kepmmpinan(Chemers& Rice, 1974) di sampingmempenluaskanciri-ciri pemimpinyangsebelummi terhadkepadastruktunmotivasi sahaja.

Fiedler (1979)misalnya,menunjukkantekananyangwujud antanapemimpindenganketuadi atasnyamenjadi faktor penyederhanayangpenting. Dalamkeadaantekanan(stress) rendah,hubunganpositifantarakecerdasanpemimpin denganprestasimeningkat. Dalam keadaantekananamattinggi pengalamanpemimpinpulaberkorelasipositif secanasignifikan denganprestasi. Penemuan-penemuanterkemudianmimenjelaskantekananantanaperseoranganterutamadenganonang atasyang terhampirmemberikesankepadakebolehanindividu menggunakankebolehanintelek dan pengetahuannya.Pemikirankreatif danpenyelesaianmasalahmemerlukanpersekitaranantarapenseoranganyangbebasdaripadatekanan. Sebaliknya,pengalamanpula bengunahanyaapabilatekanandenganorang atas tinggi.

Fiedlertidak benhentisekadaritu. Beliau telah mengejutkanduniakepimpinan denganmenghasilkankaedahmemperbaikikeberkesanankepimpinanbenasaskanmodelnyamelalui konseppemadananpemimpin(the leadermatch;Fiedler,Chemers& Maher, 1977).Walau apapun,teori kontingensitelah ditunjukkan sebagaimempunyaipelbagaikelemahandansegiketekalandalaman,ketekalanluaran,ciri-ciri operasidan keumuman (Schriesheim& Kerr, 1977). Fiedler juga gagalmenjawabsoalan bagaimanadan mengapagayakepimpinantertentusesuaibagi situasi tertentudan tidak dalam situasi lain. HerseydanBlanchand(1983) menganggapFiedlen cenderungmembuatandaianketingkahlakuandanipadadata yang dipenolehi melalui ukuran sikapsepenti LPC tanpamenunjukkanbagaimanatingkah laku itu bolehberlakumelalui sikap itu. Kerapkali misalnya,beliau merujukkepadaLPC-rendahsebagai pemimpin yang mengurus,mengawal danmengarah...“ (Fiedler, 1969:236)dan kepadaLPC-tinggi sebagaipemimpinyangtidak mengarah,mua(permissive)danbertimbangnasa”Fiedler 1969:236);menandakanbeliau mengandaikanLPC telahditerjemahkandalambentuktingkah laku. Oleh sebabitu, seperti kataAshour (1973), model mi nampaknyamembuat ramalan tanpamenerangkansebab-sebabkepadaramalanitu.

Teori Laluan-Matlamat

Sarananteori. Kelemahanteori Fiedleryangdisebutdi atastelahdi-atasiapabilasatulagi modelkontingensidikemukakanolehHouse(1971;1973) dan kemudiannyadipenhalusioleh HousedanMitchell (1974)

67


danHousedanDessler(1974). SepertiFiedler,teoni Houseadalahjugateori kontingensi tetapi tidak sepenti Fiedler, ia tidaklah bolehdigolongkandalam teoni tret (Sashkin& Garland, 1979). Teori mi,sebaliknyabertolakdanipadateoni tingkah laku keranaia menumpukanperhatiankepadatingkahlaku pemimpinsamasepentiyang didefinisikandalamkajian-kajiandi Ohio Statetetapi tidak sepertiteoni tingkahlaku,House(1971)mencadangkanpembolehubahpenyederhanasituasiyangtidak terdapatdalamteoni tingkah laku dan,bahkan,merombaksemuladimensi tingkah laku kepimpinan (House & Dessler, 1974) untukdisesuaikandenganproposisi teorinya.

Sepertijuga teori kontingensiFiedler (1967), teoni mi padamulanya(House, 1971; 1973) dikembangkanuntuk menerangkanprestasikerjatetapi kemudiannyadipinda(House& Dessler,1974;House& Mitchell,1974) untuk, sebaliknya,menerangkanhubunganantaratingkah lakupemimpin denganmotivasi pengikut. Versi terakhir mi tidak lagimemasukkanprestasidankepuasansebagaikniteriatetapi memberikanfokus kepadakeadaankhususpsikologi pengikut yang dipercayaimengesanimotivasi pengikut sepertijangkaan,kepuasandalaman,kepuasanluarandankejelasanperanan(Schniesheim& Kerr, 1977).Iadinamakanteori laluan-matlamat(path — goal) keranaperhatianutamanyaialahkepadacarapemimpinmempengaruhipengamatanorangbawahterhadapmatlamatkerja,matlamatpenbadidanjalan(atauhaluan)ke arah pencapaianmatlamatitu.

Teori laluan-matlamatberakardalam teoni umum motivasi yangdinamakanleonjangkaan(Mitchell, 1974). Sepertiyangtelahdihuraikanterdahuluteonijangkaanmenganggapsikapindividu (misalnya,kepuasanterhadappenyeliaandan kepuasankenja keselunuhan)atau tingkahlakunya (misalnya,tingkah laku pemimpinatau usahakerja) bolehdiramalkandanipadaduaperkara: Pertama,darjahsejauhmanapekenjaanatautingkahlaku dilihat sebagaimembawakepadahasilyangberbagai-bagai(jangkaan)dan kedua,penilaianterhadaphasil itu (valens). mibenmaknamanusiaakanberpuashati denganpekerjaanmerekajikamenekamerasakanbahawaiamembawakepadabenda-bendayangdinilaitinggi, dan menekaakanbekerjakuat kalaumenekapercayayang usahamerekaakanmembawakepadabendayang dinilai tinggi.

Teori Laluan-Matlamatmenganggaptingkahlaku pemimpinadalahrelevan denganjangkaan-jangkaani. mi dijelaskan melalui empatproposisibenikut: House(1971; 1973):

(1) Fungsimotivasipemimpinialahuntukmeningkatkanvalenskasarpositif (positivenett valence)yang dikaitkan denganpencapaian

68


matlamat-kerja;meningkatkanvalenskasarpositifyang dikaitkandenganlaluan(tingkah laku) ke arahpencapaianmatlamat-kenja;danmeningkatkankeyakinanbahawapencapaianmatlamat-kerjaakan membawakepadanatijah penibadi sertakeyakinandanbahawatingkah laku tertentuakanmembawakepadapencapaianmatlamat-kerja.Secaramudah,mi bermaksudfungsi motivasipemimpinmengandungiusaha-usahauntukmeningkatkanhabuanpenibadikepadaorangbawahkeranamencapaimatlamatkerjadanmembuatlaluanke arah habuanmi mudah dilalui dengancaramemperjelaskannya,mengurangkansekatandan jerangkap(pit-

falls), dan sambil itu meningkatkanpeluang-peluanguntukmendapatkankepuasanperibadi.

(2) Dalam meningkatkaninstrumentaliti tugas dengancaramemperjelaskanhubungan laluan-matlamat,tingkah lakupemimpinmempunyaikesankemotivasianyang positif keranaiamengurangkanketaksaantugas atau membolehkankawalandikenakan dan luar. Penguranganketaksaantugas bolehmeningkatkanmotivasi keranabagi orang bawah ketaksaanmempunyai valens negatif dan selalu dikaitkan denganinstrumentaliti laluanrendah(dianggapsukardicapai). Kawalanyang dikenakan dan luar boleh memotivasikankerana iamembolehkanperuntukanvalensbergantungkepadatingkah lakuyang dikehendaki.

(3) Apabila usahapemimpin untuk menjelaskanhubunganlaluan-matlamatbertindih dengankeadaanyang ada, maksudnyabilahubunganlaluan-matlamatsudahjelaskeranatugasberbentukrutinataukeranakawalanobjektif yangditetapkanoleh sistem(objectivesystem-fixedcontrol), usaha-usahapemimpin untuk mem-penjelaskanhubungan laluan-matlamatakan menghasilkankawalan luaranyang tinggi dan akandilihat oleh orang bawahsebagaibertindih (redundant).Kawalanmi boleh mengurangkankepuasanwalaupunia mungkinmeningkatkanprestasi.

(4) Tingkah laku pemimpin yang diarahkankepadapemuasankeperluan orang bawah akan menghaSilkanprestasiyangmeningkatjika kepuasanitu meningkatkanvalenskasar positifyang dikaitkan denganusahayang diarahkepadamatlamat.

Teoni i, pendeknya,mencadangkanbahawasalah satu fungsi•;trategikpemimpinialah menggalakkankeadaanpsikologi orangbawah

69

KEPIMPINAN,MOTIVASt DAN PRESTASI

yang menghasilkanmotivasi untuk berbuatbaik atau menghasilkankepuasandalamkerja(House& Dessler,1974). Fungsi-fungsistrategikmi meliputi usaha(1) mengenalpastidan/ataumeningkatkankepenluanorang bawah kepadahasil yang dikawal oleh pemimpin, (2)meningkatkanhabuanperibadikepadaorangbawahkeranamencapaimatlamat— kerja, (3) membuatlaluanke arahhabuanitu mudahdilaluidenganmemberi latihan (coaching)dan arahan(4) membantuorangbawah menjelaskanjangkaan-jangkaan,(5) mengunangkanhalangan-halanganyang mengecewakan,dan (6) meningkatkanpeluang-peluanguntuk mendapatkepuasanpenibadi yangberkontingenkepadaprestasiyangberkesan.Pemimpinharusmenyediakanlatihan,panduan,sokongandanganjaranyang perluuntuk onangbawah supayamempermudahkanprestasiyangberkesandan memuaskan,yang tanpakepimpinantidakwujud dalampersekitaran.

Teoni laluan-matlamatberhasratuntukmenerangkankesanempatjenis tingkahlaku khususpemimpiniaitu kepemimpinanmengarahatauinstrumental,sokongan,penyentaandan berorientasipencapaiansepertiyangtelahdihuraikandalambahagianyang lalu. Teori mi menekankanbahawabukansemuatingkah laku pemimpindikehendakidalamsemuasituasi(Nadler,Hackman& Lawler, 1979).Kadang-kadangyang pentingialah maklumat dan kepakaran,kadang-kadangpula sokongandanpeneguhan(reinforcement).Padamasayang lain puma pemimpinperlumembeni perhatiankepadaaspekmaklumat dan aspekantaraperseorangandalam peranannya.Pemimpin yang samabolehmenunjukkanmana-manatingkahlaku dalampelbagaisituasi. Misalnya,pemimpin boleh menunjukkantingkah laku mengarahkepadaorangbawahdalamsetengah-setengahkeadaandanbertindakdalambentukpenyertaandanmenyokongdalamkeadaanlain. Oleh sebabitu, Housedan Dessler(1974)menolakkaedahtradisi mencinikanpemimpinsebagaisama adatinggi penyentaan,sokongan,dan menganah. Pemimpin,sebaliknya,berbezadalam fesyen tertentuyang digunakanuntukmenyeliaorangbawah.

Penyederhanasituasi. Menurutteori laluan-matlamattingkah lakukhususpemimpin yang akanmembawakepadatercapainyafungsimotivasi kepimpinan ditentukanoleh situasi di manapemimpinberoperasi. Ketika membicarakantingkah laku kepimpinandalambahagian terdahulu, telah dinyatakan bahawaada dua kelaspembolehubahsituasi yang dicadangkanoleh teoni mi iaitu ciri-cinipengikutdan tekanandantuntutanpersekitananyanghamsdiatasi olehorangbawahuntukmencapaimatlamatkerjadanmemuaskankehendak

70


mereka.Berhubungdengancmi pengikut,teori mi mengatakanbahawatingkahlaku pemimpinakandianggapsebagaiboleh diterimaolehorangbawah jika mereka melihat tingkah laku itu menjadi puncasemerta(immediate)kepadakepuasanatausebagaialat kepuasanakandatang.Misalnya, diramalkanbahawaorang bawah yang tinggi keperluanperdampingan(affiliation) danperkenanansosial(social approval)akanmelihat tingkah laku pemimpinyang ramah-tamahdanbertimbangnasasebagaikepuasansemertanya.Orangbawah yang tinggi keperluanpencapaiannya(achievement)pulamelihattingkah laku pemimpinyangmenjelaskanhubunganlaluan-matlamatdanmenyediakanmaklumbalassentaberonentasitugas sebagaimemuaskan.

Cmi lain orang bawah yang dicadangkansebagaipembolehubahpenyederhanasituasi dalam teoni mi ialah persepsimenekaterhadapkebolehanmerekasendiri dalam menghadapituntutan-tuntutantugas.Makin tinggi darjahkebolehanamatan(perceivedability), makasemakinkunangkebolehanmenenmatingkah laku mengarahdan latihan. Dalamkeadaanbegini ia tidak memberikesanpositif kepadamotivasi.

Aspekkeduasituasiyang dicadangkansebagaipenyederhanadalamteorimi ialah persekitaranorangbawahyangmengandungifaktor-faktoryang tidak adadalam kawalan orangbawah tetapi penting kepadapemuasankeperluannyaatau kepadakebolehannyamembuatprestasiyang berkesan. Ada tiga klasifikasi persekitaranyangluas berhubungdenganpenyederhanapersekitaran(House& Mitchell, 1974) iaitu (1)tugas orangbawah; (2) sistem autoniti formal organisasi; dan (3)kelompokkerjaasas. Pengaruhtingkah laku khususpemimpinke atasmotivasi orangbawahboleh diramalkandenganmenilai keadaanpersekitaran.

Faktor persekitaranbertindakterhadaporang bawah melalui tigacara: pertama,denganmenjadi rangsanganyang memotivasidanmengarahorangbawahuntukmelakukanoperasitugasyangperlu;keduabertindaksebagaikekangan(constraint)kepadavariansdalamprestasi;dan ketiga,menjadi peneguh(reinforcer) keranamemanduke arahprestasiyangdikehendaki. Berhubungdenganpersekitaran,teoni mimenyatakanbila hubunganlaluan-matlamatketarakeranatugasbensifatrutin, normakelompokyangjelas,kawalanobjektif sistemautoniti yangformal, usaha-usahapemimpinmenjelaskanhubunganlaluan-matlamatbertindih dandilihat sebagaikawalanketatyang tidak penluoleh onangbawah. Kepuasanbolehmenurunwalaupunprestasimungkinmeningkat.

Berhubungdenganpersekitaranjuga,teori mi menyatakanbahawa,semakintugastidak memuaskanmakasemakinmendendamorangbawah

71

KEPIMPINAN, MUTtVASt DAN PRESTASI

terhadaptingkah laku pemimpin yang diarahuntukmeningkatkandayapengeluaranataumengenakankepatuhankepadaaturandan prosedurorganisasi.Teoni mi jugamenganggaptingkah laku pemimpinmenjadimotivasi selagi ia menolongorangbawah mengatasiketaktentuanpersekitanan,ancamandanipadaoranglain atau danipadapunca-puncakekecewaan.Tingkah laku mi meningkatkankepuasandengankontekskenjadanmenjadimotivasi selagiia meningkatkankemungkinanbahawausahamembawakepadaganjaranyangdinilai tinggi.

Hubunganlaluan-matlamatmi dirumuskanolehHousedanMitchell(1974) sepertiJadual2.1.

Jadual 2.1 1-lubungansebabakibat teori laluan-matlamat

Tingkah lakuPemimpin

FaktorKontingensi

Sebab Sikap & TingkahOrang bawah

Mengarah/Instrumental

Sokongan

1.Ciri-ciri orangbawah:— autoritarianisme

lokus kawalanPersepsiperibadi

1. Kepuasankerja-kerja ganjaran

Berorientasi —kebolehan 2. Penerimapemim-pencapaian pin-pemimpin

ganjaran

2. Faktor perse-kitaran

Penyertaan — tugas— sistemautoriti—formal— kelompok asas

kerja

Sumber: House& Mitchel (1974).

Kesan tingkah-tingkah laku pemimpin. Teori laluan-matlamatmenyarankanbahawakepemimpinanmengarahakan meningkatkanusahadankepuasanorangbawahapabilaterdapatketaksaantugastetapitidak apabilaadakejelasanperanan.Ketaksaantugasbenlakubila tugas

72


tak berstruktur,agakkerasmian,dan orangbawahtidak berpengalamandalam menjalankantugas. Diandaikan bahawaketaksaantugasmenyebabkanorangbawahmempunyaijangkaan rendahtentangkebolehanmenjalankantugasdenganberkesanwalaupundenganusahayangmaksimum.Olehkeranaorangbawahtidak tahuapayang dijangkadaripadamereka,kepimpinan mengarahboleh menjelaskanperanan,boleh meningkatkanjangkaan usaha-prestasidan dengan itumeningkatkanusahamereka.

Teoni mi mengandaikanbahawaketaksaanpenanansangat tidakmenyenangkanorangbawah.Apabila mi tidak memuaskan,kepimpinanmengarahyang mengurangkanketaksaanitu boleh meningkatkankepuasandengankerjadan denganpemimpin. Sebaliknya,kalauperanansudahjelas dan onangbawah tahu apayang hendakdibuat makakepimpinan mengarahtidak memberikesankepadajangkaandanmungkin merendahkankepuasanbila mereka melihatnya sebagaipengenaankawalanyang tidak perlu.

Apabilaonangbawahmenghadapitugasyangbert~kanan,memenat,menjemu,membahaya,mengecewaatautak menyelesakan,pemimpinbolehmembuatprestasimenjadiselesadenganbertindaksecaratimbangnasadan menyokong,dan dengancara cuba meminimumkanaspeknegatifpersekitarankenja. Ini bermaknatingkah laku sokonganbolehmeningkatkanusahaorang bawah. Di samping itu kepimpinanmenyokongjuga akanmeningkatkankepuasan.Sebaliknya,bila tugasmenanikdandisukai,kepimpinanmenyokongmembenikesanyang amatsedikit atau tiada Iangsungkepadausahadankepuasanorang bawah.Begitu juga kepimpinanmi boleh mengunangkankebimbangandanmeningkatkankeyakinandan keazamanjika tugasnyasusahdanorangbawah kurang honmat din atau adaketakutanyang tinggi kepadakegagalan.Dengan kata lain, tingkah laku mi meningkatkanusahapnestasidan denganitu meningkatkanusahadan ketekunandalamkenja.

Housedan Mitchell (1974)jugamencadangkan,dalamkeadaanyangmanaorangbawahmenghadapitugasyangtaksadan tak berulang-ulang(tak berstnuktun)tingkah laku pemimpin yangbenonientasipencapaianmembuatorang bawah lebih yakin din terhadapkebolehanmencapaimatlamatyang mencabar.Dengankatalain, pemimpinyang menetapkanmatlamatyang mencabardan menunjukkankeyakinankepadaorangbawahuntukmencapaimatlamatitu akanmeningkatkanjangkaanusaha— prestasiorangbawah.Dalamkeadaantugasyang berulang-ulangdan

73


tinggi struktumya tingkah laku mi memberikesansedikit atau tidakbenkesanlangsung.

Kepimpinanpenyertaaanpula dicadangkanoleh teori mi sebagaiboleh meningkatkanusahaorang bawah dalam situasi yang merekamempunyaitugasyang tidak benstnuktun.Ketika mengambilbahagiandalam membuatkeputusantentangmatlamat tugas,nancangandanprosedur,onangbawah belajarlebih banyaktentangtugasdanpenananyangdijangkadanpadameneka.Denganmi kejelasanperananmeningkatdanmenekaakanmempunyaijangkaanusaha— prestasiyanglebih tinggi.Kalau ketaksaantugas berkaitandengantugastak benstrukturhendakdielakkanoleh onang bawah, kepimpinanmi juga boleh membawakepadakepuasan.Kepimpinanmi mempunyaikesanyang sedikitatautiada langsungdalamkeadaantugas tinggi struktur danjelas fahamantentangkerja. Dalamsituasiyangonangbawahadakeperluanautonomidan pencapaianyang tinggi, penyentaanboleh meningkatkanvalensintninsik kenjayang menghasilkanusahayanglebih dankepuasanyangtinggi. Sebaliknya,jika orang bawah adakeperluanautonomi yangnendah, tingkah laku mi tidak akanmeningkatkanusahadan bolehmengunangkankepuasanjika merekamendapatipenyertaantidakmenyelesakanataumengancam.

Kritikan. Teori laluan-matlamat,sepertijugalain-lain teoni, tidaklahditerima tanpa sebarangknitik. Kajian-kajian menguji teoni mimenunjukkanlebih banyaksokongankepadahipotesistentangkesantingkahlaku pemimpinterhadapkepuasandaripadamotivasi danprestasi(Yukl, 1981). SchriesheimdanKerr (1977) mempersoalkanketekalandalamandanluaranteori mi dan,oleh kenanateori mi diambil daripadateorijangkaan,kelemahan-kelemahanyangmendasaniteoni motivasi itumungkinmenjangkititeoni kepimpinanmi juga.Walau bagaimanapun,teonmi sepertikataOsbom(1973:56),adalah“... kayadengankeesahanlahin dankelenturan (flexibility) konsepsidan nampak cukup sesuaidenganpandanganumumpsikologi industni” dan,oleh sebabitu, akandigunakandalamkajian mi.

Sungguhpunada pengkritik yang menganggapbahawaterdapatkekeliruankonsepsibenpuncadanipadakegagalanmendefinisikanpembolehubahdan hubungansebabmusabab(Yukl, 1981), leon miadalahlebih baik daripadateori Fiedlen(1967) kenanakemampuannyamemberipenenangankepadapersoalanyang tidak dapatdijawabolehteoni kontingensiFiedlen (1967) iaitu bagaimanahubungandi antaratingkahlaku pemimpindengankriteriakeberkesanankepimpinanboleh

74


terjadi denganmenyanankanpembolehubahpencelah(iaitu jangkaan).Masalahyangdihadkanolehproblemkonsepsiteorijangkaanboleh cubadi atasi denganmelayanijangkaansebagaipembolehubahpencelah.

Teori SumberKognitif

TeorikontingensiFiedler(1967)dan teori laluanmatlamat(House,1971)kelihatansebagaiduateon yang membawajalanmasing-masingkenanasetiap satunyamenggunakankonsepkepimpinandalammaksudyangbenbeza.Tetapijika dipenhatikansorotan-sorotankajianyangdilakukantenhadapproposisi kedua-duateori mi boleh ditarik satu kesimpulanbahawahipotesisdaripadakedua-duateori itu bolehdigabungkandalamsatumodel untukdiuji dalamsatukajian.Tandasaran(clue)tentanghalmi boleh didapati daripadasalahsatu hipotesisdalam teori sumberkognitif (Fiedler & Garcia, 1987).

Teoni sumbenkognitif dikemukakan20 tahun selepasteonikontingensiFiedler (1967)bagi menimbusjurangdalamteori awal ituyang dikritik keranatidak membenpeneranganyang cukup tentangbagaimanapersonalitidansituasimembawakepadaprestasikelompokyangberbeza (Fiedlen& Garcia, 1987).Teori mi melibatkankonsep-konsep: tingkah laku pemimpin (khususnyatingkah laku menganah);sokongankelompok; sumberkognitif (sepertikecerdasan,kecekapanteknik, pengetahuanberkaitandenganpekerjaan);dan kesantekanankepadasumbenkognitif mi.

Teoni mi menyatakanbahawakebolehanintelek pemimpinmerupakansumberutamakepadanancangan,keputusandanstnategiyang

memandutindakankelompok. Rancangan,keputusandan strategi midikomunikasikankepadakelompokdalambentuktingkahlaku mengarahdan akandilaksanakanjika kelompok menyokongpemimpin danmatlamatorganisasiataujika pemimpin tidak digangguoleh tekanan(Fiedler& Garcia, 1987; Fiedler, 1989;Vecchio, 1990).

Teori sumbenkognitif membawaduaandaiandan tujuh hipotesis.Salah satu hipotesisitu menghubungkanteori baru mi denganteoriasalnya.Hipotesismi menyatakanbahawaunsurkontingensiiaitu LPCdan kawalanSituasi (keberuntungansituasi) yang terbentukdanpadastruktur tugas, hubunganpemimpin-pengikutdan kuasajawatanmeramalkanbukansahajaprestasikepimpinantetapi jugatingkah laku,pemimpin (mengarah).Tingkah laku pemimpin mi pula menentukanbagaimanakebolehanintelek memberisumbangankepadatugas.Hipotesis inilah yang membenitanda sarankepadakemungkinanmenggabungkanpembolehubah-pembolehubahdaripadateori asalFiedler

75


dengan teori laluan-matlamat sepertiyangdilakukandalamkajian mi.Hipotesis-hipotesislain adalahberkaitandenganperanansumberkognitilyangtidakrelevan dengankajianmi. Oleh itu hipotesisberkenaantidakdihuraikandi sini.

FiedlerdanGarcia(1987)membuatsorotanterhadapkajian-kajianyangmenunjukkankesanfaktor situasikepadatingkah laku mengarahbagi membuktikanteoni mereka. Pemimpin didapati lebih mengarahdalamtugasyangpraktisatauberstruktur(Korten, 1968;Emery& Trist,1965 dam Lawrence & Lorsch, 1967), dan di kalangan pengurusan

hierarki yang rendah(Selznik, 1957 dan Blankenship & Miles, 1968).Di antara faktor personaliti pula didapati orang LPC-rendah lebihmengarahberbandingdenganorang LPC-tinggi (Rice, 1978b).

Berasaskanpelbagai penemuan,Fiedler dan Garcia (1987)beranggapanbahawapemimpin LPC-tinggi dan LPC-rendahcukupberbezadalam tingkah laku mengarah.PemimpmnLPC-tinggimenjaditidak mengarahdan prihatin kepadahubungan antaraperseoranganapabilaberadadalamkeadaankurang kawalan. Pemimpin LPC-rendahpula prihatin dengan tugas apabilapelaksanaantugas terganggu olehkurangkawalan. mi membuatdia bertingkahlaku mengarahanggota-anggota kelompokdanmenstrukturkan kerja-kerja mereka.

Oleh sebabbarndikemukakan,teori sumber kognitif belumbanyakterdedah kepada kajian. Ujian terbarukepada leonmi (Vecchio,1990)menunjukkansokongankepadahipotesis tentangperanankebolehanintelekdalamhubunganantaratingkah laku mengarahdenganprestasikelompoktetapi tingkahlaku itu didapati tidak merupakanfungsikepadakawalansituasidanarasLPC. Teonmi mungkin menguasaikajian-kajiankepimpinandalamtahun-tahun1990-anbersamadengan satu lagi teoriyang barnmulai mendapat sambutan iaitu kepimpinan transformasi(Bass,Waldman,Avolio & Derga, 1988; Avolio, Waldman, & Einstein,1988; Bass& Avalio, 1990) yangmerupakanpengembangan semula

kepadakonsepkepimpinanyangpathasalnyadikemukakanoleh Bums(1978).

Matlamat dan Hipotesis Kajian

Kesusastenaankepimpinan menunjukkan dekad 1970-an telahmenyaksikanusahayangsenusuntukmenggabungkankonsep,teori danbukti-bukti penyelidikanyangnampaknyatidak berhubunganantanasatusamalain, saling bertentangandan membingungkan.Matlamat asaskajian-kajianmi ialah untukmelihat hubunganantaragayasepertiLPC

76


dantingkah-tingkahlaku pemimpinsepentiinstrumental,penyertaandansokongandenganknitenia kebenkesanankepimpinan seperti kepuasankerjadanpnestasi.Begitu punkeputusan-keputusanyangbertentanganmenganahpanapengkaji supayamemperluaskanhubunganitu denganmemperkenalkanpembolehubahpenyedenhanasituasidanpembolehubahpencelah.Dengancarami pelbagaifaktorkontingensidalamhubunganantanakepimpinandengankritenia kebenkesanannyatelah dikenalpasti.Kelahinan model banu dalam lingkungan teori kontingensibenjayamengambilkina setengah-setengahpembolehubahtetapi meninggalkanpula pembolehubahyang telah dibeni penhatiansebelumnya.

Yukl (1981) mengemukakansatu kerangkakasarbagm menginte-gnasikanpelbagaipembolehubahyangtelahdiuji secaraterpisah-pisahselamaberpuluh-puluhtahun. Ini bermaknaYukl (1981) ingin men-cadangkansupayakajian-kajian kepimpinanmengambilkira sebanyakmungkmnpembolehubahpenyederhanadanpencelahyangpemahdikajisecaraterpisah-pisahitu dandigabungkandalam satu kajian. Sudahtentulahmi lebih mudahdikatadaripadadikota. Halanganutamakepadausahamnm ialah kesukaranmemanipulasibegitu banyakpembolehubahdalam satu eksperimenatau mengukunbegitu banyakpembolehubahdalamsatu tinjauan.

Usaha-usahamengujiteon laluan-matlamatmisalnya,hanyamampumenguji sebahagiandanipadapembolehubah-pembolehubahpadasatumasa.Tumpuanyang banyakmungkintelah diberi kepadastruktuntugasdanukuran-ukurangantiannya(sepertiyangdikemukakanoleh House,1971;House& Dessler,1974; Smms& Szmlagyi, 1975; Schriesheim&Von Glinow, 1977;Desslen& Valenzi, 1977;Jermier& Berkes, 1979;Al-Gattan, 1985;Kroll, 1987;dan Keller, 1989).Agak sedikitbilangankajianyang cubamengujikesanpersonalitipengikut (Evans,1974; Al-Gattan,1985). Sebahagiandaripadakajian-kajianitu pula (House,1971;House& Dessler,1974;danJermier& Benkes,1979)telahmeninggallcanfaktor motivasi sebagaifaktor pencelahataumelayaninyasebagaipembolehubahterikat sehinggakelihatan sepertibertentangandenganproposisiteorinya.

Sungguhpunsukan dilakukan,usahamenggabungkanpemboleh-ubahdanipadapelbagaikajian mi perlu diusahakanjika panapengkajiingin sampaikepadakesimpulan yang lebih jitu mengenaipenanankepimpinanterutamasekali dalamdunia pekerjaan. Inilah yangmen-jadi tujuan asaskajian yang dilaporkandi sini. Denganberpandukanteori-teorikontingensiFiedlen (1967),teoni laluan-matlamat(House&Desslen,1974) danteori sumberkognitif (Fiedler& Garcia,1987)kajian

77

KEPIMPINAN, MUTtVASt DAN PRESTASt

mi cubamengenalpastifaktor wujudulu (antecedent)yangmembawakepadatingkah laku pemimpinsentasejauhmanafaktor-fakton penye-denhanayangdisarankanoleh pelbagaikajianmemainkanpenanandalampenhubunganantanafaktonwujuduludengantingkah laku pemimpindanantanatingkah laku pemimpin denganpembolehubahpencelahdanseterusnyakriteniakebenkesanan.Kajianmi bertujuanuntukmenghasil-kan satumodel sepadukepimpinan.

Model Sepadu

Teori KontingensiFiedler dan Teori Laluan-Matlamatberkongsipandanganyang samatentangkepentinganpembolehubahpersekitarantugasdalammenentukanhubunganantarakepimpinandengankritenakebenkesanan.Namundemikianpersamaanitu berakhirdi situ. Masing-masingteori mengemukakanpembolehubah-pembolehubahyangberbezawalaupunpadaasasnyahendakmenunjukkanperkarayang samaiaitukesanpenyederhanasituasi kepadaperhubunganitu. Fiedlermementingkanpembolehubah-pembolehubahkuasajawatan,hubunganpemimpin-pengikutdan struktun tugas sementaraHousemenekankanstruktur tugas dan cmi pensonalitipengikut.

Kedua-duateori juga berbezakenanamemilih pembolehubahyangberbezauntukmendefinisikankepimpinaniaituLPC dalammodelFiedlerdan tingkah laku dalammodel House.Denganmeletakkankedua-duapembolehubahsebagaipembolehubahbebasdalamteori masing-masing,gayakepimpinan(iaitu LPC) dan tingkah laku (iaitu menganah;IL,penyertaan;PL sokongan; SL) kelihatan seolah-olahsetanafkedudukannya.Tetapi dalam perbincanganyang lebih awal telahditunjukkan bahawaLPC dan tingkah laku adalah dua konsepyangberbeza. SementaraLPC merupakanstruktur motivasi tingkah lakuadalahaktiviti yang dilaksanakanolehpemimpin(Fiedler, 1967).Kajian-kajianterhadapciri psikometrikjugamenunjukkanLPC mengukuraspekpersonaliti individu seperti nilai-sikap (Rice, 1978a).Berasaskankenyataan-kenyataanmi adalahlebih logik untuk memikinkan LPCsebagaifakton yang muncul lebih awal daripadatingkah laku danbukannyamerupakansalahsatu dimensi tingkah laku pemimpinataumempunyaimaknayangsamadengantingkah laku pemimpin.

Kesimpulanmi membolehkankajian mi melayaniLPC sebagaipembolehubahwujudulu iaitu pembolehubahyangdiperkenalkanuntukmenyurih urutansebabakibat(Rosenberg,1968)kepadaIL, PL danSLdanmeletakkankesemuanyadalamsatumodel yangsama.LPC boleh

78

KUNSEP DAN TEURI KEPIMPINAN

menjelaskanpengaruhyang mendahuluiperhubunganantaratingkahlakupemimpindengankriteriakeberkesanan.WalaubagaimanapunhubunganantanaLPC dengantingkahlaku mi bukanlahhubungantents. Hipotesisleon sumbenkognitif (Fiedler& Garcia, 1987; Fiedler, 1989;Vecchio,1990) menyarankanbahawatingkah laku mengarahdiramalkanbukansahajaoleh LPC tetapi jugakawalansituasi. DenganmemperluaskanhipotesisFiedler danGancia(1987)kepadalain-lain tingkah laku jugaadalahlogik untukmenghipotesiskanbahawahubunganantaratingkahlaku IL, PL, dan SL adalah disedenhanakanoleh faktor-faktorpersekitanantugas yang tendiri daripadasaiz kelompok atau bilangananggotadalam kelompok (BIL), kebolehubahantugas (VAR),pergantungantugas (GAN) danhubunganpemimpmn-pengikut(HUB).mi boleh digambarkandalampensamaan-persamaanberikut:

Y = a + b1 (LPC) + b2 (VAR) + b3 (LPC x VAR) + e (1.1)

Y = a + b1 (LPC) + b2 (GAN) + b3(LPC x GAN) + e (1.2)

Y a + b1 (LPC) + b2 (HUB) + b3(LPCx HUB) + e (1.3)

Y = a + b1 (LPC) + b2 (BIL) + b3(LPC x BIL) + e (1.4)

dengan:

Y = Tingkah-tingkahlaku IL, PL, SL.a = Pemalar.b Kecerunanataupekali negnesi.e = Ralat.LPC = GayakepimpinanLeast PreferredCo. Worker.VAR = Kebolehubahantugas.GAN = Pergantungantugas.BIL = Bilangan anggotadalamkelompokkerja.

Salahsatukeistimewaanteori laluan-matlamatberbandingdenganteori kontingensiFiedlen(1967)ialah kemampuannyamenyediakanapayangboleh digolongkansebagaipembolehubahpencelah(intervening)iaitu “istilah yang digunakanuntuk menerangkanprosespsikologidalamandan tidak dapat diperhatikansecaralangsungyang pulamenenangkantingkah laku.” (Kerlinger, 1973:40) Pembolehubahmiberada‘dalam kepala’. Ia tidak boleh dilihat, didengarataudirasai. Iahanyadisimpulkandaripadatingkah laku. Pengenalanpembolehubah

79

KEPIMPINAN. MOTIVASI DAN PRESTASI

mi dalam hubungansebab-akibatadalahsatukemajuanyangpentingkeranaia adalah “... dikehendakibaik secarapsikologi, secarabukti(substantially) dan bahkansecaraastetik; mengetahuiprosesyangmelaluinya A mengesaniB adalah lebih memberiganjarankepadapenyelidik daripadakenyataanmendatarbahawaA menyebabkanB.”(Hirschi & Selvin, 1972:126)

Tiga pembolehubahboleh dianggapmenjadipencelahdalamteonlaluan-matlamatiaitu jangkaanusahamembawakepadaprestasi(E —~ P), jangkaanusahamembawakepadahasil (P —~ 0) danmotivasi. Namunbegitu,dalamujiannyaterhadapteorimi House(1971;1973) telah melayanipembolehubah-pembolehubahitu sebagaipembolehubahtenikat. Dalam setengah-setengahkajian pulapembolehubahmi diandaikansahajadan tidakdiukur. Di dalamkajiani, pembolehubahpencelahdilayani setepamyasebagaipembolehubahpencelah dalammodelkajian iaitu sebagaiakibatpembolehubahbebasdan penentupembolehubahterikat. Oleh itu dihipotesiskanbahawatingkah laku IL, PL, SL berhubungandenganpembolehubahpencelahyang terdiri daripadajangkaan(JANG), daya(DAYA) dan motivasi(MOT) dansesuaidenganpenemuanMitchell (House& Mitchell, 1974)tentangperananautormtarianmsme(AUT), ciii pengikutmi dihipotesiskanpulasebagaimenjadipenyedenhanadalamhubunganantaratingkah lakudenganpencelah-pencelahitu. Hipotesis mengambil bentuk modelberikut:

Y = a + b1 (IL) + b2 (AUT) + b3 (IL x AUT) + e (1.5)

Y = a + b1 (PL) + b2 (AUT)+ b3(PL x AUT)+ e (1.6)

Y = a + b1 (SL)+ b2 (AUT)+ b3(SL x AUT)+ e (1.7)

dengan:

Y = Jangkaan(JANG), daya(DAYA) ataumotivasi(MaT).a = Pemalar.

b = Kecerunanatau pekali regresi.e = Ralat.IL = Tingkah laku mengarahatauinstrumental.PL = Tingkah laku penyertaan.

80

KUNSEP DAN TEURI KEPtMPINAN

SL = Tingkah laku sokonganAUT = Personalitiautotanianismepengikut

Bagi mempenlengkapkanmodel, pembolehubah-pembolehubahpencelahmi bertindaksebagaipembolehubahbebaspula (bersamasemuapembolehubahlain yang mendahuluinya)kepadaknitenakeberkesananyang terdini danipadaprestasi(PRST), kepuasankenja (PUAS) dankomitmen tenhadaporganisasi(KOM). Pembolehubah-pembolehubahperamalbagi setiapsatupemboiehubahtenikat mi adalahsamakecualibagi KOM yang tidak memasukkanPRST, dan PUAS yang tidakmemasukkanPRSTdan KOM kerana PUAS diandaikanmendahuluiKOM sementaraKOM mendahuluiPRST.Hipotesis-hipotesismi bolehdigambarkandalammodel-modelberikut:

PRESS = a + bi (LPC) + b2 (VAR) + b3 (GAN)

+ b4 (BIL) + bS (HUB) + b6 (IL)

+ b7 (PL) + b8 (SL) + b9 (MOT)

+ blO (DAYA) + bil (JANG) + b12 (PUAS)

+ B13 (KOM) + e

(1.8)KOM = a + bi (LPC) + b2 (VAR) + b3 (GAN)

+ b4 (BIL) + b5 (HUB) + b6 (IL)

+ b7 (PL) + b8 (SL) + b9 (MOT)

+ blO (DAYA) + bl 1 (JANG) + b12 (PUAS)

+e

(1.9)

PUAS = a + bi (LPC) + b2 (VAR) + b3 (GAN)

-- b4 (BIL) + b5 (HUB) + b6 (IL)

+ b7 (PL) + b8 (SL) + b9 (MOT)

+ blO (DAYA) + bll (JANG) + e

(L1Q

81

KEPtMPtNAN, MUTtVASt DAN PRESTASI

dengan:

a = Pemalarb = Kecerunan atau pekali negresie = RalatLPC = GayakepimpinanLeast PreferredCoworkerVAR = KebolehubahantugasGAN = PengantungantugasBIL = Bilangan anggotadalamkelompok kerjaHUB = Hubunganpemimpin-pengikutAUT = PensonalitiautoritaritarianpengikutIL = Tingkah laku mengarahatau instrumentalPL = Tingkah laku penyentaanSL = Tingkah laku sokonganMOT = MotivasiDAYA = DayaJANG = Jangkaan

PUAS = KepuasankenjakeseluruhanKOM = KomitmenkepadaorganisasiPRES = Pnestasi

PRST,PUAS,danKOM adalahpembolehubahterikatdalamkajiani. mi bermaknakajian mi menggunakanlebih danipadasatupembolehubahterikat. Penggunaanlebih danipadasatupembolehubahterikat mi dilakukankeranaduasebabutama. Pertama,masalahmencarikniteria keberkesananadalahmasalahyangbiasadalampsikologibukansahajadalam kepimpinan tetapi juga dalam lain-lain bidang sepertikajian-kajiankeberkesananlatihan. Oleh itu padaketika minat utamakajian mi ialah kepadakepimpinaniaitu pembolehubahbebasnya,tidaklahtepatuntuk bergantungkepadasatusajakriteriakebenkesanan.Kedua,tumpuan yang berlebihanmungkintelahdiberikankepadaPRSTdan PUAS dalam kajian-kajiankepimpinan.Namun demikian, olehkeranami adalahmatlamatkepimpinandalampekerjaandansetiapteorimenghipotesiskanhubungandengansalah satu atau kedua-duanya,tidaklahmunasabahuntukmeninggalkankedua-duanyasebagaikriteriadalamkajian. Untuk tidak tents kekal denganduakriteria itu sahaja,pembolehubahketigabolehlahditambahsebagaipilihan. Inilah yangakhimyamenjadikanpembolehubahtenikat dalamkajianmi berjumlahlebih danipadasatu.

82

KUNSEP DAN TEURt KEPtMPtNAN

RumusanTujuan Kajian

Berbagai-bagaipembolehubahyang sebahagianbesamyadisimpulkandanpadateonkontingensiFiedler(1967), teori laluan-matlamat(House,1971;House& Mitchell, 1974;House& Dessler,1974)danteori sumberkognitif (Fiedler& Garcia, 1987;Fiedler, 1989; Vicchio, 1990) telahdimasukkandalamhipotesms-hmpotesisyang disebutkandi atas.Walaubagaimanapunhipotesis-hipotesis1.1 hingga 1.10 tidak diuji dandihuraikankeputusannyasecaraberasingantetapi dimasukkanke dalamsatu kerangkamodel sepaduyang diuji melalui analisis laluan (pathanalysis).Pemilihanpembolehubahmi dibuat berdasankanrasionaldanhipotesisyang diperbincangkanlebih awal. Kajian mi pendeknyamenggabungkanpembolehubah-pembolehubahpenting daripadatigateoni kepimpmnanyang berbeza.Berasaskananalisis yang akanditenangkandalam Bab 4, pembolehubahmi dicantumkandalamsaturajahstruktur sepentiyang ditunjukkandalamRajah2.2 bagi memper-lihatkan hubungansebab-akibat.

Masalahyang mungkin dibangkitkan dalam penmodelanyangmencantumkanpembolehubahdaripadateon-teori yangbenbezami ialahsoal unit analisis. Kedua-duateori menyarankanunit analisis yangberbeza;teori Fiedler (1967)mementingkankelompok sementarateorilaluan-matlamatmenekankanunit analisis padapeningkat individu.Namunbegitu kajian mi berpendapatunit analisisberbentukkelompokdalam proposisiFiedler boleh ditukar kepadaindividu keranapadaakhimyakepimpinanbukanlahsebenamyahubunganpemimpindenganseluruhkelompoksebagaisatukesatuantetapi denganindividu anggotasebagaiunit-unit terpencil. Hubunganantarapemimpindengananggotamungkin berbezadanipadaseonangke seoranglain seperti yangdisarankanoleh model menegakdwian (Vertical Dyad Model) ataukalaupunpemimpinbolehbertingkahlaku dengancarayang samakepadasemuaanggotanya,apayang akhimyapentingkepadaanggotaitu ialahtingkah laku sepentiyang diamatinya,bukan tingkah laku sebenarpemimpin itu. Ini menimbulkanvariasi dalam tingkah laku antanapersepsiseorangdenganyang lain yang pula membolehkananalisisdilakukanpadaperingkatindividu.

Sepertiyangtelah dijelaskan,kajianmi telah dilakukandi kalanganduakumpulansubjekyang berbezadansegi jenispekerjaaniaitu guru-guru dan anggota-anggotatentera. Kedua-duapekerjaanmempunyaionganisasi,sistem kawalan, budayadan tabii pekenjaanyangberbeza.Ini memberisatulagi faktorpenyedenhanasituasiyangtelahtidak diambil

83

KEPIMPINAN, MUTtVASt DAN PRESTASt

Tret Tingkah Pemboleh-Pemimpin Laku ubah ______________ __________

LPC Pemimpin Pencelah

1. Jangkaan t. Jangkaan2. Daya 2. Daya3. Sokongan 3. Motivasi

KawalanSituasi

1. KebolehubahanTugas _______

2. PergantunganTugas

3. BilanganAnggota

4. HubunganPemimpin-Pengikut

Rajah 2.1. Hubungansebab-akibat

kira dalam hipotesis-hipotesismodel sepadusebelummi seperti yang

tersebutdialas. Olehsebabitu ujianjugadilakukansecarasubkumpulan.Dengankata lain, databagi masing-masingkumpulansubjekguru dantentera didedahkankepadaanalisis regresi yang berasingandenganmenggunakanmodel-modelanalisis yang sama.Analisis mi akanmenghasilkanpengujianhipotesiskhususbagimasing-masingpekerjaansahajadenganmengawalpekerjaanyang satu lagi. Jenis pekerjaan,dengani, menjadisatulagi pembolehubahpenyederhanayangditambahke dalammodel. Oleh hal yang demikiankajian mi menghipotesiskanbahawa:terdapatperbezaandalamkesantingkahlaku pemimpinantaraorganisasiperguruandenganketenteraan.

Hasil-~ Ak~

Prestasi

HasilAwal

t. KepuasanKerjaIntrinsik

2. KomitmenkepadaOrganisasi

Ciri Pengikut

Autoritimanisme

84

BAB3

SOROTAN KESUSASTERAAN

KEPIMPINAN

Bab mi mengimbaskembali kajian-kajian kepimpinan yang relevandenganpersoalankajian. Kesusasteraanyang disorotmeliputi kajian-kajian berpilih yang menguji proposisi-proposisiteori-teori laluanmatlamat,sertakajian-kajian kepimpinan dalamlatar perguruandanketenteraantanpamengirateori yang digunakan.

Kajian Laluan-Matlamat

Sungguhpundiperkenalkansejak tahun 1970-an(House, 1971),proposisi-proposisi teori laluan-matiamat masih giat diuji sehinggabeberapatahunkebelakanganmi (misalnya Dobbins& Zaccaro,1986:Fry, Kerr & Cynthia, 1986; KroII & Pringle, 1986; Skaret& Bruning,1986; Schul, 1987; Matsubara,1988; Nieder & Schriesheim,1988;Bamnet & Arnold, 1989; danKeller, 1989).Kajian-kajianyang telahdilakukan menunjukkankeputusanyang bercampur-campur.MenurutYukl (1981),lebih banyaksokongankepadahipotesisyang meramalkankesan tingkah laku pemimpin terhadapkepuasandaripadahipotesistentangkesannyaterhadapmotivasi dan prestasi. mi mungkinkeranateori mi mengurunghipotesisnyahanyakepadakeadaanpsikologiindividu (Osborn, 1975) bersesuaiandenganhasratnyauntukmenerangkanhubunganantaratingkah laku denganmotivasi orangbawah tanpamemasukkanprestasidan kepuasan.

Kesusasteraanyang disorotdalambahagianmi dibahagikankepadakajian-kajianyang mengujipembolehubahtugas(termasukstruktur tugas,autonomi, pergantungan,peranan, jenis pekerjaandan yangseumpamanya)sebagaipenyederhanadan kajian-kajian menguji ciripengikut sebagaipenyederhana.Pembahagianmi mungkin tidak

85


menggambarkansepenuhnyakeadaansebenar. Setengahkajian mungkinmemeriksakedua-duajenis penyederhanatetapi digolongkanke dalamsalahsatuuntuk keselesaansorotan.

TugasSebagaiPenyederhana

House(1971; 1973) menunjukkanbukti-bukti awalperumusanteorinyadenganmengemukakantiga kajian secarapost hoc (untuk kejelasankajian mi dirujuk di sini sebagaikajian No. 1, kajian No. 2 dankajianNo. 3).Kajian No. I diasaskankepadasatuanalisisterhadapdatayangdipungutsebagaisebahagiandaripadakajianlain. Sampelbeliauterdiridaripada199 orangpekerjapejabatsebuahsyarmkatpembuatalatanberat.Pararespondenmenjalankantugas-tugasprofesional,pentadbmrandanperkeranian. Untuk mengukurtingkah laku pemimpin, kajian awallaluan-matlamatmi bergantungkepadaLeaderBehaviourDescriptionQuestionnaiveLBDQ yangkerapdigunakandalamkajian-kajianOhioState.Denganmenggunakananalisiskorelasisifar (zeroorder), kajianNo. 1 menunjukkansokonganyang lemahkepadateori in Hipotesistentanghubunganantarapendayautamaanstruktur dengankepuasan(positif) dan ketaksaanperanan(negatif) disokong. Kajian mimenunjukkanvariansdalamketaksaantugas bertangungjawabkepadahubunganantarapendayautamaanstruktur dengankepuasanorangbawah.

Kajian No. 2 (House,1971;1973)cubamengujikesanpenyederhanaciri-cin tugas kepadahubunganantarapendayautamaanstruktur dantimbang rasadengankepuasandanprestasi.Kajian mi menggunakansampel yang sama sepertikajian No. 1, tetapi menambahukuranautonomitugasdanskopkerja.Keputusanmenunjukkan,padaumumnya,hubunganpendayautamaanstrukturdengankepuasanmeningkatdenganmeningkatnyaautonomikerjadaripadayangpertengahanataupunyangtinggi. Keputusanjugamenyokonghipotesistentangkesannegatifhasilkepadahubunganantaraprestasi dengantimbang rasa. Walaubagaimanapunskopkerjadidapatihanyamemberikesanpenyederhanakepadahubunganantaratimbangrasadenganprestasisahajatetapitidakdengankepuasan.House(1971; 1973) menyimpulkanbahawakajianNo. 2 mi memberisokongankuatkepadahipotesisyangdiambildanpadateorinya.

Hipotesisberhubungdengankesanpenyederhanaautonomikerjadan skopkerja dalam kajian No. 2 diuji semuladalam kajian No. 3denganmenggunakan122 pekerja firma pembuatkimia yang terdiri

86

SOROTAN KESUSASTERAANKEPIMP1NAN

danpada13 orangpengurus,lapanorangjuruteknik,duaorangsetiausahadan99 pekerjaharian.Denganproseduryanghampir samadengankajianNo. 2, House (1971; 1973) menunjukkanautonomi kerja tidaklahmemberikesannegatifpenyederhanakepadahubunganantaratimbangrasa dengankepuasankecuali kepuasanintrinsik. Kajian mi jugamenyokonghipotesistentangperananskoptugas.Korelasipurataantaratimbangrasa dengankepuasandan prestasisemakin menurunbagikelompok-kelompokrendah,sederhanadantinggi skoptugasnya.Kajianmi memberisokongankuatkepadakesanpenyederhanaskopkerjatetapihanyasebahagiandaripadakesanautonomikerja.

Berasaskanketiga-tigakajian mi House (1971; 1973) mendakwateori beliauberjayamendamaikankajian-kajianmasalalu yang salingbertentangan.Jika dilihat secarakolektif, penemuan-penemuankajianadalah menyokongteorinya. Di kalanganpekerja-pekerjaperingkattinggi, pendayautamaanstrukturberkorelasipositif dengankepuasandanprestasi. Hubunganmi diterangkanoleh variansdalamketaksaantugaspemimpin yang didapati berkorelasinegatifdenganpendayautamaanstruktur. Hubunganantarapendayautamaanstruktur dan timbangrasadengankepuasandan prestasiorang bawah berbeza-bezadalam arahyang diramalkan bila disederhanakanoleh skop kerja. Walaubagaimanapunperananpenyederhanaautonomitugas hanyadisokongoleh salahsatukajiannyasahajayang bagi House(1971) menimbulkanpersoalankesesuaianpembolehubahautonomisebagaipetunjukkepadaketaksaantugas.

SungguhpunHouse (1971; 1973) dalam perumusanteorinyamengemukakankonsepjangkaantetapi kajian-kajian No. 1, 2 dan 3tidak pula menggunakankonsepitu bagi menerangkanhubunganantaratingkah laku dengankriteria sehinggakelihatankajian-kajiannyahanyamenguji hubunganterus antara tingkah laku dengankepuasandanprestasi. Evans(1973),ketikamengemukakanpandangannyaterhadapkajian House(1971; 1973) dalamSimposiumKepimpinandi SouthernIllinois University, Carbondale,menghipotesiskanbahawauntukmeninggikanprestasi,dua syarat mesti dipenuhi iaitu (a) terdapatganjaranluaran yang banyakdan (b) ganjaranmestilahberkontingenkepadaprestasi.Timbang rasa dianggapmemuaskansyaratpertamamelalui pengiktirafanpenyelia dan lain-lain sementaratingkah lakupendayautamaanstruktur meningkatkankontingensiiaitu keadaan-keadaanapabilaganjarandibenkan.

Barangkalidengankesedaranmi, House telahmemperbaikimodeldankajiannyadalamsatukajian lain (House& Dessler,1974) dengan

87


memperkenalkanfaktorjangkaanbahawausahabolehmembawakepadaprestasi(dipanggilnyaE-I) danbahawaprestasibolehmembawakepadaganjaran(dipanggilnyaE-II) sebagaipembolehubah-pembolehubahterikat. Kajian mi dilakukan terhadapdua sampel pekerja firmaelektronik, masing-masingberjumlah206 dan 96 orang yang terdiridaripadapengurus,pekerja kuasi-ikhtisas (quasi-professional),keranikolar putih, foreman,juruteknik danpekerja-pekerjamahirkolar biru.MungkinjugakeranapandanganEvans(1973)bahawapendayautamaanstrukturdantimbangrasayangdiambil daripadaLBDQ- 12 lebih sempitruanglingkupnya,House dan Dessler(1974) kini memperkenalkandimensi-dimensitingkah laku mengarah,penyertaandan sokongansebagaidimensi-dimensibarn tingkah laku kepimpinannya.

Dalamkajianmi HousedanDessler(1974)mengemukakandenganterpennciskalayang digunakanbagimengukurtingkah laku pemimpin,struktur tugas dan E-I dan E-II. Hipotesis-hipotesisdiuji denganmenggunakankorelasi separa(partial) iaitu korelasi sifar denganmengawaldua dimensi yang lain. Kajian HousedanDessler(1974)memberisatu lagi bukti yang menunjukkanbahawasemakinrendahstruktur tugas semakintinggilah hubunganantarakepimpinan instru-mentaldenganpembolehubahterikatkecualiE-II yang disokongdalamsalahsatu sampelyangdigunakantetapi tidak dalamsampelyang lagisatu. PenemuanjugamenyokongkesanhubungandenganE-I. Hipotesistentangkesanpositif strukturtugaskepadahubunganantaratingkahlakumenyokongdengansemuapembolehubahdisokongkecuali kepuasanluaran. Namundemikian,kajianmi (House& Dessler,1974) sebaliknya,menunjukkansungguhpunadakecenderunganuntukkejelasanperananberkaitandengantingkah laku penyertaandi bawahtugasyangrendahstrukturnyatetapikecenderunganmi amatlemah. Kedua-duapenyelidikmi menyimpulkanbahawaadakemungkinanpenyederhanapentingtingkahlaku mi ialahpersonalitisubjek,bukannyapembolehubahtugas.

Usahamenguji pengaruhstruktur tugas sebagaipenyederhanaditeruskandalamkajian SimsdanSzilagyi (1975).Datayangdipungutmelalui soal selidik bersamadengansatuprojek kajian lain di sebuahpusat perubatanbahagianbarat tengahAmerika Syarikat dianalisismenggunakananalisis laluan (path analysis) bagi menguji hipotesisbahawadi peringkattinggi pentadbiran,peranankurangterdefinisidanhubungankuatakanwujud antarapendayautamaanstruktur,ketaksaantugas,jangkaandan kepuasankerja. mi adalahsatu percubaanyangmerangsangkankeranadenganmenggunakananalisislaluanusahadibuatuntukmenerangkanpenemuan-penemuanempirik dalambentukproses

88

SOROTAN KESUSASTERAANKEPIMPINAN

yangmendasarisistemitu, bukan~ekadarmemeriksahubungandwivariat(bivariate).

Kajian mi menunjukkan,sungguhpunpendayautamaanstrukturberkaitanpositif dengankepuasankerja, kekuatanhubungandidapatiberlakumelalui laluanpembolehubahpenyederhanaiaituketaksaantugasberbandingdenganmelalui hubunganterus.Kajian mi denganjelasmenunjukkanbagaimanapendayautamaanstruktur boleh memainkanperananpenting padaperingkattinggi pentadbiranyang memerlukanpenjelasanperananuntukmenghuraikanlaluanke matlamatorangbawah.

Caramemilih subjek berasaskanduaperingkatpekerjaansepertiyang dilakukanoleh Sims danSzilagyi (1975)juga digunakandalamkajian DesslerdanValenzi (1977)bagi “mewakili araspekerjaanyangekstrim dalamsyarikat” (1977:253). Merekaterdiri daripada26 orangpenyeliadan47 orangpemasangdi sebuahsyarikatpegangan(holding)yang membuatalat pengukurmasaelektronik. Dan segi metodologi,kajianmi banyakpersamaannyadengankajianSimsdanSzilagyi(1975).Misalnya, semuapembolehubahyang sama diukur dalam kajian mikecuali pendayautamaanstruktur yang diukur denganLBDQ, bukanSupervisoryBehaviourDescriptionQuestionnaireSBDQ. DesslerdanValenzi (1977) juga menggunakananalisis laluanuntuk menerangkanhubunganantarapendayautamaanstruktur,ketaksaantugas, E-II dankepuasandalaman.

Kajian mi tidak menunjukkansokongankepadahipotesis teorilaluan-matlamatbahawaaraspekerjaanmenjadi penyederhanakepadahubunganantarapendayautamaanstruktur dengankepuasankerja.Perbezaanyangsignifikan antarapekali korelasisifar-atur(zero order)pendayautamaanstrukturdengankepuasankerjapemasangdanpenyeliaadalahbertentangandenganyang diramalkanoleh hipotesis laluan-matlamat.Bagipemasang,pekali laluanmenunjukkanpendayautamaanstruktur tidak mengurangkanketaksaantugas. Bagi penyelia,pendayautamaanstrukturmempunyaipengaruhkuat kepadaketaksaantugas daripadapemasangtetapi pekali laluannyatidak signifikan.Pengkaji-pengkajimi menganggapkegagalanmenyokongmi mungkinberpuncadaripadamasalahmetodologidalamteori laluan-matlamat.

PandanganDesslerdan Valenzi (1977) mi dikongsi olehSchriesheimdan Von Glinow (1977). Bertolak daripadaanggapanbahawapolakeputusanyang tidak tekal itu mungkindisumbangkanolehgagasanpengoperasiantingkah laku pemimpin yang berbezayangdisarankanoleh teori mi, Schriesheimdan Von Glinow (1977) cubamemenksasemulaukuran-ukurantingkah laku pemimpinyang kerap

89


digunakandalam mengujihipotesislaluan-matlamat. Sorotanmerekaterhadapbeberapakajian menunjukkanLBDQ-12 (atauitem-itemberpilih daripadanya)agaktekal denganhipotesiskepimpinanmengarahberbandingdengankajian-kajianmenggunakanLBDQ atau SBDQ.Aliran yang sama terlihat padahipotesiskepimpinanmenyokong.Merekalalu menghipotesiskanbahawaLBDQ- 12, LBDQ danitem-itemskalayang dipilih daripadakedua-duanyaakanmempunyai hubunganpenyederhanayang tekal denganduahipotesisutamateori itu sedangkanSBDQatauitem-itemyang terpilih daripadanyakurangtekalatautidaktekal.

Schriesheimdan Von Glinow (1977) telah menjalankansatutemudugauntukmengesanukuranstrukturtugasdan menyebarkansoalselidik bagi mengukurtugas,tingkah laku pemimpin, kepuasankerjadankejelasanperanandi kalangan230 orangpekerjapenyelenggaraandi Ohio StateUniversity. Soal selidik diberi dalamkelompok 10—15orang. Analisis korelasi separadilakukan terhadapdatadaripadakumpulan tinggi dan rendahstrukturtugas secaraberasingan.

Keputusanmenunjukkanhanyadalam hipotesistingkah lakusokongan,penyederhanabagi LBDQ-12, LBDQ dan item-item yangdipilih daripadanyasahajadidapatisignifikan padaarahyang diramalkan.Sementaraitu, ramalanhipotesiskepimpinaninstrumentalmenunjukkanhasilpenyederhanaskala-skalaitu, walaupunpadaarahyangdiramalkan,tidaklah signifikan. Kajian mi juga menunjukkanSkala SBDQ,pendayautamaanstrukturdan timbangrasadan item-itemyangterpilihdaripadanyaadalahpengoperasianyang lemah bagi gagasanteori miberbandingdenganskala-skalalain. Skalayang paling tepat mengukurgagasanteori mi ialahskalaHousedanDessler(1974). Namunbegitu,oleh keranakesamaannyadenganLBDQ-12daripadasegiramalandanhanyaenamitem lebih daripadaskala House dan Dessler(1974),Schriesheimdan Von Glinow (1977) mencadangkansupayakedua-duanyadigunakanserentak.Merekajugamencadangkansupayadirekasatu ukuranbaru untuk menguji teori mi.

JikaSchriesheimdanVon Glinow (1977)mempersoalkanperbezaanpengoperasiangagasantingkah laku dalam teori laluan-matlamat,Sheridanet al. (1975)membangkitkanmasalahkaedahanalisis.Menurutmereka,semuakajian lalu mengujihipotesisteori mi menggunakanbukti-bukti tentangarah hubungansebabakibat antarakepimpinan denganprestasidansikap kerja. Kelemahanmi dianggapboleh diatasidenganmenyediakankajian berpanjangan(longitudinal). Walaupunkajiansedemikianpernahdilakukan oleh Sheridanet al. (1975) danGreene

90


(1974), tetapi Sheridanet al. (1975) beranggapanbahawakedua-duakajianitu adakelemahankeranasingkatnyamasakajian,menggunakankorelasidinamik, menyimpulkansebabakibatdaripadakorelasidan tidakmenggunakandimensitingkah laku yangdicadangkanoleh HousedanDessler(1974).

Untuk memperbaikikelemahan-kelemahaninilah Sheridanet at.(1975) menjalankansatu kajian berpanjangandi kalangan 68 orangpengurusdan 68 orang operatormesindi sebuahfirma besi. Kedua-dua sampel mempunyai tugas yang berbeza.Para pengurusbertanggungjawabtentangkawalankualiti, teknologi metal, hubunganindustri, akaun,pemasaran,dan kawalanpengeluaransementaraopera-tor mesinmenjalankantugas berulang-ulangseperti menggerudidanmengisar.Dimensitingkahlaku pemimpinyangdigunakanialahtingkahlaku penjelasanperanan,autokratik, penyertaan,dansokongan.

Dengan membuatukuran padadua masayang berbezayangberselanghampir setahun,datayang diperolehitelah dianalisisdenganmenggunakananalisislaluansusulbersilang(cross-laggedpath analysis)danmodel korelasidinamik (dynamic’ correlationalmodel). Keputusankajianmi menunjukkansedikit sangatsokongankepadahipotesisyangdisimpulkandaripadateori laluan-matlamat.Struktur tugasdidapatitidakmenjadipenyederhanakepadahubunganantaratingkah laku pemimpindenganpembolehubahkriteria. Di dalamsituasi tugas tak berstruktur,adabukti bahawapenjelasanperananmenghasmlkankepuasanpengurusdenganpenyeliaansementarakepmmpinanautokratik menyebabkanketakpuasandenganpenyeliaan.Keputusanjugamenunjukkanwalaupuntingkah laku menyokongtidak membawakepadakepuasanpengurusterhadappenyeliaandan peluangnaik pangkattetapi tingkah laku miwujud sebagaihasil daripadakepuasanpengurusdenganaspek-aspekkerja.

Dalam situasi tugas yang berstruktur, kepimpinanmenyokongberkait dengankepuasanoperatorterhadappenyeliaandanpeluang-peluangnaik pangkat.Kepimpinanpenyertaansebaliknya,berkaitdenganprestasmdankepuasankerjaoperator.Hubunganmi, walaubagaimana-pun, hanyalahbersifat — timbal balik dan bukannyasebabakibat.

Berasaskankeputusanmi Sheridanci’ al. (1975) menyimpulkanbahawatingkah laku pemimpin sajamempunyaikesanlangsungyanglemah kepadapembolehubahkriteria. Pembolehubah-pembolehubahsampinganmenerangkanperkadaranvariansyang tinggi dalamtingkahlaku pemimpin dan pembolehubahkriteria. Sheridanci’ al. (1975)mencadangkansupayadipertimbangkanpembolehubah-pembolehubah

91


tambahanseperti keperluanpencapaiandanperdampingan,kebolehan,sistemautoriti dan lain-lain yangboleh menjadi penyederhanadalamhubunganantaragayakepimpinandengansikapkerjaorangbawahdanprestasikerjamereka.

Sokonganyang jelas terhadapteori laluan-matlamatjuga tidakdiperolehidalamkajian SchriesheimdanSchriesheim(1980). BertolakdaripadacadanganSchriescheimdan Von Glinow (1977) bahawapenemuan-penemuanyangberkonflikdalamujman-ujianteormmi mungkinkeranaukuranpembolehubahbebasyang tidak memadai,SchriesheimdanSchriescheim(1980) cubamenguji teon mi denganmenggunakanalat-alat ukuranyang dianggapmerupakanpengoperasiansecukupnyabagi pembolehubah-pembolehubahteori mi. Pengkaji-pengkajimimenghipotesiskanbahawastruktur tugas akanmemberikesannegatifkepadahubunganantaratingkah laku mengarahdengankepuasanpengikutdan pengamatanmerekaterhadapkejelasanperanan.Strukturtugassebaliknya,dihipotesiskanmemberikesanpositif kepadahubunganantaratingkahlaku menyokongdengankepuasandankejelasanperanan.

Kajiansecaraposmi dijalankandi kalangan290 pekerjapengurusandanperkeranianyangmembuatkerja-kerjayang berbezadalam limaperingkathierarki dalamsatubahagiansyarikatawamdi bahagiantimurAmerika syarikat. Kelima-lima peringkat mi ialah pengurusunit,penolongpengurusunit, penyelia,kerani kanan,dan kerani rendah.Denganmenggunakananalisisregresipenyederhana,SchriesheimdanSchriesheim(1980) tidak memperolehbukti-bukti yang kukuh untukmenyokonghipotesispenyederhanatugasyangdisarankandalamteorilaluan-matlamat.Kepimpinanmengarah,misalnya,tidak berhubungandengankepuasan,baik sebagaiperamal bebasmahupunsebagaipembolehubahberinteraksidenganstruktur tugas,aras organisasiataujenispekerjaan.Kepimpinanmengarahjugaberkaitansecarasederhanadengankejelasanperanantetapi tidak dengankepuasan,tanpamengirastruktur tugas,aras organisasiataujeniskerja.

Bertentangandenganitu, tingkahlakumenyokongdidapatimenjadi‘peramal’ yang signifikan bagi kebanyakanpembolehubahterikat.Namunbegitu, tingkah laku mi didapati lemahsebagaipembolehubahinteraksi dengantiga pembolehubahyang digunakandalam analisis.Keputusanmi memberi sokongansedikit sahajakepadahipotesispenyederhanastrukturtugas.Apabilaanalisishubungandilakukanantaratingkah laku pemimpindenganpembolehubahterikat berasaskanjeniskerjadanaras organisasi,tidak juga terdapatsebarangsokonganyangjelas terhadaphipotesis yang dikemukakanoleh teori mi. Yang

92

SOROTANKESUSASTERAANKEPIMPINAN

nampaknyaagakjelas, sepertiyangdicadangkanoleh teorinya ialahpentingnyatingkah laku menyokong.

Berasaskankeputusankajian in Schriesheimdan Schriesheim(1980)menyimpulkanbahawakekurangandalampengukuranbukanlahsatu sebabutamakepadakeputusanyang berbalahandalam teorikepimpinanlaluan-matlamat.Kegagalanmenyokongteori mi bagimereka,mungkin berpuncasebahagiannyadaripadakegagalanmemeriksapenyederhanapengikutdanpersekitaranyang bersifatbukanpemimpindanbukantugasyangmungkinmengenakanimpak yangkuatkepadainteraksi pemimpin-orangbawah. mni termasuklahkeperluanpencapaiandan perdampingan,autoritarianisme,kebolehanrelatifmenghadapituntutantugas,pembatinannorma dan piawai profesion,latihandanpengalaman,rakansekerjadannorma kelompok,kakitanganpenyeliaanyang lain dalamorganisasidansistemformal autoritidalamorganisasiitu.

Downey,Sheridandan Slocum(1975)jugamengujiperananstrukturtugas.Sembilanpuluh satupengurusyangmengambilbahagiandianggaptidak berstrukturkeranamerekamenjalankantugas bukan rutin yangberbagai-bagaiyang memerlukanpenyelesaianmasalah.Seratusduapuluhlima operatorjenterapuladianggapmempunyaitugasberstrukturyangmenyelesaikanmasalahdengancaraproseduroperasiyang baku.Kajianmi mendapatistruktur tugastidak mempengaruhihubunganantarapendayautamaanstrukturdenganpersepsibahawaprestasiakandiberiganjarandengannatijah yang dikehendaki.Sebaliknya,struktur tugasmempengaruhihubunganantaratimbang rasadenganprestasikeranakorelasi itu wujud di kalanganoperatorsahaja.Downey et al. (1975)menyimpulkan bahawatingkah laku pemimpin tertentukurangbergantungkepadasituasi tugas seperti yangdiramalkan.

Johns (1978) juga membuktikanperananstruktur tugas sebagaipenyederhana.Kajianbeliaumemilih 362 respondendaripadakalangan700 pekerjaarasoperatordi Kanada.DenganmenggunakanLBDQ- 12,Johns(1978) cubamengujikesanciri tugaskepadakesantingkah lakupendayautamaanstruktur dan timbang rasa.Keputusankajian mimenyokongsebahagiandaripadateori laluan-matlamat.Pendayautamaanstruktur didapati pada umumnyaberkorelasipositif denganukuran-ukurankepuasandan negatifdenganniat tukar ganti dalam keadaantugas yang berstruktur. Walau bagaimanapunhubunganantarapendayautamaanstruktur denganponteng kerja tidaklah signifikan.Analisisterhadaptimbangrasapulamenunjukkandalamsemuakeadaantugas,timbangrasaberkaitpositif denganukurankepuasandanponteng

93

KEPIMPINAN. MOTIVASt DAN PRESTASI

kerja. mi bermaknatugastidak menjadipenyederhanakepadahubunganantaratimbang rasa dengankriteria.

Kajian Orpan(1980)sebaliknyamemberisokongankepadaperananstruktur tugassebagaipenyederhanaapabilabeliaumendapatihubunganpositif antaratimbangrasa dengankepuasandalam keadaantidakberstruktur. Sementaramtu tingkah laku menyokongoleh ketuamemberisumbangankepadakepuasanyang tinggi dalam semuakeadaanyangdikaji. Kajian beliaudijalankandi kalangan156 oranglelaki kulit hitamyang berkerjadenganfirma keluli di Afrika Selatan.

Strukturtugasyangmenjadipenyederhanadalamkajian-kajianyangdisebutkandi atas berkaitandengansetakatmanatugas bersifat rutin.Satulagi ciri berkaitandengantugastetapmmenyentuhbagaimanatugasitu dilaksanakanialah salingpergantunganantaraanggota-anggotakelompok. Pembolehubahinilah yang dijadikan penyederhanadalamkajianFry et a!. (1986). Kajian merekadilaksanakandalamlataryangagakberbezaiaitu latar sukan.Pengkaji-pengkajimi telahmengambil22 pasukanlapan jenis sukan di sekolah tinggi dan universiti.Kepimpinandidefinisikandalam bentukpendayautamaanstruktur dantimbang rasayang diukur melalui persepsianggota-anggotaterhadapjurulatih mereka. Keputusanmenunjukkanjurulatih pasukanpergantungan-tinggi(misalnya basketball)yang menangdihuraikansebagaimempunyailebih tinggi pendayautamaanstruktur berbandingdenganjurulatihpasukantinggi — pergantunganyang kalah.Begitujuga.jurulatih pasukantinggi — pergantunganyang menangmenunjukkanpendayautamaanstruktur dankurangtimbangrasaberbandingdenganjurulatih pasukanrendah — pergantungan(sepertigolf) yang menang.Kajian mi menyokongteori laluan-matlamat.

Berkaitanjugadenganstrukturtugasialah kejelasantugas(clarity).Kajian Keller (1989) menggunakanpembolehubahmi sebagaipenyederhana.Beliau menjalankankajian dalamempatbuahorganisasipenyelidikandanperkembangandenganmenggunakan472 orangpekerjaprofesional.Keputusankaj ian beliau menunjukkankehendakkepadakejelasanmempunyaikesanpenyederhanakepadahubunganantarapendayautamaanstruktur dengankepuasanbaik pada masakajiandijalankanmahupunsetahunselepasitu. Ini bermaknasemakintinggikeperluankepadakejelasandi kalanganorangbawah semakinkuatlahhubunganantarapendayautamaanstrukturdengankepuasan.Selainitu,keperluankepadakejelasanjugamenjadipenyederhanakepadahubunganantarapendayautamaanstruktur denganprestasipadakedua-duamasa.

Jika Keller (1989) mengambil kejelasantugas Fry. Futrell dan

94

SOROTAN KESIJSASTERAANKEPIMPINAN

Parasuraman(1986)menggunakankonflik peranandan ketaksaansebagaipenyederhanadalamhubunganantarakepimpinandengankepuasankerjadankebimbangankerja. Dimensikepimpinanyang dipilih ialah kejelasanperanandan timbangrasa. Kajian merekadilakukan di kalangan216jurujual lelaki. Kajian mi tidak menyokongteori laluan-matlamat.Olehsebabitu Fry et a!. (1986) mencadangkanpenteoriansemulatentanghubunganpelbagaiwajah(facet) kepuasankerjadenganpembolehubahkejelasanperanan.

Aras konflik juga pernahdijadikan pembolehubahpenyederhana.Kajian Schul (1988) memilih pembolehubahmi yang juga adakena-mengenadenganpelaksanaantugas. Schul (1988) cuba memeriksahubunganantarapengamatananggota-anggotasaluran(channelniem-bers) terhadapdimensi yang mewakili gelagat(conduct) pemimpin

saluran,konflik salurandan kepuasandalam syarikat franchise.Keputusankajianmenunjukkanhubunganantarakedua-duatingkahlakupendayautamaanstrukturdantimbangrasadengankepuasanpengaturanfranchisedisederhanakanoleharaskonflik yang dialami olehfranchisees.Schul (1988) mencadangkanbahawapihak franchisers yang cuba

mempengaruhikepuasanfranchiseesterhadappengaturansalurandengancaramengubahsuaiaraspendayautamaanstrukturakanmemberikesanlangsungkepadakepuasan.Kajian mi walaupunamat baru masihmenggunakantingkah laku pendayautamaanstrukturdan timbangrasa.

Ciri Pengikut SebagaiPenyederhana

Usaha-usahamencaripembolehubahpenyederhanaselainstrukturtugasdijalankanmelalui kajian-kajianEvans(1974),Abdel-Halim (1981), Al-Gattan(1985), Dobbinsdan Zaccaror(1986) dan SkaretdanBruning(1986). Evans(1974) mengalihperhatiankepadasatu kumpulanpenyederhanayang disarankanoleh House & Mitchell (1974) dalamteori laluan-matlamatiaitu personaliti pengikut. Dua ciri personalitipengikut sering menarik perhatianpengkaji-pengkajiteori laluan-matlamatiaitu autoritarianismedan lokuskawalan.Evans(1974)memilihlokus kawalan.

Denganmenggunakan86 orang pengurusmuda yang menjadipenuntutsambilantahunpertamaprogramMaster in BusinessAdmin-istration (MBA) di Universiti Toronto, Evans(1974) menunjukkanhubunganantaratimbangrasadenganmotivasiadalahtinggi di kalanganorangyangdikawal secaradalamantetapimakin lernahdi kalanganorangyangdikawal secaraluaran. Evans(1974)menyimpulkanbahawaorang-

95


orang dalamanmempunyaimotivasiyang lebih tinggi dan bahawamotivasimerekalebihboleh diramalkandaripadatingkahlaku pemimpmn(timbang rasa) iaitu merekamengamatidan bergerakbalas kepadakontingensi-kontingensipersekitaranlebih tekal daripadaorang-orangluaran.

Perananlokus kawalansebagaipenyederhanajugadikaji oleh al-Gattan (1985) tetapi, tidak sepertiEvans (1974), beliau memeriksaperananciri pengikut itu serentakdenganskop tugas dan kekuatankeperluanpertumbuhan(growth need). Kajian mi dijalankannyadikalangan466 orangsubjeklelaki danberbagai-bagainegeriyangbekerjadi Arab Saudi. Denganmenjalankankajian di luar Amerika Syarikat,menggunakansubjekdan ArabSaudi,Pakistan,India, AmerikaSyarikat,Eropah, Filipina, Korea Selatandan lain-lain negeriArab, al-Gatttan(1985) berharapdapatmeningkatkankesahanluarankeputusannyadandapatdigeneralisasikankepadaorganisasi-organisasilain.

Denganmenggunakananalisis subkumpulan,kajian mi menun-jukkan sokongankepadahubunganantarakebanyakantingkah lakupemimpin yang diramalkandengankepuasankerjadan kepuasanter-hadappenyeliaansepertiyang disederhanakanolehskoptugas,kekuatankeperluanpertumbuhandanlokuskawalan.Kajian mi mendapati,dalamsituasiyangskoptugasnyatinggi, kekuatankeperluanpertumbuhantinggidanlokuskawalanbersifatdalaman,makatingkah laku pemimpinyangberorientasikanpencapaiandanpenyertaanlebih berkaitdengankepuasandan prestasi.Dalam situasi yang skop tugasnyatinggi, kekuatankeperluanpertumbuhantinggi danlokus kawalanbersifatluaran,makatingkah laku penyertaandan arahanlebih berkait dengankepuasan.Sebaliknya,dalamsituasiyang skoptugasnyarendah,kekuatankeperluanpertumbuhantinggi dan lokus kawalanbersifatdalaman,tingkah lakupenyertaandansokonganpula berkaitansecarapositif dengankepuas-an.Walaubagaimanapunkeputusantidak menunjukkansokonganyangjelas kepadahipotesistentang kesanpenyederhanakepadahubunganantaratingkah laku pemimpindenganprestasi.

Pentingnyalokuskawalansebagaisatupembolehubahdalamkajian-kajian kepimpinanjuga ditunjukkanoleh Abdel Halim (1981).Beliautelahmenjalankankajian di kalangan89 orangkakitanganpengurusanperingkatmenengahrendahyang dipilih daripadaenamunit sebuahfirmapembuatanbaranganberatyang besardi Midwest dengantujuan untukmemeriksakesanpenyederhanapembolehubahpersonaliti (di sampingpembolehubahtugas)ke atashubunganantarapendayautamaanstrukturdan timbang rasapemimpin dengankepuasandan keterlibatankerja.

96


Analisis regresi penyederhanapelbagaimenunjukkaninteraksi yangsignifikan antaralokus kawalanorangbawah denganpendayautamaanstruktur dan timbang rasatetapi arah interaksi mi adalahbertentangandaripadayang diramalkan.Orang-orangbersifatdalamandidapatimelaporkanketerlibatankerja (job involvement)yang signifikan di bawahpendayautamaanstrukturyang tinggi, bukannyapendayautamaanstrukturyang rendah sementaraorang-orangyang bersifat luaranmelaporkankepuasanrendahdi bawahtimbangrasayang rendah,berbandingdenganorang dalaman.

Di sampingperananlokuskawalan,kajianAbdel Halim (1981)jugamemberiperhatiankepadaketaksaandankekompleksantugas.Namunbegitu, keputusanmenunjukkan,jika ditingkatkan interaksi pendaya-utamaanstruktur denganketaksaanperananataukekompleksantugas,tidak terdapatsebarangkesantambahankepadavarianspembolehubahterikat. Walau bagaimanapun,keputusanpada umumnyamenyokongkesanpenyederhanapositif ketaksaanperanandankesanpenyederhananegatifkekompleksankerja terhadaphubunganantaratimbang rasapemimpin dengankepuasandalamanorang bawah dan penglibatanmereka dengankerja. Oleh keranasokonganhanyadiperoleh bagitimbangrasadan~tidak pendayautamaanstruktur, Abdel-Halim (1981)menyarankankemungkinanbahawakesanpendayautamaanstrukturmungkinberkontingenbukansahajakepadaketaksaantugastetapijugakepadapersonalitimerekayang beroperasiserentak.Analisis korelasiseparamenunjukkanmemangadakecenderunganke arah yang dira-malkantetapi tidak signifikan.

Kelonggaranteori laluan-matlamatseperti yang telah dihuraikandalamBab 1 membolehkannyamenerimaberbagai-bagaipembolehubahpenyederhana.SkaretdanBruning (1986),selaindaripadamengekalkanstrukturtugas,cubamengalihperhatiankepadasatupembolehubahyangtidak adadalamperumusanawal teori mi iaitu sikap tentangkelompokkerja yang terdiri danpadakejelekitankelompok (cohesiveness)dankebangkitan(arousal). Datauntuk kajian mi telahdipungutdanpada96orangpengurusperingkatrendahdan menengahdalamsebuahsyarikatpengangkutanudara-darat.SungguhpunHousedan Dessler(1974)menyarankansupayadigunakanskalamerekauntukmengujiteori laluan-matlamat,kajian pada tahun 1986 mi masih lagi menggunakanduadimensi utama tingkah laku pemimpin iaitu timbang rasa danpendayautamaanstruktur.

Dengan menggunakankaedahanalisis regresi linear pelbagaiberhierarki, Skaret dan Bruning (1986) menunjukkankejelekitan

97

KEPIMPINAN,MOT1VASI DAN PRESTASI

kelompok kerja boleh memberikesanpenyederhananegatif kepadahubunganantarapendayautamaanstrukturdengankepuasanorangbawahtetapi hanyakepadakepuasandenganrakan sekerja.Kesan yangsignifikan dan negatifjuga diperlihatkanoleh struktur tugas ke atashubunganantarapendayautamaanstruktur dengankepuasankerja.Denganitu, kajian mi sebaliknyamenyokonghipotesisbahawastrukturtugas boleh mengenakanpengaruhpenyederhanayang positif kepadahubunganantaratimbangrasadengankepuasankerja. KeputusankajianSkaretdan Bruning (1986) mi menunjukkanbahawasikap tentangkelompokkerjabolehmenjadipenyederhanapentingkepadahubunganantaratingkah laku pemimpindengankepuasanlebih daripadalain-lainpenyederhana;denganmi menambahsatu lagi pembolehubahmodertorke dalam kerangkateori laluan-matlamat.

KesimpulanSkaretdanBruning (1981) disokongoleh keputusan-keputusankajian DobbinsdanZaccaro(1980).Oleh keranakelompokyang tinggi kejelekitanjuga menyediakanuntuk ahli-ahli tentangkejelasanmatlamat dan pengorganisasiantugas yang lebih besar,kejelekitanmungkin menjadi penyederhanadalam hubunganantaratingkah laku pemimpindengankepuasan.Oleh sebabitu, DobbinsdanZaccaro(1980)menghipotesiskanbahawahubunganantaratimbangrasadanpendayautamaanstruktur dengankepuasanpengikut lebih positifdalamkelompokyang rendahkejelekitannyaberbandingdenganyangtinggi kejelekitannya.Pendayautamaanstruktur akandilihat sebagaibersifatmengulang(repetitive) dan tidak perlu dalamkelompok yangtinggi kejelekitannya,yang telah adanorma yang mantapdan telahmengenakan tekanan untuk akur kepadaahlm-ahli.

Kajian mi dijalankandi kalangan 380 orang ahli pasukankadettradisionaldi sebuahuniversitidi TenggaraAmerikaSyarikat.Duaratustiga soal selidik yang mengukurtimbangrasa, pendayautamaanstruktur.kejelekitan,kepuasandenganrakansekerja,penyeliaan,kerja,organisasi,dan peluangnaik pangkat telah diterima daripadapara responden.Keputusananalisis regresi penyederhanamenunjukkan,antara lain,pertamanya,orang bawah lebih berpuashati denganpemimpin yangmenunjukkanaraspendayautamaanstruktur dantimbangrasayangtinggidaripadapemimpinyang rendahpendayautamaanstruktur dan timbangrasanya. Kedua, pengikut-pengikutdalam kelompok yang tinggikejelekitannyalebih berpuashati denganpeluangnaik pangkat,rakansekerja,kerja itu sendiri dan organisasiberbandmngdenganpengikut-pengikut dalam kelompok yang rendah kejelekitannya.Ketiga,pendayautamaanstruktur pemimpin dan kejelekitan kelompok

98


berinteraksiuntukmemberikesankepadakepuasandenganrakansekerja,pekerjaandankepuasandenganorganisasi. Jelaslahbahawakajian mimenyokongideabahawakejelekitankelompokmenjadi penyederhanadalam hubunganantara tingkah laku pemimpin dengankepuasanpengikut yang dalam kajian Skaretdan Bruning (1986) kurangjelassokongannya.

Kajian-kajmanyang disorotdi sini dilakukandalam latarorganisasiformal. Kellogg (1985)cubamenguji teori laluan-matlamatdalamlataryangbelum pernahdiuji iaitu dalamsepuluhbuahpertubuhansukarela.Data dipungut dalam dua fasa dan dianalisismenggunakananalisisvarians dan analisis diskriminasi (discriminant analysis) untukmenentukanpengaruhtingkah laku pemimpin, struktur tugasdanciri-ciri peribadikepadakepuasankerja. Keputusankajian mi menunjukkandaripadafasa pertama,orientasi instrumental tidak berkaitan denganpenggunaankawalanhierarki, pengekodan(codification) kerja,jumlahkerasmiandenganinputsukarela,pengaruhdanpenyertaan.Kajian fasaduamenunjukkanpemimpin-pemimpinpertubuhansukarelamenekankantingkahlaku menyokongbukannyainstrumental.Tingkahlaku pemimpinjuga berkaitandengankepuasankerja.

Kajian mi juga memperlihatkan perananlokus kawalan sebagaipenyederhanakepadahubunganantaratingkah laku pemimpindengankepuasankerja. BertentangandenganEvans(1974), Abdel Halim (1981)danahGatatan(1986), kajian Kelogg(1985)menunjukkanorang-orangyangtermotivasisecaraluaranlebih berpuashati dengankerjaberbandingdenganorang yang termotivasi secaradalamanapabilaketuamenunjukkanpenjelasanperanan,penetapanprosedurdanperuntukankerja. Kelogg (1985) menyimpulkanteori laluan-matlamat,dengansedikit pengubahsuaian,boleh digunakanuntuk mengkaji kepimpinandalampertubuhansukarela.

Ujian terhadapperananlokuskawalanjugamenarikperhatiankajianGroupil (1986).Beliau cubamengujibeberapapembolehubahberpilihlaluan-matlamatdengantujuanuntukmernenksasamaadalokuskawalanmemberikesansistematikkepadapenenmaanorangbawah terhadaptingkahlaku mengarahdanmenyokongdi bawahkeadaan-keadaantugasrutin danbukanrutin. Kajian mi dijalankandi kalanganpelajarkolej diPerancisyangmendaftardalamkursuskejururawatanperingkattinggi.Empat senariomemanipulasikanpembolehubahstruktur tugas dantingkah laku pemimpindalamlatarpesakithospitaliaitu: (1) Tugasrutindenganpemimpin mengarah.(2) Tugas rutin denganpemimpinmenyokong.(3) Tugasbukan rutin denganpemimpmnmengarah.(4)

99

KEPIMPINAN, MOTIVA5I DAN PRESTASI

Tugasbukan rutin denganpemimpinmenyokong.Analisis reka bentuk faktor bagi ukuran berulangmenunjukkan

sokonganterhadkepadateori laluan-matlamat.Analisis ANOVAmendapatibahawadalam tugas-tugasrutin, kedua-duakumpulandalamandanluaranmempunyaikepuasanyang lebih terhadappemimpinyang menyokongberbandingdenganpemimpinyang mengarahsepertiyang diramalkanoleh teorinya. Ramalanbahawakepuasandengantingkah laku mengarahakanmeningkatdalamtugas bukanrutin telahtidak disokong.

Kajian mi juga tidak menyokong ramalanbahawatingkah lakumengarahlebih disukaikedua-duagolongandalamandan luaranbilamelakukantugas bukanrutin dan disukai hanyagolonganluaranyangterlibat dalam tugas-tugasrutin. Kedua-duagolongan nampaknya,mendapatikedua-duatingkah laku pemimpin sama-samamemuaskanbila melakukantugas-tugasbukanrutin. Apabilaterlibat dengantugas-tugasrutin kedua-duagolonganlebih menyukaitingkahlaku menyokong.Keempat-empatukuran lokus kawalanmenghasilkankeputusan-keputusanyangsamadalamkedua-duadimensikepuasankerja. Tidakada satu pun subskalamenjadi peramal yang baik kepadavarianskeseluruhanukurankepuasanbagikeempat-empatkeadaantugastingkahlaku pemimpin.

Sebahagiandaripadasokonganterhadapteori mi diperolehidaripadakajian Phillips (1985) dalam latar pendidikan. Dengan mengukurpembolehubahpendayautamaanstruktur, timbangrasa,ketaksaanperanan,kepuasandanprestasidi kalangan218 orangpenolongpenguasasekolah,pengetua-pengetuasekolahmenengahdanrendah,kakitanganpusatdanteknikal danlain-lain ahli kakitangansekolah,Phillips (1985)menunjukkandata beliau menyokongsetengah-setengahbahagiandanpadateori mi.

Rucker dan King (1985) juga berminat denganperananlokuskawalan sebagaipenyederhana.Mereka telah memeriksakesanpeningkatannaik (ascendancy)dan lokuskawalankepadareaksiterhadapdua dimensi tingkah laku pemimpin iaitu penyertaandan olahsuai(manipulative).Seratuslapan orangpelajarkolej dibahagikankepadaempatkumpulanberasaskanmarkatpeningkatannaik dan lokuskawalanmereka.Anggota-anggotakelompokdiletakkansecararambangdi bawahkeadaanpenyertaanatau olahsuai denganmeminta merekamenyelesaikanmasalahkelompok kecil.

Keputusankajian mi menunjukkankedua-duaukuran personalitiitu berkait dengan reaksiyang berbezakepadadua tingkah laku

100

SOROTAN KESUSASTERAANKEPIMP1NAN

pemimpintadi. Subjekdalamancenderungterpengaruhdenganpeluanguntuk mengambilbahagiandalamkepimpinansementarasubjek luaranlebih sukakantingkahlaku olahsuai.Sepertiyang diramalkanoleh teorilaluan-matlamat,ganjaranperibadi yang kecil pun berkait dengankepuasanterhadapkeputusan,kerjadananggarandayapengeluaranpadamasadepan.Kajian mi menunjukkanbetapapersonalitiboleh memberikesankepadahubunganantaragayakepimpinandengansambutankepadagayaitu.

Satu lagi ciri personaliti yang pernah digunakan sebagaipenyederhanaialah dogmatisme.Weed, Mitchell dan Moffitt (1976)meramalkaninteraksi tiga hala antaragayapemimpin, personalitipengikutdanjenistugasdalammenentukankeberkesanankepimpinan.Subjek-subjekyang tinggi dogmatismenyadijangkabekerjalebih baikdi bawahpemimpinyang berorientasikantugasdantidak baik di bawahpemmpinyangberonentasikanhubunganmanusia.Subjekyang rendahdogmatismenyalebih baik di bawah pemimpin yang berorientasihubunganmanusiadantidak baik di bawahpemimpinyangberorientasitugas.Berikutnyasubjekyangrendahdogmatismenyalebih berpuashatidengangayahubunganmanusia.

Kajian mi dijalankansecaraeksperimen.Empatpuluhlapanorangsubjeklelaki dmpmlih berasaskanmarkatduapuluhitem skaladogmatisme.Merekadiregukansecararambangdandiletakkandi bawahtiga orangpemimpinyangsetiapseorangmemimpinlapanpasangan(8 tinggi dan8 rendah). Untuk mengukurorientasipemimpin digunakanukuranLBDQ. Weedet al. (1976)menunjukkankesaninteraksiantaratingkahlaku pemimpindenganjenispersonalitiadalahamatpentingbagi situasitugasyang taksa.Kajian mi jugamenunjukkanpemimpin-pemimpinyangtinggi dalamkedua-duaorientasitugasdanhubunganadalahbaik untukorang-orangbawah yang rendahdogmatismemereka.Subjek yangrendah dogmatismenyaberbuatbaik di bawahpemimpin yangberorientasihubungan,tanpamengira orientasi tugasnyasementarasubjek yang tinggi dogmatismenyaberbuatbaik di bawah pemimpinyang berorientasitugastanpamengiraorientasimanusianya.

Jika Weedetal. (1976)memilih dogmatismesebagaipembolehubahpenyederhana,Cummins(1990)memperkenalkanLPC yangdalamteoriasalnyamerupakanpembolehubahbebas.TujuanCummins(1990)ialahuntukmemeriksaperanansokonganpenyeliasebagaipenimbal(buffer)kepadatekanan(stress).Subjekdiambil di luar bandarayabaratdayaAmenkaSyankat.Keputusankajian mi menunjukkanbahawasokonganpenyelia menjadi penimbalkepada tekananhanyabagi yang

101

KEPIMPINAN.MOTI VASt DAN PRESTASI

berorientasikanhubunganseperti yang diukur denganLPC. Selaindaripadaitu kajianmi jugamendapatiukuranLPC adalahberkaitdengansatuukuransikap individu sementaramodel Fiedlermengaitkanmarkatitu denganprestasi.

Podsakoff,Todor,dan Schuler(1983) tidakmenggunakanhaik ciritugas mahupunciri pengikut sebagaipenyederhanakepadahubunganantaratingkah laku pemimpin dengankriteria keberkesanan.Merekasebaliknyamenggunakankepakaranpemimpin. Mereka menghipote-siskan bahawahubungantingkah laku mengarahdan menyokongde-nganketaksaanperananorangbawahadalahnegatifbagipemimpinyangpakarberbandingdenganpemimpinyang diamati sebagaikurangpakar.Kajiandijalankandi kalangan95 orangpekerjadalamsebuahorganisasiyangtidak berorientasikankeuntungan.Analisismenggunakanpelbagairegresi penyederhanamenunjukkanbahawadenganmeningkatkantingkah laku mengarahdan menyokong,ketaksaanperananakanberkurangan.Walau bagaimanapunkedua-duatingkah laku itu hanyaberkesanjika pemimpindiamati mempunyaikepakaran. mi bermaknatingkah laku mengarahdan menyokongmembantumengurangkanke-taksaanperananhanyadi kalanganpemimpinyang dilihat sebagaipakarsahaja.

Kesimpulan

Kajian-kajianyang disorotdi sini memperlihatkanbetapateori laluan-matlamat,walaupunsudahhampir20 tahundiperkenalkan,masihtidakdapatmenghasilkankeputusanyang tekal dalamrama~annya.Berbagai-bagaikemungkinantelahdisarankandanberbagai-bagaipulapercubaandibuat untuk memperbaiki teori itu. Kelemahanyang ada tidakseharusnyadijadikan alasanuntuk mengabaikanteori mi samasekaliwalaupunselepasusianyamencapaiduadekad.Teori in sepertiteorikontingensi Fiedler (1967), akan terus menjadi contoh terbaik teorikepimpinanyangmengambilkira faktor-faktorsituasidalammeramalkankesan-kesankepimpinan. Kepopularanteori mi sehinggahampirmenyamaiteorm Fiedler (1967) jika diasaskankepadabilanganpengujilangsungnya,menunjukkanproposisi teori mi mempunyaiasasyangkukuhuntukmeramalkankesantingkahlaku pemimpin.Ujian-ujianperluterusdilakukandenganmembuatpengubahsuaianyang minimum ataumengubahsatupembolehubahpathsatumasasupayadapatdikenalpastipuncakelemahannya.Di dalam kajian yang dicadangkanmi penulismelakukanbeberapaperubahandenganmenggabungkanteori mi dengan

102


teori Fiedler (1967) dan Fiedler dan Garcia (1987) di sampingmengujinyasecarabersendirian.

Ujian-ujian terhadapteori kontingensiFiedler (1967) merupakanusahadekad 1970-an.Satu sorotan yang menyeluruhtelah dilakukanoleh Hosking (1981). Kecenderunganterbarudalam dua tiga tahunkebelakanganmi ialah mengujiproposisidaripadateon sumberkognitmfyang baru dikemukakanoleh Fiedler danGarcia (1987). Kajian yangsecarakhususmenguji teori mi amatlah terhadkerana ia barudikemukakantetapikajian-kajianyangmembawakepadahipotesisteoriitu telahdimulai lebih awal.

Fiedler dan Garcia (1987) melaporkandua eksperimenyangmembuktikankesanstruktur tugas,tekanandan kebimbangankepadatingkah laku mengarahorangyang rendahdan tinggi LPC-nya. Salahsatueksperimendijalankanoleh SampledanWilson dalammakmalkelaspengantarpsikologi.Merekamenunjukkanbahawatingkah laku orangyang tinggi danrendahLPCberubahke arahyang berbezaapabilatugasmenjadi lebih berstruktur. Pelajar-pelajardiletakkandalamkelompokempatorang dengansalah seorangmenjadi pemimpinnya.Tugaskelompokialah merancang,menjalandanmelaporkaneksperimenlarianpagar sesat(maze) tikus, Pemerhatidiminta membuatpemerhatiankepadatingkahlaku pemimpinberasaskankomensosioemosidantugas.Keputusanmenunjukkanbahawadalam tugas yang amat berstrukturpemimpin LPC-tinggi membuatkomen tentangtugas lebih banyakdaripadapemimpinLPC-rendah.Dalam tugas tidak berstrukturLPC-rendahlebih prihatin denganhubungansedangkanLPC-tinggi lebihprihatmn dengantugas.

Kajian LarsondanRowland(dilaporkan dalamFiedler & Garcia,1987)pula menguji samaadatekananmemberikesankepadatingkahlaku orangLPC-tinggi dan LPC-rendah.Kajian dijalankan secaraeksperimendalamprogramlatihan pengurusandi jabatanlebuh raya.Tugasyangdiberikanuntukdmlaksanakanolehkelompokialahmembuatkeputusantentangmasalahkakitangandanpengurusandalamujiandalamraga (in basket).Keputusanmenunjukkanbahawapengurusyangtermotivasioleh tugasmengambilberattentanghubungandalamkeadaanrendahtekanantetapi lebih prihatin kepadatugasdalamkeadaantinggitekanan.Tingkah laku pemimpinLPC-tinggi adalahsebaliknya.Kajianmi disimpulkanoleh Fiedler danGarcia (1987)sebagaimembuktikanbahawaorangLPC-tinggi lebih mengarahapabilakawalansituasitinggidanLPC-rendahlebih mengarahapabilakawalansituasirendah.

103


Kajian Kepimpinan dalam Latar Perguruan

Kegiatan Guru Besar

Menurut Lassey danSashkin(1983), institusi pendidikanberkali-kalidiberi analisiskhususkeranatabiinyayang digabungkansecaralonggartetapi unik (uniquely loosely coupled), keranaketaksaantempatberoperasinyapara pemimpin dankerana peranankuasi kepimpinan(quasi leadership)guru yang tidak berketentuan.Di antarafenomenayangdikaji dalaminstitusimi ialahkepmmpinantetapi,tidak sepertidalamlatarperindustriandan perniagaan,kajian-kajiankepimpinandalambidangpendidikantidak mengikutaliransejarahkajiankepimpinanyangselalunyamemusatkanperhatiankepadateon tertentupadamasatertentu.Mungkin keranamatlamatutama kajian-kajian itu bukanlahuntukmenguji teori-teorikepimpinantetapi sebaliknya,memahamipentadbiranpendidikan,kadang-kadangteori yangdigunakantidak jelasatautingkahlaku yangdiperhatikanlebih khususkepadalatarpendidikan.Akibatnya,banyakperkembanganyang canggihdalampsikologi kepimpinantidakdiikuti oleh kajian-kajian pentadbiranpendidikan.

Berasaskansorotannyaterhadap322 kajian sepertiyang dilaporkandalamjurnal-jurnalpendidikandanDissertationAbstractInternational,Bridges (1982) mendapatikajian-kajian tentangpentadbiransekolahantara tahun 1967 hingga 1980 menumpukanperhatiankepadatigaaspek:wujudulu (antecedent),tingkahlaku danhasilpentadbiran.Yangpertamatentangsikap dansentimen,tret,demografi,latar pengalamandancin-ciri personaliti.Yang keduaialah tingkahlaku pentadbiranyangbersifatsatu dimensi,pelbagaidimensidanaktiviti kerja. Jenis ketigamengkaji impak dan keberkesananpentadbiran.Bridges (1982)menawarkansatukajian yang menariktentangperatusankajian-kajianyang tergolong dalam setiap kategori. Walau bagaimanapunBridges(1982)hanyamembuatkajianbukannyasorotan,menggunakankajman-kajianmasalalu yang berjumlah322 itu sebagaidata,bagimenunjukkankedudukankajian-kajian pentadbiransekolahdalam tempoh yangditetapkannyaitu. Oleh sebabitu tidaklah diketahuidenganterperincidaripadakajianbeliauapayangtelah dilakukandalambidangkepimpinandalamlatar pendidikan.Sorotanberikut cubamelakukanmi.

Salahsatujeniskajian yangdiminati dalamorganisasipendidikanialah memeriksaaktiviti gurubesardanpenguasasekolah.Dalamlatarindustri, mi lebih dikenali sebagaikajiananalisispekerjaanatauhuraianpekerjaan.Salahsatukajianjenismi dilakukanolehMartin danWillower

104

SOROTAN KESUSASTERAAN KEPIMPINAN

(1981) denganmenggunakanteknik pemerhatianberstrukturyangdipopularkanoleh Mintzberg sebagaialat memungutdatakronologi,surat-menyurat,rekodkontakdananalisistujuan.Kajian yang bertujuanmemeriksatingkah laku perananpengetuasekolah menengahmidilakukandi kalanganlima orangpenyeliadi negeri-negeribaratdayaAmerikaSyarikat.Mula-mulanya,pengetua-pengetuaitu ditemu dugauntukmengetahuisejarahperibadidan organisasi,persepsiperanandindanpenilaianmerekaterhadapmasalah-masalahyangdihadapidalampekerjaan.Kemudianmerekadiperhatikanselamalima han seminggu,untukjangkamasa25 han.Kelima merekadipilih bagi mencerminkanpelbagaijenis sekolahyang mengandungiantara400 hingga 1000orangpelajardan latar komuniti.

Keputusanrekodkronologi menunjukkansepanjangmasakajianpengetua-pengetuaitu bekerjapurata42.2jam seminggu.Tiga ribu tujuhratustiga puluh aktiviti yangberbezadiperhatikan.mi bermakna142.2tugasdilakukansetiaphan.Martmn dan Willower (1981) mengkategori-kan aktiviti-aktiviti pengetuakepada 13 jenis iaitu kerjaperkeranian,mesyuaratyangdijadualkan,mesyuarattak berjadual,pertukaranpen-dapat,panggilantelefon,masaperibadi,melawatbangunan,mengawasperjalanankeluarsekolah,pengumuman,aktiviti-aktiviti lepassekolahdan lamn-lamnkegiatansepertimemerhatiguru, memprosesketidakha-diran, mengajardan lain-lain. Di antaraaktiviti-aktiviti in mesyuarattak berjaduallahyang memakanmasayang paling lama sekali.

Kajian mi menunjukkanbahawa tingginya isipadu bebankerjapengetuadiperlihatkanbukan sahajaoleh panjangpurata masakerjaseminggu(melebihi 50jam) tetapijugaolehbanyaknyatugasyang perludibuat. Kelima-lima merekaterpaksamembuatpurata17.7 tugas yangberbezadalammasasejam. Kebolehubahantugasjuga didapati amattinggi. Kebanyakanaktiviti berjarakdi antarasatuhinggasepuluhminitdenganmesyuarattak berjadualbersamapenguasadaerahdanpengurusperniagaanuntuk merancangagendamesyuaratmemakanmasayangpaling lama (3.75 jam). Lebih 80 peratusdaripadaaktiviti didapatimelibatkaninteraksi lisan. Carakontak yangpaling banyakdigunakanialah cara bersemukadiikuti dengancara panggilantelefon. Kelima-lima pengetuayang diperhatikanmenunjukkankecenderunganmenyelesaikansituasiterkini iaitu denganmemberikeutamaankepadatugas-tugasyang memerlukantindakansegeraatau boleh disiapkandengancepat sepertigangguanmurid, vandalisme,kecemasanguru dirumahdanlain-lain. Carayang samadilakukandalamamalanmenjawabsurat-surat.

105


Danpadasegi kontak antaragurubesardenganoranglain, kajianMartin dan Willower (1981) menunjukkansebahagianbesarkontakdalammasakajian berlakuantaraguru besardengananggota-anggotaorganisasiyang ditadbimya.Hanya 1.6 peratuskontak dibuat denganpihakyang lebih atas. Kebanyakankontak,baik dalambentukpertukaranpendapat,mesyuaratberjadualdan tak berjadual,sertapanggilantelefondibuat denganinisiatif sendiri. Gurubesarjugalebih banyakmenenmadaripadamenghantarsurat.mi mengambilbentuk surat,memo, nota,dan borang yang kebanyakannyadatang daripadaguru-gurudankakitanganorganisasi.

Kmetz danWillower (1982), mengikutijejakMartin danWillower(1981), telah menjalankankajian untuk tujuan yang samaiaitumemerhatikanaktiviti guru besar denganmenggunakankaedahpemerhatianberstruktur. Subjekbeliauterdiri daripadalima oranggurubesarsekolahrendah. Setiap gurubesarditemudugadandiperhatikanselamaseminggu. Perkara-perkarayang tidakjelas dalampemerhatiandancara-caraumummesyuaratsulit diketahui melalui sesi-sesihujungminggu. Kajian mi mengesahkangambarankerja pentadbiransepertiyang kerap ditemui oleh Mmntzberg dan lain-lain kajian yangmenggunakankaedahpemerhatianberstruktur.Guru besar sekolahrendahmenjalankanpurata14.7 aktiviti sejam,kebanyakannyaberakhirdalammasa10 minit. Merekamengambilmasa10 minit untuk kerja-kerjaperkeranian,2 setengahjam untuk percakapantelefon,4 setengahjam mesyuarattak berjadual,4 jam lawatandan 7 minit pengesanan.Aktiviti yang mengambilmasapaling lama ialah mesyuaratberjadual(35 minit satusesi).Perjalananmengambilmasa20.4 minit. MartindanWillower (1981)jugamendapatikerja-kerjagurubesarlebih berbentuklisan. Mereka menunjukkanminat yang lebih kepadakontak lisandaripadatulisan, bersemukadaripadatelefon danmenyelesaikankerjasegerasupayatidak bertimbun. Kerja guru besartidaklah tegardanmerekabolehmemberikeutamaankepada‘kecemasan’ataukerja-kerjayang mendesak.

Ciri Guru Besar

Kajian-kajianmengenalpastiaktiviti sepertiyang dilakukanoleh Martindan Willower (1981)dan Kmetzdan Willower (1982)sepertikebanyakananalisis pekerjaanyang lain mungkinbergunauntuk tujuan merangkakerjaseoranggurubesartetapisangatsedikitsumbangannyabaik kepadapemilihanmahupunlatihaniaitu: dua tugasutamayangdihadapioleh

106

SOROTANKESUSASTERAANKEPIMPINAN

organisasidalampembentukankakitangannya.Supayabergunakepadapemilihandanseterusnyapengambilan,kajianyang lebih relevanialahyang mengenalpasticiri-ciri gurubesar.Beberapakajian,walaupuntidaksetepatnya,mengarahke tujuan mi. Croft (1965) misalnya,membawaciri dogmatismekepadadalamkajian kepimpinanguru besar.Beliaumenghipotesiskanbahawaguru besanyang berfikiran terbukamampumenganggarkanhuraianguru-gurudanpenguasadaerahsekolahtentangtingkah laku pendayautamaanstruktur dan timbang rasaberbandingdengangurubesaryang berfikiran tertutup.

Croft (1965) telahmemberikanujian-ujian dogmatismeRocheachdanLBDQ kepadapenguasadaerah,gurubesardanguru-gurudi sekolahdalam duabelassistemsekolah di Pennsylvania.Berasaskanmarkat-markatdogmatisme,guru-gurubesaritu telahdibahagikankepadaduakumpulan:berfikiran terbukadanberfikirantertutup.Kajianbeliautidakmenunjukkansokongankepadahipotesis.Bagi dimensi timbang rasadidapati orang yang berfikiran tertutup lebih tepat membuattaksiranwalaupunkeputusanmi tidak signifikan. Dalam anggaranterhadappersepsipenguasadaerah,guru besar yang terbukaadamenunjukkansedikit sahajakecenderunganuntuk berkaitan dengankebolehanmembuatanggarandengantepat.

Satu lagi ciri guru besaryangpernahdidedahkankepadakajianialah autoriti karisma, satu konsep yang sangatdiberi perhatianolehMax Weber. Scott (1978) mengemukakanrasional yang munasabahtentangantitesiskepadateori Weber (1968a; 1968b; 1968c) tentangkarisma.Bagibeliauautoriti karismaadalahfungsi kepadalamanyamasapenguasadaerahsekolahitu menjawatjawatanitu. Hipotesismi diujinyadenganmemintagurubesar,pengarahpersonelmurid-muriddanpenyeliapengajaranyangbekerjadi bawah penguasadaerahsekolahmembuatpenilaian terhadapautoriti karismanyadenganmenggunakanskalaautoriti karisma.

Datayangdiuji denganmenggunakananalisisvaniansmenunjukkansokongankepadahipotesisbahawapenguasayang lama memegangjawatan diamati oleh pegawai-pegawaipentadbiranmereka sebagaimemiliki lebih autoriti karismaberbandingdenganyang tidak begitulamamemegangjawatan. Perbezaanamatketaraantarakumpulanrendahdengantinggi danmenengahdengantinggi. Merekayangberkhidmatsembilantahunke atasdinilai tinggi autoritikanismamerekaberbandingclengan yang rendahdanmenengah.

Analisisregresipula menunjukkanadakecenderunganuntukautoritimeningkatdenganbertambahnyamasamemegangjawatantetapihanya

107


selepastiga belastahunbanulahautoriti itu dipeningkatkansebagaisangattinggi. Peningkatanmi berterusansehinggaduapuluhsatutahun. Selepasitu semakinmenurun. Autoniti kanisma didapati tidak kena-mengenadengansaiz daerahatau umur penguasadaerah.Kajian Scott (1978)menolak tesis Weber tentangpenutinankarismaiaitu autoniti karismaseseorangsemakinberkurangansemakinlama ia memegangjawatan.Kajian beliau sebaliknyamenunjukkan ‘pengkarismaanrutin’ iaitupenggunaanautoriti rasional yang berlarutanoleh individu dalamorganisasibirokrasimenghasilkanpeningkatanpadaautontikanismayangdiberi kepadaindividu itu.

Selaindaripadaautoniti karisma,ciri pengetuayangjugabiasadibeniperhatian ialah struktur konsepsi:gaya individu membezadanmengintegrasikanrangsangan-rangsanganyang menganjurdanipadayangmudahkepadayangkompleks.Kajianmi dilakukanoleh Silver (1975)dengantujuanuntukmenerokasejauhmanateori sistemkonsepsibolehditerapkankepadatingkah laku pengetuadalam latar sekolah.Teorisistemkonsepsimenghuraikanperbezaanmanusiadalampengamatanterhadappersekitaran.Maklumat-makiumattentangdarjahkekompleksanstrukturkonsepsidiperolehidaripada36 oranggurubesarsekolahrendahdi sekitarNew York City melalui ukuranParagraph CompletionTest(PCT). Maklumat tentanggaya kepemimpinandan kekompleksanpersekitarandiperolehi daripadakakitangansekolah masing-masing,denganmenggunakanukuran-ukuranLBDQ dan Principals Interper-sonalEnvironmentComplexityEstimate(PIECE).

Kajian Silver (1975)menunjukkanterdapathubunganpositif yangsignifikan antarakekompleksantugas struktur konsepsi guru besardengandarjahkekompleksanpersekitaranmerekatermasukkomponen-komponenkekompleksaniaitu indeks kepelbagaianfungsian,jumlahinteraksi peribadi dan orientasi profesional.Silver (1975) jugamenghipotesiskanbahawadalampersekitaranantaraperseoranganyangsederhanakompleksterdapathubunganpositif antarakekompleksanstruktur konsepsidengangaya kepimpinan berorientasikanorang.Hipotesis mi disokong oleh kajian beliau. Namun begitu dalampersekitaranyang sama(sederhanakompleks) tidak pula terdapathubungannegatifyangsignifikan antarakekompleksanstrukturkonsepsidengangayakepimpinanberorientasikansistem. Hipotesi~tentangkesanpersekitarankomplekstinggi danrendahterhadapgayaberorientasikanorangdan berorientasikansistemtidak pula disokongo~ehkajian mi.

Kajian Silver (1975) mi didapati relevankepadakes~isasteraankepimpinan bukan sangatkeranapenerokaannyaterhadapstruktur

108


konsepsiguru besar tetapi, lebih dan itu, keranapercubaannyamenunjukkanperkaitanantara struktur konsepsidengantingkah lakukepimpinan.Strukturkonsepsidijadikan wujudulu kepadatingkah lakupemimpin. Gurubesaryang mempunyaistrukturkonsepsiyang abstnaklebih berorientasikanorang dalam gayakepimpinan mereka.Menekajugalebih kerapberinteraksidengananggota-anggota,mempunyailebihramaikakitanganyangberonientasiprofesionaldanmempunyaifungsiyang lebih berbagai-bagaidi sekolah. Walau bagaimanapunanaskekompleksankonsepsitidaklahberkaitansecarasignifikandengangayaberorientasikansistem.

Jika Silver(1975) menamalkantingkah laku gurubesarberasaskanstrukturkonsepsi,makaSinprasong(1983),dalamsatukajiandi kalangan400 oranggurudi sekolah-sekolahmenengahswastadi BangkokThai-land, menggunakanfaktor-faktor demografisepertiumur, jantina, araspendidikan,lamamengajar,gaji dansaiz sekolah.Setiapguru dimintamengisisoalselidikPurdueTeacherOpinionaire (PTO) yangmengukurmorel dan LBDQ yang mengukur tingkah laku pemimpin iaitupendayautamaanstrukturdantimbangnasa.Datayangdianalisisdengankaedah-kaedahkorelasiPearson,pelbagairegresidankorelasikononikaldalamkajian mi menunjukkanumur menjadi peramal terbaikkepadakedua-duadimensi tingkah laku itu sementarakombinasiantaraumurdenganpengalamanmengajarmenjadimodelterbaikuntukmeramalkanpendayautamaanstruktur. Guru-guruyanglebih tuadanadapengalamanmengajaryangbanyakselalunyamempunyaimarkatmorel yangtinggidanmembenipemeringkatantinggi kepadapendayautamaanstukturgurubesarmereka.

Sinprasong(1983)juga mendapatiPTOyangmengukurmorel guruberhubungansecarasignifikan dengankedua-duapendayautamaanstruktur dan timbang rasa.Kajian mi memberisatu lagi sumbangankepadausahamembuktikanhubungnanantarakepimpinandenganmorel.Malangnyakajian Sinprasong(1983) agakkabur dan segi definisipembolehubahbebasdan tenikat.Padasatumasakepimpinanmenjadipembolehubahterikat (kepadafaktor demografi)danpadamasayanglain menjadi pembolehubahbebas(kepadamorel) sedangkankedua-duanyatidak diletakkandalamsatu model yangpadu.

TingkahLaku Guru Besar

Kajianjenis ketigadalanilatarpendidikanmenumpukanperhatiankepadaiingkah laku pemimpinpentadbiran.Kajian-kajian awal Halpin (1955;1969)misalnya,ditujukankepadapersoalanadakahterdapatpersamaan

109


antarapandanganpemimpintentangbagaimanamerekahamsbertingkahlaku dengantingkah laku kepimpinanmerekasepertiyang diamati olehmerekasendiri dan dengantingkah laku merekaseperti yang diamatioleh lembagasekolahdankakitangandi bawahnya.Di sampingitu kajianmi juga berminatuntuk mengetahuibagaimanapulapandanganmerekatentangbagaimanamerekaharusbertingkahlaku. Kajian mi dilakukanoleh Halpin (1969) di kalangan50 orangpenguasasekolah-sekolahdiOhio. Dua dimensitingkah laku yang masyhuriaitu pendayautamaanstrukturdantimbangrasadiukur denganmenggunakanLBDQ-RealdanLBDQ-Ideal. Alat yang pertamamengukurpersepsisetiap kumpulanterhadaptingkah laku pemimpin sepertiyang merekalihat sementarayang keduamengukurideologikepimpinanketiga-tigakumpulansubjekitu.

Datayangmengandungiresponskepada1274 soal selidik menun-jukkan, antaralain, kakitangandan lembagasekolah tidak bersetujuantarasatusamalain dalamhuraianmerekatentangpenguasasekolah;menyarankankemungkinanyangpenguasabertingkahlaku dengancarayang berbezabila berurusandengankakitanganberbandingdenganapabilaberurusandengananggota-anggotalembaga.Didapati jugakorelasiyangsignifikan antarahuraiandin olehpenguasadenganhuraianoleh anggotakakitangandalam pendayautamaanstruktur. Anggota-anggotalembagasekolahmelihat penguasasebagaibertingkah lakupendayautamaanstruktur lebih tinggi berbandingdenganpengamatankakitangan.Ketiga-tigakumpulan mencirikanpenguasayang unggulsebagaitinggi dalamkedua-duadimensipendayautamaanstruktur dantimbangrasa. Pihak lembagamerasakanyang penguasapatut me-ngurangkantimbangnasatetapipenguasasendiridankakitanganmelihatbahawapenguasapatutmengurangkanpendayautamaanstruktur.

SepertiHalpin (1969),tingkahlaku pemimpinjugamenjaditumpuankajianMyers(1986). TetapitumpuanMyersialah kepadaimpak tingkahlaku kepimpinanterhadaptingkahlaku gurubesarsendiri.Beliau mem-bezakantingkahlaku pemimpinyangberkesandengantingkahlaku yangtidak berkesan.Ini dikesanidenganmeminta 32 orangguru yangberkesanmemeringkatkantingkah laku sebenardan tingkah laku ung-gul guru besarmerekadenganmenggunakanLBDQ-12. Keserasianantaramarkat-markatdanipadaduajenis skalami menjadi ukuranse-jauh manatingkah laku pemimpmnmengharnpirikeunggulan. Selepasitu lima orangguruyangbekerjadi bawahgurubesaryang menghampirikeunggulandanlima orangyangbekerjadi bawahgurubesaryang tidakbaik ditemu-duga.

110


Kajian beliau menunjukkanterdapatperbezaanyang signifikandalamsemuaskalaantaraapayang dianggapungguldansebenaroleh32 orang guru. Kelompok yang serasimelaporkanguru besarmenekasebagaiselalu nampakdi sekolah,mudahdihubungi untuk berundingdenganguru, bertimbangrasa,melibatkan guru dalam pengambilankeputusan,menghormatiautonomigurutetapi tidak mempunyaicukuppengetahuantentangkurikulum.Guru-guruyang tidak serasidilaporkansebagaimemiliki tingkahlaku yangsebaliknya.Semuaguru yangdikajimengatakanmerekamenilai tinggi autonomi,mahukanapresiasidaripadaguru besardankomunikasiyang baik. Guru-guru juga tidak berpuashati dengangayakepimpinanguru besarmereka.MatlamatkajianMyers(1986) ialah untukmenunjukkancini-ciri yangberkaitandengansesuatutingkahlaku itu. Kajian-kajiansepertimi cubamengesaniapakahkesan-kesantingkah laku pemimpinkepadapemimpin sendiri bukankepadatingkah laku pengikut sepertiminat kebanyakanteori kepimpinan.

Begitu juga halnya dengankajian Willower (1960). SementaraMyers (1986)menggunakantingkah laku pendayautamaanstnukturdantimbang rasa,Willower (1960) mengembangkankonsepkepimpinannomotetik(nomothetic)danideografik(ideographic).Yangpertamaialahgayakepimpinanyangmenjangkaorangbawahbertingkahlaku mengikutaturan-aturanyangditetapkanoleh organisasi.Gayayangkeduamemberikelenturan(flexibility) budibicarakepadaorangbawah.Willower (1960)menghipotesiskanbahawapemimpin nomotetik menganggaporangbawah sebagaikurangprofesionalberbandingdenganpemimpin yangideografik.

Guru-gurubesardiklasifikasi kepadasalahsatugayakepimpinanmi olehketua-ketuapentadbirsekolahberpandukankenyataan-kenyataanyang disediakanuntuk maksuditu. Merekami kemudiannyadimintamenjawabsoal selidikprofesionalyang mengukurpandanganmerekatentangguru. Ujian t bagimembandingkanmm markatprofesionalantaraduakelompokmi menghasilkankeputusanyangsignifikan. Ini bermaknaguru besaryangmenggunakangayaideografik cenderungmenganggapguru-gurusebagaibersifatprofesionalberbandingdenganguru besaryangbergayaideografik. Bagi kedua-duakumpulan pula, guru besanyang lebih muda menganggapguru-gurusebagaikurang profesionalberbandingdenganguru besaryang lebih tua.

SementaraMyers (1986) dan Willower (1960) berminatmelihatkesankepimpinankepadatingkahlaku pemimpinsendiri,GoldmandanHeald(1968) cubamemeriksaimpak tingkah laku pentadbirankepadahubunganantaraguru denganguru besar.Kajian GoldmandanHeald

111


(1968)nampaknyalebih hampirkepadamatlamatteoni-teonikepimpinanterkini iaitu memperlihatkankesankepimpinankepadatingkah lakuorang lain atau hubunganpemimpindenganorang lain. Kajian yangmelibatkan62 buahsekolahmi dilakukanke atas44 orangguru besardan 405 onangguru sekolahrendahserta11 oranggurubesardan 257orangguru sekolahmenengah.Tingkah laku guru besardiukur denganskalaExecutiveProfessionalLeadership(EPL).

Kajian GoldmandanHeald(1968)menunjukkanbahawasokongansosial terhadapguru-guru menjadi peramal terbaik kepadaEPL.Perbandinganantarajantinamenunjukkankedua-duapihak menekankanpentingnyamempunyaiguru besaryang menyatakansokongandankomitmenkepadapenglibatanguru.Apabila dibandingkanpula antarasekolahyang berkelebihan(advantage)dengansekolah yang tidakberkelebihankeputusanmenunjukkankedua-duakumpulanguru itu jugamembenikantekananutamakepadasokongansosialdaripadaguru besar.

Hubunganguru besar— guru dalam kajian Goldmandan Heald(1968)mengambilbentukkeakurankepadadefinisi peranan.Di dalamkajian Blumberg (1968), hubunganmi berbentukhubunganantaraperseonangan.Dua ratus sepuluhorang guru yang mendaftardalamkunsus-kursussiswazahkolej pendidikandi Universiti Templedimintamenjawabsoal selidik. Tingkah laku kepimpinandiasingkankepadaempatgayayang benbeza:tinggi langsung(direct) — tinggi tak langsung(indirect); tinggi langsung— rendahtak Iangsung;rendahlangsung—

tinggi tak langsung;dan rendahlangsung— rendahtak langsung.Kajianmi menyokonghipotesisbahawahunaianyangberbezatentangtingkahlaku penyeliaanoleh guru-gurumenghasilkanpengamatanyangberbezaterhadapkeadaanhubunganantaraperseoranganyang wujud antaragurudenganpenyelia. Keputusanmenunjukkanguru-guruyangmengamatitingkah laku penyeliamereka sebagaitinggi langsung — tinggi taklangsungjuga melihat keadaanhubunganpositif hubunganantaraperseoranganantaramerekadenganpenyeliaberbandingdenganguru—guru yangmenghuraikanpenyeliamerekasebagaitinggi tak langsung— rendahtak langsung ataurendahlangsung— rendah tak langsung.Demikianjuga,kumpulanrendahlangsung— tinggi tak langsungadalahlebih positif daripadakumpulan ketigadankeempat.

Kajian mi menunjukkantanda-tandabahawagayatingkahlaku yangberatkepadatingkah laku tak langsungathlah berkaitan dengansatusethubunganantaraperseoranganyanglebih positifberbandingdengangayayangtidak mempunyaihubungantaklangsung.Mengurangkangayakepengarahannampaknyabolehmemberikesanpositif. Blumberg(1968)

112


menyimpulkan bahawakalau penyelia boleh menciptahubunganmenyokong,melalui tingkah laku merekadenganguru,kontak denganguru akandilihat sebagaiproduktif dan membantudanmi, akhirnya,akanmembawakepadatingkah laku bilik darjahyang lebih produktifdi pihak guru.

Kajian-kajian yang disorot sehinggakini menggunakansebagaipembolehubahterikat samaada tingkah laku pemimpin atau tingkahlaku pengikut. TetapiMonaco(1985)menggunakankedua-duanyasekalidalam satu kajian. Beliau memilih 32 orang guru sekolah tinggi dibahagmanutaratengahuntukmengkajihubunganantaragayakepimpinangurubesardenganaraskepuasankomunikasiguru-gurudanantaradatademografidengangayakepimpinandankepuasankomunikasi.Kajianmi memilih LPC sebagaiukurangayakepimpinan;ukuranyangagakjarangdigunakandalam perguruan.

Denganmenggunakananalisis regresi mudah danpelbagai, Mo-naco (1985) mendapatitidak adahubunganantara gayakepimpinandenganaraskepuasankomunikasigurudandenganamalankomunikasigurubesar.Araskepuasankomunikasiguru, sebaliknya,berkaitandenganlamamasabekerjadi sekolahberkenaan.Gayakepimpinangurubesarpulaberkaitandenganumur; semakintuaseseonanggurubesarsemakintinggi LPC-nya,tetapitidak berkaitandengankebolehanberkomunikasidenganmemuaskan.

Monaco (1985), sungguhpunmenggunakanLPC yang berasaldaripadateori kontingensiFiedler (1967) sebagaipembolehubahbebasnya,tidak pulamenggunakansepenuhnyapendekatankontingensidalamkajian beliau. Ujian sepenuhnyaterhadapteori Fiedler (1967)dalam latar pendidikandilakukanoleh Miskell (l977a). Beliau cubamenggunakanpendekatanmi untuk memeriksahubungandi antarakomponengaya(sikap kepadakerjadan rakansekerja)dankomponensituasi(arasteknologidaniklim antaraperseorangan)dengankomponenprestasi(keberkesananamatandanusahainovasigurubesar).GurubesarLPC-rendahdijangkacenderungmenjadi lebih berkesandalamsituasiyang amatmenguntungkandanamattidak menguntungkansementaraguru besarLPC-tinggi berkesandalam situasi yang sederhanakeberuntungannya.Akibatnya, guru besaryang LPC-rendahdiamatisebagailebih positif dan akan menunjukkanlebih usahainovasi disekolahyang arasteknologi dan iklim antaraperseorangannyapositifataunegatif.GurubesarLPC-tinggi pulaberprestasibaik dalamsituasiyangsalahsatukomponenitu tinggi dan satu lagi rendah.

Kajian mi dilakukandi kalangan179 oranggurubesar,966 orang

113


guru danempatorangpenyeliadi daerah-daerahsekolahdi MmdwestemState. Dengan menggunakananalisis pelbagairegresi, kajian mimenunjukkansokongankepadahipotesis. Persamaanregresi adalahsignifikantetapimagnitudhubunganatauvariansyang dihuraikanagakkurangmeyakinkan.Duadanipadasebelaspembolehubahbebasmenjadiperamal kepadapengamatanguru terhadapkeberkesanankepimpinaniaitu iklim organisasi(komponensituasi)dan inginkan pertandingan(komponengaya).Prestasibertambahjika iklim menyokongdangurubesardimotivasi oleh pertandingan.Tiga pembolehubahiaitu inginkanpertandingan,keselamatankonservatif, dan LPC didapati menjadipenyederhanakepadapersepsiorang atastentangkeberkesanangurubesar. Orangatascenderungmenilaigurubesaryang berorientasinisiko(LPC-rendah)sebagailebih positif daripadayangkurang beronentasinisiko dan lebih berorientasikanantaraperseorangan.

Apabila usahainovasi dijadikan pembolehubahterikat, didapatipembolehubahitu diramalkanoleh tiga pembolehubahbebasiaitu arasteknologi (situasi),keselamatankonservatif(sikap), danpengalaman(demografi). Inovasicenderungberlakudi sekolahyang gurubesarnyamempunyaikeperluankeselamatanyangrendahdankurangpengalaman.Kajian mi padaumumnyamenyokonghipotesiskontingensikepimpinan.

Usahamelihat kesansituasi (aras teknologi) kepadatingkah lakuguru besardilanjutkan oleh Miskell (1977b) dalam satu kajian lain.Kajian mi nampaknyahanyamelaporkananalisisyang berbezakepadadatayang samayangdipungutbagi kajian Miskell (1977a).Oleh sebabitu subjek,alatukurandanproseduryang dilaporkanadalahsamabelakakecualibilanganakhir gurubesaryang dianalisishanyamengandungi160 orang sahaja.Di dalam analisis mi Miskell (1977b) tidakmenggunakanukuranLPC Fiedler(1967).Matlamatbeliau ialah untukmenunjukkanhubungandi antarausahainovasi,keberkesananpengetuasepertiyang diamatiolehguru-gurudankeberkesanangurubesarsepertiyangdiamati oleh orangatasdenganarasteknologi. Databagi kajianmi dianalisisdenganfaktor 2 x 2x 2 analisisvanans.

Kajian mi menunjukkansokongankepadasebahagiandanipadahubunganyang dihipotesiskantetapm tmthk adakesaninteraksi yangdiperoleh.Kesanutamayang bertimbalbalik didapatiantaratiga pem-bolehubahprestasiiaitu usahainovasi,keberkesananamatangurubesarsepertiyangdiamati oleh guru-gurudanjuga oleh orang atas. Dalamempatdanipadadua belaskeadaan,kesanutamawujud bagi pembo-lehubahsituasi terhadappembolehubahtenikat. Misalnya adakesanutamaarasteknologikepadausahainovasidaniklim padapersepsiorang

114

SOROTAN KESUSASTERAAN KEPIMPINAN

bawah.Kajian mi memberisokongankepadapandanganbahawaarasteknologidalam daerahadalahberkaitandenganusahainovasi dalambangunansekolahdanbahawaiklim antaraperseoranganpositif, gurubesarcenderungdiamati oleh guru-gurusebagaiIebih berkesan.

JikaMiskell (1977a)boleh dianggapmengujikesanpenyederhanasituasi kepadahubunganantara kepimpinan dengan kriteriakeberkesanan,Kohan (1986) boleh dianggap menguji kesanpenyederhanapersonalitigurukepadahubunganitu. Cm personalitiyangdigunakanoleh Kohan (1986) ialah lokus kawalan.Kajian beliaubertujuanuntukmelihat kesanbersamatingkah laku pemimpinsekolahvokasional dan lokus kawalan guru terhadapkepuasankerja guruvokasional.Seramai210 orang guru vokasionaldi sekolahvokasionaldi Columbusdipilih sebagaisampel.Soal-soalselidik yang mengandungiempat bahagianiaitu LBDQ-12, Rotter Internal-ExternalScale,JobDescriptiveIndex(JDI), danmaklumat-maklumatdemografi,dihantardengancarapos kepadasubjek.

Analisis varians tiga hala dengankepuasankerja sebagaipembolehubahterikatnyamenunjukkanterdapatkesanutama yangsignifikan bagi kedua-duatimbang rasa dan lokus kawalan.Interaksiduahalayang signifikan didapatiapabilatimbangrasadanlokus kawalandiinteraksikan.Keputusanyangsignifikan juga diperolehiapabilatigapembolehubahdiinteraksikan.Keputusanmi mencadangkanbahawa(1)guru-guruvokasionalyangberkawalandalamanmempunyaikepuasankerjayang tinggi di bawah penyeliaanpenguasasekolahyangdiamatioleh merekasebagaitinggi dalamtimbang rasadan pendayautamaanstruktur. (2) guru-guruvokasional yang berkawalanluaranmendapatkepuasankerja tertinggi di bawah penyeliaanpenguasasekolah yangdiamati oleh merekasebagaitinggi dalampendayautamaanstruktur takkira di manaarasorganisasiitu.

Satu lagi faktor dalam din guru yang dijadikan pembolehubahpenyederhanaialah morel (morale) guru. Sewgur(1982) memeriksaimpak persepsiguru terhadaptingkah laku kepimpinanguru besarbersama-samadengan morel guru terhadappencapaianpelajardalambahasa,bacaandanmatematik. Subjekkajian beliau terdiri daripadaenampuluh lima orangguru sekolahrendahyangmempunyaisekurang-kurangnyasetahunpengalamanmengajardanberadasekurang-kurangnyasetahundi bawahguru besaryangmenjadiobjek pemerhatian.Kajianmi menggunakanukuran-ukuranLBDQ, Inventori Ohio tentangmorelpekerja (Ohio Inventories of EmployeeMorale), kepuasankerja,kebanggaandankeyakinandin. Analisis korelasiproductmomentdan

115


pelbagairegresitidak menunjukkanhubunganpositif antarapengamatanterhadaptingkah laku guru besar,morel guru dan pencapaianmurid-murid.

CaldweIl dan Lutz (1978) memisahkandin daripadaamalanbiasamenggunakantingkah laku kepimpinanyang berorientasitugas danberonientasipenyelenggaraandenganmemilih satutingkah laku khususiaitu pentadbiranaturan (rule administration). Laporan beliaumengandungibeberapakajian. Dalam salahsatu kajian, merekatelahmemungutdatadaripada285 oranggurusekolahrendahdan 360 orangguru sekolahmenengahtentangtingkah laku pentadbiranaturangurubesardi daerah-daerahbandardan luar bandar.Merekacubamengujihubunganantarapentadbiranberbentukaturan,berbentukmenghina(mock), representatifdan berpusatkandendaandenganlain-lainpembolehubahkepimpinan,konflik organisasi,kekasarankakitangandantingkahlaku berurusandenganorangbawahdan orangatas. Pengamatanguru terhadapkepimpinangurubesardiukur denganskalapentadbiranperaturan(RuleAdministrationScale).Keputusankajianmi menunjukkanpentadbiranaturansecaradendaandanmenghinaberhubungansecarasignifikan denganpandanganrendah terhadapkepimpinanikhtisassementarapengenaanaturan secararepresentatifberkaitan secarasignifikan dengankepimpinanprofesionalyang tinggi.

Kajian lain yang dilaporkanoleh Caidwell dan Lutz (1978)dijalankanuntuk menentukansejauhmanawujudnyahubunganantaratingkah laku pengurusanpenguasadenganpengamatanguru terhadaptingkah laku pentadbiranaturangurubesar.Datadipungutdaripadaduapuluh daerahyang melibatkanempatpuluh buah sekolahrendahdanmenengahdan 460 orangguru. Kajian mi menunjukkanpenguasabolehmempengaruhipengetuadalam pentadbiranaturan.Tingkah lakupengurusantertutuppenguasaberkaitsecarasignifikan dengantingkahlaku menghinaguru besar.mi memperlihatkanpenarikandin oleh gurubesar.Sebaliknya,apabilapenguasadiamati sebagaiterbuka,gurubesarmemperlihatkantingkah laku menghinayang rendah dan bersediamengambil gayapentadbiranrepresentatifdan berpusatkandendaan.Kajian keduaCaldwell dan Lutz (1978)mi jugamenunjukkankekasaranguru adakaitannyadengantingkah laku pengurusanpenguasa.

Caidwell dan Lutz (1978) juga melaporkansatu kajian yangdilakukanoleh Finkelstonuntuk mengujihubunganantarakeluh-kesah(grievances)di kalangan guru sekolah rendahdengantingkah lakupengurusanpenguasa.Penguasayang terbukaatau ‘menyertai’menghasilkansedikit sahajakeluh-kesahberbandingdenganpenguasa

116


yangtertutupatauautonitanan.Walaubagaimanapunhubunganmi tidakpulasignifikan dalamkajianAmos yangjugadilaponkanoleh CaldwelldanLutz (1978).

Teori laluan-matlamatjuga mendapatpenhatiandalampentadbiranpendidikan.Salahsatuusahauntuk mengujiteori mi dalamlatar sekolahdilakukan oleh Knoop (1982). Beliau menghipotesiskanbahawanilaibenonientasikanorang memberikesanpositif kepadahubunganantaratimbangnasapemimpindengankepuasanonangbawah sementaranilaikerjaberorientasipernyataandin (self-expressive)membenikesannegatifkepadahubunganitu. Hubunganantaratingkah laku pendayautamaanstruktundengankepuasanjugadijangkadisederhanakanoleh nilai kerjaiaitu negatif bagi yang beronientasionang dan positif bagi yangberorientasidin. Analisis dijalankanterhadap362 soal selidik yangdipulangkanoleh 12 kolej dan universiti di Kanada. Hipotesisyangdiramalkantidak disokongoleh kajian mi.

Knoop juga telahmenjalankansatukajian lain bersamaLevanoni(Levanoni & Knoop,1985) yangbertujuanuntukmengujiproposisiteorilaluan-matlamat.Kajian mi cuba memeniksakesanpenyederhanapelbagaidimensitugaske atashubunganantanatingkah laku pemimpindengankepuasanpekerjatenhadappenyeliaandan terhadapkerja. Datadiperolehidaripadalimakumpulanpendidikanyang tendiri danipada978guru sekolahawam, 976 guru sekolahtinggi, 186 pengajarkolejkomuniti, 191 profesoruniversiti,dan 188 gurupelatih.Dimensi-dimensitingkah laku pendayautamaanstruktur dan timbang nasayang diukundenganLBDQ-12 digunakandalamkajian mi.

LevanonidanKnoop (1985) menguji tujuh dimensitugas sebagaipenyederhanaiaitu kepelbagaiankemahiran,autonomi,maklum balasdaripadakenja, makiumbalasdanipadaagen,mengendalikanonanglain,kesignifikanantugas,dan identiti tugas.Denganmenggunakankaedahpelbagainegresiberhierankikajian merekamenunjukkantingkah lakumenganaholehpemimpinmenerangkansecarasignifikan vaniansdalamkepuasandenganpenyeliaantetapi tidak dengankepuasankenjakeseluruhanbagi sampel guru pelatih, guru sekolahawamdan gurusekolahtinggi.Bagi sampelpengajarkolej danuniversiti pula,tingkahlaku itu menerangkanvariansdalamkepuasankenjakeseluruhantetapitidak kepuasandenganpenyeliaan.Keputusanjugamenunjukkantingkahlaku menyokongolehpemimpinmembenisumbangansignifikankepadakedua-duajenis kepuasantersebut.Walau bagaimanapunujian-ujianinteraksi antana tingkah laku pemimpin dengandimensi tugas tidakmenunjukkansokongankepadateoni laluan-matlamat.Interaksiyang

117


paling signifikan melibatkan tingkah laku menganah dengan‘mengendalikanoranglain’.

KajianBunting(1982)jugaboleh dianggapdi bawahtradisi laluan-matlamat.Beliau cubamemeniksaperananmengajarguru-guruapabiladikaitkandengangayakepimpinangurubesan.Guru besardaripada20buahsekolahrendahdi Mid-Atlantic Statedipilih. Beliau menggunakananalisiskorelasiuntuk menghubungkanLPBD denganInventorysikappendidikan(EducationalAttitude Inventory) yang mengukuronientasimengarahdan orientasi afektif dalam kelas. Keputusankajianmenunjukkanadakecenderunganuntuk guru-gurumembenikeutamaanyang Iebih kepadakeperluanafektif kanak-kanakapabila guru besanmempunyal kemahiranantarapenibadi atau kemahiranberorganisasi.Maknanyaterdapathubunganantaragayakepimpinandenganorientasiguru-gurudalamkelas.

Kajian-kajian Lain

Sepertiyangdapatdiperhatikandalamsorotanyang dilakukandi sini,diantara pembolehubahkepimpinanyang amatpopulardigunakandalamkajian-kajiandalamlatarpenguruanialahtingkahlaku kepimpinansepertiyang diukur denganLBDQ. Beberapakajian bahkancuba mencanikeesahanatau sekurang-kunangnyamembuatanalisis yang bolehmembawaimplikasi kepadakeesahanalat ukuran mi. Brown (1967)misalnya,menggunakanLBDQ-12 untuk mengujikegunaanskala itudalamlatarsekolah. Skala itu telahditadbirkankepada1551 oranggurudani 170 buahsekolahdi Alberta, Kanada.Minimum empatoranggurubagi setiapbuahsekolahmengambilbahagian.Kajianmi menunjukkanguru-gurumemberimarkattertinggikepadatingkahlaku bertolakansurdengankebebasandanpengambilanperanan.Guru besardiberi imejbertolak ansurberbandingdenganlain-lain pemimpin.

Analisis faktor terhadapLBDQ menghasilkandua fakton yanghampir samadenganduadimensiyang berulangkali dibuktikandalamkajian-kajian kepimpinaniaitu timbangrasa dan pendayautamaanstruktur. Dimensi-dimensiitu dinamakanbenorientasikanorang danbenonentasikansistem. Faktorpertamaialahtingkahlaku yangberkaitandengankeperluanperibadi danprofesionalyang berkerenah(idiosyn-cratic) kepadamanusiasementarafaktor keduamerujuk kepadasistem(bukan peribadi) yang mempunyaimatlamat,tema dan kewujudaninstitusinyasendiri. Di sampingmemeniksakeesahanalatukuran,Brown(1967) juga membuatanalisis regresi terhadaphubunganantara

118


kepimpinandengankepuasanguru,keyakinanmerekakepadagurubesardananggaranprestasisekolah. Keputusanmenunjukkankepuasangurudan keyakinankepadaguru besaradalah sensitifkepadakepimpinanamatantetapi tidak demikian dengananggaranguru tentangprestasisekolah.

Keesahansesuatualatukunanbolehjuga diukurdenganmemeniksaperbezaantingkahlaku sepertiyang diperhatikanoleh pengamatdenganyangdilaporkanoleh yangdiamati.Inilah yang dilakukanoleh Apakannan(1975). Untuk menentukanapakahpengamatanguru terhadaptingkahlaku kepimpinangurubesarmerekabenbezadanipadapengamatangurubesar sendiri terhadaptingkah laku itu, Apakarran (1975) telahmentadbirkanLBDQ-12 kepadasemuaguru dangurubesardi sekolahtinggi daenahNorth Sea.

Kajian mi menunjukkan,berbandingdenganpengamatangurubesarsendiri, guru-gurumengamatitingkah laku guru besarsebagailebihkenapdipenlihatkandalam bentuk perwakilan,bertolak ansurdenganketaktentuan,dayapujukan(persuasiveness)danberonientasistruktur.Guru-guru juga mengamatiguru besanmereka sebagaikurangmenunjukkantingkah laku pendamaian,pendayautamaanstruktur,bertolak ansurdengankebebasan,pengambilanperanan,timbangnasa,ketepatanramalandan integnasi. Dan segi mi pengamatanmerekasamadenganguru besar. Dalam sebelasdaripadaduabelasskala,tingkahlaku pemimpintidak berbezaantarapengamatangurudengangurubesan.Perbezaanyang signifikan hanyawujud bagi dimensi menekankanpengeluaran.Apakarran(1975)menyimpulkanbahawaterdapatketekalanantarapengamatanguru denganpengamatanguru besartenhadapciri-cm tingkahlaku pemimpin. Walaupundemikian,pengamatanguru besarterhadaptingkah laku merekaadalahlebih positif daripadapengamatanoleh guru-guru.

Salahsatukonsepyangdiketengahkanuntuk menerangkankenapakajian-kajian kepimpinantidak tekal dalammemperlihatkankesannyakepadakriteria ialah konsepgantianpemimpin. Konsepmi diasaskanoleh Kerr dan Jermier(1978)yangmenyarankanbahawapemboleh-ubah kepimpinanseningkali menerangkanhanya sebahagiankecildaripadavariansdalamkriteniakeranaadanyafaktor-faktorkonteksyang.menggantmkankepimpinan pentadbinan.Pitner (1986)cubamenerap-kankonsepmi dalamkontekspendidikan.Beliaumendapatkandatatemudugadanipadaempatbuahsekolahrendahdi OregonCalifornia. Guru-guru diminta menghunaikankerjadan pengalamanmengajarmeneka

119


denganmenyentuhkepimpinanpentadbiran.Data anekdotyang nelevan denganwujudnya gantianpemimpin

dipersembahkan.Kajian beliau menemui gantian-gantiankepimpinanbenikut: (1) kebolehandanpengalaman(2) perfonmalaniaitu panduan-panduanyang menetapkanrancangan,maklumatdantanggungjawab(3)makiumbalasyang dibeni oleh tugas(4) kelompokkerjayang ikrab (5)

fungsi sokongankakitanganpenasihat(6) maklumbalasdanipadapelajar(7) orientasiprofesional(8) kuasajawatanyang rendah(9) tugasyangmemuaskansecanadalaman(10) jaraknuangonang atasdenganorangbawah.

Satu lagi kajian yang cuba melihat gantianpemimpin dalampendidikandilakukanolehFreeston(1987).Kajiandijalankandikalangan115 guru danketua-ketuajabatandi enambuah sekolahmenengahdiConnecticut. Kajianmi menggunakanLBDQ yangmengukurtingkahlaku pendayautamaanstnuktun dan timbangrasa. Ukuran gantiankepimpinanmengenalpasticini-cini individu, tugasdanonganisasiyangbolehmenjadiganti pemimpin. Denganmenggunakananalisispelbagairegresi kajian mi menunjukkanempatgantianpemimpin mempunyaihubungansignifikan dengankomitmen guru-guruterhadaporganisasiiaitu tugas yang memuaskansecaradalaman,performalanonganisasi,sikap tidak hirau guru-gurudenganganjananorganisasi,dankepenluangurukepadakebebasan.Tingkah-tingkahlaku pendayautamaanstrukturdan timbangnasatidak pulamenunjukkanhubungandengangantianitu.

Empat gantianpemimpin pula didapati mempunyaihubungansignifikan denganketaksaanperananguru iaitu tugasyang memuaskansecaradalaman,performalanorganisasi,kelentunanorganisasidankelompokkerja yang jelekit. Sementaraitu dua gantian pemimpinmempunyaihubungansignifikandengankonflik perananguru-guruiaitutugas yang memuaskansecanadalamandan performalanorganisasi.Konflik perananjuga didapati berhubungansecarasignifikan dengantingkah laku pendayautamaanstrukturdan timbang nasa.

Terdapatjugakajiandalamlatarpendidikanyangberminatmelihathubunganantanagaya kognitif guru dengangayakepimpinan yangdisukai. Dengankepercayaanbahawapemimpin akan lebih berkesanapabilagayanyaberpadanandengangayakognitif orangbawah,Kagan(1989) menjalankansatukajianposdi kalangan70 orangguru sekolahnendah. Beliau mengenalpasti lima gayakognitif iaitu sintesis,idealis,analisis,realis, dan pragmatisGayakepimpinandidefinisikan dalambentukberorientasikansistem(mementingkantugas)danberonientasikanproses(mementingkanhubunganperibadi).Keputusanmenunjukkan

120


guru-guruyang sukakanpendekatanprosescenderungmempunyaigayakognitif yang bukan analitis. Guru yang analitis sukakangayayangberonientasikantugassementaraguru-guruyang pragmatiksukakangayayangberonientasiproses.Tekanankenjaakibatkurangjaminankewanganjugaberkaitandengankesukaankepadagurubesaryangberonientasikantugas.

Kajian-kajian yang disorot di sini hanyalahsebahagiandanipadakajiantentangkepmmpinandalamlatanperguruan. Aliran umumkajian-kajian mi menunjukkankajian-kajian bertumpu kepadapercubaanmengenalpastiaktiviti pentadbirpendidikan,cm-cm peribadipemimpin,dantingkahlaku pemmmpmnsertamemeriksakesantingkahlaku dangayakepimpinanterhadapsifat dantingkahlaku gurubesarsendini,hubunganguru besar-gurudan tingkah laku guru-guru. Terdapatusahauntukmencubapelbagaijenis tingkahlaku umumdan khususkepimpinantetapiyang paling kerap digunakanialah tingkah laku yang diukur denganLBDQ; denganmi mengesahkanpandanganStogdill (1983)bahawaalatukuranmi amat meluasdigunakandalam kajian-kajiankepimpinanpendidikan.Adapercubaanyang merangsangkanuntuk mengujikesan-kesankontmngensiyangdi luar daripadafaktor-faktor yangbiasadikajidalam kajian-kajiankepimpmnandalam lain-lain latar tetapi minatterhadapteon-teorikepimpinanyangbiasadalampsikologi sosialdanorganisasiagakberkunanganmungkinkenanakeinginanuntukmembinateoni kepimpinantensendinidalamlatar perguruan.

Kajian dalam Latar Ketenteraan

Satusonotanyang dilakukanoleh Jenkins(1947) terhadapkajian-kajiankepimpinantenterasehinggatahun 1947 memperlihatkanbetapakesusasteraankepimpmnandalambidangketenteraanmengambilbentukpandanganperibadmdanspekulasiparapenulis.Kecenderunganmi masihbenar sehinggakini. Sebahagiandaripadapandangan-pandanganitu,terutamanyayang ditulis oleh pemimpin-pemimpintentera,bersifatnormatif; menyarankanciri dan sifat pemimpin yang dianggapbaik,mungkin kenana diasaskankepadapengalaman-pengalamanperibadi.Oleh keranatujuan sorotandi sini ialahuntuk menasionalkanmasalahkajian, hanyatulisan-tulisanberbentukkajian sahaja,tidak kira samaadabensifatkepustakaanmahupunempirik, akandisorot. Kajian-kajianmi boleh digolongkan, mengikuturutan,kepada tiga kumpulan iaitukajian-kajiantret, cmi ataukemahirankepimpinan,kajian-kajiantingkahlaku kepimpmnandankajian-kajiankontingensi.

121


Pemimpin yang menjadi sasarankajian pula lebih ramai tendinidanipadapegawai-pegawaipemenintahdi peningkattinggi mungkinkeranaadanyaanggapanbahawa“dalam unit-unit tentenapemerintahadalah tulang belakangnya”Mejar Kassim bin Abdul Kader, (1984).Sangatsedikit ditemui kajian-kajianyangberpusatkepadapemimpin-pemimpin peningkatrendahseperti yang dipmlih oleh kajian mi. mimungkinterjadikeranakepimpinandalamkehidupanhan-handianggapeksklusif kepadaorang yang berkedudukantinggi sahajasehinggatenlepaspandangkepadaparapemimpinpeningkatsemerta(immediate)yangberhubungterusdenganparaanggota. Hal mi membezakankajian-kajiandalamketenteraandaripadakajian-kajiandalamindustniyang lebihbanyakditumpukankepadakepimpinanpeningkatmi sepertipenyelia-penyelia.

Ciri Personaliti Pemimpin

Pandangan-pandangandan kajian tentangtret kepimpinanmenguasaikesusastenaankepimpinandalam ketentenaan.JeneralDato’ Mohd.Hashimbin Mohd Ali (1986),bekasPanglimaAngkatanTenteraMa-laysia,ketika mengambilalih tenajukepimpinanTenteraDarat Malay-sia mengingatkanbahawatenteradanatperlu mempunyaiketua-ketuayangberkebolehantinggi di setiappenngkatpimpmnan. Bagibeliau,miboleh dicapaimelalui latihan. Beliau sangatmenekankanpengetahuansebagaisifat pentmngkepimpinantentera.Oleh keranakerjakepimpinandalamtentenaialah memenintahmanusia(commandingmen), JeneralDato’ Mohd. Hashim bin Mohd. Ali (1986) melmhat kebijaksanaanseseorangpemermntahharusdmnmlai berdasarkankemampuanmentadbirformasi danunitnya, diikuti dengankejayaandalamoperasi.

Mejar Kassim bin Abdul Kaden (1984) pula menyebutbeberapaciri yang harus dimiliki oleh pemenintah-pemerintahdalam tenteraMalaysia. Merekamesti membinawatak dan personaliti,mempunyaipengetahuandan kedalamanpandangan,bersifat pnofesionaldanberkemahiran,jujurdanmempunyaikeberanianmoraldalarnmenghadapitanggungjawab,mengekangdan menjagakelakuan,benanitermasukcubamengambilinisiatif danmenggunakantaktik yangbenani,kesederhanaan,mengiktirafpegawai-pegawaiyang lebih bawah,bekerjasamadansediamewakilkantugaskepadaorangbawah.

Adanya anggapanbahawatnet-tret kepimpinan sepertimi amatpenting menyebabkanpandanganawal psikologi dalam ketenteraanditumpukanantaralain kepadausahamemilih pegawaitentera. Kajian-

122


kajian mi kemudiannyaberjayamengernbangkanberbagai-bagaiujianpsikologi. Kajian Campbell dan Damanin (1961) termasukdalamgolongani. Kedua-duapengkaji mi merekabentuk satu ujian yangdinamakanujian pengetahuankepimpinan(Testof LeadershipKnow-ledge)yangmeliputi benbagai-bagaitopik sepentikekesanan(efficacy)mewakilkantanggungjawabdan inisiatif kepadaonang bawah,nilaidisiplin lawankelembutan,jaraksosialyangdikehendakiantanapenyeliadenganorangyangdiselia,kecendenunganmengidentifikasidin denganpemimpinataupengikut dan lain-lain cmi.

Item-item bagi ujian mi dipilih daripadalaporan-laporankajiandalam kesusasteraankepimpinan.Bentuk pertamaujian itu yangdinamakanLeadership Knowledge I mengandungi140 item telahdiberikankepada256 onangkadetprapenerbangandi PangkalanTentenaUdara Lackland dalam masasejam setengah.Berasaskananalisisketekalandalamanujian pertamain versi ujian yang lebih ningkas yangdinamakanLeadershipKnowledgeTest telah disediakan.Ujian keduami mengandungi86 itemdanditadbirkandalammasa50 minit kepadakadetdalamlatihanlanjutanjuruterbang,pelatih-pelatihkadetdi sembilanpangkalanlatihan, pelajar-pelajarpengantarpsikologi dan pegawai-pegawaitenterayang sedangmenuntutdi Air University.

Ujian mi menunjukkankebolehpercayaan(reliability) yang tinggi(0.67)sebagaiukuransikap tak langsung.Korelasiantaraskalami denganukuran personaliti autonitarian(skalaF) untuk menentukankesahanmenunjukkankecenderunganyang signifikan; menganjundan 0.31 ke0.6bagipopulasitenterayangberbeza-bezadanversiujian yangberbeza-beza.Ujian mi jugaberkorelasihinggake 0.47 denganukunanlangsungsikap bagi dimensiyangsamadan0.74 denganukuranmelengkapkanayat.Perbandinganantarakelompokpelbagaijenispegawaimenunjukkankolonel mendapatmm terendahantarasampelAir University. Markatmerekadidapati lebih rendahdanipadamajordi Air University kadet-kadetlelaki danjurulatih-jurulatih di Northwestern.

Dengankepercayaanbahawawira sangatdipenlukandalamtentera,bukansahajauntuk memindahkandengancepatragam(mode)tingkahlaku danmakiumat organisasikepadapenajunit baru, tetapi juga untukmenyebarkannilai danmatlamatitu, Anderson(1986)melakukananalisisterhadapnukilan-nukilan(citation) orang-orangyang telahdiberi hadiahtentera— medalpenghormatan— bagi mencanidefinisi openasikepadakewiraan.Daripadanukulankepada3.369hadiahyang telah diberikan,beliau telahmemilih secararambang337 nukilan. Tiga onang hakimyang bekenjasecaraberasinganmenganalisisnukilan-nukilanitu untuk

123


menentukantingkah laku knitis yang diiktiraf olehrakan-rakanperajuntdandibeni ganjaranolehtentera.Laponantingkahlaku yang dipersetujuisebulatsuanaoleh panahakim telah ditenima sebagaimendefinisikankewiraantentena.Kajian mi kemudiannyatelahdiperbesarkandenganmemilih lagi secanarambangsebanyak254 nukilan. Lima oranghakimyang lain diminta memeningkatkan(denganmenggunakanskala 1—5)sejauhmanadimensi-dimensiyang telah ditemui sebelum mimenghuraikantingkah laku penenima-penenimahadiahdalam setiapnukilan.

Dimensi-dimensimi disusunmengikuttertib kepentingan.Daripadapertimbangankumpulanhakim yangpertamadidapatikewiraandalamtenterapadaasasnyadicinikanoleh kesediaanuntuk menunjukteladantingkah laku sebelumdan selepaspengiktirafan oleh organisasi,kecekalandalampencapaiantugas,kesediaanmenenimabahayapenibadi,kesediaanmemberikepimpinandanpenintahdankesediaanmengambilpeluang. Berasaskanukunankebolehpercayaanantarahakmm,didapatidimensi yang kerap dipilih sebagaimewakili konsepwira ialahpeneladananperibadi dankomitmenkepadatugas.

Walaupun para hakim bersetujubahawalapandimensi itumenghuraikankewiraantetapi kesemuanyamenghuraikankewiraanmoden. Oleh sebabitu Anderson(1986) telahmengirapemeringkatansetmapdimensi bagi lapanpepenangan,dani perangsaudarake perangVietnam,untukmenyaksikansamaadakonsepkewinaantelahmengalamiperubahan.Tiga dimensi iaitu teladanpenibadi,keazamantugas,danpenerimaanbahayapaling kerap dipilih oleh pana hakim. mimenunjukkandimensi yang samadigunakanuntuk menghuraikankewiraantenteradalam semuazamandan bahawakewiraansebagaigagasanadalahstabil dan definisinya terus tekal (consistant)dalambentuktiga dimensi itu. Keputusanmi disokongoleh analisiskonelasiantaratmga dimensidananalisisfaktoryangmenunjukkanketiga-tiganyasalingberkaitandanmunculdenganbenatan(loading)paling tinggi dalamfaktorpertama.

Kajianmenggunakanrekodyangsediaadajugadilakukanoleh Kol.Hollis (1980). Berasaskanciri, prinsip dan tindakanbenpuluh-puluhpemimpinbesardunia sepertiAlexanderthe Great,Dwight D. Eisen-hower,GenghisKhan danlain-lain,Kol. Hollis (1980)mengemukakansatu model kepimpinandalam tentena.Padapuratanyalebih 20 buahbuku bagi setiappemimpindianalisissecaraintensif dan disintesiskandengantekanankepadaautobiografidanbiografi. BagiKol. Hollis (1980)kepimpinan ditentukan oleh cini-cini pemimpin, pengetahuandan

124


kefahamanpemimpintentangpnnsipkepimpinandantindakanpemimpmndalammenerapkanprinsip-pninsipkepimpinan.

Ciri-cini pemimpinditentukanoleh wujud tidaknya13 unsundalamprofil personaliti pemimpin yang diringkaskandalam bentukFFHHICCCLEiaitu huruf-hurufningkasbagi penkataan-perkataandalambahasaInggerisyang bermaknaadil, tegas,kesihatan,jujur, rajin, berani,tekal, pengetahuantentangkerja, taatsetia,keghainahan(enthusiasm),korbandii, disiplin din, yakin din. Pemimpinyang sempumadianggapmempunyaisemuaunsurmi. Berhubungdenganyangkeduaadatigapninsip yang mesti difahami dan diketahui oleh pemimpin iaitu (1)objektif yang mengandungitiga konsep: mendefinisikanobjektif,mengenalpastilaluan kearahobjektif danketetapantujuandankemaraanke arahobjektif (2) organisasiyang mengandungilima konsep:tugasanyang heterogen,kesatuanautoriti, bidangkawalan,delegasiautonti danperuntukansumber(3) openasiyang termasukkuasamoral Tuhan,organisasi,kepimpinanberteladan,ganjarankeranapatuhdandendaankeranatidak patuhpadapegawai,individu dankelompokdan semangatsetiakawan.

Penentuketigabagi kepimpinanmenurutKol. Hollis (1980) ialahtindakanpemimpin dalam menerapkanpninsip utama kepimpinan.Tindakanpemimpinmi mengambilbentukDIADC iaitu keputusanataupentimbangan,inisiatif, tindakan dan reaksi, hasil (gelagat danpengalaman)danknitikan. Unsur-unsurmi jugalah yangmembezakandua jenis pemimpin yang dinamakannyaonang pemikiran dan orangtindakan.Pemimpinbesarbukan sahajaadakeupayaanbertindakdanbentindakbalas, tetapijuga mula-mulasekali bertindak;satuciri yangtersirat di sebalik perkataaninisiatif.

JikaKol. Hollis menggunakanpemimpin-pemimpinternamaduniasebagaiobjek,Lt. Kol. Calloway (1986) memilih pemimpin-pemimpinperangudara-danat(airland battle). Lt. Kol Calloway (1986) hanyamerumuskanjawapan-jawapanyang dibeni kepadasoalan-soalanyangdikemukakankepadaparapegawaipemerintaholeh PusatKepimpinanTentera Amerika Syarikat yang cubamembuatgambarantentangpemimpin-pemimpinperang.Beratus-ratusorangpegawai yangmenghadinikursuspraperintah(pre-command)bataliondanbnigedtelahdiminta menjawabtiga soalanberhubungdengankepenluanpemirnpin-pemimpinpeningkatrendah,caramengembangkanpemimpinperingkatnendahdanhalangan-halangankepadausahaitu.

Satahal yangsangatmenarikdalamkajianmi ialahdan segikaedahmendapatkanresponspanaresponden.Para pegawaipemenintah

125


dikehendakimenjawabsoalan-soalanitu dalampenbincangankelompokkecil. Kaedahmi sangatsesuaiuntukmendapatkanjawapanyang tepatoleh sebabrespondentidak dapatmenyembunyikanmaklumat keranadiperhati oleh rakan-nakandalamkelompok. Di sampingitu perasaanseganuntuk menyatakansesuatuboleh dielakkankeranaadanyasokonganrakan-rakan.Jawapan-jawapanyang benbezakepadasoalan-soalantensebutdirumus oleh Lt. Kol. Calloway (1986).

Bagi pegawai-pegawaipemenintah itu, adatujuh kepenluanutamayang mestidimiliki olehpemimpinyang baik iaitu inisiatif, keghairahan,kecekapanteknikal, kesediaanmengambil nisiko, integniti iaitukeberanianmembuatkeputusanyangtegas,meminatikenja benpasukan,bolehbenkomunikasike atasdanke bawahdenganjelas. Merekamelihattugas-tugasmerekauntukmelahinkanpemimpin-pemimpinrendahsepentimi sebagaimengandungipeneladanan,mengadakankomunikasiyangjelas tentang tujuan dan niat, membeniganjarankepadainisiatif,mengurussumber-sumberdengancekapuntukmembenimasayanglebihkepadalatihan-latihanbenmutu,menetapkanpiawai yang realistik danboleh dicapai, menjadi penasihatkepadapemimpin-pemimpinnendahdenganmelatihdanmengajan,sediamengambilrisiko, bertindaksambilmenggalakkanpenkembanganorangbawah,membeniautoniti rantaianpenintah,mengadakanlatihan yang keras, berulang-ulangdan tepat,mengembangkaniklim kepercayaandankeyakinan.

Panapegawaiitu juga menunjukkan10 penghalangutamakepadamisi mereka.mi termasuklahkekacauandan kekuranganpenibadi,cita-cita,gangguanpihakatas,pertandingantak sihatakibatkeutamaanyangsalah,tidak membenarkankesilapan,pemenintahyang Iemahyang tidakbolehmempertahankanorangbawah,kossumbenyangberhati-hati,masaamanyang tidak membenarkanlatihan seperti yangdikehendakidalampenang,keutamaanyang benbezaantaramarkaspusatdenganrutin hanian,danketakcekapandalamsemuaanas.

TenteraAmerika Syanikat menggunakandivisyen sebagaiblokbinaanyangasasdan unit perangdalamPenangDunia Ke-Il. Kejayaankepimpinanunit-unit mi dalam taktik dan operasidi medan perangwalaupunbendepandengansegalamasalahketika pelancarandanpenluasannyadi luar negeri,menanikperhatianLt. Kol. Wade (1986).Lt. Kol. Wade (1986)mengemukakanpertanyaan-pertanyaan:siapakahyang memerintahdivisyen-divisyenitu, kenapamerekadipilih untukmemerintah,bagaimanakahpengalamanmerekamenyediakanmerekadengantanggungjawabitu. Untukmenjawabsoalan-soalanmi satu kajiantelahdilakukan di bawah lindunganCombatStudiesInstitute di U.S.

126


Army CommanddanGeneralStaff College,Fort Leavenwanth,Kansasdenganmenggunakanrekod-rekodyang dipenolehi danipadaNaturalPersonnelRecordCentre.

Selepasmengisihkanpegawai-pegawaipemenintah divisyen yang

tidak memenintahdalampentempuran,kajianmi memilih 20%danipada134 orangpemenintah(45 onang)secaranambang.Kemudian,olehkenanarekod11 onangpegawaitidak diperolehikeranatelahmusnah,hanya25orang pemenintahakhirnyamenjadi sampelkajian. Matlamat utamakajian mi ialah untuk mengenalpasti tret dan cmi panapegawaipemerintahitu. Kajianmi mencerminkanminatmengenalpastitret-tretpemimpinsepertiyangmenguasaikajian-kajiankepimpinandalamtahun-tahun 1920-an.

Keputusankajianmi menunjukkanumunpuratapemerintahdalamtahun 1940-anitu ialah 47 tahun(33 tahuntermudadan 58 tahun tentua).

Mereka telah berkhidmatpadapunatanya25.3 tahunsebelurndiberitanggungjawabmengepalaidivisyen dalam perangitu. Kebanyakanmenekabensarasebagaimejanjeneral. Kebanyakanmasamerekadihabiskansebagaimejan dan purata 18 tahun sebagaikapten,mejandan Leftenan Kolonel iaitu pangkat-pangkatyang berurusandenganoperasiunit yang rutin — penjagaan,latihan, dan logistik.

Tugasyang~ialingkerapdijalankanoleh menekaialahdenganunit-unit trup berbandingdenganstafkon (corpsstaff),stafpemenintahtentera(army commandstaff), tugas pengajaran(instruction duty) danmasasebagaipelajan (student time). Ini mungkin menyebabkanmenekamempunyaipeluangmenjadipakandalampemenintahunit. Tugasyangkedua kerap dilakukan ialah sebagaijurulatih; kebanyakanmerekamenghabiskan49 hingga 108 bulan dalamfakulti-fakulti sekolahdanstaf. Nampaknyatugas jurulatih membeni impak yang kuat kepadapemenolehankemahiranindividu yang dipenlukan untuk memenintahdivisyen. Tugasutamapegawai-pegawaimi antaramasaperangialahsebagaipemimpin, guru danpelajan.Meneka juga dapatpengalamandanipadalawatan-lawatankeluarnegeni.

Dan segi pendidikan52% daripadapegawai-pegawaipemerintahmi lulus U.S. Military Academy WestPoint, New York dan24% danlain-lain kolej. Kesemuanyamenjadianggota-anggotatempur(combatarms). Mereka berkongsi asasteori ketentenaanyang samadenganmenghadinilatihan crossyang menyediakanpegawai-pegawaidenganteknik-teknikdanpnosedurasas.Rekod laporankecekapanpemenintah-pemerintahmi menunjukkanmerekaberkembangsecaraperlahan;mendapatkecekapandenganbertambahnyapengalaman.Merekabermula

127


denganpegawai-pegawairendahyang mempunyaikebolehanbiasa,sebagaileftenankolonel dankaptenmendapatlaporanataspunatatetapiakhinnyamenjadi sangattinggi dalam pemeringkatan. Tidak adapersonaliti yang berkualiti. Hobi merekajuga berbeza-bezatetapiaktiviti-aktiviti luar menjadiminat utama.Dalamsemuarekodmerekadihunaikansebagaibertenagadi medan.Laporankecekapanjuga selalumenyebutmereka sebagaikuat bekerja.Menekaadalah orang yangmembuatsesuatutanpamengirasamaadapertimbanganmerekabaikatauburuk.

Usahamencanipersonaliti pemimpindilakukanjuga dengancanamembandingkanpersonaliti pemimpin tentenadenganpemimpin-pemimpinawam.Kajian sepertimi dilakukanolehDewald(1987)denganmemeniksapersonalitipemimpinpeningkatatastenteradan awamdalamorganisasiyang sama.Dewald (1987) menggunakanukuranMyers-Briggs Type Indicator (MBTI) yang dikembangkanuntuk mengukurpersonalitiorangbiasaberasaskanpsikologi Jung. Tiga puluhpasanganeksekutiftelah ditinjau. Setiap pasanganmengandungiketuadanpenolongketuayangtendinidanipadaseorangtenteradanseonangawamyangberkongsijawatandantanggungjawabyang sama.Dewald (1987)mempenolehirespons100%.

Dua set penemuandidapati dalam kajian mi iaitu yang meliputihubunganantarajenis-jenis MBTI tenteradan awamdankeduanya,perwakilanjenisMBTI dalamunit-unit onganmsasiyang berbeza.Kajianmi menunjukkanbahawataburanjenis MBTI dan jenis prosesbagipegawai-pegawaitenteraadalahserupadenganeksekutifawam. Yangpaling menonjolialah thinking-judgers(TJs). Pegawai-pegawaitenteralebih menumpukanperhatiankepadakerja-kerja lain tetapi pegawaiawamtidak. Kajian mi jugamenunjukkanadaperbezaanyang signifikanpadaarahyangdijangkakandalamdimensisensingintuition (SN). Unitkajian perkembangandan sokongansangatdiwakili oleh intuisisementaraunit siap sediadan jabatanpengurusprogramsebahagianbesarnyamengandungipenapisan.

Kajian mi menyimpulkanbahawapersamaanyang napatantaraeksekutiftenteradenganawamberbangkitdanipadakeperluantenteraterhadaporganisasi:maksudnyatuntutan-tuntutansituasi menetapkanpemilihan jenis personaliti tertentu untuk kedudukan-kedudukaneksekutif. Dengancara yang sama,setiap satu daripadaempat unitorganisasitelahmenankjenis personalitiyangsecocokdenganfokusnya.mi bermakna,tuntutansituasijuga bertanggungjawabmenyebabkancondongnyajenis personaliti tertentukepadaunit-unit organisasiyang

128


mempunyaionientasiyangserupadenganpersonalitinya.Salah satu personaliti yang menanik perhatianialah nilai.

Perbendahanaankajian menunjukkannilai memainkanpenananpentingdalamtingkah laku, dan tingkah laku kepimpinantidaklah terkecuali.Taber (1985) menjalankansatu kajian untuk menentukanhubunganantaranilai, gayakepimpinan situasi dan pengkhususanpekenjaan.Kajian beliau dijalankan di kalanganmejar tenteraudarayangmenghadiriLatihan Air University Staff Commandand College yangberjumlah199 orang.

Dengan menggunakananalisis korelasi kononikal, Taben(1985)mendapatimm tertinggi diperolehdalamnilai-nilai politik (kuasadanpertandingan),ekonomi (kegunaandan pnaktik) dan teoni (kritis danrasional). Bagi mm gayakepimpmnansituasi,gayayangdisukai ialahyang tinggi hubungan— tinggi tugas (menjual)dankeduagaya tinggihubungan— rendahtugas (menyertai).Keputusananalisis tidakmenunjukkanhubunganyang signifikan antaranilai, kepimpinansituasiataupengkhususanpekerjaan.

Kajian-kajian Tin gkahLaku Kepimpinan

Kumpulan keduakajian-kajiandalam ketenteraanditumpukankepadatingkah laku kepimpinan. Di antarakajian seperti mi ialah yangdilakukanolehRoff (1950). Beliau tidak berpuashatidenganpendekatanmasalahpsikologidalamtenterayang sama adamerupakanungkapanpandanganperibadi ataukajian-kajian faktadalamsituasidi luarkombat.Beliau lalu membinaskalapemeringkatanberasaskanhuraian-huraianterhadappemimpin dankepimpinan kombat. Kenyataantentangcmi-cmi mi mengandungi40 item. Selain daripadatentangkepimpinankombat, maklumatjuga diperolehitentangpegawaiyangdikaji, teatenkombat, jenispesawatyangditerbangkandanpangkatpegawaiitu.

Analisis Roff (1950)yangpertama dengan menggunakan analisis

faktor membandingkanperbezaanstrukturkepimpinanjuruterbangituseperti yang diamati oleh onang atas (terdiri danipadakaptenke atas)denganstruktur kepimpinanmenekasepenti yang diamati oleh orangbawah (leftenankananke bawah).Didapati perbezaanadalahnegatifdalam item-item yang betul-betulberkaitan dengankecekapandanpenerbangankombat. Maksudnya, pemeringkatanpurataoleh orangbawah adalah lebih tinggi danipadapemeringkatanpurataoleh onangatas. Keputusanyang samadiperolehibagi item-itemkecekapandalamkepakarandanpengetahuantentangperalatan,perancanganuntuksituasi

129

KEPIMPINAN,MUll VASI DAN PRESTASI

kombat, pertimbanganmenerbang(flying judgment), kualiti dankepantasanmembuatkeputusankombat dan pengetahuantentangpenerbangankombat.

Kajian Roff (1950) tidak menunjukkanperbezaandalampemeningkatanterhadapkeberanian. Dalam 12 item, puratapemeningkatanorangbawahjauh lebih rendahdaripadapemeringkatanonangatas.Cini-ciri itu ialah kejujuran,tidak memihak,pnihatinkepadakelebihanpenibadi,kebolehanbergauldenganorangbawah,kesediaanmenyebanmaklumatkepadaonangbawah,boleh didekati,pengetahuantentang kebolehandan batasan-batasansetiap orangbawahnya,perkongsiankerjadankesukarandi darat, timbang rasakepadakeselesaan

dan minatorangbawahnya,kestabilandarahpanasnya,kesederhanaan,penggunaanpujian dan tuduhanyang benkesanyang banyak sekalibenhubungdenganhubunganantaraperseorangan.Tiga yang tenakhiradalahtermasukdalam 10 item yang membezakanpemimpinbaik dantak baik.

AnalisiskeduaRoff (1950)membandingkanpemimpinyangberjayadenganpemimpinyang tidak berjayadalamkepimpinankombat.Olehkenana,ketikakajian keduami dijalankan,penangtelah tamatkajian mitelah dialihkan ke Air Tactical School, Tyndall Field, Florida dengansubjek-subjekyang lain pula. Pararespondendiminta memeningkatkanpemimpin kombat yang terbaik dan terbunukyang mereka tahu.Mengikut susunanpangkatpenbezaanantanapemeringkatanpunatapemimpinterbaikdenganpemimpinterburuk,keketatandisiplin di daratmuncul sebagaiitem yang paling membezakanantarapemimpin baikdenganpemimpintak baik. Bagi Roff (1950), item mi menunjukkansimptombukannyasebabkebenkesanankombat. Kelompok item yangberhubunganlangsungdenganprestasikombatmunculdi kalanganitem-item yangtinggi perbezaannyasepertikualiti dankepantasanmembuatkeputusankombatdanpertimbanganpenerbangan.Ciri-cini yangsamapentingnyaialah ciri-cini peribadi sepertiprihatin dengankelebihanpenibadi, tanggungjawabkepadaorang-orangnyadalam kombat,kebolehanyang boleh ditenima dan kejujuran. Item-item yang palingtidak membezakanialah umur, pendidikan,statusdan suara.

Sepenti Roff (1950), perbandinganantarakepimpinankombatdengankepimpinanbukankombatjugamenankperhatianFrost,FiedlerdanAnderson(1983). Namunbegitu tumpuanFrostet al. (1983) ialahkepadasetakatmanakesediaanseseorangpemimpinmendedahkandinkepadabahayaberkait dengankepimpinan.Frost et al. (1983)menghipotesiskanbahawakepimpinanberkesandalamsituasi kombat

130


berkait dengankesediaanpemimpin untuk mengambilnisiko peribadidenganmendedahkandii kepadabahayadalammelaksanakantugasnya.Kesediaanmendedahkandii mi juga lebih berkemungkinanberlakubilapemimpin mempunyaipengetahuanyang cekapdan bersifat teknikaldanberhubunganbaik dengananggota-anggotakelompoknya.

Kajian mi melibatkan 40 onang pemimpin tenterayang pernahterlibat dalampenangKoreadanVietnamyang tendiri daripadasarjanhingga kepadabnigedienjeneral. Subjek-subjekditemudugadenganteknik insidenknitis untukmenghuraikankejadian-kejadiankepimpinankombatyangberkesandantak berkesanyangtelah menekaalami sendiridi sampingmenjawabsoal selidik. Dimensi-dimensikepimpinanyangdikaji ialahkemahirandanpengetahuanpengurusan,pengambilannisikopenibadi,danhematdengankeselesaandankesejahteraanunit.

Frostet al. (1983) menunjukkanbahawapemimpinyang dikenalpastisebagaibenkesanmenerimapemeningkatanyang secarasignifikanlebih tinggi dalampengetahuandankemahiranpengurusan,pengambilannisiko peribadidanhubunganpemimpin-pengikut.Faktor-faktonstruktuntugas,kuasajawatan,hematdengankeselesaandankesejahteraanunitdidapati tidak menentukansejauhmanabenkesannyapemimpindalamkombat.KajianFrostetal. (1983) lebih mirip kepadakajian kontingensikeranamereka cubamengenalpasti faktor-faktor situasi yangmembezakankepimpinan dalam situasi kombat dengankepimpinandalamsituasibukankombat.

Kajian tingkahlaku kepimpinanyangsetepatnyatermasukdi bawahpendekatantingkah laku dalam ketenteraandilakukan oleh Halpin(1955a). Halpin (1955a) menganalisishubunganantara ideologipemerintahpesawatterbangtentangbagaimanamerekasepatutnyabertingkahlaku denganpengamatananakkapal merekatentangbagaimanamerekasebenarnyabertingkahlaku. Dua dimensitingkahlajcu iaitu timbangnasadanpendayautamaanstruktur yangmasyhuritudigunakandalamkajian i. Subjekterdini danipada132 orangpemerintahpesawatB-29 danB-SO yangmasing-masingmengandungi11 dan 10orang anakkapal. Tujuh puluh enamorang pemerintahdi AngkatanTenteraTimur Jauhmengambilbahagiandalamkajianmi ketikamerekamenenbangkanmisi kombatdi Koreadan56 onanglagi terdini danpadaanggota-anggotaPemerintahTenteraStrategik.Kedua-duakelompoktidak berbezadan segi ideologi dantingkahlaku kepimpinan.Senamai1103 orang anakkapal diminta menghuraikanpemermntah-pemenintahmi denganmenggunakanLBDQ-Realsementaraparapemermntahitu puladimintamenjawabsoalselidik LBDQ-Ideal yangmengukurbagaimana

131


merekapercayayangmenekahamsbertingkahlaku.Analisis korelasi bagi duadimensi pendayautamaanstruktur dan

timbang rasadi antarayang diukur denganLBDQ-Idealdenganyangdiukur denganLBDQ-Realtidak menunjukkanhubunganyangsignifikan(masing-masing0.14dan0.17). Kenyataan-kenyataanpemenintahtentangbagaimanamenekahamsbertingkahlaku dalampendayautamaanstrukturlebih tinggi daripadabagaimanamerekadiamati sebagaibertingkahlakudemikianoleh anakkapalmereka.Begitujugadengandimensitimbangnasa.Jelaslahdi sini, dalammenyatakanideologi, pemenintahpesawatterbangsedantentangperlunyamempunyaimarkattinggi dalamkedua-dua dimensi itu. Kajian mi membuktikan,padakeseluruhannya,pengetahuanpemenintahpesawattenbangtentangbagaimanamerekaharusbentingkah laku tidak menjejaskanbagaimanamerekadiamatisebagaibertingkahlaku oleh anak-anakkapal. Kepercayaanmerekatentangtingkah laku kepimpinantidak berhubungdengantingkah lakuseperti yang diamatmoleh anak-anakkapal.

Tingkah laku dalam satu institusi boleh difahami denganlebihmendalamdengancanamembandingkannyadengantingkahlaku dalaminstitusi yang lain. Secaratradisi, latar institusi ketenteraandijangkamenekankanaspek tingkah laku pemimpin yang berbezadaripadainstitusi pendidikan.Hal mi menanik minat Halpin dalam satu kajianlain (Halpin, 1955b). Sampelkajian mi terdini danipadaduakumpulansubjek;64 orangpentadbirpendidikandan 132 orangpemenintahpesawattenbang. Pentadbirpendidikanterdini danipadapeserta-pesertadalamsatuseminarkepimpinanpentadbinpendidikanyangtendini daripadagurubesar,penguasadaerahdan penyelia sekolah-sekolahdi Ohio.Pemenintah-pemenintahpesawattenbangpulabertanggungjawabkepadaanak-anakkapalB-29 danB-SO yang masing-masingmempunyai 11dan 10 oranganakkapal.

Halpin (1955b) memperolehidatayang menyokonghipotesisbahawapemimpinyangberfungsi dalamkedua-duainstitusimi adalahberbezadan segi ideologi kepimpinan(LBDQ-Ideal) dantingkah lakukepimpinan(LBDQ-Real). Pentadbirpendidikan menunjukkanlebihtimbangrasadankurangpendayautamaanstmkturbenbandingdenganpemerintahpesawat,baikdalamideologimahupuntingkahlaku. Kedua-duajenispemimpinjuga menunjukkanmerekahams memperlihatkanlebih timbang rasadan pendayautamaanstruktur berbandingdengantingkah laku mereka sebenarsepertiyang diamati oleh orang-orangbawahmereka.Halpin (1955b)jugamendapatitidak adakonelasiyangsignifikanantaratingkah laku denganideologi. Danpadasegihubungan

132


antanaLBDQ-RealdenganLBDQ-Ideal, didapatikorelasipositif yangsignifikanbagi timbangrasadanpendayautamaanstrukturhanyawujuddi kalanganpemenintahdan tidak di kalanganpentadbir.

Berasaskanandaianbahawapemimpinyang benkesanialah yangtinggi dalamkedua-duadimensi, Halpin (1955b)menganalisisbilangansubjekyangjatuh di atasdandi bawahmm dimensi-dimensiitu dengankhi gandadua. Keputusanmenunjukkanpemenintahcenderungke arahkepimpinan yang ‘berkesan’ dalam knitenia mi berbandingdenganpentadbirpendidikan.Perbezaanpaling ketaraantaradua kelompokterletakpada sukuan yang sederhanakeberkesanannya.Pemimpinpendidikanlebih ramai secarasignifikan dicinikan oleh tinggi timbangnasadanrendahpendayautamaanstruktur. Pemenintahpesawattenbangpula dicinikan oleh tinggi pendayautamaandan rendahtimbangnasa.

Penemuanterakhirmi menunjukkanpemimpinyang tidak berkesandalamkedua-duainstitusi itu adalahberbezadalamkelemahanmereka.Pemerintahpesawatmenunjukkantimbangnasakurangdaripadayangdikehendakisementarapentadbirmenunjukkanpendayautamaankurangdanipdayang diperlukan.Keputusanyang samaditunjukkan dalamanalisis LBDQ-Ideal. Kajian Halpin (l955b) membuktikanbahawaperbezaanantanapemimpinkedua-dualatardan segigayadanideologikepimpinan. Perbezaanmi mungkindiakibatkanoleh perbezaanlatankedua-duakelompok itu. Halpin (1955b)menyimpulkandalamkedua-duainstitusi, hubunganantaraLBDQ-Real dengan LBDQ-Ideal adalahlebih besardalamaspektingkah laku kepimpinanyangkurangdisokongoleh moresinstitusi; tentenadenganLBDQ-RealdanLBDQ-IdealbagitimbangnasadanpendidikandenganLBDQ-RealdanLBDQ-Idealbagipendayautamaanstnuktur.

Jika Halpin (1955a; 1955b) menjalankankajian di kalanganjuruterbangtentenaudara,SwansondanJohnson(1975)memilih pelatihjuruterbang. Kajianyang mempunyaitujuan yang hampirsamadenganHalpin (1955a; 1955b) mi dijalankandi kalangan 141 subjek di duabuahpangkalanlatihan yang setiapsatunyamengandungiduaskuadronlatihan yang membuat6—8 penerbangan.Bagi setiap penerbanganterdapat10—12 jurulatihjuruterbang. Di antara3—5 pelatihjumterbangdiletak di bawah setiap orangjumlatih.

Duadimensikepimpinandigunakaniaitu pendayautamaanstruktundan timbangrasa. Benbezadenganlain-lain kajianyangseumpamanya,kajianukurandimensitingkah laku danprestasidalamkajianmi adalahdiasaskankepadapenilaian rakan sebaya.Kajian mi menunjukkanpemimpin yang mendapatmarkat tinggi dalam kedua-duadimensi

133


mempunyaimarkat pnestasiyang lebih tinggi danipadalain-lainpemimpin.Keputusanmi disahkanjugaolehkedua-duapangkalanlatihansecarabenasingan.

Yukl dan Van Fleet(1982)melihatkelemahankajian-kajiandalamketenteraanberpuncadanipadametodologi. Mereka cuba mengatasikelemahan-kelemahanitu denganmenjalankansatu sin empatkajiandenganmenggunakansilang situasi dan pelbagaikaedah (cross-situationalandmultimethod):duakajian menggunakaninsiden-insidenkritis dandualagi soal selidik - korelasi. Dan segi situasi,duakajianmelibatkankombat sebenandan duakajian kombat yang dicipta. Inimenghasilkankombinasiempatkeadaan:kaedahinsidenknitis dalamsituasi kombatdanbukan kombat sertakaedahsoal selidik - korelasibagi situasi kombat danbukankombat.

Kajianpertamamenggunakankaedahinsidenkritis dijalankandalamsituasi akademikbukan kombat di kalanganpasukankadet A & MUniversiti, Texas. Anggota-anggotapasukandisusundalam unit-unittentena,memakaipakaianseragam,mengambilbahagiandalamlatihankawad dan upacara-upacanatentenadi sampingkerja-kenjakursuspelajarantentera.Respondendiminta memberihuraianringkastingkahlaku bagi satu penistiwa yang mengandungitingkah laku kepimpinanyang berkesan dan satu peristiwa yang menjadi contoh tingkah lakukepimpinanyang tidak berkesan.Jumlahsemuatingkah laku yangmuncul dalaminsiden-insidenitu dibeni markatulangandandijadikanmarkatkomposit (compositescore).

Dalamkajian kedua,kaedahinsidenkritis juga digunakantetapiinsiden-insidenitu menghuraikantingkah laku pegawai-pegawaiudanaAmerikaSyanikatdalamperangKoreayang dipungutmelalui temudugapadatahun1951 oleh sekumpulanlimaorangahli sainssosialpadamasaitu. mi jugamenghasilkanmarkatkomposit. Kajianketigamenggunakansatu sampellain di Texas A & M di kalangankadetdalam situasiakademikbukankombat. Orang-orangbawahmenghuraikan42 orangFirst Sergeantdengansoal selidik selepaspemimpin-pemimpinkadetselesaibertugasmemimpin selamalapan bulan. Setiap pemimpindihuraikanoleh antana6—12 orang denganmenggunakansoal selidiktingkahlaku kepimpinanYukl (1981).Datatentangtugas,tanggungjawabdanaktiviti pengikutjugadipungut. Kajiankeempatmenggunakandatadanpadakajianlain iaitu yang dipungutolehWilliam Fox tentangtingkahlaku kepimpinandankeberkesanan76 pemimpinplatun dalamlatihankombat padamasaperkhemahanROTC di Fort Brass,North Carolina.Keberkesananpemimpmn platun dinilai oleh pegawaitenterayang

134


dihantarke setiapplatun. Tingkah laku pemimpinplatun diukur denganukuran pendekLBDQ- 12.

Keputusankeempat-empatkajian mi menunjukkantimbang nasaadalahpentingkepadakeberkesanankepimpinandalamkajian kejadianknitis tetapitidak dalamkajiankorelasi. Yukl danVanFleet(1982)danVanFleetdanYukl (1985)berpendapatmi mungkinkeranainsidenknitismenggunakanpersepsisubjektif subjek yang tentulahmenganggaphubunganpemimpin-pengikutitu penting.Kajianmi jugamenunjukkanempatjenis tingkah laku berkaitsecarasignifikan denganpnestasi,baikdalam kombat mahupunbukan kombat iaitu menekankanprestasi,inspirasi, penjelasanperanandan knitikan-disiplin. Kecuali kritikan-disiplin, ketiga-tigatingkah laku yang lain adalahbenkait dengankeberkesanandalam empatkajian sementanaknitikan-disiplin hanyaberkaitandalamtiga kajian sahaja.

Penbandinganantaraduakajian insidenkritis dibuat denganujianperkadaranduasampel.Perbezaanyang paling ketarabagisituasikombatdan bukankombat ialah danipadasegi lebih pentingnyaperancangandanpenyelesaianmasalahdalamsituasi kombat. Ini diatnibusikepadahakikat bahawapemimpin kombat berdepandenganpersekitarandinamik, tak menentudanbermusuhanyang memerlukanperancanganawal. Timbangnasamenjadi tingkah laku pentingdalamkajian insidenknitis tetapikurangpentingdalamsituasikombatyangpnihatinutamanyaialahhidupmatidanbukantimbangnasa.Bila penbandingandibuatantarasituasi kawad (drill) danbukan kawad didapati tingkah laku berkaitdengansituasikawadyangpaling banyakdiwakili dalaminsidenknitisialahpenjelasanperanandaninspirasi. Bagi Yukl danVanFleet(1982),mi mungkmnkenanapenyediaananahadalahpenting kepadaunit-unityang melatih kawad. Dalam situasi bukankawad, tingkah laku yangpaling kerap muncul ialah timbangnasayang selalunyamelibatkanramah-tamah,tolak ansurdansokongan.

Kajian menggunakankaedahinsidenkritikal juga dilakukanolehAdams,PrinceII, InstonedanRice(1984)untukmengenalpasti tingkahlaku pemimpinyang diamati oleh kadetpelatih sebagaimencerminkankepimpinanbalk danburukdalamlatihanasaskadet. Berbandingdengankajian Yukl dan Van Fleet (1982) kajian mi lebih bensifat normatif.Subjekkajianterdini daripada400 orangkadetbarudi AkademiTenteraAmerika Syankatbagi tahun1983. Separuhdanipadasubjekyangdipilihsecanarambangitu diminta membenikancontohkepimpinanbaik danseparuhlagi diminta menghuraikankepimpinan buruk. Empat oranghakim menghasilkansistempengekodanyangmengandungilapanitem

135


konteks(sepertijantina, pangkatpemimpinyang dihuraikan),satuitemhunaian (samaadakejadian-kejadianmelibatkankelampauan[exces-siveness],pengacauan[harassment], dan tekanan)dan 12 kategonitingkah laku kepimpinan iaitu kepakaran,motif, kejelekitan, modelperanan,ketenlibatan,isbatberkontingen (contingentsanctions), isbattak berkontingen(noncontingent sanctions),keadilan,tanggungjawab,komunikasike bawah,komunikasike atas,pengorganisasian.

Adamset al. (1984)menganalisisdatamenekamengikutduatema:kejadian-kejadianyangmenghunaikankepimpinanbaik danbunuk danpenbandinganantarahunaiantentangkepimpinanbaik dengankepimpinanburuk. Kajian mi menunjukkanpemimpin seningdikenalpasti sebagailelaki, ahli kepadaunit respondensendinidan pemimpinskuad.Selalunyakejadianyang melibatkannespondensendini yang dihunaikandengansasaranterdekatpemimpin ialah skuad dan unit keseluruhan.Jarangsekali huraianpemimpinyang baik menyebutkelampauan,pengacauandan tinggi tekanan.Pemimpin yang dihunaikan sebagaibunuk pulamungkindatangdanipadaunit respondensendini ataudanunit lain tetapiselalunyaadalah pemimpin skuad.Banyakjuga kejadianyang tidakmelibatkanrespondensendini yang dihuraikan. Sebahagiandanipadatindakanpemimpin yangdihuraikanitu dianahkankepadaskuad atauunit sementarasebahagianlagi kepadaindividu. Kejadian-kejadianyangmenjadicontohkepimpinanburuk amatkenapmenyebutkelampauan.

Perbandinganantarakepimpinan baik dengankepimpinanburukdibuat melalui pemangkatankepadakategoni tingkah laku. Kategonitingkahlaku kepimpinanbaik yangpaling kerapdisebutialah (mengikuttertib) keterlibatan,memotivasikan,komunikasi ke bawah, isbatberkontingendan model perananyang kesemuanyamewakili 85%danipada309 tingkah laku yang dikodkandalamkeadaankepimpinanbaik. Tujuh puluh peratusdanipada340 tingkah laku yang dikodkandalamsituasikepimpinanburuk terdini danipadaisbatbenkontingendanisbat tak berkontingen,model peranan,komunikasike bawah danketenlibatan.

Bagi memahamihubunganantarakategori tingkah laku denganitem-itemsituasidankonteks,analisisantanakorelasidilakukan. Korelasitertinggi didapati dalam kategoni yang dikod secarakonteks.Pelatih-pelatihkadetmi cendemngmenghuraikankejadian-kejadianyangmerekalibati danyangpemimpinnyadatangdaripadaunit atauskuadmerekasendini. Tendapathubunganyangnegatifantarakomunikasike bawahdengankelampauandanpemotivasian:mi menunjukkanbahawatingkahlaku mi jarangberlaku dalam kejadian yang sama. Pnosesselain

136

SOROTANKESUSASTERAAN KEPIMPINAN

komunikasike bawah terlibat bila pengacauanmelampaudihunaikan.Kejadian-kejadianyang menghuraikanpemimpinsebagaiterlibat secarapenibadi denganorang bawah berkorelasinegatifdenganpenggunaanisbatberkontingen.Korelasinegatifjugaberlakuantanapengorganisasiandengankomunikasike bawah.

Dan segi interaksi,respondenmenggolongkanindividu yangbeninteraksidenganseluruhkelompok ke dalam kepimpinan ‘baik’sementanayang beninteraksidenganindividu digolongkanke dalamkepimpinan‘buruk’. Ini bermaknakepimpinanbaik dicirikanoleh gayakepimpinanpurata(AverageLeadershipStyle) sementarakepimpinanburuk olehkepimpinanmenegakdwian (VerticalDyadic Leadership).

Kajian-kajian yang disebutdi atasmelihat kesan tingkah lakupemimpin. Terdapatjuga kajian dalam kumpulan mi yang cubamemperlihatkanwujudulu kepadatingkah laku pemimpin. Atwater(1988)cubamenghubungkanduakonseplekataniaitu kepercayaan(trust)dan taat setia orang bawah kepadaorang atasdengantingkah lakupemimpin. Datadipungutmelalui soal selidik yangdibeni kepadapekerjaawamdi tiga pusatkenjanayatentenalaut. Sampelterakhirmengandungi98 kumpulantiga orang. Penyeliamenghuraikantingkah laku menekadantingkah laku yang menekafikir dijangkaoleh orangatas danorangbawah. Soalanasaskajian mi ialah menentukankepentinganrelatiffaktor-faktor yangcukupmeramalkantingkah laku penyeliaan.

Keputusankajianmi menunjukkanfaktoryangcukupmenamalkantingkahlaku penyeliaanyang menyokong(iaitu menyelesaikanmasalah,menyokongpeluangmemperbaikipekenja,menggalakkantaatsetia)ialaharas kepercayaandan taat setia onangbawah. Semakinbanyakkepercayaandantaat setiadinyatakanolehorangbawahkepadapenyelia,semakinpositif pengamatanterhadappenyelia. Bagi tingkah lakumenuntut(demanding)sepertimenggesapekenjasupayabekerjakuat,menuntuthormat,mengkritik kenjayang tidak baik,peramalterbaiknyaialah cii penyelia(sepertikeras dan langsang).

Kontingensi Kepimpinan

Kesedarantentang pentingnyafaktor-faktor kontingensi dalamkepimpinanjuga wujud dalamlatarketentenaan.Ketikamengemukakanpandangannyatentangkepimpinandalam tenteradi Malaysia JeneralDato’ Mohd. Hashim Mohd. Ali (1984), ketika itu PanglimaTenteraDarat, mengemukakantiga kumpulan faktor yang memberi kesanpemimpinpadamana-manapeningkat.Pertamakuasadalam din

137


pemimpin. Oleh keranaseorangtentera perlu membunuhataumencederakanmusuh,kejayaanopenasitenterabergantungkepadakualitikepimpinan.Pemimpintenterahamsberanidan penuhkeazaman,bukansahajadalampenangtetapi juga dalam penjagaankebajikananggota-anggota.Cini-ciri tetapyang hamsadapadanyatermasuklahsabar,tabahdan cekal,personaliti,boleh bergantung,kawalandii, adil dansaksama,tegas(decisiveness),integniti,pengetahuan,kecendasandan inisiatif, adaunsunjenaka,taatsetia,sikap pandangke depan,halus (tact) dan tidakmementingkandin. Dan segi penggunaangaya memimpin JeneralMohd. Hashim Mohd. Ali (1984) mencadangkanadamasanyadalamfasa senangan,pemimpin perlu menyuruhonang bawah membuatapayangpenlu bagimencapaimatlamat.Adamasanyapuladiabolehmenjualideaataumenundingiorangbawah untuk mencapaipenyertaanpenuh.Pemimpintenterajuga adaperananpengikut.Dia menunjukkanperanandan tingkah laku yangdijangkakandaripadanyaoleh orangyang lebihatas.

Kedua ialah kuasadalamdin orangyangdipimpin. Pembolehubahpaling kritis ialah kematanganorangbawah iaitu kesediaan(ataumotivasi)dankebolehan(ataukecekapan)untukmenjalankantugasyangditetapkan,bukankematangandalamprosesbiologi. Bagionang muda,gayayang sesuaiialah autonitatif danyang tua penyertaan.Lain-laincmi ialah dedikasi kepadakenja, kualiti dalam semuaaspek, integritidan taatsetia,sertakualiti alat-alat.

Faktor ketiga,kuasadalam situasi. Bagi JenenalDato’ Mohd.HashimMohd. Ali (1984)antarafaktorsituasiyang mengesanipemimpinialah tradisi tentera sepertiupacaramenganakbendera,tatu dan lain-lain yang merupakancaramemupuk nilai-nilai tentera,membinaprofesionalismetentera,meningkatkandisiplin dan dedikasidanmengembangkanautomasiyang diasosiasikanoleh orangawamdengantentera.Tabik, walaupundiamati sebagaisatu bentuk feudalisme,sebenarnyaadalah tindakan istiadat di mana struktur hierarki dalamorganisasidiiktinaf. Yang rendah menghonmatiyang tinggi dalamsemangatsetiakawanyang dibalaspula oleh yang tinggi sebagaitandaikatan. Tabik adalahpetunjuk kepadadisiplin danmoral unit. Tradisibolehmembantumembinakejelekitanorangatasdenganorangbawah,memupukkebanggaantentera dalam din dan organisasinyasertamengekalkankeberanian.

JenenalMohd. HashimMohd. Ali (1984)bercakaptentangfaktor-faktor kontingensiyang memberi kesan kepadakeberkesanankepimpinan. Faktor-faktonsedemikianjugalah yang menanikpenhatian

138


Fiedler (1967). Beliau memilih latantenterauntuk mewakili kelompokyang tinggi dalamkedua-duastruktur tugasdankuasajawatan sepertiyangdisarankanoleh teoninya.Beberapakajian dalamunit-unit tenteradilaporkandalambuku yangsama(Fiedler, 1967).Dalamkajian 1, beliautelah memilih anak-anakkapalpesawatpengebomB-29 yang sedangmenjalanilatihanpersediaanmenghadapiPenangKorea. PesawatB-29biasanyamembawalima orang pegawai dan enamoranganggota.Pemerintahpesawatmenjadi pemimpin anak kapal tanpamengirapangkatnya. Misi utamaanakkapalmi ialahpengebomanradaryangdijalankanmengikut arahanyang terpeninci. Ini mewakili sepenuhnyatugasyangberstruktur;salahsatu faktor situasiyang menjadipenhatianutamateori KontingensiFiedler(1967). Ukuranpnestasianakkapalbagipengebomanradardibuat denganalatradio udarayangkompleksdankomputenyangberpangkalandi bumi denganmenunjukkananggananketepatanpuratamarkatbom radar. Di sampingitu pengebomanvisualyang dilakukandalamkeadaanpenerbanganpadaaltitud tinggi dinilaimelalui peratusanpelaksanaanyangmemuaskan.

Fiedler (1967)mendapatkanmankat-markatASO dankeutamaansosiometridanipadaanak-anakkapal. BeliaumenghipotesiskanbahawaASOpemenmntahpesawatbenkorelasinegatifdenganprestasianakkapal;maksudnya bahawapemimpin yang beronientasikantugas,berjarakpsikologi jauh memperolehikeputusanyang lebih baik danipadapemimpinyangberorientasikanhubungan,yangbertimbangnasa. Kajianmi tidak menyokonghipotesisFiedlen(1967)mengatnibusikankeputusansepertimi kepadahakikatbahawaanakkapaltidak sama-samapentingdalammelaksanakantugas khususyang membenisumbangankepadaprestasikapal.

Mengesyakibahawaperhubunganmi mungkindisederhanakanolehhubunganantarapemenintahdengananakkapalnya,Fiedler (1967)membuatanalisis konelasiberasinganbagi pegawai-pegawaiyangditenimasecarakuat, sederhana,secanaimplikasi danditolak. Analisissubsampelmi menunjukkanbahawapemimpinyang berorientasitugas,yangrendahASO-nya,sangatberkesanbagianakkapalyangmempunyaihubunganbaik denganmerekaiaitu yang menenimamereka secarasosiometridanyangmemperakuimerekadengankuat. Pemimpinyangberorientasihubunganiaitu yangbertimbangnasa(tinggi ASOnya)sangatberkesan bagi anak kapal yang juga menenimamerekatetapi ditolakolehmereka(hubunganpemimpin-pengikutyangsederhana).HubungannegatifantaraASO denganprestasipasukandiperolehibagi anakkapalyangpemenintahdanonang-orangbawahnya saling memilih antarasatu

139

KEPIMPINAN, MUTtVASI DAN PRESTASI

samalain. Penemuanmi menunjukkangayakepimpinanmempengaruhiprestasianakkapaltetapipenganuhpemimpindiubahsuaioleh hubunganantaraperseorangandi kalanganmeneka.

Kajian keduayang dilaporkanoleh Fiedler (1967) dilakukan dikalanganpasukankeretakebaldengantujuanuntukmengesahkankajianpasukanpengebomyang baru disebutkandi atas. Data dipenolehidanipadaprojek STALK yang dijalankandi makmalPenyelidikBallisticstentera Amerika Syanikat. Ekspenimen mi dijalankan bagimembandingkanprestasilima model keretakebal tenteradanbeberapaperalatankeretakebal, melibatkan25 pasukandanipadabatalionkeretakebalyangmengandungi142 onang. Setiappasukanmempunyailimaoranganggotayang terdini danipadapemerintahkenetakebal yangbertanggungjawabkepadaempatorang petugas:penembak,pemandu,peletaksenjata(laider) danpenyeranghadapan(bow gunner).

Denganmengukurprestasiberasaskanduakniteniumiaitu puratabilangansaatyangdipenlukanuntuktentangsasarandanpuratabilangansaatyangdiperlukanuntukbergerakdanipadasasananke sasaran,kajmanmi juga menyokonghipotesisbahawaASO berkonelasinegatifdenganprestasidi kalangananakkapal yang pemenintahnyasangatdisukaianggota-anggotadandipersetujuisecarasosiometniolehonangkanannya(the leader-keyman)tetapi berkonelasipositif di kalanganpasukanyangpemimpmnnyaditenima secarasosiometnitetapi pemimpinitu sendinimenolak orang kanannya.Pemimpin yang benorientasitugas (nendahASOnya)menunjukkan prestasi yang lebih baik dalamsituasidi manahubunganpemimpmn-kelompokbaik. Pemimpinyangbertimbangnasa(tinggi ASO) mempunyaianakkapal yang baik prestasimerekabilahubunganpemimpin denganorang kananagak sederhana.Kajian mimengesahkanbahawagayakepimpinandan hubunganpemimpin-pengikutberinteraksimempengaruhiprestasikelompok.

Fiedler juga menjalankankajian bersamaHutchins (Hutchins &Fiedler, 1960)di kalangan33 pasukanartileni antipesawatterbang.Unit-unit mi dipenintah oleh pegawai-pegawaikanan tak bertauliahmengandungiantana 6—7 orang anggota. Pemerintahinilah yangmenetapkanjadual kenja, menyeliatugas pasukandan fungsi-fungsipenyelenggaraan;menjadikannyatinggi dansegi kuasajawatan. Tugas

utamakelompok mi ialah mempertahankanseranganke ataskawasan.Ini menjadikantugasmerekaberstmktun.Kniteniakeberkesanandiasaskankepadapemeningkatanoleh pegawai-pegawaiyang menjagapelbagaipasukandi bawah penintah mereka.

Keputusankajianmi menyokongpenemuan-penemuansebelumnya.

140

SURUTAN KESUSASTERAANKEPIMPINAN

KonelasiantaraASO denganpemeningkatanprestasiadalahsignifikanbagi 26 kelompokyangmenenimapemimpinsecarasosiometni.Pasukanmi dipecah-pecahkankepadasubkumpulanyangmengandungi10 anakkapal yangsangatkuat mempersetujuipemerintah,10 anakkapalyangmenolak kuat pemenintah, dan 10 anakkapal yang sederhanadalampemeningkatankeutamaan.Lagi sekali keputusanmenunjukkanpemimpinyangmengarah,berprestasibaik dalamsituasikelompokyangmenguntungkandantidak menguntungkansedangkanpemimpin yangtinggiASOnyaiaitu yangbertimbangrasadantidak menganah,didapatibaik dalam situasiyang sederhanakeberuntungannya.

Bagi mewakili kelompok tidak berstmktur,MeuwesedanFiedler(dilaporkan dalam Fiedler, 1967) memilih 162 orang pelajar dalampasukanPegawaiLatihan Simpanantentera daratdan laut AmerikaSyarikat. Subjek dikumpulkan dalam 54 kelompok tiga onang yangdiletakkandalamtiga keadaan:48 orang kelompok tekanandalaman(internal stress),tekananluaran (external stress)dan tekanan-rendah(low-stress).Tekanandimanipulasikandengankehadiranpegawai-pegawaitinggi tenterabenpangkatleftenankolonel, kolonel danmejardalammasakajian. Dalamsetiap 18 kelompok,9 mempunyaipemimpinLPC-tinggi dan 9 LPC-nendah.Tiga pemimpin dalam setiapset pulamempunyaimarkatkecerdasanyangtinggi sementara3 lagi sederhanadan 3 rendah. Setiap kelompok dikehendakimenjalankandua tugas:membuatcadanganperancanganbelanjawandanmenuliscenitakanak-kanakyang masing-masingbertujuanmewujudkantekanan tugasdantekananantaraperseorangandalamkeadaantekanandalaman.Tekanandipenteguhdenganmembenitahukelompok tekanan dalamanbahawamerekatelah menunjukkanprestasibunuk.Pemeningkatanke ataskualiticadangandancenitadongengmenjadi ukurankreativiti yang menjadiknitenia kebenkesanan.

Analisis vaniansmenunjukkanpemimpin LPC-rendahberprestasibaikberbandingdenganLPC-tinggidalamketiga-tigakeadaanbagi tugasmenciptacenita dongeng.Bagi ukuranprestasiyang lain tidak adaperbezaanditemui antarakelompokyang mempunyaipemimpinLPC-tinggi danLPC-rendah.Analisis konelasipulamenunjukkansungguhpuntidak signifikan tetapi korelasiantaraLPCdenganprestasiadalahnegatifbagikelompokyang tinggi hubunganpemimpin‘pengikut dalamkeadaantekanandalamanrendahtetapi positif bagi yang rendah hubunganpemimpin-pengikut.

Kajian menguji kesan kuasa jawatan yang tinggi dilakukanolehFiedler bersamaAndersondan dilaporkandalam Fiedler (1967).

141

KEPIMPINAN,MUTIVASI DAN PRESTASI

Matlamatutamaekspenimenmi ialahuntukmenilaiprestasidalamtugas-tugaskneativitikelompokyangbenbezadi bawahkepimpinanpenyeliaandanpenyertaan.Peserta-pesertadalampasukanlatihanpegawai-pegawaisimpanan(ROTC) di University of Illinois mengambilbahagiandalamekspenimeni. Tiga puluh kelompok empatorang dibentuk dengansetiap satunyadiketuai oleh midshipmankanan yang berdaftardalamkunsuskepimpinantenteralaut. Kelompokdibahagikansecararambangkepadadua subkumpulanpasukan15 orang iaitu penyentaandanpenyeliaan.Pemimpinpasukan‘penyertaan’diberitahubahawamerekaperlu bertindak sebagaipengerusikelompok dan cubamendapatkanprestasiyang maksimum.Pemimpin ‘penyeliaan’pula dikehendakimengawasianggota-anggotaseperti yang selalu berlaku di kalanganpegawai-pegawaitenteralaut.

Empat jenis tugas yang berbezadibeni bagi ukuran prestasidankawalanstmkturtugasiaitu mengarangcenitaberasaskankad-kadTAT(ThematicApperceptionTest),ujian kegunaanbenda-bendasecaraluarbiasa, mengemukakanhujah-hujahbagi isu kontroversidan menulismasalahbagaimanaorang yang berkebolehanboleh mencapaikemasyhunan. Soalanutamayang hendakdijawab ialah kesangayakepimpinanhubungandan tugaskepadaprestasikelompokdankeempat-empat tugas i. Kajian mi menunjukkandalam kedua-duakeadaanpenyentaandan penyeliaan,pemimpin LPC-rendahcenderungmenghasilkanTAT dandapatmembinahujah yanglebih baik.Kelompokdi bawahpemimpinLPC-tinggi menunjukkanpnestasiyang baik dalamujian penggunaanluar biasaberbandingdenganyangdi bawah LPC-rendah. Fiedlen (1967) menerangkankeputusantenakhiryang di luarnamalanmi sebagaiberpuncadanpadakemungkinanbahawaujian visualadalah tugas coachingkeranasumbanganseseorangtidak bengantungkepadayang lain.

Latar tenteratidak ketinggalanmenjaditempatkajianmenguji teoniterbaruyangdiasaskankepadateoni kontingensiFiedleriaitu teoni sumberkognitif (Fiedler& Garcia,1987).Vecchio(1990)cubamengujikesemuaandaiandanhipotesisyangdidefinisikanoleh teoni tersebut.Empatpuluhlapankumpulanyang mengandungiempatorangtelahdibentukdanipadasatusetkakitanganpasukanudara. Merekasemuaadalahrakan-rakansedarjahdi pangkalanudaradi Midwest. Subjek menjawab skalakecerdasandewasaWeschen(WescheerAdultIntelligenceScale;WAIS),LPC danskalasosiometnik.Pemimpin-pemimpindipilih danpadasubjekberasaskanmarkat lampauLPC (rendahdan tinggi di bawah ataudiatasmm). Ini benmaknabagi setiap kumpulan adaseorangpemimpin

142

SURUTAN KESUSASTERAANKEPIMPINAN

dantiga orangbawah.Pengkajitersebutcubamempenkenalkankeadaaneksperimenyangberbentukkuasajawatantinggi dantugasberstnuktur.

MenurutVecchio (1990)ujian tenhadaphipotesisberhubungdenganpenananLPC dankawalansituasi dalamtingkah laku menganahsukandilakukan kenana pemimpin terpaksamempunyai tingkah laku yangberubah-ubahdanmenukartingkahlaku menekamengikuttugas.Walaubagaimanapundatadidapatimenyokongsedikit sahajanamalanbahawadalam kawalan tinggi, LPC benkait positif denganarahandan dalamkawalan nendahLPC berkait negatifdenganarahan.

Usahamencaripenyederhanasituasidi bawahtradisi teoni laluan-matlamatjuga dilakukandalamlatar ketenteraan.Tetnick (1989) cubamenjawabsoalansejauh manakahtingkah laku pemimpin membenimotivasi kepadaanggota-anggotatentena.Data danipadakakitanganpenyelenggaraanpesawattentenalaut AmenikaSyarikatdanpenyelia-penyeliamerekadigunakanuntuk menjawabsoalanmi. Subjek-subjekterdini danipadaanggota-anggotabiasayang menjalankantugas yangmenganjundanipadateknologi rutin ke teknologi kompleks.

Kepimpinandidefinisikan dalam bentuk tingkah laku maklumat(information) dan kawalanyang hampir samadengantingkah lakumenyentaidan mengarah.Kajian mi tidak menyokongperananpenyederhanakecekapandin yang dijangka membenikesannegatifkepadahubunganantaratingkah laku maklumat dengankejelasanperananserta penanankeazamandin yang dijangka menjadipenyederhananegatifbagi hubunganantaratingkah laku mengawaldenganpengaruhpsikologi.

Fiedlen telah memperkenalkankajian-kajian bensifatkontingensidalamlatarketentenaansejaktahun1960-an.Teoni laluan-matlamatpulatelah menguasaikesusasteraankajian bidangpengurusandan industnisejakhampirduadekad.Namunbegitu,sepertiyang telahdiperlihatkandalam sorotanmi, sangatsedikit kajian terkemudianyang cubamenenapkanteori-teorimi. Kajian-kajiandalamketentenaansebaliknya,tems-menemsmemberiperhatiankepadaisu tret kepimpinanataupalingjauh tingkah laku kepimpinan. mi adalahsatu situasiyangmalang.

Latar ketenteraanmenawarkansituasi yang unik untuk menjadimakmalkajian kepimpinankeranapenyusunanhierankinyayang tegar,pengelompokananggota-anggotanyayangsistematikdantabii tugasnyayang berbagai-bagaiyang menganjurdanipadapengendalianpesawattenbanghinggalahkepadatugas-tugastukang masakdi dapur. Setiaptugasdilakukandalamkelompokkecil yang membolehkankepimpinandiperhatikandenganjelas. Halanganutamakepadapengkajianbertemsan

143

KEPIMPINAN. MUTIVASI DAN PRESTASI

dalam ketenteraanbarangkali ialah kesukaranmenemui anggota-anggotanyatanpamelalui kerenahbiroknasi yang menyukarkanparapengkaji.Tanpahalanganmi, latarketenteraanbolehmembenimaklumatyang banyak tentang kepimpinan dalamkelompok dan onganisasi.

144

BAB4

MENDEKATI KEPIMPINAN:

KAEDAH KAJIAN

Bab mi menghuraikandenganterperinci teknik yang digunakandalamkajian mi untuk mendapatkandanmenganalisisdatayangdiperlukanbagi menguji hipotesis-hipotesiskajian. Aspek-aspekyang disentuhtemasuklahcara kajian direkabentuk, latar belakang subjek,alat-alatyang digunakanuntukmengukurpembolehubah,carasoal selidikdiberikepadasubjek dankaedahanalisis statistik.

Reka Bentuk Kajian

PembentukanModel

PersoalanasasyangdibangkitkanpadabahagianakhirBab 1 ialahsejauhmanakahfaktor-faktor situasi boleh berinteraksidenganLPC untukmenghasilkantingkah laku pemimpin danseterusnyabagaimanapulafaktor-faktor itu berinteraksidengantingkah laku pemimpin untukmenghasilkankeberkesanankepimpinan. Untuk menjawabsoalanmibanyaksekali pembolehubahwujudulu, bebas,penyederhanadanpencelahperlu diukur dan diterima masuk ke dalam kerangkamodelkajian. Banyaknyapembolehubahboleh menjejaskankeberkesanankajianjika dilakukan secaraekspenmenkeranaamatlahsukar untukmemanipulasikanpembolehubahsebanyakitu. Oleh sebabitu, kajianmi dilaksanakandengankaedahtinjau selidik keratanrentas(cross-sectionalsurvey),satukaedahapabila“datadikumpulkanpadasammasabukan sahajauntuk tujuan huraiantetapi juga untuk menentukanhubunganantara pembolehubah-pembolehubahpadamasakajiandijalankan” (Bulmer, 1977:62).

145


Dua pembolehebahutamakajian mi ialah gayakepimpinanyangdiukun denganskala LPC (Fiedlen et a!., 1976) dan tingkah lakupemimpinyangdiukur denganLBDQ HousedanDesslen(1974). Sepentiyang telah disebutkandalamBab 1, gayakepimpinanmewakili struktenmotivasi yang dipentingkanoleh pemimpin. Pemimpin LPC-tinggiberonientasikanhubunganantanapenseorangansementanapemimpinLPC-nendahbenonientasikantugas. Sementaramte, tingkah lakupemimpinyangdilihat sebagaihasilkepadagayakepimpinanmempunyaitiga dimensiiaitu menganah(IL), penyertaan(PL) dan sokongan(SL).

Fokusetamakajian mi ialah kepadapuncadankesanpemboleh-ubahbebas.Ini bermaknaminat kajianmi bukansangatkepadaapadiapembolehubahtenikatnya.Pembolehubahmi perluhanyauntuk melihatkesanpembolehubahbebasyang hendakdikaji. Namundemikian,olehkeranakepimpinanboleh membenikesanhanyakepadaaspek-aspektingkah laku tertentu, pembolehubahtenikat yangmenjadi kniteiia ke-berkesananperludipilih denganteliti. Oleh sebabitu tiga pembolehubahtenikatyangbiasanyabolehmenjadihasilkepmmpmnantelahdipmlih iaitukepuasankenjakeseluruhan(PUAS),prestasikenja(PRST)dankomitmenkepadaonganisasi(KOM). Kepuasankenjapula tenbahagikepadaduajenis iaitu kepuasanintninsik (INT) dan kepeasanekstninsik(EKS).Pembolehebah-pembolehebahmi dijangka menjadi petunjuk kepadasetakatmanatingkah lake pemimpin boleh mempengaruhireaksipengikut.

Bensesuaiandenganteoni yang mendasarinya,modelkajianmi jugamemasukkanpembolehubahpenyederhanasituasi sebagaipemboleh-ubah yang boleh membeni kesankepadahebunganantaragayakepimpinan(LPC) dengantingkah lakepemimpin danjugahubunganantaratingkah lake pemimpindenganknitenia kebenkesanankepimpin-an. Pembolehubahyang telahdipilih ialah saiz kelompok (BIL), ke-bolehubahantugas(VAR), pergantengantugas(GAN), aetoritanianismepengikut (AUT), danhubunganpemimpin-pengikut(HUB) yangkese-muanyatelahdidefinisikansecarateoni danoperasidalambab-babyangterdahulu.

Kesan tingkah lake pemimpin kepadareaksipengikut benlakumelalui prosespsikologidalamanyangbertanggungjawabkepadatingkahlake itu. Prosesmi dipanggil pembolehubahpencelah(intervening)(Kerlinger, 1980). Pembolehubahml biasanyadiandaikansahajadantidak diukun kenanaia berlaku‘di dalamkepala’ tetapi di dalamkajianmi ia diuker dandimasekkanke dalam model kajian supayadapatdidedahkankepadaanalisis. Ini melengkapkanmodel kajian dan,de-

146

MENDEKATI KEPIMPINAN: KAEDAH KAJIAN

nganitu, reka bentukkajian.Padaumumnya,hubungan antarapembolehubahbebasdengan

pembolehubahterikatyangdisederhanakanoleh faktor-faktorsituasiyangdiuji dalamkajian mi mengambilbentukmodel umumsepertiberikut:

Y = a + bX + cZ + dXZ + e

apabilaY ialahpembolehubahterikat, X ialahpembolehubahbebas,Zialahpembolehubahpenyederhanayang mempengaruhihubunganantarapembolehubahbebasdenganterikatataupembolehubahpencelahyangmenghubungkanpembolehubahpenyederhanadenganpembolehubahterikat.Model-modelkhususyanghendakdiuji berasaskanmodelumumtersebuttelah dikemukakandalamBab 1.

Model SebabAkibat

Model kajian mi menyarankanhubungansebabakibat tetapi persoalansebabakibatadalahsatumasalahasaskepadakajian-kajianyang tidakbersifateksperimen.Olehkeranakajiantinjauselidik tidak mengenakankawalansepenuhnyakepadapembolehubah,amatlahsukarmenentukanfaktor manayangmenentukanyang mana. Apakah asasyang bolehdigunakanuntuk menentukansatu pembolehubahmenjadi penentu(bebas)danyangsatu lagi ditentukan(terikat)?Berbagai-bagaisaranantelah dibuat,antaranyasupayadijalankaneksperimenterlebihdahulu(Runyan& Haber,1977),menggunakanregresi separadanmengambilpembolehubahdaripadateonyang kukuh (Pulambo,1977).

MenurutRosenberg(1968),sebabakibatadalahsejenispenentuan.Penentuanpula,menurutnya,melibatkanhubunganyang perlu antaradua pembolehubah. Bagi beliau kriteria yangboleh digunakanialah‘kemudahsaranankepadapengaruh’ (suggestabilityto influence).Menurutnya,dua faktor terlibat dalam menentukanarah pengaruhpembolehubahiaitu tertib masadan setakatmanatetap atau bolehbertukarnyapembolehubahitu.

Pandanganyang hampirsamadikemukakanoleh Bulmer (1977:9)apabilabeliau mencadangkantiga kriteria yangmembolehkandikenalpasti hubungansebabakibatmi:

(1) Hubunganataukorelasiantaraduaataulebih pembolehubahmestilahditunjukkansebagaiterjadi dengansebegitucara

147


sehinggahubunganitu berlakudalamsituasiyangberbagaidibawah keadaanyang beranekapula.

(2) Korelasi antarapembolehubahmestilah diperlihatkansebagai‘betul’ (genuine)dan bukan keranakepalsuan(spu-rious) pembolehubahpencelahatauwujudulu yang mungkinmencadangkanbahawahubunganitu mungkin palsu ataubergantungkepadafaktor-faktor yangada itu.

(3) Tertib masaberlakunyapembolehubahmesti diketahuisupayakeutamaansementaranyadapatditentukan.

Knteriami cubadipenuhidalamkajianmi sepertiyangdigambarkandalam model 1.1 yang dikemukakandalam Bab 1. Model mi dibinaberasaskanandaianbahawaterdapatsekurang-kurangnyahubungansebabakibatyang lemahantarapembolehubahdengansetiapsatumendahuluiyang lain dan segiurutanmasaberlakunya.Jikaterdapathubunganantaragayadengantingkah laku pemimpin, lebih besarkemungkinanuntukgayaberlaku terlebih dahulu keranagayaadalahbawaanperibadisementaratingkahlaku adalahterjemahankepadagayaitu. Tingkah lakupemimpin,melaluipenyederhanatertentu,mendahuluijangkaanpengikutdan jangkaanpula mendahului reaksi merekakepadapemimpin dantidaklah sebaliknya.Teori tempatmodel mi diambilmembuatandaian-andaiansebabakibatyang logik dankukuh danmi sesuaidengansarananPalumbo(1977) supayadibentuk hubungansebabakibatberdasarkanteori yangkukuh. Jelaslahbahawaandaiansebabakibatdalamkajianmi adalah bermaknakeranaandaiansebabakibatnya“mempunyaisokongankuat daripadaleon (Palumbo,1977:145).

Subjek Kajian

Kebanyakankajianmenguji teori-teorikepimpinandi Baratdijalankandalam organisasiindustri pembuatanatau perkhidmatan.Misalnya,SheridandanVrenderbergh(1978) menggunakanketuajururawatdanjururawat.Desslerdan Valenzi (1977) menggunakanpekerjasyarikatpegangan,Evans(1974) mengambil 86 orang pengurusmuda yangsedangmengikuti kursus SarjanaPentadbiranPerniagaansecarasambilan,SchriesheimdanVon Glinow (1975) menggunakanpekerjapenyelenggaraansementaraSheridan,eta!. (1975)mengambilpengurusdanoperator.Kajian-kajian tersebutdijalankandi sesebuahorganisasi

148


denganmengambilsebagaisubjekpekerja-pekerjayangdatangdaripadahierarki yang berbezaatau menjalankantugas yang berbezadalamorganisasiyang sama.

Kecenderunganmi diikuti di Malaysia.Kecualikajian-kajianSyedHusseinAu (1977)dan IshakMd. Shah(1983),yang memben perhatian

kepadalatarkampungMelayu sebagaitempat pemimpin beroperasi,kajian-kajian lain menumpukanperhatiankepadaorganisasiformalseperti sekolah (SuaidahAhmad, 1983; Mohd. Husni, 1987), hospital(SeeTian Seng,1986;TehTian Lai, 1985) danindustn(SalmahAhmad,1984;TeohChin Chai, 1983 danLiew Wai Niew, 1983;LeeMci Kuen1989). Kajianyangdilaporkandi sini, selaindaripadamengulangikajiandi latarsekolahjugamenggunakanlatarbaruyang belum pemahdikajidalambidangpsikologidi Malaysiaiaitu latarketenteraan.Ini bermaknasampelyangdipilih dalam kajian mi terdiri daripadaanggota-anggotatentera dalam latar ketenteraandan guru-guru dalam latar sekolah.Beberapaciri sampel mi dihuraikan secaraberasingandenganlebihterperinci di bawah.

SampelTentera

Seperti yang teláhdikemukakandalamBab 1, terdapatIebih daripada100 000 oranganggotatenteradaripadasemuaunitdi Malaysia. Amatlahsukarmembuatpemilihansampel secararambangkepadabilangananggotaseramaimi; tambahanpuladalamorganisasitenterayangkurangbersediauntukmendedahkandiii kepadakajian ataupemeriksaanilmiahatas sebabreputasidankeselamatan.Oleh sebabitu pemilihan subjekdalamkajianmi bergantungsepenuhnyakepadapihakAngkatanTenteraMalaysia(ATM). Sungguhpundemikian,mi tidak bermaknakajianmibolehdiberi sampelyang bias olehpihakATM keranapemilihandibuatolehpegawai-pegawaipemerintahdan pelbagaiperingkatsehinggatidakadaseorangpun yang boleh menentukansubjek manayang padaakhirnyadipilih. Sungguhpuntidak sepenuhnyamewakili persampelan‘gugusanpelbagaiperingkat’ (multistagecluster sampling) pemilihansubjek tetap dibuat melalui peringkat-peringkatdan hanyaberbezadengankaedahpelbagaiperingkatkeranaperingkat-peringkatitu tidakdipilih secararambang.

Pemilihan berasaskanperingkatmi bermuladenganpihak ibupejabatATM di KementerianPertahananmenetapkansupayakajiandijalankanhanyadi kalangananggota-anggotaunit tentaradalamBrigedke-2 yang berpangkalandi Ipoh, Perak. Pihak Briged ke-2 pula

149

KEPIMPINAN, MOTIVASI DAN PRESTAS!

menetapkansupayadipilih seramai antara4—5 orang daripadasetiapunit yangadadi bawahpenntahnya(bilanganmi dimintaoleh pengkaji)yang berpangkalandi Ipoh,TaipingdanBanding.Unit-unit yangdiwakilidalamkajian mi adalahsebagaiberikut:

* Skuadransemboyan2 Briged* 2 Kompeni Angkut* 6 Renjer* 2 P1 Bekalan* PasukanLatihan Wataniah* 10 Workshop* 72 Dow* 1 SkuadronJurutera* 5 SkuadronJurutera* 6 SkuadronJurutera* 6 RAMD* 272 DepohBekalan* Bn 303 Inf PSTD* Bn 304 Inf PSTD

Denganmemilih sampeldaripadapelbagaiunit mi bermaknasubjek-subjek dalamkajian mi mewakili semuajenis pekerjaanyang wujuddalamtenterasepertiyang terdapatdi bawahBriged ke-2iaitu anggota-anggotapasukantempur askar Melayu dan renjer, latihan wataniah,jurutera,pekerjabengkel,penjagaperalatan,pensai,pekerjaperkeraniandan tukangmasak.

PihakBriged hanyamenetapkanbilangananggotadan unit yangharusdipilih. Anggotayang akhimyadipilih adalahterserahkepadapihakpemerintahdi masing-masingunit. Kebanyakanunit tidak menetapkanlebih awal siapayang bakalmengambilbahagiansungguhpunmerekatelahdiberitahuterlebihdahuluoleh pihak ibu pejabatBngedtentanghal in Apabila pengkajitiba di tempatkajian anggota-anggotayangadapadamasaitu dantidak dikehendakibe~tugasdi tempatlain, dalambilangan yang telah ditetapkandiminta mengambilbahagian.mibermaknasubjek yang akhirnya mengambilbahagianbukanlahditetapkanterlebihdahulu.Padaperingkatmi persampelanlebih bersifatkebetulan.

Kesemuanya207 oranganggotatenteratelahmengambilbahagiandalamkajian mi. Kecuali tujuh orang, kesemuamerekaadalah lelaki.mi adalahsatufenomenayang tidak menghairankankeranaketenteraan

150


adalah bidang dominasi lelaki. Kebanyakansampelterdiri daripadaorang-orangmuda: 107 orang(51%)berumurdi antara20—30 tahun,29orang (30%)berumurdi antara31—35 tahun.Lain-lain kategori umuramat sedikit bilangannya.Bahkantidak adalangsung subjek yangberumur lebih daripada45 tahun.Hal mi mungkin kerana di dalamtentera,persaraantidak diasaskankepadaumur tetapi kepadalamaperkhidmatan.Ini bermaknajika seseorangberkhidmatsejakumur 18tahun,dia akanbersaradalamumur 43 tahun iaitu selepasberkhidmatselama25 tahun.

Kerjayadalamketenteraankurangmementingkankelulusan. Olehsebabitu majoriti subjek kajian terdiri daripadagolonganbersekolahrendahdan menengahrendah. Tujuh puluh lapanorang (38%)mempunyaikelulusanSijil RendahPelajaran(SRP),64 orang (31.2%)berkelulusandi atasdarjah6 hinggatingkatan3, dan36 orang(17.6%)bahkantidak mendapatpendidikansehinggake darjah6. Walaupundemikian,adajuga 25 orangsubjek (12.2%)yang lulus Sijil PelajaranMalaysia(SPM). Padapuratanyasubjekmi telahberkhidmatantara3—4 tahundalamATM. Secaraterperinci,98 orang(48%)berkhidmatdiantara4—7 tahun,55 orang(27%)di antara8—11 tahun,22 orang(10%)berkhidmat selama1—3 tahundan seramaiitu juga telah berkhidmatselama12—14 tahun.Lamaberkhidmattidak pulamenggambarkanmasaberadadalamkelompoktempat bekerjapadamasakajian dijalankan.Didapati 81 orang (39.9%)beradadalamkelompokterkininya selama4—7 tahun,71 orang(34.8%)selama1—3 tahun,23 orang(11.3%)selama8—i I tahun. Ada juga yangbaru lagi ditempatkandalamkelompokterkini iaitu 18 orang (8.8%). Padapuratanyamerekaberadadalamkelompokkerjakini selama2—3 tahun.

Subjekyangdihuraikandi atashanyamemberisebahagiandanipadadatayangdiperlukandalamkajian i. Sebahagianlagi datadipungutdaripada pemimpin kepada kelompok-kelompok yang dianggotai olehsubjek. mni bermakna kajian mi juga menggunakanapayang disebutoleh Bulmer (1977) ‘kajian konteks’ iaitu kajian yangmemungutdatayang menghuraikansubjek dan persekitaranatau orang-orangdisekelilingsubjek.Sampelmi dinamakansampelselari (parallel sample;Bulmer, 1977)danmerekaterdiri danipadapanasanjan.Seramai51 orangsarjandiminta memberimaklumat tentanganggota-anggotadi bawahperintahmereka.Merekatidak dikehendakimemberimaklumattentangdin merekasupayamereka tidak berasadilayani sebagaisubjekbiasakajian dan tidak menjejaskan‘ego’ keketuaanmereka.Seperti yangdihuraikandalam Bab 1, sarjandipilih sebagaipemimpin akar umbi

151


dalamtenterauntuk menjadi objekpengamatankerana,jawatansarjanadadi hampir semuaunit.

Denganmenggabungkananggotabiasadansarjan,jumlahbilangansubjek tenteraialah 258 orang. Merekamewakili 51 kelompokdengansetiapkelompokmengandungiantara3—7 orangsampel.Bilangansampelbagi tenteradirumuskandalamJadual4.1.

Jadual 4.1 Rumusanbilangan subjek kajianmengikut latar

Latar SampelPemimpin*

Peratus SampelPengikut

Peratus Jumlah Peratus

Tentera

Guru

51

53

49.04

50.96

207

273

43.13

56.87

258

326

44.18

55.82

Jumlah 104 100.00 480 100.00 584 100.00

Petunjuk:*Sarjanbagi tenteradanguru besarbagi guru.

SampelGuru

Seperti AngkatanTentera, organisasiperguruanjuga mempunyaibilangan anggotayang amat ramai berbandingdenganjenis-jenispekerjaanlain. Oleh sebabitu pemilihan sampelyang keduami jugatidak dilakukan secararambangdaiipadapopulasiseluruh guru yangadadi Malaysia. Kaedahpersampelanbertujuan,sebaliknyadigunakan.Supayakajian bolehdilakukandi tempatyangsama,sampelkajian dipilih dan salahsebuahdaerahdi Negeri Perak. Sampelmi dijangkamewakili populasiguru yang berkhidmatdi daerahitu kalaupuntidakguru-guruyangberkhidmatdi negeriPerakatauMalaysia.Sebanyak53buahsekolahrendahdanmenengahMelayu, Cina danTamil yang adadalam daerahberkenaantelahdipilih dan mi mewakili 53 kelompokyangsetiap satunyadiketuai oleh seorangguru besar.

Berasaskanbilanganguru, sekolah-sekolahyang menjadi sampelmi berbeza-bezasaiznya;menganjurdan 3 orangdi sekolahyangpa-ling kecil hingga ke-125 orang di sekolah yangpaling besar.Untuk

152


mewakili guru-gurumi senamaiantara4 hingga6 sampeltelahdipilihdaripadasetiapbuahsekolah. Bagisekolahkecil yangmempunyaihanya3 orang guru,kesemuaguru itu menjadi subjekkajian. Bilangankecildipilih daripadasetiapbuahsekolahkenanaadadi antaradatabagi setiapsampelpenlu diperolehi daripadapemeningkatanoleh guru besar.Pemilihansampel yang tidak ramai danipadasetiapbuah sekolahmemudahkanguru besarmembuatpemeningkatan.

Sejumlah273 orangguru dipilih sebagaisubjekkajian: 172 orang(63.2%) tendini daripadawanitadan100onang(36.8%) terdini daripadalelaki. Jika mi menggambarkandominasiwanitadalambidangperguruan,mi adalahsate fenomenayangbanudi Malaysia.Sepertianggotatentera,sampelguru jugaterdiri danipadagolonganmuda. Senatustujuh orang(39.3%)berumunkurangdaripada25 tahun,102 orang(37.5%) antara26—30 tahundan30 onang(11%)berumunantara31 hingga35 tahun.Golonganlain tidak melebihi 10 orang. Dan segi kelulusan,kelihatanpolayang agakberbezadaripadasampeltentera.Majoniti sampelguruiaitu 191 orang(70%) lulus SPMdan62 onang(22.7%)lulus Sijil TinggiPelajaranMalaysia (STPM). Sungguhpunadayangberkelulusansekolahnendah,hattayangkunangdanipadadarjah6, bilanganmerekatidaklahramai.

Dan segitempohperkhidmatan,sampelguru mi tidak menunjukkanbanyakperbezaandengansampeltentera.Padapuratanyamenekatelahberkhidmatantara3 hingga4 tahun.Namunbegitutendapatlebih banyakketersebarandalambilangantahunperkhidmatandi kalanganguru-guru.Didapati 48 onang (17.7%) kunangdaripadasetahun,76 onang (28%)telahbenkhidmatantara1—3 tahun,68 orang(25.1%)antana4—7 tahun,27 onang(10 %) antana8—11 tahun,18 orang(6.6%) antara12—14 tahundan 34 orang (12.5%) lebih danipada15 tahun. Datayangdiperolehijugamenunjukkan 68 onang(25.1 %) beradadi sekolahtenkini kunangdaripadasetahun,111 onang (41%)antara1 hingga3 tahun,62 onang(22.9%)antara4—7 tahun,14 onang(5.2%)lebih daripada5 tahun. Lain-lain kategoni tempoh perkhidmatandi sekolahterkini mengandungikunangdanipada10 onang.Datami menggambarkankekerapanbertukanyanglebih tinggi di kalanganguru benbandingdengananggotatentera.

Sepenti sampel angkatantentera,sampelgurujuga menghasilkansampelselanibenjumlah53 gurubesan. Di dalamkajianmi, gurubesardianggappemimpin kepadakelompok sekolahsamaseperti sarjansebagaipemimpin kepadakelompok-kelompokdalamtentera.Sepertisanjan,merekacumadiminta, tanpamemberinama,membuatpenilaianterhadapbebenapaperkanayangberhubungdengananggota-anggotadi

153


bawahtadbiranmereka sepertiyang akan dihuraikan kemudian.Gabunganantanaguru besardengangurubiasamenjadikansubjekdalamlatanperguruandalamkajianmi berjumlah326 orang.Bilangansampelguru dirumuskanjuga dalamJadual4.1.

Pengukuran Pembolehubah

Sepentiyang telahdibincangkandalamBab 1, fokus utamakajian miialah kepadaperanankepimpinansebagaipembolehubahbebasdalammempengaruhikriteria-kriteria keberkesanankepimpinanyang telahdipilih iaitu PRST,PUAS, INT, EKS danKOM. Duaaspekkepimpinanyangmenarik perhatiankajian mi ialah gayaLPC dan tingkah lakukepimpinan(IL, PL, SL). Yangpertamadilayani sebagaipembolehubahwujudulu sementarayang kedua sebagaipembolehubahbebas.Lain-lain pembolehubahmenjadisamaadapenyedenhanaataupencelahiaituVAR, GAN, AUT, HUB, JANG, DAYA, MOT. Pembolehubah-pem-bolehubahJANG, DAYA danMOT tidak diukur secaraIangsungtetapidibentuk daripadaukuran-ukuranjangkaanbahawausahamembawakepadaprestasi (E —~ P), jangkaanbahawausahamembawakepadahasil (E —~ 0) danvalens. Alat-alat yangmengukunsetiappemboleh-ubah mi dimasukkandalam satu set soal selidik. Berikut dihuraikandenganterpenincialat-alat ukuran yangdigunakan.

Biodata

Beberapamaklumatmengenaidiii respondendiperolehimelalui soalan-soalan berbentuktertutup iaitu yang mengandungipelbagaipilihanjawapan.Soalan-soalanmi bertujuanmendapatkanmaklumat tentangtempat kerja, jantina, kategoniumur, kelulusanakademik,bilangananggotadalam kelompok yang dianggotai oleh responden,tempohpenkhidmatan,dan tempoh beradadalam kelompok kenja padamasakajian.

Skala RakanSekerjaPaling Tak Disukai (LPC)

Ukuran mi diperkenalkanoleh Fiedler (1967) dan dinamakanLeastPreferredCoWorkerScale(RakanSekerjayangpaling tak disukai) yanglebih dikenalidengannamaringkasnyaLPC.mi ialah soalselidikpiawaiyang digunakanuntuk mengukurgayakepimpinan sepertiyangdidefinisikan oleh Fiedler (1967) dan Fiedler et a!. (1976). Cini-cini

154


psikometrik skalami telah diterangkandenganterperincidalamBab 1.Secananingkasnya,alat mi menghasilkanmankat-markatyangmenunjukkanmatlamatasasseseorangdalamlatar pekerjaaniaitu apayanghendakdipuaskannya.PemimpinLPC-tinggi mendapatkepuasandanipadahubunganpenibadi yang baik denganorang lain. Merekamemerlukanhubunganbaik untuk merasaselesadengandin mereka.Penghargaan(esteem)din merekabergantungkepadabagaimanaonanglain benhubungdenganmeneka.Merekasangathormatkepadaapayangdifikinkan oleh onanglain dansensitifkepadaapayang difikirkan olehanggota-anggotamereka.Mereka menggalakkananggota-anggotamengambil bahagiandan suka kepadasituasi penyelesaianmasalah.Pemimpin LPC-rendahpula mendapatkepuasanmelalui pelaksanaantugas. Merekamendapatpenghargaandiii melaluipencapaianyang lebihkonkrit daripadamengharapkanpandanganorang lain. Mereka lebihsenangbekenjadenganmenggunakanpanduanyang jelas danproseduroperasiyang baku.

UkuranLPCtelahmelalui sejarahyang panjang.LPC benmuladandalamklinik apabiladidapati anggota-anggotatenapiyang mempunyaireputasibaik menghunaikanklien merekasebagaisamadenganmerekasementarayang menghuraikanklien sebagaibunuk dianggapahli terapiyang tidak baik. Ukunan awal mi dipanggil ‘PersamaanAndaian’(AssumedSimilarity: AS).Kajian-kajian tenkemudianmenunjukkanukurantenbaikmeramalkanprestasiialah persamaanantanapemimpindenganorangyang paling disukaidantidak disukaioleh pemimpinitu.Markat mi dipanggil “pensamaanlawanandaian”(AssumedSimilarityof Opposites:ASO). Walau bagaimanapun,kajian-kajianFiedler yangterkemudiandiasaskanhanyakepadamakiumatyangdiperolehidaripadasalahsatuhuraianrakansekerjaiaitu LPC keranaASO dan LPC adalahdidasarkankepadalembananskalayangsenupa.

Bentukterkini ukunan mi mengambilbentukukunankeperbezaansemantik Osgood (Osgood’sSemanticDifferential; (Osgood&Tannenbaum,1952) denganlembaranskalamengandungi16, 24 atau30 item bensifatdwikutub. Di dalam kajian mi skala 18 item sepertiyangdikemukakanoleh Fiedler et a!. (1976) digunakan. Contohitemadalahsebagaibenikut:

Menyelesakan Tak menyelesakan

Dingin Mesra

hem-itemyang samadalam bahasaMalaysiadan Inggerispernahdigunakandi Malaysia oleh Liew Wai Niew (1984). Untuk kajian mi

155


item-item telahditerjemahkansecarateruske dalambahasaMelayu.Setiap item dalamsoal selidik mi telahdiberi mankatsecarajulat

nombondanipada8 di kutubyang paling positif (sepentibertimbangnasa,boleh benunding)hingga ke markat 1 di kutub negatif. Markat LPCdiperolehi denganmencampurkankesemuamarkat bagi setiap item.Mankatkeseluruhaninilah yangmendefinisikanLPC seseorang.MenurutFiedlen,onangyangmendapat73 mankatke atasdianggaptinggi LPC.Orangmi tenmotivasioleh hubunganatau beronientasihubungan.PemimpindianggapnendahLPCnyajika mendapat63 mankatke bawah.MerekadigelarLPC rendahdandigolongkansebagaitermotivasiolehtugasatauberorientasikantugas.Markattaraanmi tidak digunakandalamkajian mi kenanadi dalam kajian mi digunakanmankat mentahLPCpemimpin. mi benmaknaseseorangsubjekpemimpinbolehmemperolehiantara18 hingga 144 markat.

Fiedlen (1967) telah menghunaikandenganterpeninci cini-ciripsikometni alat mi. Markat mm item bagi pelbagaisampel didapatimenganjundan 3.19 hingga4.13. LPC nendahmenganjurdan 1.2 ke-2.2 sementanaLPC tinggi dan 4.1 ke-5.7.Dan segi kebolehpercayaan,mankat yang diasaskankepada 20 item menghasilkanpekalikebolehpencayaan0.90. Ketekalandalamanskalami selalunyadiukunmelalui kaedahkonelasi pisahdua ataupelbagaikaedah.Pekali yangdipenolehi,selalunyatinggi; menganjundan 0.85 ke-0.95. Konelasi 0.68diperolehi bagi ujian-ujian semula;mempenlihatkan kestabilannyamengikutmasa.

Di sampingmempenlihatkankebolehpencayaanalat ukunan mi,Fiedler (1967) juga menunjukkanbenbagai-bagaifakton biografi danpersonalitiyangbenkaitandenganmankatmi. Didapatitidak adaukunanbebasyang benkonelasilebih danipada0.30 denganLPC dankebanyakannyatidak signifikan. Analisis faktor menunjukkanLPCadalahunik daripadasegi faktor. Ukunanmi nampaknya,mengukunciripsikologi yangbukan,atauberbezadengan,tret danciii yangdiwakilioleh bateri-bateniitu. Rice (1978a) juga membuatsonotanyangmenyelunuhtentangkesahangagasan(constructvalidity) ukuran mi.StewartdanLatham(1986)pula menemuitiga faktoryang tenkandungdalamukuran mi iaitu penilaian,boleh bengantungdankemaraan.

Ujian kebolehpencayaanbagi item-item yang digunakandalamkajian mi telah dilakukan melalui subprogram‘Reliability’ yang

disediakanolehStatisticalPackagefor theSocialSciences(SPSS;Hull& Nie, 1981). Subprogrammi menyediakancarauntuk menilam skalatambahanpelbagaiitem (multiple-itemadditive scales)denganmengina

156

MENDEKATI KEPIMP1NAN: KAEDAH KAJIAN

pekali konelasiyang luas. Subprogrammi menyediakanbanyakpekalikorelasibagi skalapelbagaiitem, mengandungipendekatankepadade-finisi kebolehpercayaandan anggaran.Model yang digunakanialahmodel alfa yang, menurutHull dan Nie (1981), jika dilakukankepadadataberbentukdikotomi adalahsamadengankebolehpercayaanKR-20(Kuder-Richardson20).

Ujian kebolehpercayaanyang diperolehibagi ukuranLPC dalamkajianmi ialah 0.92.Korelasiitem-keseluruhanyang telahdiperbetulkan(iaitu tidak mengambilkira itemitu sendiri dalammarkatkeselunuhanbila dikorelasikandengannya)yangmerupakansebahagiandanipadahasilanalisis subprogramkebolehpercayaanalfa menunjukkanpekali yangdiperolehi adalahsignifikan dan lebih danipada 0.3 kecuali item 11(terbuka-tertutup).Item mi tenus digunakankeranakalaupuniadikeluarkanalfanyamasihtidak kurang danipada0.9.

LBQ Housedan Dessler

Padatahun 1974, Housedan Dessler(1974) telah menyarankantigajenis tingkah laku pemimpin yang dinamakannyamengarah atau in-strumental,penyertaandansokongansepertiyangtelahdihuraikandalamBab 1 bagimenggantikandimensi-dimensipendayautamaanstrukturdantimbangnasayang digunakanpadaperingkatawal ujian teoni laluan-matlamatkeranamerekaberanggapanbahawakedua-duadimensi ituberbezadanipadagagasanteoni mereka.HousedanDessler(1974) danSchriesheimet al. (1976) bahkan,menyanankansupayakajian-kajianmenguji teoni laluan-matlamatmenggunakandimensitingkah laku yangbersesuaiandenganteoninya.Sebagairesponskepadasarananmi, kajianyangdilaporkandi sini menggunakanukuransoal selidik tingkah lakupemimpin (LeaderBehavior Questionnaire: LBQ) yang telahdikembangkanoleh HousedanDessler(1974).

Item-item dalam ukunanI4ouse dan Dessler(1974) diperolehidanipadaanalisisfaktorterhadap35 itemasalmenggunakanpenyelesaiankuasadua terkurang(least squares)dalam model faktor sepunya.Analisis mi menghasilkantiga faktor oblique yangdinamakannyain-strumental,sokongandan penyentaan.Faktor pertamadan keduamerangkumiitem-itemyang sebahagianbesamyadiambildaripadaForm-12 LBDQ Ohio State (Stogdill, 1963) sementarafakton ketigamerangkumiitem-itemyangdirekakhususuntuk kajianmereka(House& Dessler,1974) di sampingitem-itemdanipadaskalatimbangnasayangmencerminkanpenyentaan.

157

KEPIMP1NAN, MOTIVASI DAN PRESTASI

House dan Dessler(1974) tidak melaporkankesahandankebolehpercayaanalat ukuran mi tetapi kajian-kajian selepasmenekaadamenunjukkankebolehpercayaanitu. Antaralain, SchniesheimdanSchriesheim(1980) melaporkankebolehpencayaanKR-8 setinggi0.82untuk IL dan 0.81 untuk SL. Al-Gattan (1985) pula melaponkankebolehpercayaanCronbachalphasebanyak0.71 untuk IL, 0.66untukPL, dan0.76untuk SL. SchniesheimdanVon Glinow (1977)membuatsorotanumumterhadapkesahanitem-item dalam skala mi. Merekamenyimpulkanbahawa,“... oleh kenanaskalaHousedanDessleradalahukuransetepatnyabagi gagasanteoninya,skalaitu lebih baik daripadayang lain-lain untuk kegunaanmasadepan”(403).

Terdapatsebanyak22 item dalamskalami, 7 bagi IL, 5 bagi PLdan 10 bagi SL. Sepenti yang telahdijelaskandenganterpenincidalamBab 1, kepimpinan IL ialah tingkah laku pemimpin yang membenipenjelasantentangjangkaannya,membenitugaskhususdan menetapkanproseduryangharusdiikuti oleh parapengikutnya.Contohitem:

Dia membenitahuanggotaplatun/guru-guruapa yangdijangkakandanipadamereka.

KepimpinanSL puladicinikan oleh sikap ramah-tamahdansediamelayanikepenluanpengikut.Contohitem:

Dia melaksanakancadangan-cadanganyang dikemukakanolehanggota-anggotaplatun/guru-gurunya.

Kepimpinan PL pula mempenlihatkansetakatmanaseseonangpemimpin membenankanonang bawah campuntangan dalamkeputusannyadanmeminta cadanganmeneka.ContohItem:

Sebelummengambil tindakandia berbincangterlebih dahuludengananggota-anggotaplatun/guru-gurunya.

Subjekdikehendakimembenijawapandenganmembulatkansalahsatuangkasepertibenikut:

5:4:3:2:1

Angka-angkaitu membawamakna:

158


5: Amat bensetuju4: Bersetuju3: Benkecuali2: Tidak bersetuju1: Amat tidak bersetuju

Di Malaysia, skala mi pertamakalinya telah digunakanolehKhairaniAbdul Hamid (1985)dalamsatukajianmengenalpastidimensitingkah laku kepimpinan. Khainani Abdul Hamid (1985) telahmentenjemahkan15 danipadaitem-itemberkenaanke bahasaMalaysiadenganmenggunakankaedahtenjemahanbalik (hack translation).TerjemahanKhainaniAbdul Hamid (1985)telah digunakandalamkajianmi dengantambahanitem-item yang tidak digunakanoleh beliau.Bebenapapengubahsuaiankecil dibuat danipadasegi bahasa.BenbezadenganKhairaniAbdul Hamid(1985) item-itemyang digunakandalamkajian mi mengandungipernyataankhususkepadatenteradan gurusementanaitem-itembeliauditujukankepadapekerja-pekerjasecaraam.

Kesemuaitem yang digunakandalamkajian mi adalah item-itemasalyangdicadangkanoleh Housedan Dessler(1974) sebagaiukuran

yangsesuaiuntuk mengujiproposisilaluan-matlamat.Berasaskandatayangdipenolehi,ujian kebolehpercayaanterhadapitem-itemmi telahdilakukan. Ujian mi menunjukkankebolehpercayaanyang tinggi denganalfaCronbach= 0.88;memperkukuhkanpenemuanbeberapakajianyangtelah disebutkanterdahulu. Konelasi item-keselunuhan(keselunuhandimaksudkandi sini denganhasil tambahbagi semuaitem dalamketiga-tiga ukurankepimpinanyang tersebutdi atas)yang dilakukansebagaisebahagiandanipadaujian kebolehpencayaanalfa menunjukandanjahkebolehpencayaankekal di atas0.8 setiapkali sesuatuitem dibuang.

Yangdinyatakandi sini ialahpekali kebolehpercayaanbagi seluruhitem. OlehkeranaukuranLBQ HousedanDessler(1974)mengandungitiga dimensiyang benbeza,ujian kebolehpercayaanjugatelah dilakukankepadasetiapsatudimensisecaraberasingan.Keputusanyang diperolehiadalahsepertibenikut:

IL a =0.64PL a=0.80SL a=0.81

Analisis item-keseluruhanbagi IL sahajamenunjukkanitem4 iaitu“dia sahajalahmemutuskanapayang hendakdilakukandan bagaimana

159


melakukannya”berkorelasiamatrendahdantidak signifikan(r = 0.028)dengankeseluruhanitem (tanpadininya). Jika item mi dibuang,kebolehpercayaanbagiukuranmi meningkatsebanyak1% menjadi0.71.Ini adalahpeningkatanyangkecil. Oleh sebabitu kesemuaitem terusdigunakandalamkajian mi.

SungguhpunPL mengandungihanyalima item sahaja,dimensimimencatatkanpekali kebolehpercayaanyang paling tinggi. Analisiskonelasiitem-keseluruhan(tanpadininya) jugamenunjukkansemuaitemadalahbenkorelasisecarasignifikandan melebihi 0.3 iaitu menerangkan10%danipadavaniasi dalammankatkeseluruhan.Pekalialfatidak terjejaswalauitem manapun dibuang.Oleh sebabitu item-itemyangmembentukukuranmi dikekalkandalamanalisis selanjutnyadalamkajian mi.

BagidimensiSL, itemyangrendahkonelasinyadengankeseluruhanialah item5 iaitu “sedikit benaryang dilakukannyauntukmembuatkamiberasaselesabenadadi bawahnya”(r = 0.076). Tanpaitem mi pekalikebolehpercayaanmeningkatmenjadi 0.83. Denganpeningkatanyangsedikitjika mana-manaitemdibuang,semuaitem akanterusdigunakandalamanalisisselanjutnya.

StrukturTugas

Dua aspekstnukturtugasdiperhatikandalamkajian mi iaitu keboleh-ubahantugas (VAR) danpergantungantugas (GAN).

KebolehubahanTugas.Tugasdalam pekerjaanmungkin serupasahajadi sepanjangwaktukerjaataumungkinberubahdani semasakesemasa.Inilah yang dimaksudkandengankebolehubahantugas. Iamenujuk kepadasejauhmanatugas pekerjaboleh diramalkan. Dalamtugas-tugasyangberbentukrutin misalnya,apayangakanseterusnyadilakukanoleh pekerjaboleh dijangkasejakdani awal lagi keranapadamasalalu dia telahpun melakukantugas yang sama.Di dalamkajianmi kebolehubahantugas diukur dengansk~lalima item yang pernahdigunakanoleh Jermier dan Berkes (1979). Contohitem:

‘Sayamelakukantugas yang samasahajasetiapmasa.’ 5:4:3:2:1

Subjekdikehendakimenyatakanpersetujuandenganmembulatkansalahsatu angkayangterdapatdi tepi sebelahkanankenyataanitu. Angka5 menggambankanpersetujuantertinggi dan 1 terendah. Bagi sampelJermierdanBerkes(1979),ujian kebolehpercayaanKR-8 menghasilkanpekali0.86. Di dalamkajianmi pekalikebolehpercayaanalfaCronbachyangdipenolehiialah 0.64.

160


PergantunganTugas. Bentukstrukturtugaskeduayang dikaji ialahpergantungantugas. Ini ialahkeadaansejauhmanaindividu bergantungkepadaonang lain dalam pekerjaanmeneka.Sekali lagi item-itemdaripadakajianJenmiendanBerkes(1979)digunakandalamkajian mi.JenmiendanBerkes(1979) telahmenyusunindividu sepanjangkontinumyang menganjundanipadayang menjalankantugas semata-matabersendiniandi satuhujungsampailahkepadayangtugasnyamelibatkaninteraksiyang banyakberkaitandengantugas. Berasaskaninilah item-item ukuran mi dibina. Ukuran mi mengandungihanya 3 item yangbentanyatentangpergantungantugas secaralangsung.Contohitem:

‘Pekerjaansayaadalahpekerjaanseorangdiii;tidak perlu bekenjadenganorang lain’. 5:4:3:2:1

JermierdanBerkes(1979) tidak pulamelaporkankebolehpercayaanalat tersebutbagi sampelmeneka. Namunbegitu bagi sampel Mahr(1971) danipadamanaitem-item itu diambil, kebolehpercayaanyangdiperolehiialah0.82. Di dalamkajianmi kebolehpercayaanyang dipen-olehi agakrendahiaitu 0.35. Ini mungkinbenpuncadanipadakesukaransubjekmembuatpersepsiyangtepattentangsetakatmanatugasmerekabergantungkepadasatu sama lain. Baik guru mahupuntenteramelaksanakansetengah-setengahtugas bersendiniantanpabergantungkepadaorang lain tetapi menekajuga perlu kepadaorang lain bagisetengah-setengahtugasyanglain. Perbandinganmm pergantungantugasdi antanaguru (5~= 10.71) dengantentera(~= 11.35) menunjukkantentena lebih tinggi pergantungannyasecanasignifikan (t = 2.26, p <

0.05). Oleh kenanahanya 3 item digunakanuntuk mengukurpergantungandalamkajian mi, item-item itu perle dikekalkandalamanalisisselanjutnyawalaupunpekalikebolehpercayaanyang diperolehiadalahrendah.

SkalaHubunganPemimpin-Pengikut

Fiedler (1967) danFiedler, et a!. (1976) membeniperananyang amatpentingkepadahubunganpemimpmn-pengikutdalamusahapemimpinmengawalsituasi. mi ialah sejauhmanapemimpinmendapattaatsetia,pengantungandan sokongandanipadaonang-orangyang bekenjadibawahnya.Kalau ketua sudahmemiliki sokongan,dia tidak lagimemenlukankuasajawatanataustnukturtugasuntukmendapatkepatuhankenanaanggota-anggotakelompoksudahmenenimaarahandenganrela

161


hati.Pembolehubahmi bukanlahtermasukdalampembolehubahsituasiteori laluan-matlamattetapi digunakandalam kajian mi keranakepentingannyadalammenentukankawalansituasiolehpemimpin. Jikaseseorangpemimpin mempunyaihubunganyang sangatbaik denganpengikutnyadia mungkin tidak lagi memerlukankuasanasmi atausokonganonganisasi,aturanonganisasi,rantaianpenintahsertakuasadanganjarankenanaia akandiikuti denganrelahati oleh anggotanya.

Fiedlen (1967) menyebutbeberapakaedahyangboleh digunakanuntukmengukurhubunganpemimpin-pengikut,antaranyasosiometnidanpemeningkataniklim kelompok oleh pemimpin. Fiedlen,et a!. (1976)pula telah mereka satu alat ukuran yang dipanggil skala hubunganpemimpin-pengikut(Leader-MemberRelationScale).Skala inilah yangdigunakandalamkajianmi. Alat mi mengandungi8 item yang berupakenyataan-kenyataantentangsetakatmana pemimpin mempunyaihubunganbaik dengananakbuahnya. Item-item itu telah diterjemahkansecaratenjemahanbalik ke bahasaMelayu. Contohitem:

‘Ada keretakandi antarasayadenganpekerjami’ 5:4:3:2:1

‘Pekenjami membenisokongandanbantuanyangbanyakdalammelaksanakankenja’ 5:4:3:2:1

Berbandingdenganlain-lain soal selidik yang telah dihuraikansebelumin skalami bukanlahdijawaboleh sampelanggota-anggotakelompoktetapi oleh sampelpemimpin. Pemimpin iaitu gurubesardisekolahdan sanjandalam tentenadikehendakimenghuraikansetiapanggotakelompoknyadenganmenyatakansetakatmanadia bensetujudengankenyataan-kenyataansepertiyang tersebutdenganmenggunakanskalalima matadenganmarkattertinggi menandakanpersetujuanyangkuat.Oleh keranaterdapat8 item dalamskalain seonangrespondenboleh mendapatantara 8 hingga 40 mankat. Markat tinggimenggambarkaniklim hubunganbaik subjek benkenaandenganpemimpindananggota-anggotayang lain.

Analisiskebolehpercayaanitem-itemmi menghasilkanpekalialfaCronbachsebanyak0.78. Kecuali item 5 iaitu ‘ada keretakandi antarasayadenganpekerjami’ yang berkorelasidengankeseluruhanitemsebanyak0.28, lain-lain korelasi item-keselunuhanadalah tinggi danmelebihi 0.3. Kesemuaitem terus dipakai dalam analisis selanjutnyakeranadenganmengeluarkanitemyang lemahitu, pekalialfa meningkathanyasebanyak0.02 sahaja.

162


SkalaF

Salahsatu pembolehubahsituasi yang membeni kesankepadakeberkesanankepimpinanmengikutteoni laluan-matlamat(House,1971;1973) ialahpersonalitipengikut.Ciii pensonalitiyang dipilih dalamkajianmi ialahautonitanianisme:satucmi antidemokrasiyangmunculdaripada“... kecenderunganuntuk menyenahkankebebasandin individu danmenyerapkandiii denganseseonangatausesuatuyang di luan diii supayamemperolehikekuatanyang kurang pada din individu itu” (Stone,1974:145). Watak mi diukun denganapayang disebutsebagaiSkalaF(F untukFasisme;Sanford,1976)menggambarkanpotensiuntukmenjadifasis (Stone, 1974).

SkalaF ialah alatyangmendefinisikanpembawaanpersonalitmterasyangmembawakepadapenenimaansikapantidemoknasi.Bentuk tenakhinSkala F mengandungi30 item. Walau bagaimanapunskala yangdigunakandalam kajian mi adalah terdini danipadavensi pendeknya.Item-itemuntukvensi pendekmi telah dipilih dandisesuaikandanipadaskalapanjangSkalaF Benkley oleh Sanford(1960).

Skala F yang asal mencakupisembilan dimensi tingkah lakupersonalitiautonitanian(Stone, 1974).Namundemikian,JarnowitzdanManvick (1974) berpendapatdua dimensi sahajayang lebih nelevandengankajian-kajiantmngkah laku politik iaitu penyerahanautonitarian(authoritarian submission)dan kuasadan kekenasan.Yang pentamamerujukkepada“... kecenderungandalamdiii individu untukmengambilsikap yangtmdak knitis, menyerahkepadaaktiviti moral yangdipunyaioleh kelompoknya” (Jenowitz& Mavick, 1974: 307). Ini bukanlahhormatyangimbangdannealistikkepadaautonitiyang sah tetapiadalahkepenluanemosiyangdibesar-besarkanuntuk tunduk(Sanford, 1976).

Kuasadan kekasaranpula ialah “... menilai fikiran denganpentimbanganmengenaikekuatandan kelemahandominasidanketundukan(subservience),kelebihandan kekunangan (Janowitz&Marvick, 1974: 307). Komplekskuasami mengandungipertentangan.Orang yang berpusatkankuasamngmn memiliki kuasatetapi takutmemegangnya;mengagumikuasa,sediatundukkepadanyatetapi takutkepadakelemahanyang tenimplmkasidaiipadapenundukanitu.

Sungguhpunkajianyangdilaponkandi sini bukanlahkajian tingkahlaku politik dalamenti katasebenarnyatetapiolehkenanaautonitanianismeyangdikaji di sini menjadiciii pengikut yangdijangkamembeiikesankepadakesedmaanmenenimajenis-jenis pemimpin tertentu, maka duadimensiyang disarankanoleh Janowitzdan Manvmck(1974) itu jugalah

163


yang diperlukandalamkajian in Oleh sebabitu Skala F yangdinekabentukuntuk mengukurduadimensiitu adalahsesuaijuga digunakandalamkajian mi. mnilah sebabnyaversi pendekmi digunakan.

Tendapatenamitem yangmembentukversi pendekskalami. Padaasalnyaskalami mengandungitujuh itemtetaptetapi satudaripadanyatelahdibuangoleh JanowitzdanMarvick (1974)keranadidapati tidakmemberisokongan.Contohitem:

‘Perangdan sengketaakan terusberlakukeranatabii manusiamemangnyabegitu’ 5:4:3:2:1

Item-itemmi mengukurkecenderunganuntukresponskepadarealitisosial yang taksadalambentukyang mendedahkansikap ketundukanautonitaniandanpenuhdengankuasadankekerasan.Subjekdikehendakimenyatakanpensetujuanmereka dengansetiap kenyataan,denganmenggunakanskalalima matayangmenganjurdanipadasangatsetuju(angka 5) ke sangattidak setujuangka 1).

JanowmtzdanMarvick (1974) tidak pula melaporkankebolehper-cayaandankeesahanalatukuranyangdigunakanoleh mereka.Namunskalaasalyangmengandungi30 itemdan manaitem-itemversipendekitu diambil mempunyaikebolehpercayaanpisahdua (KR-8) sehinggake-0.90. Punatakorelasiantaraitem ialah 0.13 sementanapunatakore-lasi item-keseluruhanialah 0.33. Ujian kebolehpercayaanyang diper-olehi bagi sampelkajian mi adalahrendahiaitu denganalfa Cronbachsebanyak0.26 danpuratakonelasiitem-keseluruhansebanyak0.11.

Ukuran Jangkaan E -.-* P, E —p 0, danP —, 0.

Terselindungdi dalamteoni laluan-matlamatHouse(1971, 1973) ialahpenananjangkaan(expectancy)sebagaipembolehubahpencelahdalamhubunganantaratingkah laku pemimpindengankritenia keberkesanankepimpinan. Ini ialah konsepyangdiperkenalkandalamkonteks teorimotivasi(Nadler& Lawler III, 1977).Teonijangkaanmembuatbeberapaproposisitentangprosesbagaimanamanusiamembuatkeputusantentangtingkahlaku merekadalamlatarorganisasi. Sepentiyang dikemukakandalam Bab I, jangkaankerap kali dibezakankepadadua. Pentama,JangkaanUsaha-Prestasi(Effort-Performanceexpectancy;E —, P ) yang

selaludi JangkaanI. Ini ialahkepercayaanbahawasesuatuusahaitu akanmembawakepadapencapaianprestasiyang diharapkan.MenurutNadlerdan Lawler (1977) setiap tingkah laku mempunyaikaitan dengan

164


jangkaantententuataukemungkinanbenjayadi dalamfikiran individu.Jangkaanmnm mewakili pengamatanindividu terhadapsetakatmanasukannyamencapaitingkah laku itu dankemungkinankejayaanmencapaitingkah laku itu. Dalam bahasateknikal mi didefmnmsikansebagai:“Kebarangkalmansubjektif seseonangtentangkemungkinanbahawadiaboleh membuatsesuatupadaaras tententuataubahawausahanyaakanmembawakepadaprestasi”(Nadlen& Lawler lIm, 1977: 34).

Kedua ialahjangkaanPrestasi- Hasil (Performance-Outcomeex-

pectancy; P —~ 0) yang selalu dikenali sebagaiatau JangkaanII. Iniialah anggapanbahawapenyelesaiantugas sebenanakanmembawakepadahasilyang dikehendaki.MenurutNadlerdanLawlen(1977)setiaptingkahlaku berkaitdenganhasil(ganjananataudendaan)dalamfikinanindividu. Maksudnya,individu pencayabahawakalaudiabertingkahlakudengancanatententudia akanmendapatbendatententu. Secanaformalmi didefinisikansebagai: Kebarangkalianamatanmeneiimahasiljikaprestasiberjaya” (1977:34).

Beberapacarapennahdigunakanuntuk mengukurkedua-duajangkaanmi. HousedanDessler(1974) telahmembentukduaukuranyang masing-masingmengandungi12 item bagi mengukunJangkaanE —* P danP—* 0. Sheiidanet a!. (1975)pulamendefinisikansebagaifungsi bertimbuntambah-bendanab(cumu!ative-mutip!icative)instrumentalitibahawaprestasikenja akan membawakepadahasildidarabkandenganvalensbagi hasil itu. Ukuran merekamengandungi14 hasil. Subjekdiminta membuatanggananjangkaanmerekabahawausahakerjaakanmempengaruhiarasprestasi.

Yang disebut di atas ialah ukunan-ukuranjangkaanyangdikembangkandalamkonteksteoni laluan-matlamat.Penganjur-penganjunteoiijangkaansendinimengemukakanukurankhususkedua-duajangkaan

tersebut.Lawler Ill danSettle(1973)misalnya,mengembangkanukunanyang mengandungi38 item. Oleh keranakonsepjangkaanbenasaldanipadateoni motivasi adalahmunasabahuntuk kembali kepadateoniitu bagi mendapatkanukunan konsepnya.Dengansebabitu JangkaanE — P dan P -~ 0 dalamkajian mi dicker denganmenggunakanskala38 item yang dikemukakanoleh Lawler III danSuttle(1973). Ukunanmi menghendakisubjek menyatakansikap merekatentangsamaadafaktonA yang dikemukakandalamsoalselidik boleh membawakepadafaktorB. Misalnya:

165


Faktor A Faktor B

Kerja kenas Daya pengeluarantinggiPrestasikenjabaik ~ Gaji tinggiKerja keras Gaji tinggi

Subjek dikehendakimelaporkankekerapanhal itu terjadi dalampekenjaanmenekadenganmenggunakanskalalima matasepertibenikut:

= Tidak pemah2 = Janang-janang3 = Kadang-kadang4 = Kerap kali5 = Sangatkenap

Ini adalahpindaandanipadaskalaasal yang menggunakanskalatujuhmata. Pindaanmi dibuatbagi menyelaraskannyadenganlain-lainukuranyang digunakandalamkajian mi.

Danipada38 item yang membentukukuran mi dua mewakiliE — P. 18 mengukunP —* 0 dan 18 lagi mengukunjangkaanusaha-

hasH(Effort-Outcome;E —* 0. Usahadiwakili oleh istilah ‘kenjakenas’danPrestasi—~ Hasil diwakili oleh ‘Prestasikerjabaik”. Lapanbelashasil yangberbezadikaitkan dengankedua-duaistilah mi. Tiga puluhlapanitem yangsamayang telahditenjemahkansecaratenjemahanbaliktelahdigunakanoleh Sarojani Devi (1984). Terjemahansebahagiandanipadaitem-item itu juga telahdibuat oleh Wan HamzahWan Daud(1985). TerjemahanSanojaniDevm (1984)danWan HamzahWanDaud(1985)telahdigunakandalamkajianmi setelahdiubahsuaiberpandukantenjemahanterus yangdilakukanuntuk perbandingan.

Ujian kebolehpencayaanukuran mi bagi sampel kajian mi telahdilakukandengankebolehpencayaanalfa Cnonbach. Pekali alfa yangdiperolehiialah0.85. Sungguhpunbebenapaitem seperti item 1, 8, 33,34, 35, 36,37, 38 berkorelasirendahdengankeselunuhanitem (kunangdaiipada0.3), item-itemitu terusdigunakandalamanalisisseterusnyakeranatanpaitem-itemitu pekali alfa tidaklahmeningkatbegitubanyak.Denganitem sebanyak38 seseorangsubjekboleh mempenolehimarkatantara38 hingga 190.

166


Valens

Menunut Nadler dan Lawler III (1977)setiap hasil ada valens iaitu nilai,hangaataudayatarmkankepadaindividu tertentu. mi adalahkeutamaanyangdibenikanoleh seseorangkepadahasiltententu. Ia adalahkepuasanyangdijangkakan(Vnoom, 1964).Bagi NadlendanLawlen III (1977),hasilmempunyaivalensyang benbezabagi individu yangberbezakeranavalens tenhasil danipadakeperluandanpersepsiindividu yang benbezadankeperluandanpersepsipula mencerminkanfaktor-faktorlain dalamkehidupanindividu. Valensbagi sesuatuhasil bolehdiletakkandalamsatekontinumyang menganjundarm satehujungyang ‘menarik’ ke satulagi hujung yang ‘tidak menanik’. Setengah-setengahpengkajimenyamakanvalensdengandimensi ‘ingin-tak ingin’ sementanayanglain menyamakannyadengankepentinganhasil.

Untukmengukunpembolehubahmi satuukunanyangdikembangkanoleh Lawler HI dan Suttle (1973) telah digunakandalam kajian mi.Tendapat21 item yangmerupakanhasil atauperkarayang dibuat ataubolehdidapati dalampekerjaan.Misalnya:

BekerjakenasAnugerahataupengiktirafankhas

Subjekdikehendakimenyatakansejauhmanaperkana-penkaraitu diinginiataudmkehendakmolehmerekadenganmenandakansalahsatuskalalimamatasepentibenikut:

1 = Sangattidak dikehendaki2 = Tidak dikehendaki3 = Berkecuali4 = Dikehendaki5 = Sangatdikehendaki

Denganskala lima mata bagi 21 item seseorangsubjek boleh mendapatantana21 hingga 105 markatvalens.

Lawlen Ill dan Suttle (1973) tidak melaporkankesahandankebolehpercayaanalatukuranmi. Namunbegitu,olehkeranami adalahukunan langsungyang mudahtentangapayangdikehendakidan tidakdikehendakm,amatlahmudah untuk memenhatikankesahanlahirnya.Ukuran yang samapernah digunakanoleh Munugiah a/l Valayathan(1982),SarojaniDevi (1984)danWan HamzahWan Daud(1985)dan

167


Penbezaannyadengankajian mi ialahkesemuapengkajimi menggunakanskala7 mata,samasepentiyang disanankanoleh ukunanasalnya.

Untuk melihatkebolehpencayaanalat mi, analisiskebolehpercayaanalfa Cronbachtelah dilakukan. Keputusanmenunjukkankebolehper-cayaanyang tinggi (alfa = 0.73).Sungguhpunkorelasi item-keseluruhanyangdiperbetulkan(denganmaksudtanpadiii item itu) menunjukkanbeberapaitem sepertiitem 4, 8, 20 dan 21 benkorelasikurangdaripada0.3 dengankeselunuhanitem, item-itemitu tidaklah ditinggalkandalamanalisis selanjutnyakeranakebolehpercayaanalfa tidak meningkatdengan banyakjika item-item itu ditinggalkan. Misalnya denganmembuangitem 21 (r = 0.05)alfa bertambahsebanyakkurangdanipa-da 0.01 (0.74 — 0.73).

Motivasi

Motivasi dalam istilah teori jangkaandilihat sebagai kuasayangmenggerakkanindividu untuk mempenluaskanusahanya”(Nadlen &LawlenIII, 1977:28). Menurutpengkaji-pengkajiin motivasimembawakepadasatu anasusahayang diperhatikanoleh individu tetapi usahasahajatidaklahmemadai.Prestasiterhasildanipadagabunganusahayangdibeni oleh individu dengananas kebolehan yang adapadanya(mencerminkankemahiran,latihan, maklumat dan sebagamnya). Jadi,mengikut teoni in usahabergabungdengankebolehanuntukmenghasilkanprestasi tertentu. Motivasi menjadi cukup kuat dalamkeadaanyangbenikut:

(a) Individu percayabahawatingkah lakunya akan membawakepadahasil (JangkaanPrestasi-Hasil)

(b) Individu percayabahawahasil mi mempunyainilai positifkepadanya(valens)

(c) Individu pencayabahawadia boleh beatpada aras yangdikehendakinya(JangkaanUsaha-Prestasi)

Ini bermaknadata motivasi tidak perlu diukur secaralangsungdaripadasampelkajian. DatayangsediaadatentangE -~ P. E —> 0,

P —~ 0 dan Valensboleh digunakanuntuk mengukunmotivasi. LawlenIII dan Settle(1973) telah membentuk 7 pembolehubahyangmerujukkepadaukunan pelbagaijangkaaniaitu:

168


2. E-÷0

3. P-*0

4. (~—P)E(P---*0)

5. ~(E —* 0)(V)

6. ~(P—+0)(V)

7. (E—~P)~((P---*0)(V)}

apabila:

E = usahaP = prestasiO = hasil ataunatijahV = valens

= basil tambah(sigma)

Dapat diperhatikanbahawatiga danipadapembolehubah-pembolehubahmi mengandungipendarabandenganV iaitu valens;menunjukkanjangkaan-jangkaanitu dibenatioleh valens.Pembolehubah-pembolehubahmi yangdipilih untukkajianmi dandidefinisikansebagaibenikut:

Jangkaan.Ini ialah ukunanyangdikina sebagaihasil tambahataupuratakepencayaanyang menghubungkanprestasidengannatijab atauhasil dengansetiap satunyadiberati oleh valens. Ia dibentuk melaluiformula: ~(P ~ 0)(V).

Daya. Ini ialahukuranyang dikina sebagaibasil tambahataupunatakepada E —~ 0 dengansetiap satu dibenati oleh valens. Ia dibentuk

melalui formula:E {E —~ 0)(V)}.

Motivasi Ini ialah ukuran yangdikira sebagaihasil danipadaE —3 P dan P —~ 0(V) yangdibentuk melalui formula (E —* P)

—p 0)(v)}.

Formula-formulayang tersebutterhasildanipadarasionalbeiikut:

(1) Motivasi seseoranguntuk membuatsesuatuditentukanolehjangkaannyabahawaprestasiakan membawakepadabasil

169


(JangkaanII) dikalikandenganvalenskepadahasil. Hubunganmi adalahbersifatbendanabankenanatidak akanadamotivasiuntuk benbuatsesuatujika salahsatunyabernilai kosong.

(2) Olehkeranaaraspnestasimempunyaihasilyangbenbagai-bagai,hasil semuakombinasi kebanangkalian— kali — valensdicampunsekalibagi semuahasilyangdilihat sebagambenkaitandenganprestasikhusus.

(3) Istilah mi (JangkaanP—~Okali valens)kemudiannyadikalidenganjangkaanE —~P.Lagi sekali, hubunganbendarabanmenunjukkanjika salah satunyakosong, motivasi jugakosong.

Prestasi

mni ialah satu pembolehubahyang rumit hendakdiukur. Dayapengeluaranmungkinjelas kelihatandi kalanganpekenja-pekenjakilangpembuatanbarangantetapi apayang dihasilkan oleh pekerja-pekenjaperkhidmatansepertigurudantenteraamatsukanditerjemahkankepadaangka-angka.MenurutHome(1987),prestasitentenasukardiukurkeranabanyakaspekyangmestidipentimbangkan;antaranyapnestasipadamasaaman adalahbenbezadanipadaprestasidalam situasi pentempuran.Banyakukuranyang pemahdiutarakanolehahli-ahli psikologi industniuntuk memeniksaprestasipekerja.Blum danNaylon (1968) misalnya,menyenaraikan11 kniteniayangpaling biasadigunakan.Menurutmenekadi antanacana kita mengetahuisebaikmana seseorangpekerja ialahdenganbertanyakepadaorang lain; sepertipenyeliaataurakan-nakansekerjaataubentanyakepadapekenjasendini. Di dalamkajianmi kaedahinilah yangdilakukan.

Berasaskanpelbagaibahanyang dipenolehidanpadakesusasteraanprestasi,satuskala11 itemtelahdirekabentukuntukmengukurprestasianggotatenteradanguru-guru. Item-itemmi secarakeseluruhandijangkadapatmengesankecekapan,kemahinan,minatkenja,tanggungjawab,dayausaha,minat, pengetahuandankenjasamadenganoranglamn. Seseonangyang memiliki cii-cini mi dijangka merupakanseonangpekerjayangbaik. Sepertihubunganpemimpin-pengikut,ukuranmi jugadibeii untukdijawaboleh pemimpin. Seorangpemimpin dmkehendakmmenyatakansejauhmanaanggotakumpulannyabaik atau tidak baik dalam setiapaspekdenganmenggunakanskalalima mata.Contohitem:

170


‘Kecekepandanketepatankenja’ 5:4:3:2:1

Angka-angkadi sebelah tepi menggambankandarjah pensetujuanterhadapkenyataan-kenyataanyangdisediakandenganangkatertinggimewakili pnestasibaik. Melalui skala mi seseorangsubjek yangdihuraikanboleh memperolehiantana11 dengan55 mankat.

Oleh keranaukunan mi direka sendinioleh pengkaji,satu ukunanpenilaian prestasisecaraumum yang mengandungihanyasatu itemsahajatelah jugadibenikankepadasubjekpemimpinbagi menyediakansatekniteniauntuk mengukunkesahanalat tensebut. Ukuransatu itemmi adalahsebagaibenikut:

Sila beii penilaianandatenhadapanggota/gurumi:

Salahseorangyang tenbaik_____

Boleh tahantetapi bukansalahseorangyang tenbaik_____

Purata______

Ada banyakkelemahan_____

Salahseorangyang tidak baik _____

Mankatukunanprestasitelah dikonelasikandenganmankatpenilaiansate item tensebutdan didapati kedua-duanyabenkonelasisecanasignifikanpadaaraskebanangkalian0.05 (n = 0.69). Denganmi bolehlahdisimpulkanbahawaukunan prestasiyangdipenkenalkandalamkajianmi mempunyai kesahanbenonientasiknitenia (criterian related) yangtinggi. Analisis kebolehpencayaantenhadapitem-item yang terdapatdalamskalami pulamenghasilkanpekali alfaCronbachyangamattinggiiaitu 0.94. Kesemuakonelasi item-keselunuhan(tanpa dmrm itemberkenaan)juga tinggi dan melebihi 0.6. Analisis selanjutnyamenggunakankesemuaitem asal yang terkandungdalamskalami.

SoalSelidikKepuasanMinnesota

Satu lagi pembolehubahtenikat yang menjadi knitenia kebenkesanankepimpinandalamkajian mi ialah kepuasankenja. Terdapatberbagai-bagaicanamengukunkepuasankenja;antaranyayangpemahdigunakandi Malaysiaialahindekspenghunaiankenja (JD1)dan indekskepuasankerja yang diperkenalkanoleh Brayfield dan Roth (1954). Di dalamkajianmi ukunanyangdigunakanialahvensipendeksoal selidik kepuasanMinnesota(MinnesotaSatisfactionQuestionnaire;MSQ). MenurutCook,

171


Hepwonth,Wall danWarn (1981),mi adalahsatuukuranyang dikaitkandenganteoii yangkomprehensiftentangpenyesuaiankerjaolehLofquistdanDawnis. Teorm mi dikembangkandi sekitanandaianbahawasetiaporangcubamencapaidanmengekalkanhubungandenganpersekitaran.Hubungandenganpersekitarankenja boleh dihuraikandalam bentukpemenuhankeperluanpersekitanandansetakatmanapersekitarankerjamemenuhikepenluanindividu.

Benasaskanteoni mi pencipta-penciptaskalami telahmenjalankankajian,mulanyadengansekumpulan80item. Item-itemmi kemudiannyadipinda danditambahmenjadi 100 denganlima item mengukunsetiapsubskala.Akhimya 20 item yangpaling berkaitandengankeseluruhansubskalamenghasilkansoal selidik versi pendek20 item seperti yangdigunakandalam kajian mi. Menurut Cook et a!. (1981), item-itemdalam MSQ dibentuk untuk mempenmudahkankebolehpercayaan.Ukuran mi mengesanicini-ciri yang luas. Jumlah bagi 20 item itudianggapindeks kepuasanumum. Analisis faktor tenhadapdatayangdiperolehi danipada1460 onangsampel pekenjamenghasilkanduakomponenyangdinamakanintninsik (INT) danekstninsik(EKS) yangmenjadi dimensi-dimensikepuasan.Cook et a!. (1981) mendakwabahawaMSQ menghasilkanukunan kepuasankerjakeseluruhanyangbaik sungguhpunadaitem-item yang tidak mewakili ciii yangdinilaitinggi oleh semuabudayaseperti‘being ableto keepbusyall the time”.

Kesemua20 item yangterdapatdalamversi pendeksoal selidik mmtelahditerjemahkanke bahasaMelayu secaraterjemahanbalik denganbantuanbeberapapembantupenyelidik. Contohitem:

Peluangmembuatkenjayangberbezadan semasake semasa(intninsik) 5:4:3:2:1

Canaketua sayamelayaniorang-orangnya(ekstninsik) 5:4:3:2:1

Subjek dikehendakimenyatakansetakatmana keadaanitumemuaskandenganmenggunakanskala lima mata yang mewakilipenasaansepenti benikut:

5: Sangatmemuaskan4: Memuaskan

3: Berkecuali2: Tidak memuaskan.

172


1: Sangattidak memuaskan

Pencipta-penciptaskala mi telah melaponkankebolehpencayaandalamanbagi setiapsubskaladan skalakeselunuhanbagi beberapasampel.Konelasiantarakepuasandalamandenganluaranyangdiperolehiadalahmenganjurdan 0.52 ke-0.68 dalamkajian-kajianawal dengannilai keselunuhannyasebanyak0.60. Kebolehpercayaanujian-ujiansemulasebanyak0.89telahdilaponkansepanjangseminggu(bagipekenjayang menghadini sekolahmalam) dan 0.70 sepanjangsetahun(bagiberbagai-bagaijenis pekenja).

Di dalamkajian yangdilaponkandi sini pekali kebolehpercayaanalfa yangdiperolehiialah 0.89. Semuaitem berkorelasitinggi dengankeseluruhanitem(tanpadini masing-masing);pekali konelasisekunang-kurangnya0.3 telah dipenolehi. Kesemuaitem, oleh sebabitu, akandigunakan dalam analisis selanjutnyasebagaiindeks kepuasankenjakeseluruhan(PUAS). Sementanaitu, sebagaiindeks kepuasankenjaintinsik (INT) danekstinsik(EKS), item-itembagi subskalabenkenaanakandigunakan.Ujian kebolehpencayaanbagi setiap dimensi mimenghasilkanpekali alfa 0.84 bagi komponenINT dan 0.70 bagikomponen EKS. Ujian item—keseluruhanbagi masing-masingkomponenjugamenghasilkanpekalikorelasimelebihi 0.3. MSQbelumpemahdigunakanuntuk mengukurkepuasankenja oleh mana-manapengkaji di Malaysia.

KomitmenkepadaOrganisasi

Seperti yang telah dihunaikandalamBab 1, konsepkomitmenkepadaorganisasimerujukkepadareaksiperasaanmndmvmdupekerjakepadaciii-cmi onganisasinya.Dalamkajianmi organisasiyangdimaksudkanialahKementenianPendidikandanATM. Perasaanlekatanterhadapkedua-duaorganisasimi diukun denganskalakomitmen tenhadaporganisasiyang dineka bentuk oleh Cook danWall (1980) sebagaisebahagiandaripadausahamenekauntuk mengembangkanalat yang ‘lincah’ (ro-bust),pendekdanbolehdigunakansentarelevandengankajianpelbagaivaniat tenhadap‘mum hidup berkenja’.

Skalakomitmentenhadaponganisasimengandungitiga komponenyangpadamulanyadikenalpasti oleh Buchnan(Cook danWall, 1980)iaitu identifikasi, keterlibatandan taat setia, denganmasing-masingmengandungi3 mtem. Walaupuntendapat9 item dalamskalami, hanya8 item yang digunakandalamkajian mi kenanasalahsatu itemitu iaitu

173


‘even if the firm were not doing too well financially, I would be re-luctant to changeto anotheremployer’ adalahtidak relevandenganorganisasiyangdipilih dalamkajian mi. Sebagaiorganisasidalamsektorawam, KementenianPelajanandan ATM tentulah tidak menghadapimasalahkewanganyang buruk. Kelapan-lapanitem itu telahditerjemahkansecanatenjemahanbalik ke bahasaMalaysia.Contohitem:

‘Saya sangatbenbanggamembenitahuonang lain di manasayabekenja(identifikasi)’ 5:4:3:2:1

‘Di dalam pekerjaansaya, saya suka menasakanbahawasayabenusahakenas bukan untuk din saya sahajatetapi juga untukKementenianPelajanan/AngkatanTentena(keterlibatan)’5:4:3:2:1

‘Kadang-kadangsayanasahendakmeninggalkanpekerjaanguru/tenterami untuk selama-lamanya(taat setia)’ 5:4:3:2:1

Sungguhpuntendapattiga komponendalamukunanin analisistidaklahakandibuat secarabenasinganbagi setiap komponen.Ukuran asalnyamenggunakanskala7 matatetapi subjekdalamkajian mi dikehendakimenyatakanpersetujuanhanyadalam skala lima matasupayaselarasdenganlain-lain ukuran yang telah disebutkantendahulu.Skala mimembawamaknaseperti benikut:

5: Sangatbensetuju4: Bersetuju3: Tidak pasti2: Tidak bensetuju1: Amat tidak bersetuju

CookdanWall (1981)melaponkanbebenapaciri psikometni ukunanmi yangdipenolehidaripadaduakajianyang dijalankandalamduamasayang berbeza.Antana lain ditunjukkan bahawapekali kehomogenandalaman,mm korelasi item-keseluruhandanalfa adalah tinggi dalamkedua-duakajian. Konelasiantaramarkat yang dipungutberselang6bulan ialah 0.50 bagi komitmen keseluruhan,0.54 bagi komponenidentifmkasm,0.42 bagi kedua-duakomponenpenglibatandan taat setia.Pekali alfa bagi setiap satunyamenunuttertib ialah 0.80, 0.71, 0.60.Ujian analisis faktor pula menunjukkanitem-item yang membentukukunankomitmenterhadaponganisasimenguasaiberatan(loading)bagifakton kedua.

174


Di dalamkajian mi ujian kebolehpercayaanalfa Cronbachmeng-hasilkanpekalialfa sebanyak0.60. Sebahagiandanipadaitemberkonelasinendahdengankeseluruhaniaitu di bawah0.3. Namunbegituolehkenanapekalialfaterendahyangdipenolehidenganmembuangmana-manaitemialah0.53 iaitu kekuranganhanya0.7benbandingdenganalfabagisemuaitem makakesemuaitem itu digunakandalam analisisselanjutnya.

Prosedur Kajian

Kajian mi telahdijalankandalamdua tahap:tahappertamadi kalangangene-gurudi sekolahdan tahapkeduadi kalangan anggota-anggotaAngkatanTentera.

Kajian di Seko!ah

Kajiandi kalanganguru-gurudijalankanbenturut-turuthani pensekolahanselamadua minggu. Pengkaji, dengandibantu oleh bebenapaorangPembantupenyelidik, mengunjungi52 buah sekolahdi tempat kajiandanmemintakebenananguru besanuntuk menemui5 hingga 6 onangguru. Bilangan yang diminta mi tidaklah tegan (rigid) kenanajikasesebuahsekolahmempunyaikunang danipadabilangan itu, kesemuaguru yang adadiambilmenjadi subjekkajian.Untuk mengelakkanbiaspemilihanolehguru besar,menekadimintatidak menggunakansebarangknitenia dalammenentukanguru manayang patutmengambilbahagian.Merekamenghantarsesiapasahajadi antaramerekauntuk mengambilbahagian.Padakebiasaannya,di sekolahyang mempunyainamaibilanganguru,guruyang tidak mengajarpadaketikapengkajibenadadi sekolahitu yang dibenarkanmengambilbahagian.

Soalselidik yangmengandungialat-alatukunansepentiyang telahdisebutkandalambahagianyang tendahulutelah dicetakdenganrapidandijilid dalambentukbuku kecil supayakelihatansepentiborangrasmikenajaan.Cara mi dianggappenting keranaadatanda-tandayangmenunjukkanrespondendi Malaysia lebih nesponsifkepadasuratmenyuratberbentuknasmi. Di dalam penyelidikan, sikap mi bolehmempengaruhikadarnespons.

Soalselmdik dibeni kepadasubjek guru melalui satedanipadaduacana.Pentama,antana5—6 orangguru benkumpuldalamsesebuahbilik,biasanyabilik guru,untukmenjawabsoal selidik secarasenentak.Bagigene-gurumi penenangantantangkajian mi dan item-itemdalam soalselidikdiberi secanakumpulanolehpenyelidikataupembantupenyelidik.

175


Sungguhpunsoal selidik yang digunakanboleh difahami sendini,penerangandibenikanjuga untuk mengelakkankekeliruan.Carakeduaialah secaraindividu. Ini dilakukan bila guru-guru tidak dapatdikumpulkanserentak.Penenanganuntuk merekajuga dibeni secaraindividu. Subjek danipadakumpulan mi dibenarkanmenjawabbersendiniansementanapengkajimengunjungisekolahyangberdekatan.Soal selidik yang siap diisi dipungutpadahan yang samajuga bagimemastikanresponssenatespenatus.Penenangankepadasubjek yangmenjawabdalamkumpulanmengambilmasaantana15—20 minit. Masayang diambil olehsubjekentukmenjawabmenganjundaii 25 hingga45minit.

Selaingurubiasa,guru besarjugamenjadisubjekkajianmi. Menekadimintamembenimaklumattentangguru-gurumerekayang mengambilbahagiandalamkajian mi. Subjekguru besandiminta mengembalikanborangsoalselidik merekadi dalamsampulsurat.Denganmenggunakankod bilanganyangtelahditetapkanlebih awal, borangsoal selmdik yangdiisi olehguru besartentangsetiaporangsubjekguru dapatdipadankankembali denganbonangsoal selidikyang diisi oleh subjek guru sendiiuntuk dianalisis.

Kajian di Kem Tentera

Tahapkeduakajian mi dijalankanbebenapaminggu selepastahappertama.Berbandingdengankajianpadatahappertamayangdijalankanbenterusansetiaphani,ataspenmintaanpihakpemerintahtenteradi bnigedbenkenaan,kajiantahapkeduadilakukanhanyadalamduahani seminggu.Olehsebabitu kajiankeduami mengambilmasasehinggaenamminggu,iaitu bensamaandua belas han.Benbezajuga dengankajian tahappertama,olehkenanakawasan-kawasanyang dikunjungiadalahkawasanlanangan,pengkajitelah tidak dibantuoleh pembantupenyelidik padatahapmnm.

Selepasurusanrasmi denganpihak berkuasadi sesuatutempatkajian,pengkajidibawake unit-unitbenkenaan.Subjekkumpulankeduami biasanyatelah mengetahuiterlebih dahulu yang meneka akanmengambilbahagiandalamkajian kenanatelahdimaklumkan terlebihdahulumelaluikawatolehpihakbniged.Adamasanyaanggota-anggotayang akanmengambil bahagiansudah menunggudi tempat yangditetapkanketika pengkaji sampai.

Di setengah-setengahtempat pula anggota-anggotayang sedangbertugasdipanggil untuk mengambilbahagiandalamkajian. Bilangan

176


yang dikumpulkanadalahberbeza-bezadan 5 hingga40 orang.Misalnyakumpulan terbesarpasukanRenjen dan Askan Melayu (RAMD)mengandungihampir empatpuluh orangyangdikumpulkanserentak.Walau bagaimanapunmenekami datangdalam kempulanatau unitmasing-masingyang mengandungiseonangsanjandan antara4—6 onanganggota.Kesemeakajmandalamtenteradijalankandalamkumpulan.

Proseduryang samasepertiyangdijalankandikalangansubjekgurudielangi di sini. Usahamembinahubunganbaik secarabensungguh-sungguhdilakekandenganmembenipenerangantentangtujuan kajianbagi mengelakkansyak wasangkakenanadunia ketenteraanberurusandengankeselamatand~sampingjanangterdedahkepadakajian.Selepasitu barulahdibeni penerangantentangmaksedsetiap mtem dalam soalselidik selamaantara15 hingga20 minit. Subjekmengambilmasaantana25 hingga45 minit untek menjawabsoal selidik. Sebahagiandanipadamenekameminta penjelasanpadamasamenjawab.

Serentakdenganith, sarjanyangmengetuaisetiapkumpelandimintamengisiborangsoal selidik pemimpin.Merekajugadibeni peneranganbila perlu. Masayang diambil untek menjawabsoal selidik mi ialahlebih kurang20 minit. Semeasoal selidikyangtelahsiapdiisi dipungutselepasitu jugadandipadankandengansoal selidikyangdiisi olehsubjekpemimpin. mi menjadikanrespons 100 peratuswalaupunbeberapabahagiandalamsoal selidik mungkin tidak diisi.

Ujian Awal

Ujian awal,menurutBabbie(1973),merupakanujian untukmelihatsalahsatuaspekrekabentukkajian.Di dalamkajianmi ujian awal bertujuanuntukmemastikansoal selidikdifahami,membiasakanpengkajidengansituasiujian danmenyukatmasa. Soalselidik mi telahdibeii kepadasekumpulan15 onangpelajan Univensiti KebangsaanMalaysia danpelbagaifakulti yangtelah menjawabpelawaanuntukmenjadipembantupenyelidik.Kesemuamerekatelahdimintamenjawabsoal selidik tanpasebarangpenenangan,sebelummerekamenjalani latihan pembantupenyelidikan.Selepasujian mi hanya10 onangkekalsebagaipembantupenyelidik.

Selepasmenjawabsoal selidik satesesm penbmncanganberhubungdengansoal selidik tersebuttelah diadakan bensamapelajar-pelajantersebut.Perbincanganmi membenimaldumbalastentangitem-itemyangdigunakan.Berasaskanjawapanmenekadalamsoalselmdmk danmaklumbalasmelalui perbincangan,beberapapindaan kecil telah dilakukan

177


tenhadapsoalselidikasal.Tidakadasebaranganalisisstatistikdilakukantenhadapdataujian awal.

Kaedahdan Logik Analisis

Kajian-kajian menguji teoni laluan — matlamattelah menggunakanbenbagai-bagaicaraanalisistermasukkonelasibiasa(House,1971; 1973;House& Desslen,1974),analisisvanians(Evans,1974),analisisregresi(Schniesheim& Schniesheim,1980;Jermier& Berkes,1979;Al-Gattan,1986) dan analisis laluan (Sims & Szilagyi, 1975). Kajian mengujipnoposisi teoni kontingensiFiedler pula lebih banyakmenggunakankonelasisifar atur (zeroorder). Di dalamkajianmi, kedua-duaanalisispelbagairegnesidananalisislaluandigunakan.Analisispelbagairegnesiialah “... teknik statistik umum yang melaleinyaseseonangbolehmenganalisishubunganantarapembolehubahteiikat ataukriteiiadengansekumpulanpembolehubahbebasatauperamal.” (Nie eta!.,1975: 321).Analisislaluan(pathanalysis)pelaialah “. . . satekaedahuntukmengkajikesanlangsungdan tak langsungpembolehubah-pembolehubahyangdihipotesiskansebagaisebabkepadapembolehubahyang dilayanisebagaikesan.” (Pedhazer,1982: 58).

Denganmenggunakankaedahpelbagairegresi tiga cana analisisyang benbezadilakukan kepadadatakajian iaitu korelasi separakuasadua(squaredsemipartialcorrelation),negnesipenyederhanadananalisislaluan. Hanya keputesanbagi analisis laluan dilaponkandi sini. Disampinganalisisyangberhubungdenganhipotesiskajianyangtensebut,di dalamkajianasal(Aminuddin,1992)jugaanalisisawaluntekmengujikeefisienanpembolehubah-pembolehubahsebagaiwujudulu,penyederhanadan pencelahsertamemeniksapenbezapembolehebah-pembolehubahantaradualatar yangdikaji iaitu latar gurudan tentera.Analisis awalmnm tidak dilaporkandi sini. Cana,tujeandanlogik analisis-analisis dihenaikanlebih lanjut di bawah.

Ana!isis Laluan

Analisis laluan(pathanalysis)digunakandalamkajianmi untukmengujiserentaksatemodel sepaduyangmenggabungkansemuapembolehubahyangtendapatdalamkajianmi dalamsatukerangka.Model mi membuatandaian sebab-akibat.Sungguhpenada pentikaian(O’Grady, 1982),sebahagianpara ahli statistik bersetujubahawakaedahnegnesi bolehmenerangkanhebungansebab-akibatjika diasaskankepadateoni yang

178


kukuh. Cohen (1968) menunjukkanbetapa pelbagairegresi dan segimatematiknyaadalahsamadengananalisisvanians—kaedahyangkerapdigunakanuntek menguji model sebab-akibat.Nie et a!., (1975)menyebutbahawasalahsatepenggunaanpelbagairegresisebagaialatdeskiiptif ialah dalamkonteksteoni sebab-akibat.Tekanandi sini ialahuntuk menghuraikanseleruhstruktur hebenganantarapembolehubahbebasdenganpembolehebahtenikat danuntuk menaksirakibat logikdaiipadamodel strekteryangditanik lebih awal danipadateoii sebab-akibat.

Analisisregresimelahirkanpekali betaataupekali regresiyangtelahdibakukan.Oleh keranapekali mi tidak lain ialah pekali lalean(Sims& Szilagyi, 1975) maka selepasdilakukan analisis pelbagainegresibolehlahditunjukkananalisislaluandalambentukjadualdanjuganajahlaluanyangmemperlihatkankesanlangsengdan tidak langsungdi antanapembolehubahyang dihipotesiskansebagaisebabkepadapembolehubahyang dilayani sebagaikesan (Pedhazer,1982). Analisms laluan padaasalnyadipenkenalkanoleh Samuel Wright dan dipopularkanolehDuncan dalamsains sosial (Nie et a!., 1975). Ia padaasasnyaadalahkaedahpencenakinãn(decomposing)danpenginterpretasianhubunganganis (linear) di kalangansekumpulanpembolehubahdenganmengandaikanbahawa:

(1) Satetertib sebabakibat(yanglemah)telah diketahuidi antarapembolehubahmi.

(2) Hebungandi antarapembolehubahitu adalahdiikat secanasebabakibat.

Pedhazur(1982)mengingatkanbahawaanalisismi bukanlahkaedahuntukmencanisebab-akmbattetapi kaedahyangdigunakankepadamodelsebab-akibatyang dirumuskanolehpengkajiberasaskanyangdisarankandalamkajian mi bukanlahfungsi kepadakaedahanalisistetapi fungsikepadakerangkamodel yang dibentuk hasil danipadateoni-teonikontingensi(Fiedler 1967), laluanmatlamat(House, 1971; House&Dessler, 1974; House& Mitchell, 1974) dan teoni sumber kognitif(Fiedler& Garcia, 1987).

Menunut Pedhazur(1982) model sebab-akibatboleh mengambilbentuk secukupkenal pasti (just identified), lebih kenal pasti(overidentified)ataukurangkenalpasti(underindentified).Model yangdigambarkandalamRajah5.1 benbentuksecukupkenalpasti. Ini benerti

179


ia mempunyaibilanganpersamaanyang samabanyakdenganbilanganparameteryang hendakdianggankan.Model ite juga adalahrecursivesepenuhnyaiaitu semuapembolehubahbenkorelasiantanasatesamalain.

Walaupunmodel secekupkenal pasti yang dikemekakandalamRajah 5.1 agakkompleks tetapi ujian tenhadapmodel sepenti midipenmudaholeh adanyapnogramnegnesiyangmembenarkankemasekanpembolehubahsecarapaksaanmengiketurutanyang telahditetapkandalam hipotesiskajian. Ini membolehkanproseduranalisis secaraberhierankidibuat. Pnosedurmi jugadisebutsebagaipensamaanbentukterterun (reducedform equation) dalamkesusastenaananalisis sebab-akibat (Cohen& Cohen, 1983).

Tujuananalisismi ialahuntukmenanahteoni (theory trimming; lihatPedhazur,1982;Mc Pherson,1976).Untuk tujuan mi analisisdilakukanberpeiingkat-peningkat.Sungguhpunkaedahpenanahanteori ditolakolehsetengah-setengahahli teoni sepertiMcPherson(1976)keranaanggapanbeliaubahawadatatidak bolehmembenitahukepadapenyelidikhipotesismanayang hendakdieji danbahawaknitenia asasyang digunakanolehpenyelidik untuk menarahteoni ialah sama ada penyelidik pencayabahawadatabolehmembentekhipotesisuntuknya,namunbegitekaedahmi tetappopulardantertis digunakansehinggaakhin-akhirmi (misalnyaFullagan danBanling, 1989). Bahkanpenanahanteonm dipermudahkanpeladengankemenculanprogramkomputeryang dinamakanLISRELyangmenyediakanukurankecocokankeseluruhansesuatumodel(overallgoodness of fit) senta neja indeks modifikasi yang membolehkanperbaikandilakukankepadamodel (Ashforth, 1989).Penkembanganmimenggalakkanpenggunaanpenarahanteoni. Olehsebabitu prosedunmidiikuti dalamkajian mi.

Dalampenarahanteoni,pekali laluanyangtidak memenuhikniteiiayangditetapkandihapuskan.Pedhazur(1982)sertaBillings danWrotten(1978) menyebutdeaknitenia iaitu kesignifikananstatistik dan/ataukebermaknaan.Olehkeranapekali regresi selalunyabesarjika sampelkajianbesar,setengah-setengahpengkajilebih sukamenggunakankniteniakebermaknaanapabilapekalinyasignifikan. Kebenmaknaanbergantungkepadaantanalain, bidangyangdikaji, pertimbanganekonomidanakibatdanipadakeputusanyang dibuat berasaskanhasil keputusanyangdipenolehi.

Untuk melaksanakanpenanahanteoii dalamkajian i, mula-mulasekali model secukupkenalpastisepertiyangdisebutkandi atastelahdidedahkankepadaanalisisberhierarki.Berasaskankeputusansignifikandanbermaknadilakukandenganmenghapuskansetengah-setengahlaluan

180


berasaskantiga kriteriayangdigunakanolehFullagardanBarling (1989)iaitu:

1. Laluandihapuskanjika tidak signifikan secarastatistiknya(p > 0.05);

2. Laluan yang tidak signifikan tetapi bermaknadaripadasegikonsepsinyaasalkanbetanyamelebihi 0.05 dikekalkan.Kebermaknaandidefinisikan kajian mi berasaskantujuanutama kajian mi iaitu memperlihatkankesandan puncakepimpinan.Jadi hanya pembolehubah-pembolehubahkepimpinan(iaitu LPC, IL, P dan SL) sahajayang dikekalkanjika tidak signifikan.Berikutandenganitu laluan pembolehubahkepimpinanjuga dikekalkanjika kesandan interaksinyasignifikan walaupunkesan utamanya(main effect) tidak;dan

3. Laluan yang signifikan tetapdihapuskanjika tidak berkaitandenganmodelyang dihipotesiskan,misalnyajika pembolehubahbukankepimpinan(VAR, BIL, GAN dan lain-lain) memberikesanyang signifikan kepadapembolehubahkriteria secaraterus tanpa melaui pembolehubahkepimpinan yangdihipotesiskan.

OIeh keranasebahagiandaripadapembolehubahdalam model mimelibatkan interaksi bagi memperlihatkankesanpenyederhana,pembolehubahmi perludilayanisewajamya.Menurut Cohendan Cohen(1983), interaksiboleh dikendalikandenganduacara. Pertama,kalauinteraksi melibatkanskala nominal yang mengandungihanya 2 — 3kategori, rajahlaluanyangberbezaboleh dibina bagi setiapkelompok.Sebaliknya,jika interaksimelibatkanduapembolehubahkuantitatif, iaboleh dimasukkandalamsatu rajah.mi dilakukandenganmembentukpembolehubahbaru yang merupakanhasil darab kepadaduapembolehubahyang berinteraksi.Kedua-duadiikuti dalam kaedahanalisis yang dikemukakandalam bab mi. Yang pertamabagimemperlihatkankesanpenyederhanajenispekerjaan.Denganmi duarajah laluanyangberbezadibina untuk sampelguru dan tentera.Carayang keduadigunakanuntuk menghasilkaninteraksi antarabeberapapembolehubahyangdihipotesiskandenganLPC dansifat pengikutiaituautoritarianisme.

Untukmendapatkanpengiraanyangbetul bagi interaksijeniskeduami, kedua-duapembolehubahyang terlibat dalam interaksi perlu

181


diskalakansemulasebagaisisihandaripadamm masing-masing.Lepasitu kesanutamanyapula perlu disisihkandanipadabasil darab kedea-duanyauntukmenghasilkanbentukinteraksi (Cohen& Cohen,1983).Ini bermakna,sesuatumodel yang mengandungiinteraksi hendaklahmengandungikedea-duapembolehubahyang tenlibat secanaberasingandanhasil silang antarakedea-duanyaselain danipadapembolehebah-pembolehubahteiikat ftc. BenpandukancadanganStonedanHollenbeck(1984) pembolehebahbasil silang dimasekkantenkemudianselepasmasing-masingkomponennyatelah dimasekkansecaraberasingan.Keputesan-kepetesanbagi analisislaleandibentangkandalamBab 5.

182

BAB5

PUNCA DAN HASIL

KEPIMPINAN: KEPUTUSAN

Babmi membentangkanhasildaripadaanalisisyang dilakukanterhadapdatakajian. Di dalam Bab 2, telah dihujahkanbetapaproposisibarudalamteori sumberkognitif Fiedler danGarcia(1987) tentangperananLPC dankawalansituasidalammenentukantingkahlaku mengaraholehpemimpinboleh digunakanuntuk menghubungkanteori Fiedler (1967)denganteori House(1971). JikaFiedler(1967) danFiedlerdanGarcia(1987) menyediakanfaktor wujudulu kepadatingkah-tingkahlakupemimpin, House(1971) danHousedanMitchell (1974)meramalkankesankepadatingkah-tingkahlaku itu. Inilah yangmembentukmodelkajian mi (Lihat Rajah 2.1). Bab mi menghuraikankeputusanujianterhadapmodel mi.

SepertiyangdihuraikandalamBab3, ujian terhadapmodel sepadukajian mi dilakukanmelaluianalisis laluan. Proseduryangdihuraikanitu menghasilkantiga analisis laluan yang berbezaiaitu bagi semuasampel,sampelgurudansampeltentera.Tujuananalisismi ialah untukmencerakinkanpuncatingkah-tingkahlaku pemimpindankesansetiapsatunyakepadapembolehubah-pembolehubahyang dihipotesiskansertamemperlihatkannyadalam bentukrajah laluan. Kebanyakananalisislaluanyang dilakukanoleh parapengkajimengemukakanrajahlaluansahajasepertikajian Cotiis dan Summers(1987), Ashforth (1989),Rodgersdan Morento (1989) dan Gow, Clarck dan Dossett (1974).WalaubagaimanapunAlwin danHauser(1981),Lewis-Beck(1974)danPedhazur(1982)menghuraikancarabagaimanakesanbolehdicerakinkandengan~eraturkepadak@mponen-komponenkesat~langsung (directeffect) dan tak langsung(indirect effect). Aiwin dan Hauser (1981)mencadangkancara cerakinanmi boleh dipersembahkandenganjelasmelaluijadual-jadualdan tidakbergantungkepadarajahsahaja.Kedua-

183


duakaedahmi digunakandalambabmi.Kesansesuatupembolehubahboleh dicerakinkankepadakesan

langsung iaitu bahagiankesankeseluruhanyang tidak dipindahkanmelaluipembolehubahpencelah.Kesanmi kekal apabilapembolehubahpencelahdikawal. Kesanlangsungdianggarkandenganmeregreskanpembolehubahterikat (Y) kepadapembolehubahbebas(X) apabilasemuasebabyangdiukur bagiY telahdimasukkandalammodel (Cohen& Cohen,1983). Kesantak Iangsungpulaialahbahagiandaripadakesankeseluruhanpembolehubahberkenaanyang dipindahkanataudibawaolehpembolehubahyangdianggapsebagaipencelahantarasebabdenganakibatberkenaandalamsesuatumodel. Maknanyakesantak langsungmenerangkansetakatmanakesantertentuberlakudisebabkantindakanmemanipulasikanpembolehubahwujud dulu membawakepadaperubahandalampembolehubahlain yangpulamenukarpembolehubahberikutnya(Alwin & Hauser,1981). Kesan keseluruhanpula ialahbahagiandaripadahubungankeseluruhanyang tidak disebabkanolehsebab-sebabyangsepunya,olehkorelasiantarasebab-sebabbagikedua-duanyaatau olehkorelasi yang tidak dianalisis.

Denganmengambil kesankeseluruhan(betabagi jumlah kesan)sebagaiberjumlah100%,kesanbagi setiapkomponenmi bolehdikiraperatusannya.Bahagiandaripadakesanmi yang dibawa melaluipembolehubah-pembolehubahlain juga boleh dikira peratusannyaberasaskankesankeseluruhantersebut. Jikakesansetiappembolehubah(betamasing-masing)dikira peratusannya,jumlah seluruhkomponenakanmenjadi 100%. Dalamkajianmi hanyakesan-kesantertentuyanghendakditarik perhatiansahajadikira peratusannya.Keputusan-keputusanberikut disampaikandalam tiga bahagianiaitu keputusanbagi analisisuntuk semuasampel, diikuti dengananalisisbagi sampelguru dan sampeltenterasecaraberasingan.

Keseluruhan Sampel

RasionalModel

Berasaskankerangkateori yang digambarkandalamRajah2.1., Rajah5.1 telah dibina untuk menjadi asasbagi menetapkanblok-blokpersamaanyang perludiuji bagimenghasilkanmodel lebih kenalpastiyangsesuaiuntukmenerangkanpuncadankesantingkahlaku pemimpin.Seperti yangdapatdiperhatikandalamRajah5.1, kesemuanyaterdapat

184

F

F

0

~t)

0F

.0

0

Ir~


14 blok model-modelyang mengandungipersamaan-persamaanregresiyang perlu diuji secaraberhierarki. Blok-blok itu mengandungipembolehubah-pembolehubahterikat masing-masingyang terdiridaripada(dan kin ke kananrajah model) IL, PL, SL, JANG, DAYA,MOT, PUAS, KOM dan PRSTorangbawah serta pembolehubah-pembolehubahyangmendahuluisetiapsatunyasebagaipembolehubahbebas.

Kecuali AUT yang dihipotesiskanmembenkesanhanyakepadapembolehubahpencelahyang terdiri daripadaJANG, DAYA danMOTmelalui interaksidenganketiga-tigatingkah laku pemimpinsertaLPC(yangberinteraksidenganpembolehubah-pembolehubahsituasi), lain-lain pembolehubahdijadikan pembolehubahbebaskepadasetiap satupembolehubahyang mengikutinya.

Model SecukupKenalPasti

Analisis berhierarki mi menghasilkankesankeseluruhandan kesanlangsung sesuatupembolehubahyang pula boleh digunakanuntukmengira kesantak langsungnyamelalui lain-lain pembolehubah.Berasaskankesanlangsungyang terdapatdalamblok terakhir analisisregresi,pembolehubah-pembolehubahyangsignifikankesanlangsungnyadalammodel secukupkenalpastidipilih untuk dibawakepadaanalisisselanjutnya.Keputusananalisisterhadapmodelsecukupkenalpastibagisemuasampelkajian dikemukakandalam Jadual5.1.

Huhunganpemimpin-pengikut.Lajur 1 menunjukkanpembolehubahyang meramalkanHUB. Model mi menerangkanhanya1.4% daripadavariasidalam HUB. Tidak adasebarangperamaldidapati signifikandalammodelin Olehitu laluan-laluanke arahpembolehubahmi tidakdikekalkandalamtaksiransemulaterhadapmodel lebih kenalpasti.

Tingkah laku mengarah. Lajur 2 pula mengandungimodel yangmeramalkantingkah laku IL. Walaupunpembolehubah-pembolehubahmi menerangkanhanya5.9% sahajadaripadavariasi dalamIL, tetapimodelmi signifikanpadaaras0.05 yangditetapkan. DuapembolehubahmerupakanperamalIL yang signifikan iaitu GAN (B = 0.178) daninteraksinyadenganLPC (B = — 0.117). Kedua-dualaluanakandikekalkandalamanalisis selanjutnya. Selain daripadaitu LPC jugaperlu dikekalkanwalaupuntidak signifikan keranamemenuhikriteriakebermaknaan(B = — 0.053) di sampingperlunyapembolehubahitudisisihkanuntuk melihat kesaninteraksmnyadenganGAN.

Tingkahlaku penyertaan.Lajur 3 pula menunjukkanmodel yang

186

PUNCA DAN HASIL KEPIMPINAN: KEPUTUSAN

Jadual 5.1 Pekali beta dalampersamaanstruktur model secukupkenal pastibagi punca dan kesan tingkah laku pemimpin (semua sampel)

Pembolehubah Pembolehubahterikat

Bebas HUB IL PL SL MOT DAVA JANG PUAS KOM PRST1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

LPC .085 —.053# —.000 —.002 —.029 .011 .013 .056# —.015 .042VAR .005 —.015 —.014 —.054 .034 .003 —.008 _.128* .033 —.041GAN .051 _.178* ~4* .176* .086 .044 .045 .016 .045 —.020BIL .060 —.002 _.192*_.135*_.098* —.074 —.074 —.071 .004 .108*HUB .032 .108* 173* .085 .068 .043 .020 —.015 .687*LPC

X VAR .064 .020 .025 — —

LPCXGAN _.117* -.044 -.046 -

LPCXBIL .018 —.058 .004 — — . —

LPCXHUB .017 —.055 —.046 — — — — — —

AUT .114* .134* .092* — — —

IL .0858 .105* .0698 —.030 .086# .120*PL .039 .098 .0938 .031 —.033 .083#SL .240* .165* .198* .297* .048# .0608IL x AUT —.102 _.144* _.158* — —

PL X AUT .255* .130 .180* — —

SL x AUT —.112 —.064 —.065 — -

MOT .305* .185* .114*DAYA .131 —.078 .113JANG —.010 .037 .101PUAS .427* .053KOM .048

R2 .014 .059* 074* .085* .183* .161* .151* .389* .321* .538*

Petunjuk:

* P < .05

# B > .05 danbermakna

187


Ukuran rakan sekerja paling tak disukai

KebolehubahantugasPergantungantugas

Bilangananggotadalam kelompok kerja

Hubungan pemimpin-pengikut

InteraksiLPC dengankebolehubahantugas

InteraksiLPC denganpergantungantugas

InteraksiLPC dengan bilangan anggotadalam

kelompokInteraksiLPC denganhubunganpemimpin-pengikut

Autoritarianismepengikut

Tingkah laku mengarahatau instrumental

Tingkah laku penyertaanTingkah laku sokongan

Interaksi tingkah laku mengarahdengan autori-

tarianisme

PL x AUT = Interaksi tingkah laku penyertaandenganautorita-

rianisme

SL x AUT = Interaksi tingkah laku sokongandenganauto-

ritarianisme

Motivasi

Daya

JangkaanKepuasankerja keseluruhan

Komitmen kepadaorganisasiPrestasikerja

meramalkanPL Model mi menerangkanhanya7.4% daripadavariasidalam tingkah laku in Sungguhpunkecil, peneranganmi adalahsignifikan.Tigapembolehubahdikekaluntukanalisisselanjutnnyakeranalaluanyangsignifikan iaitu GAN (B = 0.164),BIL (B = —0.192)danHUB (B = 0.108). Lajur4 pulamengandungimodel yangmenerangkanSL. Pembolehubah-pembolehubahdalammodel mi menerangkan8.5%daripadavariasidalamtingkah laku in Tiga pembolehubahyang samasepertiyangmeramalkanPL perlu dikekalkaniaitu GAN (B = 0.176),BIL (—0.135) danHUB (B = 0.173).

Motivasi. DuabelaspembolehubahyangmeramalkanMOT dalamlajur 5 menerangkan18.3% daripadavanasi dalam MOT. Peramal-

188

LPC =

VAR =

GAN =

BIL =

HUB =

LPCxVAR =

LPCxGAN =

LPCxBIL =

LPCxHUB =

AUT =

IL =

PL =

SL =

ILxAUT =

MOT

DAYA

JANG

PUAS

KOM

PRIST

PUNCADAN HASIL KEPIMPINAN: KEPUTUSAN

peramalyangsignifikan ialahBIL (B = — 0.098),AUT (B = 0.114),SL(B = 0.240)daninteraksiPL denganAUT (B = 0.255).Pembolehubah-pembolehubahmi dikekalkandalamanalisisselanjutnya.Selain itu dualagi tingkahlaku kepimpinanjugaperludikekalkaniaitu IL (B = 0.085)keranamenepatikriteria kebermaknaanyangditetapkandanPL yangtidak memenuhikriteria kebermaknaantetapi perlu disisihkandaripadainteraksinyadenganautoritaritarinismedalamsatu model yang sama.

Daya. Lajur 6 mengandungipembolehubah-pembolehubahyangmenerangkanDAYA. Pembolehubah-pembolehubahyangdikemukakandi sini menerangkan16.1% daripadavariasi dalam DAYA. Empatpembolehubahdidapatimemberikesanyangsignifikan iaitu AUT (B =

0.134), IL (B = 0.105),SL (B = 0.165)dan interaksiIL denganAUT(B = —0.144).PL jugadi sampingitu perludikekalkankeranamemenuhikritena kebermaknaandanbetanyamelebihi0.05 sepertiyangditetap-kan (B = 0.098)

Jangkaan.JANG, seperti yang dikemukakandalam lajur 7,diterangkanolehduabelaspembolehubahyang terkandungdalammodel.Peneranganmi merupakan15% daripadavariasi dalamJANG. Empatperamaldidapatisignifikan danoleh itu perlu dikekalkandalammodellebih kenalpastikelak iaitu AUT (B = 0.092), IL (0.180),interaksi ILdenganAUT (B = — 0.158)dan interaksiPL denganAUT (B 0.180).Sementaraitu, PL yang tidak signifikan juga perlu dikekalkankeranamemenuhikriteria kebermaknaan(B = 0.093) di sampingperlunyapembolehubahmi disisihkankesannyadalammodelyangmengandungipembolehubahinteraksi antaranyadenganAUT.

Kepuasankerja. Lajur 8 mengemukakanmodelperamalPUASyangmengandungisebelaspembolehubah.Pembolehubah-pembolehubahmimenerangkan38.9%daripadavariasidalamPUAS.Namunbegitu,hanyatiga pembolehubahmenjadi peramalyang signifikan iaitu VAR (B =

— 0.128), SL (B = 0.297)danMOT (B = 0.305).Satulagi pembolehubahyang perlu dikekalkan ialah LPC kerana memenuhikriteriakebemiaknaan(B = .056). Pembolehubah-pembolehubahlain dihapuskandaripadamodel lebih kenal pasti.

Komitmen.KOM diramalkanoleh model yang mengandungidnabelaspembolehubah. Model mi menerangkan32.1%daripadavariasiKOM. Kesankebanyakanpembolehubahyang terdapatdalammodelmi amatkecil dantidak membantumeningkatkanperatusanpenerangan.Hanyaduapembolehubahmenjadiperamal yangsignifikan iaitu MOT(B = 0.185) dan PUAS (B = 0.427). Dua lagi pembolehubahakandikekalkandalam analisis selanjutnyakeranamemenuhikriteria

189


kebermaknaaniaitu IL (B = 0.086) dan SL (B = 0.048).Prestasi.Lajur 10 memaparkankesan langsung pembolehubah-

pembolehubahyang samakepadaPRSTpengikut. Sebanyak53.8%daripadavariasi dalam PRSTditerangkanoleh pembolehubah-pembolehubahdalam model i. Sebahagianbesarvariasinyadisumbangkanoleh hanyaempatperamalyang signifikan iaitu BIL(B = 0.108), HUB (B = 0.687), IL (—0.120) danMOT (B = 0.114).Kesemuapembolehubahmi akandikekalkandalamanalisisselanjutnya.Dua pembolehubahpula memenuhikriteriakebermaknaaniaitu PL (B

0.083) danSL (B = 0.060).

Model Lebih KenalPasti

Pembolehubah-pembolehubahyang signifikan danbermaknasepertiyangdihuraikandalammodel secukupkenalpasti di atas telahdipilih dandimasukkanpula ke dalamsatukerangkamodel lebih kenalpastiuntukdiuji semuladenganmenggunakankaedahpelbagairegresiberhierarki.Ujian dilakukanmengikutblok-blok. Setiapblok mengandungihanyapembolehubahyang signifikan sahaja.Kesemuanya,terdapat43persamaanuntuk meramalkankesemuapembolehubahterikat yang

terdapatdalammodel yang digambarkandalam Rajah 5.2. Anggaranpersamaanpekali regresi ditunjukkan dalamJadual5.2. Seperti yangdapatdiperhatikan,persamaan-persamaanadalahterkandungdalamblok-blok yangsetiapsatunyamengandungisatupembolehubahterikat. Blok-blok mi secaraberkait meramalkanhubunganpemimpin-pengikut,tingkah-tingkahlaku IL, PL, dan SL pemimpin, sertaMOT, DAYA,JANG, PUAS, KOM dan PRSTorang bawah.

Di dalamJadual5.3, pekali-pekalidalamJadual5.2disusunsemulamengikutpola yangdicadangkanoleh Alwin danHauser(1981) bagimentafsirkankesansetiap pembolehubahyang terdapatdalam model.Jadualmi menggambarkankesantak langsung yang dibawamelaluisetiappembolehubahlain dalam model (lajur 1 hingga 13), kesankeseluruhansetiappembolehubah(lajur 16), kesanlangsung(lajur 14),kesantak langsung(lajur 15), jumlahkesantak langsungyang dibawamelalui semuapembolehubahyang terlibat (lajur 16), korelasimudahantarapembolehubahterikat dengansetiapperamalnya(lajur 17),perbezaanantarakesankeseluruhandengankorelasiPearson(lajur 18),danakhir sekali R2 bagi model yang meramalkanpembolehubahtenkatyangberkenaan.Bagipembolehubaheksogenus(exogenous),perbezaanmi ialah kesanyang tidak dianalisisakibatdaripadaperkaitanantara

190


Jadual 5.2 Pekali beta dalam struktur model lebih kenalpasti bagi puncadan

tingkah laku pemimpin (semuasampel)

Pembolehubah Persamaan

(2) (3) (4)

1. HUB LPC

GANBIL

2. IL LPCGANLPC x GAN

3. PL GAN

BILHUB

4. SL GANBILHUB

5. MOT BILAUTILPLSLPL x AUT

6 DAYA AUTILPLSLIL x AUT

.089 .089 .086 —

.047 .053 —

—.060 —

—.065 —.64 -.056 —

.199* .184* —

_.098*

.155* .171* .165*

_.172* _.164* —

—.117

.164* .177* .168* —

_.144* ~.~.133*

.172 —

_.123* _.126* _.130* _.096*.064 .083 .077

.243* .133*.208*

.087* —.087.097* .117*.086 .096.049 .052.259* .255*

.102

7 JANGKA AUT 0.48 0.65 .060 .077 .075 .101*IL .228* .096 .060 .052 .058PL .250* .120 .112 .107

SL .209* .216* .217*IL x AUT _.096* _.181*PLxAUT .141

8 PUAS LPCVAR

.061 .067 .065 .087 — —

—.199 _.112* _135* — —

Blok Terikan Bebas (1) (5) (6)

.080 .103* .096* .104* .100* —

.273* .156* .138* .133* —

.217* .104* . .133* —

.121* .125* —

—.088 —

191


sambungan Jadual 5.2

Pembolehubah

Blok Terikan Bebas

Persamaan

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

SLMOT

—.459 .321*.408*

9. KOM ILSLMOTPUAS

.235* .098.269*

.070.171*

.332*

.087

.029.167*.410*

—

—

—

—

10. PRST BILHUBIL

PLSLMOT

.009 .053.731*

.054

.732*—.010

.079.714*

.163*

.083.701*.119*.090.123*

.095*.687*

.081

.091*

.144*

Petunjuk:

* = P<.005

LPC = Ukuran rakansekerjapaling tak disukaiVAR = Kebolehubahantugas

GAN = PergantungantugasBIL = Bilangananggotadalamkelompok kerjaHUB = Hubunganpemimpin-pengikutLPC x GAN = InteraksiLPC denganpergantungantugasLPC x HUB = InteraksiLPC denganhubunganpemimpin-pengikutAUT = AutoritarianismepengikutIL = Tingkah laku mengarahatau instrumentalPL = Tingkah laku penyertaanSL = Tingkah laku sokonganIL x AUT = Interaksi tingkah laku mengarahdenganautoritarianismePIL x AUT = Interaksi tingkah laku penyertaandenganautoritarianismeMOT = MotivasiDAYA = DayaJANG = JangkaanPUAS = KepuasankerjakeseluruhanKOM = Komitmen kepadaorganisasiPRST = Prestasikerja

192


sesamapembolehubaheksogenus.Bagi pembolehubahendogenus(endogenous)pulaperbezaanmi adalahpalsu (spurious).

Hubunganpemimpin-pengikut.Seperti yang ditunjukkandalamJadual5.3, blok yang meramalkanHUB mengandungihanya tigapembolehubahperamal iaitu LPC, GAN dan BIL. Model mi tidaksignifikan danmenerangkanhanya1.3%sahajadaripadavariasi dalamHUB. Tidak adasatu pun daripadapembolehubah-pembolehubahitumemberikesanlangsungyangsignifikan. Oleh sebabitu laluan-laluanke arabpembolehubahtenkatmi dihapuskandaripadaRajahLaluan5.3.HUB tidak dapatditerangkandengansebaiknyaoleh pembolehubah-pembolehubahyangdisarankandalamkajian mi.

Tingkah lakumengarah.DalamJadual 5.3jugadiperlihatkankesanpembolehubahkepadatingkah laku kepimpinan.Pembolehubah-pembolehubahdalam blok yang meramalkanIL oleh pemimpinmenerangkanhanya5.3%daripadavariasi dalamkepimpinan.itu. mibermaknapembolehubah-pembolehubahyang adatidak begitukuatuntukmenerangkanIL. Walaubagaimanapunsumbanganmi adalahsignifikan.Sumbanganterbesardiberikan oleh GAN (B = 0.184). Ini bermakna,jika tugasyanghendakdilakukanmemerlukankerjasamarakan-rakansekerjayang lain -untuk menyiapkannya,pemimpmnberkecenderunganuntuk bertingkahlaku secaramengarah.

Kesanpositif GAN hanyaberlakupadakesanutamanya. ApabilaberinteraksidenganLPC kesannyamenjadinegatifdansignifikan (B =

— 0.098). Kesaninteraksimi bersifatordinal. mi bermaknabagikedua-duajenispemimpin,LPC-rendahdanLPC-tinggi, semakinrendahGANsemakinmerekaakanbertingkahlaku secaraIL dansemakintinggi GANsemakinmerekatidak bertingkahlaku secaraIL. Namun begitu,hubunganitu lebih kuat dalamkeadaanGAN rendahbagi LPC-tinggiberbandingdengankeadaanGAN rendahbagiLPC-rendah.Maksudnyaorang LPC tinggi lebih terkesanoleh pergantungantugas antaraparapekerjaberbandingdenganorang yangLPC rendah.

Tingkah laku penyertaan.Sebanyak6.7% daripadavariasidalamPLpemimpinditerangkanolehpembolehubah-pembolehubahdalamblok3. Blok mi mengandungiGAN, BIL dan HUB. Ketiga-tigapembolehubahmemberi kesanlangsungyang signifikan. Jikapergantungantugas memberi kesanpositif (B = 0.165),BIL (B =

— 0.164)danHUB (B = —0.117)memberikesannegatif.Kira-kira 10%(B = — 0.016)daripadakesankeseluruhanGANkepadaPL disampaikanmelalui BIL. TandanegatifmenunjukkanGAN akanbertambahtinggiapabilaBIL bertambahkurang danBIL yang sedikit akanmembawa

193


kepadaPL di pihak pemimpin. Sebanyak3.9% (B = 0.006)daripadakesankeseluruhanGAN pula disampaikanmelalui HUB.

Tingkah laku sokongan.Tingkah laku SL diterangkansecarasignifikan (R2 = — 0.077) oleh tiga pembolehubahyang samadalamblok 4 iaitu GAN, BIL dan HUB. Ketiga-tiganya juga secarabersendirian(apabilasetiapyang lainnyadikawal)merupakanperamalyangsignifikankepadaSL. KesanterbesarterhadapSL dikenakanolehHUB (B = 0.172)yang seluruhnyamerupakankesanIangsung.Ini bermaknasemakinbaikHUB, semakinbesarkemungkinanuntuk pemimpin bertingkahlakusècaraSL atau bertimbangrasa.Ini diikuti oleh GAN (B = 0.168)walaupunsebahagiandaripadakesanGAN mi disampaikansecaranegatifmelalui BIL (B = — 0.013).mi merupakan7.9%daripadakeseluruhankesanGAN. Maknanya,pergantunganbertambahtinggi apabilaBILbertambahkecil dan kecilnya bilangananggotamembuatpimpinanbertingkah laku secaramenyokongataubertimbangrasa. Ini jelasdiperhatikandaripadakesan langsungbilangananggotayang bersifatnegatif (B = — 0.133) yang merupakan92.3% daripada kesankeseluruhanbilangananggota.Hanya7.6%kesandisampaikanmelaluiHUB. Beta yang negatifmi bermaknasemakinkurang BIL semakinbesarkemungkinan untuk pemimpin bertingkah laku dengancaramenyokong jika pembolehubah lain diletakkanpadaparas0.

Motivasi.Blok 5 dalamJadual 5.3 jugamengandungimodel yangmeramalkan MOT. Blok mi menerangkanhanya14.9%daripadavariasidalam MOT dan peneranganmi adalahsignifikan. Pembolehubah-pembolehubahyang terkandungdalamblok mi ialah BIL, AUT, IL,PL danSL dan interaksi antaraPL dan AUT. PeramalterbaikkepadaMOT ialahSL (B = 0.255),diikuti oleh AUT (B = 0.177). AUT jugamemberikesanpositif kepadahubunganantaraPL denganMOT.Maknanya,semakinsubjekmempunyaiAUT tinggi semakinkuatkesanPL kepada MOT (B = 0.102). Dengankata lain, penyertaanbolehmembantumemperteguhkanMOT di kalanganorangyangtinggi AUT-nya.

IL (B = 0.096)danPL (B = 0.002)sebaliknyatidak memberikesanyang signifikan kepadaMOT apabilalain-lain pembolehubahyangterdapat dalam blok mi dikawal. Lebih banyakkesantidak langsungyang disumbangkanoleh IL (B = 0.147)iaitu sebanyak60.5%daripadakesankeseluruhanyang disumbangkanmelalui lain-lain pembolehubahberbandingdengankesanlangsungnyayang hanyaberjumlah39.5%daripadakesankeseluruhannya.Sebahagianbesardaripadakesantidaklangsungitu dibawamelalui PL iaitu sebanyak45.2% daripadakesan

194

oHI ~II ~-III p-HiQ Q

O\ N 0

o ‘0—

o.~Q‘00 ‘C

I I

‘0

0:

0

F

a)

0

.0Ce

0

0Ce

a)

CS000

CS.0

Cl,Ce01

asCa)

.0C)

a)~0CFFCeCe

~0

.00

.0a)C

.0Fa)01

.0as

.00

.0I)C.0Fa)01

a)

C

‘aIf) ‘0

a

* ‘C

S

V

Cl,

S.

0

C—

I.)S.

0

z

* V

US.-)

a0’,

az

I-a

III IH HI

III III III

aaVa?

aEa

aa5?E

aaC,,

aa

a

aaVa?

aaa?

E5?

I I I I I I

I I I I I

II I I I I

II I II I

III III

HI H!

II II

III

I I I I I I I I

III I

III

§11 ‘ I

I I I I I Iz0

~I ~I

~II ~II

III I I

I I I I II

z~~..)0as ~.)0. ~0~Z .-COaZ

IIIII~IIIII~!IIIII~I

S

S

.1

I-

S

—I-

a

5? 5—a

—

Ba S.-S

I-

I-0

S.

I-.0

a UC’

B

aV

a .)Na S.

a I-a U

~

z.a ‘~aa.a ‘~—C? ~

lull 11111 IllIll I

11111 1111! 111111

I III! I I

11111 ~~II I

IlIll 11111 11111! I

II

‘00

~III

~IIIl

II

NN

~III

~IIII

III

C~C1

~IIII

~IIIII

I

I

IlIll 1111! hull I

11111

IlIll

IIIII

IlIll

IIIIII

111111

I

II!!!

IlIlla-U

~

11111

IlIlla-U

~

IIIIII

111111a-~U

~

I

~

If)

aa-ua

-S

C

C

.0

C.,

III ~II~II ~IIIIII

~ ~I ~

~ ~ III ~ III!!!

~ ~I hIll

III III 111111

III 1111

III hIll 111111C?B as

~ ~.II ~III ~~lIa

CS

II! IlIl ~III

~CC Ill IlIl ~llbI

I- I VA1

IIIII II II

Ill IlIl ~IIIII

If)-~ aa

~ -~ ~ III IlIl 111111

C.~ ~— bIl III! IIIIII

a- a-~ as a- ~

C.,

IiiIi1:1Ii

diii11 Itill!!

,1111111u11uiN1U1

I

II

I


keseluruhanIL kepada MOT.SL pula tidak banyakmemberi kesansecaratidak langsung.

Sebahagiankecil dipindahkanmelalui interaksi PL denganAUT. PLpulamembenkesantak langsungyanglebih besar(B = 0.156)daripadakesanlangsungnya.mi adalah 75% daripadakesankeseluruhannya.Sebahagianbesarkesantak langsungmi di bawa melalui SL.Sungguhpunia tidak memberikesansecarabersendirianiaitu apabilalain-lain pembolehubahdikawal, PL berinteraksidenganAUT untukmembenkesankepadaMOT. KesanPL pemimpin didapati berubah-ubahmengikut AUT pengikut; maksudnyadi kalanganorang bawahyangAUTnya tinggi, PL boleh membawakepadapeningkatanMOTjauh lebih tinggi daripadadi kalanganmerekayangrendahAUTnya.Kesaninteraksi mi seluruhnyadisampaikansecaralangsung.

Daya. Sebanyak12.9% daripadavariasi dalam DAYA puladiterankganoleh pembolehubah-pembolehubahAUT, IL, PL, SL sertainteraksiAUT denganIL. Kesemua pembolehubah dalam model mi juga

memberikesanlangsungyang signifikan apabilasetiap yang lainnya

dikawal. Kesanterpentingdiberikan oleh IL (B = 0.133) diikuti olehPL (B 0.133), SL (B = 0.125) dan interaksi AUT denganIL (B =

0.088). KesanIL yang disampaikansecaralangsung ialah 48.71%daripadakesankeseluruhannya.Bakinya sebanyak5 1.3%disampaikanmelalui lain-lain pembolehubah.Di antarapembolehubahmi kesantaklangsungmelalui PL (B = 0.177)ialah sebanyak42.8%daripadakesankeseluruhannya(B = 0.273).

Jangkaan.Blok 7 yang mengandungiAUT, IL, PL danSL sertainteraksiIL x AUT dan PL x AUT menerangkan secarasignifikan 14%daripadavariasidalamJANG. Kesanlangusngyang terpentingdiberikanoleh SL (B = 0.217)diikuti oleh interaksikepimpinanmengarahdenganAUT (B = — 0.181), interaksiPL denganAUT (B = 0.141), PL (B =

0.107) danAUT (B = 0.101). Kesanlangsungyangdibawaoleh SLmerupakanyang terbesardaripadakesankeseluruhankepimpinanitu.DaripadakesankeseluruhanIL pula (B = 0.228),74% dibawasecaratidak langsungterutamanyamelalui PL (B = 0.132).

Kepuasankerja. Blok 8 mengandungimodel lebih kenalpastiyangmenerangkanPUAS.Didapati pembolehubah-pembolehubahdalamblokmi secarabergabungiaitu LPC,VAR, SL danMOT menerangkansecarasignifikan 37.6% daripadavariasi dalam kepuasankerja. Tigapembolehubahmemberikesanlangsungyansignifikan iaitu VAR (B =

— 0.135), SL (B = 0.321) dan MOT (B = 0.408). Kesanterpentingdiberikanoleh MOT. Bahkan 30.0% (B = 0.138) daripadakesan

199


keseluruhan(B = 0.459) PL kepadaPUASjuga disampaikanmelaluiMOT. Kesan langsung tingkah laku mi hanyalah berjumlah 69.9%sahajadaripadakeseluruhankesannya.KesanVAR pulabersifatnegatifiaitusemakintugas pekerjatidak berubah-ubahataubersifatrutin, semakinmerekaberpuashati denganpekerjaanmereka. LPC pemimpin tidakmemberi sumbangan yang signifikan kepada PUASbaik secara langsung

mahupunmelalui pembolehubah-pembolehubahyang terdapatdalammodel.

Komitmen.Pembolehubah-pembolehubahdalam blok 9 pulameramalkanKOM. Model mi menerangkan 3 1.5% daripada variasidalampembolehubahterikat itu. Walaupunperatusmi rendahia tetapsignifikanpadaaras yang ditetapkan. Namunbegitu, hanya dua peramal

yang signifikan secara mndividunya iaitu PUAS (B = 0.410)dan MOT(B = 0.167).SeparuhdaripadakesanMOT iaitu sebanyak50.3% berlakusecaralangsung sementara49.7% berlakumelalui PUAS. DanpadasemuakesanSL (B = 0.269)yangsignifikan, hanya10.8%disampaikansecaralangsung(B = 0.029)sementara36.4% (B = 0.098)disampaikanmelalui MOT dan 52.8% (B = 0.142) melalui PUAS. Padakeseluruhannyakesantak langsungSL yang berlakumelalui lain-lainpembolehubah(B 0.240)adalahjauhlebih besar(89%)daripadakesanlangsungnya(B = 0.029)iaitu 10.8%.KesansecarakeseluruhanIL jugaadalahsignifikan (B = 0.235) tetapisebahagianbesarnyadisampaikanmelalui lain-lain pembolehubah(B 0.148)iaitu 63% danpadakesankeseluruhanterutamasekalimelalui tingkah laku sokongan(B = 0.137)iaitu sebanyak58.3%.

Prestasi. Akhir sekali, blok 10 mengandungimodel yangmenerangkanPRSTorangbawah. DapatdiperhatikandaripadaJadual5.3 bahawavariasi dalam PRST diterangkansecukupnyaolehpembolehubah-pembolehubahdalammodel bagi semuasampel (R2 =

0.576). Pembolehubah-pembolehubahmi menerangkan57.6%daripadavariasidalamPRST.PeramalsmgnifikanyangterpentingialahHUB (B= 0.687)dandiikuti oleh MOT (B = 0.144). Di antarapembolehubah-pembolehubahkepimpinan, IL memberikesannegatifyangsignifikansecaralangsung(B = — 0.132). mi bermakna,denganmengawallain-lain pembolehubahsemakintinggi IL semakinrendahPRSTdi kalangansemuasampel. Satulagi pembolehubahkepimpinanyangmeramalkanPRST secara yang signifikan ialah SL yang memberi kesan positif(B = 0.091). PL sebaliknya merupakanperamalyang tidak signifikan(B = 0.081).

KesanIL kepadaPRSTsecaratidak langsungamatsedikit. Oleh

200


sebabitu Rajah5.2tidak menghubungkanIL denganPRST melalui lain-lain pembolehubahantarakedua-duanya.Kesantak langsung yang agak

besarberlakumelalui PL (B = 0.088)iaitu sebanyak11.62%daripadakesankeseluruhan. PL mempunyaikesanlangsungyangtidak signifikan(B = 0.081). Sebahagianbesardaripadakesannyaberlakumelalui SLiaitu 44.8%daripadakesankeseluruhannya.SL memberikankesanyangsignifikan; 26% danpadakesannyaberlakumelalui MOT.

RajahLaluan

Setakatmi telahdiperlihatkanbagaimanakesansetiappembolehubahterhadappembolehubah-pembolehubahyangmengikutinyabolehdice-rakinkankepadakomponen-komponenkesankeseluruhan,kesanlangsungdankesantak langsung. Di dalamcerakinanitu duapemboleh-ubahpencelahdidapatiberkorelasiamattinggi denganMOT iaitu JANGdan DAYA. Kedua-duapembolehubahmi juga menjadi jalan matikepadamodel recursive yang dibina keranatidak memberisebarangkesankepadamana-manapembolehubahyang mengikutinya. Inimembatalkantujuan memasukkannyake dalammodel iaitu bagi me-nunjukkan sejauhmanakedua-duanyamenjadi penyederhanakepadapembolehubah-pembolehubahkriteria.

Korelasi yang tinggi antaraJANG dan DAYA dengan MOTmenunjukkankedua-duanyaadalahserupadan segi fungsinyadenganMOT; mungkinkeranaasalusul pembentukanpembolehubahmi yangdiasaskankepadapembolehubah-pembolehubahyang samaiaitujangkaanbahawausahaakanmembawakepadaprestasi(E —* P), dan

jangkaanbahawaprestasiakanmembawakepadahasil dan valensOleh itu adalahmunasabahuntuk memikir semulakedua-

duapembolehubahmi denganmewakilkanperanannyakepadaMOTsahaja.Berasaskanlogik mi, RajahLaluan5.2yangmengandungisemuapembolehubahyang signifikan dalam model lebih kenalpasti untuksemuasampeltidak mengandungikedua-duapembolehubahJANGdanDAYA. Kedua-duanyadianggapdiwakili oleh pembolehubahMOT.

Rajah 5.2 merumuskankeputusanyang sebelum mi telahditunjukkandalambentukjadual. Hanya laluanyangsignifikan sahajadikekalkandalamrajahkecualiyang diwakili olehgarisanputus-putus.Laluanmi tidaic signifikantetapidimasukkanjugake dalammodelkeranapembolehubah-pembolehubahyang berkenaanmemberikesansignifikanapabilaberinteraksidenganpembolehubah-pembolehubahlain yangmenghalake laluannya.

201


Ada dua interaksi yang memberi sumbangan dalam model mi.Pertamaialah interaksiantaraLPC denganGAN yang berinteraksisecara

negatifuntukmemberikesankepadaIL. DapatdiperhatikanapabilaGANrendah, pemimpin LPC-rendah lebih cenderung bertingkah laku secaraIL berbanding denganpemimpin LPC-tinggi. IL pula bolehmerendahkanPRST. Satu lagi interaksi berlakuantarasifat AUT pengikutdenganPLpemimpin. Kesanmi adalahpositif. Di kalangan orang yang tinggiAUTnya, tingkah laku PL pemimpin akanmeningkatkanMOT; tetapidi kalanganyang rendahAUTnya, PL merendahkanMOT.

Rajah 5.2 menjelaskanbetapadi kalangansemuasampelPLdiramalkansecarasignifikan oleh tiga faktor situasi iaitu GAN, BILdanHUB. Pemimpincenderungbertingkahlaku PL apabila tugas salingbergantung(tinggi GAN), sedikitbilanganpekerjanya(rendahBIL), dantidak baik hubunganpemimpin-pengikutnya(rendah HUB). PL olehpemimpinpulabolehmeningkatkanMOT jika parapengikuttinggi AUTdanmerendahkanMOT jika parapengikutbersikapdemokratik(iaiturendah AUTnya). MOT, seterusnya,boleh meningkatkan secara

< 0.05

Rajah 5.2 Rajah laluan bagi model lebih kenal pasti (semuasampel)

202

PUNCA DAN HASIL KEPIMPINAN: KEPUTUSANJadual 5.4 Pekali beta dalam persamaan struktursecukupkenalpastibagipunca

dan kesan tingkah laku pemimpin (sampel guru)

Pembolehubah Pembolehubah Terikat

Bebas HUB IL PL SL MOT DAYA JANG PUAS KOM PRST1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

LPC .213*_.026 —.045 .006 .027 .101# .115# .055# .087# .155*VAR .098 .047 .115 .122 .094 .022 .034 _.127* .113* —.022

GAN .022 .139* .169* .137* —.017 —.031 —.061 .006 .017 —.016BIL .002 .060 —.171 -.055 —.067 —.099 —.083 —.087 .026 .222*HUB .034 .091 .138* .091 .096 .056 .040 —.012 .621*LPC x VAR .052 —.013 .000 — — — — — —LPxCGAN _.138* .010 .073 — — — — —LPCxBIL .064 —.058 .041 — — — — —

LPC x HUB .056 .082 —.107 — — — — —AUT .052 .064 — — —IL .151* .178* .134* —.013 .096# —.125PL —.157# —.077# —.10l# .066# .014 .058#SL 334* .245* .264* .230* —.091 .041IL x AUT .068 .060 .071* — — —PL x AUT .202 .070 .153 — — —

SL x AUT —.183 .079 —.160 — — —MOT — — .162*

DAYA —.036 —.032 —.058JANG .017 —.008 —.053PUAS .430* .061

.015KOM

R2 .059 .060 .097* .092* .157* .153* .125* .286* .286* .548*

Petunjuk:* P < .005

# B > .05 dan bermaknaLPC = Ukuran rakansekerjapaling tak disukai

VAR = Kebolehubahantugas

GAN = Pergantungantugas

BIL = Bilangananggotadalam kelompok kerjaHUB = Hubunganpemimpin-pengikut

LPC x VAR = InteraksiLPC dengankebolehubahantugas

LPC x GAN = InteraksiLPC denganpergantungantugas

LPC x BIL = InteraksiLPC denganbilangananggotadalamkelompokLPC x HUB = InteraksiLPC denganhubunganpemimpin-pengikut

203

KEPIMPINAN, MOTIVASI DANPRESTASI

AUT = Autoritarianismepengikut

IL = Tingkah laku mengaruhatau instrumental

PL = Tingkah laku penyertaan

SL = Tingkah laku sokongan

IL x AUT = Interaksi tingkah laku mengarahdenganautoritarianisme

PL x AUT = Interaksi tingkah laku penyertaandenganautoritarianismeSL x AUT = Interaksi tingkah laku sokongandenganautoritarianisme

MOT = Motivasi

DAYA = Daya

JANG = Jangkaan

PUAS = Kepuasan kerja keseluruhan

KOM = Komitmen kepadaorganisasi

PRST = Prestasikerja

langsung KOM, PRST dan PUAS dansecaratidak langsungjugaKOMdengancaramempertingkatkanPUAS.

Tingkah laku SL oleh pemimpin ditentukan juga oleh ketiga-tigapembolehubah yang sama iaitu GAN, BIL dan HUB. GAN dan BILmemberi kesan negatif iaitu semakin tinggi pergantungan antara para

pekerja untuk menyiapkantugas mereka semakin pemimpinmenunjukkanSL atautimbangrasa.Begitujuga, semakinkuranganggota

dalamkelompoksemakinpemimpinmenunjukkanSL. HUB sebaliknya,berhubungansecarapositif denganSL iaitu jika HUB baik, pemimpinakanbertingkahlaku timbang rasa. SL pula bolehmemberi kesanpositifkepadaPRSTdan PUAS secaralangsungdan kepadaketiga-tigapembolehubahkriteria iaitu PRST,KOM dan PUAS secaratidaklangsung melalui kesan tingkah laku itu kepada MOT. Inimemperlengkapkanmodelyangmenerangkanpuncadanakibattingkahlaku kepimpinan di kalangankedua-duasampelgurudantenterasecara

bergabung. Samaadalatar pekerjaanyang berbezaboleh menjadipenyederhanakepadapuncadankesankepemimpinanbolehditunjukkandengan membuat analisis berasingan bagi kedua-dua model guru dan

tentera. Ini dilakukandalambahagian-bahagianberikut.

Latar Perguruan


Blok-blok persamaanuntukmengujimodel kepimpinanbagi latar guru

juga diasaskankepadaRajah5.1 sepertianalisismodel secukupkenal

204


pastibagi semuasampel,ada43 persamaanyang perludiuji dalammodelmi. Keputusanbagi langkah terakhir dalam analisis pelbagai regresisecaraberhierarki diperlihatkandalam Jadual5.4. Para hubunganpemimpin-pengikutLajur 1 menunjukkanpembolehubahyangmeramalkanHUB. Pembolehubah-pembolehubahdalam model mimenerangkan5.9%daripadavariasidalamHUB tetapi peneranganmitidak signifikan. Hanya satu pembolehubahmenjadi peramalyangsignifikan kepadaHUB iaitu LPC (B = 0.213). Jadi blok mi akanmengandungihanyasatu laluandalamanalisis seterusnya.

Tingkahlaku mengarah.Kesan pembolehubah-pembolehubah bebasterhadapIL dikemukakandalamlajur2. Tingkahlaku mi didapati tidakcukup diterangkanoleh pembolehubah-pembolehubahdalammodel miyang menerangkansecaratidak signifikan hanya 6.0% daripadavariasinya. Dua pembolehubah menjadi peramal yang signifikan iaitu

GAN (B = 0.139)daninteraksiLPC denganGAN (B = —0.138). Kedua-keduanyadikekalkandalamanalisismodel lebih kenalpastinanti. Satulagi pembolehubahyangperlu dikekalkan, walaupuntidak signifikandan tidak memenuhikriterium kebermaknaan,ialah LPC keranakesignifikananmnteraksinyadenganGAN menyebabkania perludikekalkandalam satu model bagi menyisihkankesannyaketikakemasukankesaninteraksi.

Tingkah laku penyertaan.Sebanyak9.7% daripadavariasi dalamPL diterangkanoleh sembilanpembolehubahsepertiyangdikemukakandalamlajur 3. Hanyasatupembolehubahmeramalkantingkahlaku itusecarasignifikan iaitu GAN (B = 0.169).Pembolehubahmi dikekalkandi sampingLPC yangmemenuhikriterium keberkesanan.

Tingkah laku sokongan. Lajur 4 menunjukkan sembilan

pembolehubahyangsamamembentukmodel yang menerangkan secarasignifikan 9.2% daripadavariansdalamSL. Duadaripadapembolehubah-pembolehubahitu menjadiperamalyangsignifikankepadaSL iaituGAN(B = 0.137)danHUB (0.138). Kedua-dualaluanmi dikekalkandalamanalisis selanjutnya.

Motivasi.Lajur 5 memaparkanpembolehubah-pembolehubahyangmenerangkanvariasi dalamMOT. MOT dihuraikan secarasignifikansebanyak15.7%oleh pembolehubah-pembolehubahmi. Namunbegituhanyadua daripadapembolehubah-pembolehubahmi meramal MOTsecarasignifikan iaitu IL (B = 0.151) dan SL (B = 0.334). PL pula,walaupun tidak signifikan tetapi memenuhi kriteria kebermaknaandikekalkan(B = — 0.157). Model lebih kenal pasti bagi sampelguru

yang akandibentukmengandungiketiga-tigapembolehubahmi.

205


Daya. Lajur 6 pula menunjukkan kesan pembolehubah-pembolehubahyangmenerangkanDAYA. Kedua-duabelaspembole-hubahmi menerangkan15.3% daripadavariansdalampembolehubahterikat itu. Tiga pembolehubahmenjadiperamalyangsignifikan iaitu,AUT (B = 0.123), IL (B = 0.178)dan SL (B = 0.245).Pembolehubah-pembolehubahmi akandikekalkandalamanalisisselanjutnyananti.Dualagi pembolehubahjuga perlu dikekalkankeranamemenuhikriteriakebermaknaaniaitu LPC (B = 0.101) dan PL (B = — 0.077).

Jangkaan.Dalam lajur 7 pula dikemukakankesandua belaspembolehubahyang samakepadaJANG. Sebanyak12.5% daripadavariasi dalamJANGditerangkansecarasignifikan oleh pembolehubah-pembolehubahdalammodel in Dua pembolehubahmenjadiperamalyang signifikan iaitu IL (B = 0.134) dan SL (B = 0.264). Duapembolehubahpula, walaupuntidak signifikan sumbangannya,memenuhiknteriakebermaknaanyangditetapkaniaitu LPC (B = 0.115)dan PL (B = —.101).

Kepuasankerja. Sebanyak28.6%daripadavariasidalamPUAS dikalanganguru-guru diterangkanoleh sebelaspembolehubahyangdipaparkandalam lajur 8. Tiga pembolehubahmeramalPUAS secarasignifikan iaitu VAR (B = — 0.127, SL (0.230) danMOT (0.307). Disampingitu PL yang tidak signifikanmemenuhikriteriakebermaknaan(B = .066). Keempat-empatpembolehubahmi akanmembantukblokyang meramalkanPUAS dalammodellebih kenalpastibagiguru-guru.

Komitmen.Lajur9 pulamenunjukkanpembolehubah-pembolehubahyang meramalkanKOM. Sebanyak28.6% daripadavariasi dalampembolehubahterikatmi diterangkansecarasignifikan oleh model mi.NamunbegituhanyaduapembolehubahmeramalKOM secarasignifikaniaitu VAR (B = 0.113) dan PUAS (B = 0.430). Pembolehubah-pembolehubahmi akanmembentuklaluanke KOM dalammodel lebihkenalpasti bagi guru-guru.

Prestasi. Lajur terakhir memaparkanmodel yang menerangkanPRSTorangbawah. Dua belaspembolehubahdalam model mimenerangkan54.8% daripadavariasi dalam PRST kerja. Limapembolehubahmenjadiperamalyangsignifikan iaitu LPC (B = 0.155),BIL (B = 0.222), HUB (B = 0.621), IL (B —.0.125), danMOT (B =

0.162). Selain daripadapembolehubah-pembolehubahmi satu lagipembolehubahyang perlu dikekalkankeranamemenuhikriteriakebermaknaanialah PL (B = 0.058).

206



Pembolehubah-pembolehubahyang signifikan atau bermalcnasepertiyang dihuraikan di atas telah dipilih dan dimasukkandalam saturangkaianmodel lebih kenal pasti untuk diuji semuladenganmenggunakankaedahpelbagairegresisecaraberhierarki. Sepertiyangdilakukankepadamodel secukupkenalpasti di atas,ujian di sini jugadilakukan secarablok demi blok tetapi mengandungihanyapembolehubahyangdidapatimeramalsecarasignifikanpembolehubah-pembolehubahterikat yang telah ditetapkandalam setiap blok.KeputusanpenuhdiperlihatkandalamJadual5.5 denganmenunjukkanhasil ujian terhadapsetiap persamaanyang terlibat dan pencerakinankesansetiappembolehubah.

Jadual 5.5 memaparkanpersamaan-persamaanmatematikdalammodel-modelyangmeramalkanpertalianantarapelbagaipembolehubahbagi sampel.Kesemuanyaterdapat9 blok yang memuatkan31persamaan.Setiapblok mengandungisatupembolehubahterikat yangdiramalkanolehsemuapembolehubahyangterdapatdi dalanmyasecaraberhierarki. Blok-blok mi ialah hasil taksiran semulaselepasmenghapuskanlaluan-laluanyangtidak signifikan dantidak bermaknadalammodel secukupkenalpasti. IL diramalkanoleh3 persamaan,PL2, SL 2, MOT 3, DAYA 4, JANG 3, PUAS 4, KOM 4 danPRSToleh6 persamaan.

Jadual5.5 telahdisusunsemulabagimemperlihatkanpencerakinankesanmengikut kesankeseluruhan,kesanlangsungdan kesantaklangsung setiap pembolehubahmelalui pembolehubah-pembolehubahlain sebelumnya. Keputusanmi dikemukakandalamJadual5.6.

Tingkah laku mengarah. Blok 1 menerangkanhampir 4% (R~=

0.039) daripadavariasidalamtingkah laku IL. Sungguhpun demikianpeneranganmi adalahsignifikan. Keputusanmi menunjukkanGANmempunyaiperananyang signifikan (B = 0.153)menentukansamaadapemimpinakanbertingkahlaku secara IL atau tidak dalamlatar guru.Dalamkeadaanlain-lain tugasdikawal, tugasyangbergantungkepadaoranglain membuatpemimpinbertingkahlaku dengancaraIL. Namunbegitu,keputusanyangsepertimi hanyabenardalamkeadaanlain-lainpembolehubahdikawal. Kesan GAN menjadi negatif (B = — 0.125)apabilaia berinteraksidenganLPC tetapi interaksimi bersifatordinal.Ini bermaknabagi kedua-duajenispemimpin, LPC-rendahatauLPC-tinggi, semakinrendahGAN semakincenderungmerekabertingkahlakuIL, namunbegitu kecenderunganmi lebih kuatbagi pemimpinLPC-

207


tinggi dalamkeadaanGAN rendahberbandingdenganpemimpinLPC-rendahdalamkeadaanGAN rendah.KesanlangsungGAN (B = 0.130)meliputi 84.9% daripadakesankeseluruhannya(B = 0.153). Kesantaklangsungnya(B = 0.023)amatsedikitiaitu meliputi 15% daripadakesankeseluruhannya;kesanmi kesemunyadisampaikanmelalui interaksinyadenganLPC.

Tingkah laku penyertaan.Blok 2 yang menerangkanPLmengandungihanyaduapembolehubahiaitu LPC danGAN. Kedua-duanyamenerangkanhanya4.6%(R2 = 0.046) sahajadaripadavariasidalamPL. Padakeseluruhannya,model mi signifikan padaaras yangditetapkantetapi hanyasalahsatupembolehubahitu yang memberikesanyang signifikan kepadaPL iaitu GAN (B = 0.197).

Tingkah laku sokongan.Blok 3 pula mengandungipembolehubahyangmenerangkanSL. Model mi menerangkanhanya6% daripadavariasidalamtingkah laku itu. Dua pembolehubahterlibat dalamblokmm iaitu GAN danHUB. GAN membenkesanlangsung(B = —0.171)sebanyak94.5%daripadakesankeseluruhannya(B = 0.181) dan5.52%melalui HUB (B = 0.010).

Motivasi.Blok 4 mengandungitiga pembolehubahkepimpinaniaituIL, PL danSL. Model mi menerangkan10.3%daripadavariasidalamMOT. Hubunganmi signifikanpadaarasyangditetapkan.Duadaripadapembolehubahitu membenkesanbersendiriansecarasignifikankepadaMOT iaitu tingkah laku IL (B = 0.206)danSL (B = 0.243).Sebanyak79.5%daripadakesankeseluruhanIL disampaikansecaralangsung(B= 0.206),11.9%disampaikanmelaluiPL (B = 0.031)dan8.49%melaluiSL (0.022). PL pulamemberikesanlangsungyangamatsedikit (B =

—0.078) sementaraSL memberikesanlangsungyang signifikan (B =

0.243).Daya. Model yangmeramalkanDAYA menerangkanhanya9.7%

sahajadaripadavariasi dalam pembolehubahitu. Peneranganmisignifikan padaaras yang ditetapkan. DAYA diramalkanoleh empatpembolehubahiaitu AUT, IL, PL, dan SL tetapi hanyasatupembolehubahyangmenjadiperamalyangsignifikan iaitu IL. Tingkahlaku IL memberikesanlangsungsebanyak8 1.3%(B = 0.222)daripadakeseluruhankesannya(B = 0.273) dan 18.7% (B = 0.051) secarataklangsungmelalui lain-lain pembolehubahyang mendahulumnya.Sebanyak1 39~~aripadakesanmi disampaikanmelalui PL. Tingkahlaku PL sendirimemberikesanlangsung(B = 0.009)yangamatsedikitiaitu hanya8.9%daripadakesankeseluruhannya(B = 0.101)sedangkan91.1% (B = 0.092) disampaikanmelalui SL. Kesan SL (B = 0.139)

208


Jadual 5.5 Pekalibetadalampersamaanstrukturmodellebih kenalpastibagi

1 IL LPCGANLPCGAN

2 PL LPCGAN

3 SL GANHUB

4 MOT ILPLSL

5 DAYA AUTILPLSL

6 JANGKA ILPLSL

7 PUAS VARPLSLMOT

8 KOM VARILSLKEP

9 PRST LPCBILHUBILPLMOT

—.040 —.046 —.027 —

.153* .130* —

_.125* —

.087* .078 —

.197* —

.181* .171* —

.166* —

.259* .228* .206* —

.082 —.078 —

.243* —

.068 .084 .076 .078.273* .235* .222*

.101 .009.139

.229* .199* .185* —

.081 —.015 —

.147 —

.234* .183* .166* .135*.284* .057 .080

.330* .227*.305*

.228* .214* .200* .122*.167* .133* .124*

.095 —.072.462*

.098* .090.105*

puncadankesantingkah laku pemimpin(sampelguru)

Pembolehubah Persamaan

Blok Terikat Bebas (1) (2) (3) (4) (5) (6)

.289* .300* .158* .155* .148* .145*.188* .197* .198* .211* .219*

.647* .650* .639* .626*_.067* _.105* _.125*

209


sambunganJadual 5.5

Petunjuk:

* = P<.005

LPC = Ukuran rakansekerjapaling tak disukai

VAR = KebolehubahantugasGAN = PergantungantugasBIL = Bilangananggotadalam kelompok kerja

HUB = Hubunganpemimpin — pengikut

LPCxGAN = Interaksi LPC denganpergantungantugasAUT = AutoritarianismepengikutIL = Tingkah laku mengarahatau instrumentalPL = Tingkah laku penyertaanSL = Tingkah laku sokonganPL ~AUT = Interaksi tingkah laku penyertaandenganautoritarianisme

MOT = MotivasiDAYA = Daya

JANG = JangkaanPUAS = Kepuasankerjakeseluruhan

KOM = Komitmen kepadaorganisasiPRST = Prestasikerja

walaupunagakbesaradalah tidak signifikan. Perbezaanbesar antarakesankeseluruhandenganpekalikorelasimenunjukkanhubunganpalsu(spurious)antaraSL denganlain-lain tingkah laku kepimpinan.

Jangkaan.VariasidalampembolehubahJANG diramalkansecarasignifikan(R2 = 0.069)olehpembolehubah-pembolehubahdalammodelIebih kenalpastiyangdikemukakandalamblok 6. Walaupunkecil tetapipeneranganmi adalahsignifikan. Hanyatiga pembolehubahmenjadiperamalkepadaJANG mi dan kesemuanyaadalahpembolehubahkepimpinaniaitu IL, PL danSL. Secaraindividu, IL rnerupakanperamalyangterkuat(B = 0.185)dansatu-satunyayang signifikan.Kesantersebutmerupakan80.8%daripadakesankeseluruhannya(B = 0.229). Bakinya,iaitu 13.1% daripadakesankeseluruhannyadisampaikanmelalui PL(B 0.030)dan16.11%melalui SL (B = 0.14). Dualagi pembolehubahkepimpinantidak memberikesanlangsungyangsignifikan. KesanPLyangamatkecil menunjukkanhubunganpalsunyadenganIL. mi dapatdiperhatikandaripadaperbezaanantarakesankeseluruhantingkahlakumi denganpekali korelasi antarapembolehubah-pembolehubahkepimpinanmi denganJANG.

Kepuasankerja. Ujian F kepadamodel yangmeramalkanPUASbagi sampelgurujuga didapatisignifikan padaaras 0.05. Model mi,yangmengandungipembolehubah-pembolehubahVAR, PL, danMOT

210

~H ~ii ~iiI ~H

E0)

Cs

Cs

beC

be

—0)

H

—

—

C,,

C,,

x=

I

I

z

a.,

I

Ea

aI

E

a

I

I

III

.1I.1a.1

E

o — —00N

~-QN 0000~

— \0OON-~

O~N O~00~OV~~

00000000o~

0~00010.-:-~

r—~00000

0000-

0000~NON

OCNQ~

!~N 000(‘CNN0

00 NNO’Q

-‘00~00——

0000 (00N~‘C0

00 040—NON

iii PP ii iii PP

lip pp p rn ~r

p~p p1 H HI ii

PH H H ~IF

~0 0:0:

I I I I I •l I I I

00 N

~i II II III H

0

0:

I I I I I I P I P I

~II ~I II Hi H

Il~ II H HI<~

><Z~ Z Zn

~ ~00

II

<~-

~~

(‘CN I I ‘0 P I II NII ~H P

N N0’ N-N

00000’N 000’N~

00 00N .. 00 00NNNN

00 — N0 N 0’ NN-~

.-.0’O N~

00—NN 00 00NO—

00000000N 00 N 0NNNN

~N00NN 000000NO00

000’O N0

0000 N00

-O

000 N 00N 00 N C~0:N0-~

N 00 N (‘CN N NC-.-O

I I I I P I I I I P

I I P I I— N (1

I I I P P

II~0

III~Q

1111~g:iq~!

liii!~0~Q

0N0:

—000:

I

Ii III 111100~I1I

I

Ea-~

00

C

CO

a.I

EIaCO

I

z

I

I

I

z

.1I

.1I‘I

0

E

I,,

IaI

C

beC

00

Ii III 1111 1111

II III 1111 1111

II III 1111 1111

II III 1111 1111

00

~0~C,~ ~>~00Q~

~IIIIII~

-~ I 0:00000

~

.1

EI *

C * *

CO

IbLI IICO

I 111111I

-~

a. ~~PlP0

N .~ 0.

~IIIII be —

z ~CO

Cs ~ EXC,’ C ~a*,

CO CsCO

-)

~ 05

1

I 1111

II II II II II II II

aI I

111111C I.1be ~

0

-n — aE .~ ~ ..°

00

II

11II

1II iit1~jIJij

dlhiiibuuuuuuuu.uuuuNuuu

I


menerangkan27.2% daripadavariasi dalamPUAS di kalanganguru-guru. Setiap peramal yang terlibat dalam blok mi juga memberisumbanganyang signifikankecualiPL. Pembolehubahyangpaling kuatmeramalkanPUAS ialah SL yangmemberikesanlangsung sebanyak68.9%(B 0.227)daripadakesankeseluruhannya(B = 0.329). Bakinyasebanyak31% (B 0.102)disampaikanmelalui MOT: maksudnya,SLmeningkatkanMOT dan MOT pula meningkatkanPUAS. MOTmenyampaikanseluruhkesannya(100%)kepadaPUAS melalui kesanlangsung.KesanPL secaralangsungadalahtidak signifikan keranasalinghubungandenganSL. mi menyebabkan79.9% (B = 0.227) daripadakesanPL disampaikanmelalui SL. Perbezaanantarakesankeseluruhankedua-duaPL dan SL denganpekali korelasi yang agaktinggimenunjukkanadanyahubunganpalsuantarakedua-duanya.

Komitmen.Jadual 5.6 juga menunjukkan cerakinankesanpembolehubah-pembolehubahdalamblok 8 kepadaKOM. Model lebihkenalpastimi menerangkan26.1%daripadavariasidalamKOM. Modelmi mengandungiempatpembolehubahyang secarakolektif memberisumbanganyang signifikan. KecualiSL, setiappembolehubahmemberikesanlangsungyangsignifikankepadaKOM. Sebanyak53% daripadakesankeseluruhanVAR (B = 0.228) disampaikansecaralangsung(B = 0.122)dan49.5% secaratak langsung (B = 0.106). Sebahagianbesarkesantak langsungmi berlakumelalui PUAS (B = 0.078) iaitu34.2%daripadakesankeseluruhannyamelalui IL dan6.14% melaluiPL.

IL juga merupakanperamal yang signifikan. Kesanlangsung(B = 0.124) tingkah laku mi merupakan74.2% daripadakesankeseluruhannya.SebahagianbesarnyadaripadabakinyadisampaikanmelaluihubungandenganSL(B = 0.034)iaitu sebanyak20.3%daripadakesankeseluruhansementarasebanyak5% daripadakesantak langsungdisebarkanmelaluiPUAS(B = 0.078). Pembolehubahyangpaling kuatmeramalkanKOM ialahPUAS (B = 0.462). Semakinseseorangberpuashati dengankerjanyamakasemakin besarkemungkinanuntuknyamempunyaiKOM yangkuat terhadaporganisasi.

Prestasi.Blok terakhirdalam Jadual5.6 merupakanmodel yangmeramalkanPRST. Sebanyak53.9% daripadavariasi dalampembolehubahmi diterangkanoleh enampembolehubahyang terlibatiaitu LPC, BIL, HUB, IL, PL danMOT. Pembolehubah-pembolehubahmi secarakolektif menerangkanlebih 50%daripadavariansdalamPRST.mi adalahpeneranganyang agak tinggi. Jika diperhatikansetiap

215


pembolehubahyang adadalamblok mi pula didapati hanyaPL tidakmemberikesanlangsungyangsignifikan. PeramalterkuatterhadapPRSTialah HUB (B = 0.626). Ini diikuti oleh bilangananggotadalamkelompok (B = 0.219), LPC pemimpin (B = 0.145), IL (B = —0.125),danMOT (0.105). DapatdiperhatikanIL memberikesannegatifyangsignifikan,menunjukkantingkah laku mi bolehmerendahkanMOT jikafaktor-faktor lain dikawal.

KesanlangsungLPC kepadaPRST(B = 0.145) sepertiyangdisebutkan di atas adalah merupakan50.2% daripadakesankeseluruhannya.Kesantalc langsungLPC (B = 0.144)yanghampir samaberatnyadengankesanlangsung, sebahagianbesarnya(49.1%)disampaikanmelalui HUB (B = 0.142). mi bermakna,pemimpinLPC-tinggi mempunyaiHUB yangbaik,yang seterusnyamenghasilkanPRSTyangbaik. KesanlangsungIL yangdisebutkandi atasmerupakan53.6%daripadakesankeseluruhannya(B = —0.067). Sebanyak40.1% daripadakesankeseluruhandisampaikanmelalui PL dan2.14%melalui MOT.

RajahLaluan

Demikianlahkomponen-komponenkesansetiappembolehuahdan blok-blok pembolehubahyang membentukrangkaianmodel untuk men-erangkanperanankepimpinan dalam latar sekolah.Hubungansebab-akibatmi dirumuskansecaranyata dalam bentukRajah Laluan 5.3.Sepertijuga halnyadenganmodel bagi semuasampel(Rajah5.2) duapembolehubahdidapatitidak menambahkanmakiumatjika dimasukkanke dalamrajahiaitu JANG danDAYA yang, atasalasanyangsamaseperti yangdikemukakanterdahulu,bolehdiwakili oleh MOT dalamrajahmi. Turut dihapuskandaripadarajahialah laluanyangmenggam-barkanhubungantentsantarapembolehubah-pembolehubaheksogenus(kecuali hubunganpemimpin-pengikut)denganpembo!ehubah-pem-bolehubahkriteriakeberkesananyangberlakusecaralangsungdantidakmelalui pembolehubah-pembolehubahkepimpinan sepertiyang di-hipotesiskan.

SepertiyangdiperlihatkandalamRajahLaluan5.3, LPC memberikesanlangsungkepadaPRSTsecarapositif. mi bermaknapemimpinLPC-tinggi berkecenderunganmenghasilkanpengikut yang baikprestasinya.LPC secaratidak signifikan menentukansamaadapem-impin bertingkahlakuIL, PL atauSL. Maknanyaduamotif pemimpin,iaitumementingkantugasdanmementingkanhubungandengananggota-

216


anggota,tidak menjadi dasar kepadatingkah laku kepimpinannya.Namunbegitu,LPC berinteraksidenganGAN sepertiyangditunjukkanoleh laluanyangmenujuke garisanantaraLPC denganIL untuk me-nentukanIL. Hubunganmi bersifatnegatif. Ini menunjukkandalamkeadaanGAN rendah,pemimpin dalam latar sekolahcenderungber-tingkah laku IL tetapi kecenderunganmi lebih tinggi di kalanganpe-mimpin LPC-tinggi dalamkeadaanGAN rendah. ApabilaGAN tinggiperbezaanantarakedua-duajenispemimpinsemakinkurang. IL pulamemberikesan-kesanlangsungnegatifkepadaPRST, positif kepadaKOM danMOT, kesantak langsungpositif kepadaPRSTdanPUASmelaluiMOT dankesantak langsungpositifkepadaKOM melaluiMOTdanPUAS.

RajahLaluan5.3 juga menunjukkanFL hanyadikesanilangsungsecarapositif oleh GAN. Tingkah laku mi pula tidak memberiapa-apakesansamaadakepadapembolehubahpencelahiaitu MOT ataupunpembolehubah-pembolehubahkriteria baik secaralangsungmahupunsecaratak langsung.SL ditentukanolehduapembolehubahsecarabebasantarasatu samalain iaitu GAN (negatif) danHUB (positif). Sepertijuga IL, SL jugakemudiannyamemberikesanlangsungpositif kepadaMOT dan PUAS dan, melalui MOT, memberi kesanpositif kepadaPUAS dan PRSTsementaramelalui PUAS, memberikesanpositifkepadaKOM.

AdabeberapaperbezaanantaraRajahLaluan5.3 bagi sampelgurumi denganRajahLaluan5.3 bagisemuasampel.Pertama,tingkah lakukepimpinantidaic dapatditerangkansebaik-baiknyamenggunakanmodelyangadadi dalamlatar perguruan.Dalamrajah bagi semuasampel,PL ditentukanjuga oleh bilangananggotadalam kelompokkerjadanHUB selain daripadaGAN, sedangkandalamrajahlaluanbagi sampelguru tingkah laku itu ditentukanoleh GAN sahaja.DemikianjugaSLyangditerangkanoleh ketiga-tigapembolehubahsituasiyangsama.

Perbezaankeduaberkait denganperananciri personalitipengikutiaitu AUT. Didapati AUT tidak memberi apa-apakesankepadapembolehubahpencelahdalam sampelguru. Samaadaorang bawahbersifatAUT atautidak, tidak adahubungannyadenganperanantingkahlaku pemimpinterhadapMOT sedangkandalammodel semuasampelAUT menjadipenyederhanayangbolehmemberikesankepadahubunganantaraPL denganpembolehubahpencelahitu. Perbezaanketiga ialahIL tidaklah begitu besarperanannyadalam model semuasampel.PerananPL adalahlebihpentingselaindaripadaSL. Dalamsampelguru

217


sebaliknyaIL amatpentingsekali dalammemberikesanlangsungdantak langsungkepadapembolehubah-pembolehubahpencelahdankriteria.

Latar Ketenteraan


Denganmemilih hanyasampel tenterasahajauntuk dianalisis,modelkepimpinandalamlatartenterajugadapatditunjukkan. Proseduranalisisadalahsamasepertiyangdilakukankepadasemuasampeldansampelguru iaitu menggunakanRajah 4.1 sebagaiasasbagi menentukanpersamaanregresipelbagaiyangperludimasuklcandalamanalisis. Sekalilagi terdapat43 persamaanregresi dalam 10 blok yang didedahkankepadaanalisisregresisecaraberhierarki.KeputusandibentangkandalamJadual5.7 yangmengemukakanhasil daripadalangkahterakhir yangmenunjukkankesanlangsungpembolehubah-pembolehubah.

Hubunganpemimpin-pengikut.Lajur 1 menunjukkanhanya1.2%variasi dalam HUB diterangkanoleh pembolehubah-pembolehubahdalammodelLPC,VAR, GAN, danBIL. Tidakadapembolehubahyangmenjadi peramalsignifikan. Oleh itu laluan-laluanke pembolehubahHUB akandihapuskandalam analisis selanjutnya.

Tingkah laku mengarah. Lajur 2 pula menunjukkanramalanterhadapIL. Sebanyak8% daripadavariasi dalamtingkah laku miditerangkanoleh sembilanpembolehubahyang secaraaditif tidaksignifikan. Hanyasatupembolehubahdidapati meramalkanIL secarasignifikan iaitu GAN (B = 0.203). Selaindaripadapembolehubahmi,LPC juga perlu dikekalkandalamanalisis lanjutan keranamemenuhikriteria kebermaknaan(B = —0.061).

Tingkah laku penyertaan.Sebanyak9.9% daripadavariasidalamPL (lajur 3) puladiterangkanoleh sembilanpembolehubahyangsamadanmodel mi adalahsignifikan. Duapembolehubahmeramaltingkahlaku mi secarasignifikan iaitu GAN (B = 0.167)danBIL (B = 0.252).Tidak adapembolehubahyangmemenuhikriteriakebermaknaanyangpekali betanyamelebihi 0.05. Oleh itu hanya dua pembolehubahdikekalkanuntuk analisis model lebih kenalpastibagi FL.

Tingkahlaku sokongan.Pembolehubah-pembolehubahdalamlajur4 menerangkan15.4%daripadavariasidalamSL. Empatpembolehubahmemberikesanyang signifikan iaitu VAR (B = —0.153),GAN (B =

0.231), HUB (B = 0.153) dan interaksi antaraLPC denganGAN (B=0.195). Kesemuanyaakanmembentuklaluan yangdikekalkandalam

218


Jadual 5.7 Pekali betadalam persamaanstruktur model secukupkenal pasti

bagi puncadan kesantingkah laku pemimpin(sampeltentera)

Pembolehubah Pembolehubah terikat

Bebas HUB IL PL SL MOT DAYA JANG PUAS KOM PRST1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

LPC —.070 .061# —.041 —.0204 —.056# —.0544 — .0554 .095# —.0784 —.036VAR —.003 —.024 —.064 _.153* .080 .047 .049 — .231* —.050 .031GAN .079 .203* .167* .231* .217* 129 .162* .026 .106 .004BIL —.027 —.153 _.252* —.152 —.031 .050 .046 .006 .043 —.003HUB .153 .092 .153* .003 —.018 —.044 —.025 —041 753*LPCXVAR .086 .068 .071 — — — — — —

LPCxGAN —.081 —.083 _.195* — — — —

LPCx IlL .104 .093 .086 — — — — — —

LPCxHUB —.054 —.083 .000 — — — - - -

AUT .173* .150* .123 — — —

IL .137# .119* .098# .034 .112# —.041PL .127# .191* .167# —.057# —.0824 .047#SL .104# .060 .1144 .326* .1754 .078#

IL AUT _.269* _.315* _.371* — — —

PL AUT .368* .229 .261* — — —

SL AUT -.084 —.069 —.006 - — -

MOT .274* .170 .009DAYA .317* Ø09 090JANG .112 .019 .188PUAS .282* —.028KOM .041

R2 .012 .080 Q99* .154* .288* .241 .267* .442* .331* .632*

Petunjuk:

* = P<.05

4 = B>.O5danbermakna

LPC = Ukuran rakan sekerja paling tak disukai

VAR = Kebolehubahan tugas

GAN = Pergantungan tugas

BIL = Bilangan anggota dalamkelompok kerja

HUB = Hubungan pemimpin - pengikut

LPCXVAR = Interaksi LPC dengan kebolehubahan tugas

LPC)CGAN = Interaksi LPC dengan pergantungan tugas

LPCXBIL = Interaksi LPC dengan bilangan anggota dalamkelompok

LPCXHUB CO Interaksi LPC dengan hubungan pemimpin - pengikut

AUT = Autoritarianisme pengikut

IL = Tingkah laku mengarah atau instrumental

219


sambunganJadual 5.7

PL CO Tingkah laku penyertaan


ILXAUT = Interaksi tingkah laku mengarahdenganautoritarianisme

PL xAUT = Interaksi tingkah laku penyertaandengan autoritarianisme

SL XAUT = Interaksitingkah laku sokongandenganautoritarianisme

MOT = Motivasi

DAYA = Daya

JANG = Jangkaan

PUAS = Kepuasankerja keseluruhan

KOM = Komitmen kepada organisasi

PRST CO Prestasikerja

model analisislaluanselanjutnya.LPC pula tidak signifikan dan tidakmemenuhikeperluankebermaknaanyangditetapkan(B > 0.05) tetapipembolehubahmi juga perlu dikekalkankeranaadanyainteraksiantaranyadenganGAN yang memerlukanLPC disisihkandaripadainteraksinyadalamsatu model yang sama.

Motivasi. Lajur 5 menunjukkanpembolehubahyang perludikekalkandalamblok yangmeramalkanMOT. Duabelaspembolehubahyangterteradi sini menerangkan28.8% daripadavariasidalamMOT.HanyaempatpembolehubahmeramalkanMOT secarasignifikan iaituGAN (B = 0.217), AUT (B = 0.173), interaksiIL denganAUT (B =

—.269), dan interaksi PL denganAUT (B = 0.368). Pembolehubah-pembolehubahmi dikekalkanbersamaempatlagi pembolehubahyangmemenuhikriteria kebermaknaaniaitu LPC (B = — 0.056), IL (B =

0.137), PL (B = 0.127) danSL (B = 0.104).Daya. Pembolehubah-pembolehubahyang menerangkanDAYA

dibentangkandalam lajur 6. Pembolehubah-pembolehubahmi me-nerangkan24.1%daripadavariasi dalamDAYA. Namunbegitu hanyadua pembolehubahmenjadi peramal yang siginifikan iaitu AUT(B = no.150)daninteraksiantaraIL denganAUT (B = —0.3 15). Pem-bolehubah-pembolehubahyang perlu dikekalkankeranamemenuhikriteria kebermaknaanialah LPC (B = — 0.054), IL (B = 0.119),PL(B = 0.191) danSL (B = 0.060).

Jangkaan. JANG juga diramalkan oleh pembolehubah-pembolehubahyang sama.Model mi menerangkansebanyak26.7%daripadavariasi dalamJANG. Tiga pembolehubahmenjadi peramalsignifikan iaitu GAN (B = 0.162), interaksiIL AUT (B = —0.371), daninteraksiPL AUT (B = 0.261).Pembolehubah-pembolehubahyangtidak

220


signifikantetapimemenuhikriteriakebermalcnaanyangditetapkanpulamalah LPC (B = — 0.055), IL (B = 0.098), PL (B = 0.167)dan SL(B = 0.114).Kesemuanyadikekalkandalamanalisisselanjutnya.Selaindaripadaitu, sungguhpunAUT tidak signifikan dan tidak memenuhikriteria kebermaknaan,ia perlu dikekalkan kerana adanyainteraksiantaranyadenganIL dan PL. Kehadirannyaperlu untuk menyisihkankesannyaapabiladimasukkanbentukinteraksi.

Kepuasankerja. Lajur 8 memaparkanmodel yang meramalkanPUAS. Pembolehubah-pembolehubahdalam model mi menerangkansecarasignifikan 44.2% daripadavariasi dalam PUAS orang bawah.Empatpembolehubahmenjadiperamalsignifikan iaitu VAR (B = 0.231),SL (B = 0.326),DAYA (B = 0.317) danMOT (B = 0.274).Di sampingitu, dua pembolehubahyang tidak signifikan memenuhikriteriakebermaknaaniaitu LPC (B = 0.095)danPL (B = — 0.057). Kesemuapembolehubahyang signifikan dan/ataubermaknami dikekalkandalamanalisis selanjutnya.

Komitmen.KOM pula diterangkansecarasignifikan olehpembolehubah-pembolehubahdalam lajur 9 iaitu sebanyak33.1%daripadavariasinya. Daripadadua belas pembolehubahyangdisenaraikan,hanyasatumenjadiperamalyangsignifikan iaitu PUAS(B = 0.282). Empat pembolehubahlain dmkekalkanjuga untukmembentuklaluandalamanalisisselanjutnyakeranamemenuhikriteriakebermaknaaniaitu LPC (B = 0.078), IL (B = 0.112),FL (B = — 0.082),dan SL (B = 0.175).

Prestasi. Akhir sekali, lajur 10 dalam Jadual 5.7 memaparkanpembolehubah-pembolehubahyang menerangkansecarasignifikan63.2% daripadavariasidalamPRSTkerjadalam tentera.Daripada12pembolehubahhanyasatuyangmeramalnyasecarasignifikan iaitu HUB(B = 0.753). Pembolehubahmi dikekalkan bersamadua lagipembolehubahyangbermaknaiaitu PL (B = 0.047)danSL (B = 0.078).


Pembolehubah-pembolehubahyangsignifikan dan/ataubermaknatadidikekalkandalamblok-blokpersamaanregresidalammodellebih kenalpastibagisampeltentera.Persamaan-persamaanmi didedahkansemulakepadaanalisisregresisecaraberhierarkisamasepertiyangdilakukankepadamodelbagi semuasampeldanmodelguruyangtelahdihuraikanterlebihdahulu.Melalui analisismi satapenaksiranbarudapatdilakukankepadakesanpembolehubah-pembolehubahyangterlibatdancerakinan

221


dibuatterhadapkesanlangsungdan talc langsungsetiappembolehubahsepertiyangdihuraikandi bawah.

Jadual5.8 membentangkanpersamaan-persamaandalam setiapblok yang membentukmodel lebih kenal pasti bagi sampeltentera.Kesemuanyaterdapat45 persamaandalam9 blok. IL danPL, masing-masing diramalkan oleh dua persamaan,MOT dan JANG oleh 8persamaan,DAYA danPUAS oleh 6 persamaan,SL danKOM oleh 5persamaandanPRSToleh 3 persamaan.Kesansetiappembolehubahdalam semuapersamaanmi telah dicerakinkanberasaskankesankeseluruhan,kesanlangsungdankesantalc langsungyang disampaikanmelalui lain-lain pembolehubah.Hasil cerakinanmi dikemukakandalamJadual5.9. Jadualyang samajugamengemukakanpekalikorelasiantarapembolehubahberkenaandenganpembolehubahterikat dalam setiapblok. Perbezaanantarapekali korelasi mi dengankesankeseluruhanmemberiukuran hubunganpalsu bagi pembolehubahendogenusdankesanyang tidak dianalisisbagi pembolehubaheksogenus(exogenous).

Hubunganpemimpin—pengikut.Blok 1 Jadual5.9mengemukakanmodelyangmenerangkanHUB. Hanyaduapembolehubahyang terdapatdalammodel mi; tidak satu pun menunjukkankesanyang signifikan.

Tingkah laku mengarah.Blok 2 menerangkanIL oleh pemimpin.Hanya0.8%daripadatingkahlaku mi diterangkansecarasignifikan olehpembolehubah-pembolehubahdalamblok yangmengandungiLPC danGAN. Di antarakedua-duanyahanya GAN memberikesanyangsignifikan (B = 0.197) kepadaIL.

Tingkah laku penyertaan.Hanya5.9%daripadavariansdalamPLpuladiterangkanolehkedua-duapembolehubahdalamblok 3 iaitu GANdan BIL. Sungguhpunrendahperatusankesannya,model mi tetapsignifikan padaarasyangditetapkan. Kedua-duapembolehubahdalamblok 2 juga secarabersendirianmemberikesanyangsignifikan (GAN:B = 0.168; BIL: B = 0.191). Hanya sebahagiankecil daripadakesankeselunthanGAN (B = 0.148)disampaikanmelalui BIL (B = —0.016).

Tingkah laku sokongan.Pembolehubah-pembolehubahdalamblok4 yang terdiri daripadaempatpembolehubahbebasdan satupembolehubahinteralcsi,menerangkansecarasignifikan 13.1%daripadavariansdalamtingkah laku SL. LPC tidak memberikesanlangsungataukesankeseluruhanyang signifikan. Pembolehubah-pembolehubahyang meramalkanSL secarasignifikan ialah VAR (B = -0.172),GAN(B = 0.229), HUB (B = 0.140) daninteraksiantaraLPC denganGAN(B= —0.179). HubungandenganVAR bersifatnegatif. Maknanyasemakinkurangkepelbagaiantugasyangdilaksanakanoleh orangbawah

222


Jadual 5.8 Pekali beta bagi persamaan struktur model lebih kenal pastibagipuncadan kesan tingkah laku pemimpin (sampel tentera)

B Pembolehubah PersamaanI0k Terikat bebas (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

IL LPC —.089 —.076 —

GAN .197* -

2 PL GAN .152* .168* —

BIL _.19l* —

3 SL LPC —.054 —.045 —.025 _.0l6* —.014 —

VAR —.128 _.180*_.l79*_.172* —

GAN .257* .247* .229* —

HUB .133 .140* —

LPC GAN _.l79* - - -

4 MOT LPC —.079 —.057 —.060 —.042 —.039 —.041 —.043 —.049GAN .346* _.350* .300* .295* .287* .284* .233*AUT .104 .130* .131* .144* .138* .182*IL .259* .111 .076 .071 .146PL .228* .176 .164 .123SL .106 .115 .086IL x AUT —.064 _.295*PL x AUT .323*

5 DAYA LPC —.078 —.082 —.055 —.052 —.053 —.058 —

AUT .105 .138* .139* .147 .129 —

IL .311* .145 .121 .105 —

PL .254* .221* .184 —

SL .068 .096 —

ILA _.204* —

6 JANG LPC —.079 —.060 —.063 —.043 —.040 —.041 —.046 —.051GAN .287* .290* .239* .233* .227* .217* .177*

AUT .065 .091 .092 .103 .087 .122IL .267* .094 .066 .053 .112PL .266* .225* .192 .159SL .085 .111 .087IL x AUT _.177*_.360*PL x AUT .255*

7 PUASLPC .024 .039 .070 .069 .100 .104 —

223


sambunganJadual 5.8

B PembolehubahI

Persamaan

0k Terikat bebas (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

VARPLSLMOTDAYA

.218*_.205*_.l77*_.225*_.219.386* .077 —.011 —.041

.417* .346* 357*.409* .226*

.248*

—

—

—

—

.

8 KOM LPCILPLSLPUAS

.048 .079 .080 .076 .055 —

.352* .281* .159 .135 —

.109 —.056 —.070 —

.336 .179 —

.383* —

—

—

—

—

—

—

—

—

9. PRSTHUBPL

.767* 754* .748* — — —

.122* .062 — — — — —

SL .082 — — — — —

Petunjuk:

*

LPC =

VAR =

GAN =

BIL CO

HUB =

LPC X GANAUT CO

IL =

FL =

SL =

IL x AUT =

PL x AUT =

MOT CO

DAYA 00

JANG =

P < .005

Ukuranrakan sekerjapaling tak disukaiKebolehubahantugasPergantungan tugas

BilangananggotadalamkelompokkerjaHubunganpemimpin-pengikutCO InteraksiLPC denganpergantungantugasAutoritarianismepengikutTingkah laku mengarahatauinstrumentalTingkah laku penyertaanTingkah laku sokonganInteraksitingkahlaku mengarahdenganautoritarianismelnteraksitingkahlaku penyertaandenganautoritarianismeMotivasiDayaJangkaan

224


sambunganJadual 5.8

Penunjuk:

PUAS CO Kepuasankerjakeseluruhan

KOM CO Komitmen kepadaorganisasi

PRST CO Prestasikerja

dalamlatar ketenteraan,semakinpemimpincenderungbertingkahlakudengancaramenyokong.Apabilatugasberubah-ubahpemimpinkurangbertingkahlaku menyokong.

PembolehubahterpentingyangmemberikesankepadaSL adalahberkaitanjugadengantugasiaitu GAN. Kesanlangsungpembolehubah(B = 0.229) mi meliputi 89.1% daripadakesankeseluruhannya(B =

0.257) sementara3.89% disampaikanmelalui HUB (B = 0.010) dan7% melalui interaksinyadenganLPC (B CO 0.018). HUB jugamemberikesanlangsungyang signifikan (B = 0.140). Keputusanyang palingmenasikdiperolehidi sini ialah bahawaGAN berinteraksisecaraordi-nal denganLPC untukmemberikesannegatifkepadaSL (B = —0.179).mi bermakna,dalamlatarketenteraan,baik bagipemimpinLPC-rendahatauLPC-tinggi, semakinpenyempurnaantugastidakperlu bergantungkepadaorang lain, semakinmerekacenderungbertingkah laku SL.Nan-mnbegitukecenderunganitu lebih kuatdi kalanganpemimpinLPC-tinggi dalamkeadáanpergantunganrendahberbandingdenganpemimpinLPC-rendahdalamkeadaanyang sama.

Motivasi. Jadual 5.9 juga memperlihatkankesanpembolehubahdalamblok 5 yang meramalkanMOT. Didapati lapanpembolehubahdalamblok mi menerangkan28.0%daripadavariasidalammarkatMOT.Peramalterbaik MOT ialah interaksi antaraFL dengansifat AUTpengikut (B CO 0.323) diikuti oleh interaksi negatifantaraIL denganAUT (B CO -0.295). KesanlangsungGAN (B CO 0.233)meliputi 67.34%daripadakesankeseluruhannya(B = 0.346)sementarasebahagianbesardaripadakesanlainnyadisampaikanmelalui interaksiantaraPL denganAUT (14.7%). InteraksiPL denganAUT memberikesanlangsungyangsignifikan (B = 0.323). Adanyainteraksi mi menunjukkanbahawadikalanganorangyang tinggi AUT-nya, semakinkerap pemimpinmenunjukkanPL maka semakin tinggi MOT-nya. Satu lagipembolehubahyangmemberikesanlangsungyangsignifikan ialah AUT(B CO 0.182).

Daya. Blok 6 menerangkanDAYA. Model dalam blok mimenerangkan19.1%daripadavariasiDAYA. Terdapatlimakesanutamadan satu kesaninteraksi. Hanya interaksmantaraIL denganAUT

225


memberikesanlangsungyangsignifikan (B CO —0.204)kepadaDAYAsedangkanlain-lain pembolehubahtidak membenkesanlangsungyangsignifikan. SebahagianbesarkesanIL (53.3%) disampaikanmelaluiFL (B CO 0.166) dan 7.7% melalui SL (B CO 0.024). Hanya 33.7%disampaikansecara langsung tanpa melalui pembolehubah-pembolehubahlain. KesanlangsungFL (B CO 0.184)pulameliputi 72.4%daripadakesankeseluruhannya(B CO 0.254), tetapi kesanmi tidaksignifikan. Sebanyak14.5%daripadakesankeseluruhanitu disampaikanmelaluiinteraksiAUT denganIL (B CO 0.018).InteraksiIL AUT adalahnegatif;menunjukkanbahawadi kalanganorangyangtinggi danrendahAUT-nyaIL bolehmerendahkanDAYA dengankesannegatifyang lebihkuat terjadi di kalanganmerekayang tinggi AUT-nya dalamkeadaanrendahIL berbandingdenganyangrendahAUT-nya dalamkeadaanyangsama.

Jangkaan.Blok 7 merupakanmodel yang meramalkanJANG.Model mi menerangkansecarasignifikan 26% daripadavariasidalamJANG. Tiga pembolehubahmemberikesanlangsungyangsignifikaniaitu interaksiIL denganAUT (B = -0.360)yangmemberikesannegatif,interaksiFL denganAUT yang memberikesanpositif (B CO 0.255),danGAN yangmemberikesanpositif (B CO 0.177). SungguhpunIL membenkesankeseluruhanyang signifikan tetapi kesan itu tidak seluruhnyadisampaikansecaralangsung.Sebanyak64.7% disampaikanmelalui FL(B = 0.173)danbakinyalagi melalui SL (B = 0.028)dan interaksiILdenganAUT (B CO 0.013).Ferbezaanantarakesankeseluruhandenganpekali korelasi menunjukkanhubunganmi adalah palsu. FL jugamenyampaikankesansecaralangsung(B CO 0.159) iaitu hanya59.8%daripadakesankeseluruhannya(B CO 0.266). Lebih 40.2%lagi adalahkesan talc langsung(B = 0.107) yang disampaikanmelalui SL danpembolehubahinteraksi yang terdapatdalamblok mi.

Kepuasankerja. Seterusnya,Jadual5.9 juga menunjukkankesanblok 8 yangmeramalkanFUAS. Blok mi menerangkan44.1%daripadavariasidalamFUAS. Enampembolehubahterdapatdalamblok mi iaituLFC, VAR, FL, SL, MOT dan DAYA. SL memberikesanlangsungyang terpenting(B CO 0.357) dan kesanlangsung mi meliputi 85.6%daripadakesankeseluruhannyaterhadapPUAS (B CO 0.417). mibermaknaanggotatenterayang berkerjadi bawah pemimpin yangmenyokongataubertimbangrasa akanberpuashati dengankerjanya.Sebanyak17% daripadakesanSL dibawamelalui DAYA B CO 0.071).DAYA pula memberikesansignifikan secaralangsung (B CO 0.248)kepadaFUAS. DemikianjugakesanMOT kepadaPUAS (B CO 0.226).

226

~H~H ~H ~HIH ~lIIl

CO ‘0 O~~- CO — CO OCr- CO 0’

I I I I I I

I I I I I I

I I I I I

CO 0 N

0 CO CO CO

0-0—

I I

C

0.

E5)0.

Cs

beC

I~0Cl

CaC.

beCs.0

COCl00

CsCC)

-C.0C)

C)

ECl

Cl

.0a

-CC)0.0Ea.0aC)

0

.0a

IhII~i -

I-cI-b---

C

~1=

~

S

CO

a.

C

t

a.

CO

cC,

I

a

I

z

I

a-

I

.1I

EI

II5)

E

IICO

ICS

IICO5)

.1CS.0I

.1:~a5)

I I

I I

I I

H H HIH

H H HHI

II 11111 1111

II H HHI

H H HHI

CO 0 CC

H II

I I I I I

I I I I I I

CO 0*0

I I I I II I Iz

I I

I I

~HI

I I

z_)_)u ~)C~ Ca.)— a. CO

1111 ~III III I I I I I I I I I I

CC 0* CC 0’ ‘0 OC CC CO N CC ‘C CO — 0 0 0’ 0 N CO CO

.0 * * * * * * * * *O 00 CC CO 00 0’ — 0* 0* CCN0’N00N

0C 0* CO

~ ~ ~

L::~L~L:::L~ ~

~ III ~ ~ ~.

1111 111111 11111111

1111 111111 11111111

E ~ 111111 ~ II

;~ ~I I ~I ~ I IIa;~ ~‘ 1111 ~IIIII ~IIIIII II

CO I

III II II I II-~ I I

I

I ~ I I I I I I I I I I II ii .CO

~0C 1111 ~IIII ~~IIIII ~

III! 111111 11111111 II

1111 111111 11111111 II

1111 111111 11111111 II

1111 111111 ~IIIIIII II

_~ ~. III 111111 11111111I I

a .0

~

IC ‘0

IIIII~IIIII~III

CO ~o COOCOCO* ~0C0*Q’~’~ ~

.~ .~ ~~ I

I ~

11111 ~ IIIa.

‘Co_CC I

~ ~ 11111 III

11111 11111 III

I ~

11111 11111 III

~ ~ 11111 11111 IIIICO

11111 ~~II III

I‘0-’

I ~ ‘CI I ICO

~ ~IIII ~IIII ~II

x’~ 11111 11111 III Cs~

~Cs00

11111 11111 III

~ .2~I

V

11111 11111 IIIII-c ~

,~ ~— 11111 11111 IIIC IC .1be

.3

.0 U < I

2~ ~*I a. n~*oa. ~

II

III

pull puuull


Jadual 5.10 Pekalibeta dalampersamaanstruktur model secukupkenalpastibagi puncadankesantingkah laku pemimpin(sampelguru)

Pembolehubah Pembolehu bah terikat

Bebas HUB1

IL PL SL2 3 4

MOT DAYA JANG PUAS KOM PRST5 6 7 8 9 10

LPCVARGANBILHUBLPC VARLPC GANLPC BIL

LPC HUBAUTILPLSLIL AUTPL AUTSL AUTMOTDAYAJANGPUASKOM

.213*

.098

.022

.002

—.026 —.045 .006.047 115 .122.139* .169* .137*.060 —.171 —.055.034 .091 .138*.052 -.013 .000

.010 .073.064 -.058 .041.056 —.082 —.107

.027 .101* .115* .055* .~087# .155*

.094 .022 .034 .113* —.022—.017 —.031 —.061 .006 .017 —.016—.067 —.099 —.083 —.087 .026 .222*

.091 .096 .056 .040 —.012 .621*- - - — — -

— — — — — —

- - - - - -

— — — — — —

.052 .123* .064 — — —

.151* .178* .134* —.013 .096#—.157# —.077* —.I01# .066* .014 .058*

334* .245* .264* .230* —.091 .041.068 .060 .071* .~. — —

.202 .070 .153 — — —

—.183 —.079 —.160 — — —

307* .169 .162*

—.036 —.032 —.058.017 —.008 —.053

.430* .061.015

R2 .059 .060 .097* .092* .157* .153* .125* .286* .286* .548*

Petunjuk:

* p < ~j5# B > .05 dan bermaknaLPC = Ukuran rakan sekerja paling tak disukaiVAR = Kebolehubahan tugasGAN = Pergantungan tugasBIL = Bila.ngan anggota dalam kelompok kerjaHUB = Hubungan pemimpin-pengikutLPC xVAR = Interaksi LPC dengan kebolehubahan tugasLPC xGAN = InteraksiLPC denganpergantungantugasLPCx BIL = lnteraksiLPC denganbilangananggotadalam kelompokLPCxHUB = InteraksiLPC denganhubunganpemimpin-pengikutAUT = Autoritarianisme pengikutIL = Tingkah laku mengarabatau instrumentalPL = Tingkah laku penyertaan

231


sambunganJadual 5.10


IL x AUT = Interaksi tingkah laku mengarahdengan autoritarianismePL X AUT = Interaksi tingkah laku penyertaandenganautoritarianisme

SL xAUT = Interaksi tingkah laku sokongandengan autoritarianismeMOT = Motivasi

Fembolehubah-pembolehubahyang lain tidak memberikesanIangsungyang signifikan. Sebahagianbsar kesanPL disampaikansecaratalclangsungterutamanyamelalui SL danjuga DAYA sertaMOT.

Komitmen.Sebanyak29% daripadavariasidalamKOM diterang-kan olehblok 9 yang mengandungipembolehubah-pembolehubahLPC,IL, tingkah laku FL, SL danFUAS. Di antarakesemuanya,hanyaFUASmemberikesanlangsungyang signifikan (B CO 0.383).KesankeseluruhanIL adalah signifikan (B CO 0.352) tetapi kesan langsungnyatidaksignifikan(B CO 0.135).Hal mi adalahdisebabkanoleh sebahagianbesardaripadakesankeseluruhannyaberlakusecaratalc langsungmelalui SL(B = 0.122)iaitu sebanyak34.6%,FL (B = 0.071)iaitu sebanyak20.17%dan FUAS (B CO 0.024) iaitu sebanyak6.82%. Demikian juga kesankeseluruhanSL (B CO 0.336) yang hanya 53.3% disampaikansecaralangsung (B CO 0.179) sedangkan46.6% lagi dmbawamelalui FUAS(B CO 0.157).

Prestasi.Blok terakhirdigambarkandalamJadual5.9 ialahmodelyangmeramalkanPRST. Sebanyak60.6%daripadavariasmdalamPRSTditerangkanoleh pembolehubah-pembolehubahdalam blok mi.Pembolehubah-pembolehubahitu ialahHUB, FL, danSL. Satu-satunyakesanlangsungyang signifikan dibawaoleh HUB (B = 0.748). Inimerupakan97.5% daripadakesankeseluruhannya.KeputusanmibermaknaPRST dalam tentera sangatkuat dmpengaruhioleh HUBsedangkanpembolehubah-pembolehubahkepimpinantidak menunjuk-kan kesanyang signifikan baik secaralangsungmahupun secaratalclangsung.

RajahLaluan

Fencerakinankesansebab-akibatseperti yangdihuraikandi atasbolehdirumuskandalambentukrajah laluan yang ditunjukkandalamRajah5.2. Sepertiyangdilakukankepadarajah-rajahsebelumi, Rajah5.2mengandungihanyapembolehubahyang memberikesansecaralangsung

232


yang signifikan.Kesanlangsungbagipembolehubahyangtidak berkaitandengankepimpinansepertiyangdihipotesiskanjuga tidak ditunjukkandalamrajah.

DapatdiperhatikanIL secarasignifikan ditentukanoleh GAN(B CO 0.197). Tingkah laku mi pula berinteraksidenganAUT untukmemberikesannegatifkepadaMOT (B = — 0.295). Ini bermaknadikalanganyang tinggi AUTnya, IL boleh meningkatkanMOT.Dikalanganmereka yang rendah AUT pula tingkah laku mtu tidakmeningkatkanMOT sekuatmerekayang tinggi AUT. SeterusnyaRajah5.4 menunjukkanMOT pula boleh memberikesan langsungyangsignifikan kepadaFUAS (B = 0.226) yang seterusnyabolehmeningkatkankomitmenseseoranganggotatenteraterhadaporganisasi(B CO 0.383).

PLditentukansecarasignifikanolehduapembolehubahsituasiiaituGAN (B CO — 0.172) dan BIL (—0.191). Semakinsesuatutugas tidakdilakukandenganbantuanoranglain, semakinpemimpinakanbertingkahlaku dengancaraFL. Demikianjuga,oleh keranahubungannyadenganBIL adalahnegatif, semakinramaianggotadalamkelompokkerjamakasemakinpemimpin tidak mengamalkanFL. Kepimpinan PL, jikadilaksanakandi kalangananggotatenterayang tinggi AUTnya bolehmeningkatkanMOT tetapi jika dilaksanakandi kalanganmerekayangrendahAUT-nyapeningkatanMOT tidaklahbegitu tinggi secararelatif.MOT pula sepertijugayangtelahdisebutkandi atasboleh meningkatkanFUAS yangpula meningkatkanKOM.

Lebih banyakpembolehubahmempengaruhmSL berbandingdengandua lagi tingkah laku. VAR memberikesanpositif (B CO 0.168). Inibermakna,jika tugasbukanbersifatrutin maituberubah-ubah, pemimpinlebih cenderungbertingkahlaku menyokongdan bertmmbangrasasedangkanbagi tugasyangrutin pemimpintidakcenderungmenunjukkantingkah laku menyokong. SL juga dipengaruhi secarapositif dansignifikan oleh GAN (B CO 0.229) dan HUB (B CO 0.140). GAN jugaberinteraksidenganLFC untuk memberikesannegatifkepadaSL. JikaGAN secarabersendirianmembenkesanpositif, mnteraksmnyadenganLFC memberi kesannegatif (B CO 0.—179. mi menunjukkandalamkeadaanGAN rendah (tugasboleh dilakukan secarabebasdaripadabantuandan kerjasamaoranglain) pemimpin LFC-rendahcenderungbertingkahlaku secaramenyokongberbandingdengandalamkeadaanGAN tinggi. SL pulamembenkesanpositifkepadaFUAS (B CO 0.357).Sementaraitu satu-satunyapembolehubahyang membenkesankepadaPRSTdalamtenteraialah HUB.

233


Jika dibandingkanrajahlaluandalamlatarketenteraandenganrajahlaluan yang menggunakansampeldaripadakedua-dualatar, dapatdiperhatikanbeberapaperbezaan.Pertamaialah daripadasegi kesaninteraksiLPC denganGAN. Interaksiitu memberikesandalamkedua-duamodeltetapidalammodelsemuasampel,interaksiitu memberikesankepadaIL sedangkandalammodel tenteraia memberikesankepadaSL. Kedua,IL mengenakankesanIangsungkepadaPRSTdalammodelsemuasampeltetapi tidak mempunyaikesanlangsungatautaklangsungkepadapembolehubabkriteria lain. Sebaliknya,dalam model tenteratingkah laku mi tidak memberikesan langsungkepadaPRSTtetapimemberikesanlangsungkepadaMOT dankesantak langsungkepadakepuasandanKOM pula.

Perbezaanketiga ialah dan segi perananpembolehubabpencelahiaitu MOT. Di dalammodeltentera,tidak adasebaranghubunganantarapembolehubah-pembolehubahkepimpinandenganPRST sedangkandalammodel semuasampelhubunganitu berlakumelaluipembolehubahpencelah. Keempat,sifat AUT pengikuthanyaberinteraksidenganPLdalam model semuasampeltetapi berinteraksijuga denganIL (disampingPL) dalam model tentera.Perbezaan-perbezaanyangdiperlihatkandi sini mungkinberlakuakibatperbezaanlatarpekerjaan.Perbezaanmi mungkmn lebih jelas jika dibandingkanrajah laluanbagisampel guru denganrajah laluan bagi sampeltenteraseperti yangdiperlihatkanberikut.

PerbandinganModel Guru denganModel Tentera

Perbandinganrajah laluan antaradua latarpekerjaanyang berbezamenunjukkanbetapalatarpekerjaanbolehmemberikesanyangberbezakepadapuncadankesankepimpinan.Ada duapersamaanyangketaraantarakedua-duamodel in Pertama,MOT memainkanperananpenghubungyang penting kepadatingkah laku kepimpinandengankriteria keberkesanankepimpinan.Kedua,SL adalahpenting kepadakedua-dualataruntuk meningkatkanPUAS dalamtenteradanPUASsertaMOT dalamlatar perguruan.

Terdapattujuh perbezaanketaradi antarakedua-duamodel mi.Pertama,IL merupakantingkahlaku yanglebih pentingdalamlatargurukeranadalam latar tenteraia hanyamemberikesansignifikan secarainteraksidenganAUT (itu pun hanyakepadaMOT), sedangkandalamlatar guru kesannyaadalah secaralangsungkepadaMOT, KOM danPRSTdi sampingsecaratak langsungkepadaPUAS melalui MOT.

234


Kedua,PL tidak memainkanapa-apaperanandalammemberikesankepadakriteriadalamlatarguru.Tingkah laku mi sebaliknyaberinteraksidenganAUT untuk meningkatkanMOT dalamlatar tentera.

Perbezaanketiga ialah dan segi perananAUT. Ciri pengikut mitidak memberikesankepadahubunganantaramana-manatingkah lakupemimpindenganMOT (pembolehubahpencelah)dalamlatarguru tetapiiapentingdalamlatartenterakeranamemberikesannyakepadahubunganantaraIL danPL denganMOT. Keempatialahdart segi perananinteraksiantaraGAN denganLPC. Di dalam latar guru, intereksi mi memberikesankepadaIL. mi bermaknadi kalanganguru, jika tugas diamatisebagairendahpergantungannya,pemimpin LPC-rendahcenderungbertingkahlaku secaraIL. Di dalamtenterapula,kesannegatifinteraksimi tidak berlaku kepadaIL tetapi kepadaSL pula. Maknanya,bagitentera,dalamkeadaantugasyang tinggi pergantungannya,pemimpinLPC-rendahakanbertingkahlaku secaraSL sedangkandalamtugasyangrendahpergantungannya,pemimpin LPC-tinggi pula akanbertingkahlaku sedemikian.

Kelima,dan segiperananlangsungLPC.LPC bolehmemberikesanlangsungkepadaPRST tanpabergantungkepadapembolehubah-pembolehubahsituasidantingkahlaku kepimpinanyanglain dalamlatarperguruan. MaknanyapemimpinLPC-tinggi digemaridandenganitumeningkatkanPRSTdalamperguruan.Dalamlatar tentera,tidakterdapatkesanlangsungatautak langsungLPC. PerbezaankeenamberhubungdenganperananBIL. Di dalamtenteraBIL mempunyaiperanandalammenentukansamaadapemimpinakanbertingkahlaku secaraPL atautidak selaindanipadaGAN. Di dalamlatargurupulaBIL tidak penting.PL hanyaditentukanoleh GAN sahaja.Akhir sekali, satu-satunyapembolehubahyang secaralangsungmemberikesankepadaPRSTdalamtentera ialah HUB iaitu pembolehubahkepimpinan yang bukanmerupakantingkah laku pemimpin.

235

BAB6

PUNCA DAN HASIL KEPIMPINAN:PERBINCANGAN PUNCA DAN

KESAN TINGKAH LAKU PEMIMPIN

Keputusanmi mengintegrasikanke dalam satumodel, pembolehubahkepimpinan,penyederhanasituasi,pencelahdankriteriakeberkesanankepimpinan. Bab mi membincangkankeputusan-keputusantersebutdenganmengemukakanhujah-hujahteori berasaskanteori-teori dankesusasteraankajian masalalu yang telahdisorotdalamBab I dan II.

Model Sepadu Kepimpinan

Aminuddin(1992)menunjukkanbetapaanalisisyangdilakukanterhadaphipotesis-hipotesisyangdisadurdaripadateori-teonkontingensiFiedler(1967)danteori laluan-matlamat(House,1971; 1973;House& Dessler,1974;House& Mitchell, 1974)tidak menghasilkankeputusanyangtekal(consistent).Keputusansedemikianmungkinberakardaripadabeberapakekurangandalamteori-teonitu sepertiyang disarankanolehbeberapapengkritik (salahsatunyaAshour, 1973). Matlamatkajian yang dila-porkandi sini ialahuntukmewujudkansatumodelyangmenggabungkanteori kontingensiFiedler(1967)danteori laluan-matlamat(House,1971;House& Dessler,1974) denganmenggunakanteori sumberkognitif(Fiedler& Garcia, 1987) sebagaipenghubung,sambilmengambilkirajuga saranan-sarananteori reaktif-adaptif (Hunt & Osborn, 1975).Matlamat mi cubadicapai dengancara meletakkanpembolehubah-pembolehubahyangdisimpulkandaripadateori-teoritersebutdalamsatukerangkamodelsebabakibatyangpadu.Teori kontingensiFiedler(1967)dan teori sumberkognitif (Fiedler& Garcia, 1987) menyediakanfaktorwujudulu kepadatingkah-tingkahlaku kepimpinansementarateorilaluan-matlamat(House,1971; 1973) meramalkanhasiltingkah-tingkahlaku itu.

236

PUNCADAN HASIL KEPIMPINAN

BerpandukansarananHunt danOsborn(1975)sertaOsbomdanHunt (1982) dankeputusan-keputusankajian tentangkomitmen dankepuasankerja (Luthanset a!., 1987) sebuahmodel puncadankesankepimpinantelahdibina. Sudahtentulahsebahagianpembolehubahperluditinggalkan sementarasebahagianlagi berubahkedudukandaripadateori asal. Misalnya,pembolehubah-pembolehubahsituasiyang dalamteori Fiedler (1967) berinteraksisecaraberasingandenganLPC atautingkah-tingkahlaku untuk meramalkankriteria, dalamanalisis modelsepadumi pembolehubah-pembolehubahitu, kecualiautoritarianisme,berinteraksidenganLPC,bukanuntukmeramalkankritenatetapiuntukmeramalkantingkah-tingkahlaku kepimpinan.

Denganmenyambungteori-teorimi, pembolehubah-pembolehubahsituasi, kecuali autoritarianismepengikut, tidak lagi menjadipenyederhanakepadahubunganantaratingkah laku denganhasilkepimpinan tetapi menjadi penyederhanadalam hubunganantarapersonaliti pemimpin (dalam hal mi LPC) dengantingkah lakukepimpinan.Ini sesuaidengansarananHosking(1981)bahawafaktor-faktor situasi dan persekitaranboleh dilayani sebagaipembolehubahbebas kepadatingkah laku pemimpin yang berkemungkinanmempengaruhirepertoiretingkahlaku yangbolehdipilih olehpemimpin.Sementaraitu ujian-ujiankepadateon-teoriFiedlerdanHouseseringkalimelayanikriteria keberkesanansebagaisetaraf.Selain itu, sementaraFiedlermenekankanprestasi,Housememberitumpuankepadakepuasankerja.Pertelagahan-pertelagahanmi danpenemuan-penemuanberkaitandenganprestasi,kepuasankerja dan komitmen kepadaorganisasi,membukajalan kepadakajian mi untuk meletakkanpembolehubah-pembolehubahmi bukanpadaarasyangsamapadatempatpembolehubahterikat tetapi dalam satu rangkaiansebabakibat yang menjadikansesetengahnyamendahuluiyang lain.

Hubunganyang kompleks antarapembolehubah-pembolehubahkepimpinan dengankriteria keberkesanannyadianggapharusjugadiketengahkan oleh pembolehubah-pembolehubahdaripadateorijangkaanmotivasi yang terdiri daripadajangkaan(jangkaanusahamembawakepadaprestasi),daya (usahamembawakepadahasil) danmotivasi. Keseluruhanrangkaianpembolehubahmi menjadimodelyangsepadu(integretedmodel). Ujian terhadapmodel dilakukan, denganmenggunakananalisislaluan. Analisismi membolehkanpengenalpastiankesankeseluruhan,kesan langsungdan kesan tak langsungmelaluipembolehubahlain yang dilalui dalam perjalananke pembolehubahterikat yang terakhir iaitu prestasi.

237


Faktor WujuduluTingkahLakuMengarah

Berhubungdengantingkahlaku,kajian mi dapatmemantapkanhubunganantaratingkah laku mengarahatauinstrumentaldenganLPC, dengancaramewujudkaninteraksidenganpembolehubahsituasi. Sungguhpunpembolehubah-pembolehubahLPC, pergantungantugas dan interaksiantarakedua-duanyamenerangkanhanya5% daripadavariasi dalamtingkah laku isntrumentalpemimpin tetapi keputusanyang signifikanmi membericahayakepadausahauntukmembongkarrahsiadi sebalikkesanLPC yang(menurutAshour, 1973) gagalditerangkanolehteorikontingensiFiedler.

Dalamkntikannyaterhadapteori Fiedler,Hosking(1981)meraguiinterpretasikepadamarkatLPC. Menurutnya,walaupunmarkat-markatitu nampaknyamencerminkanperbezaanyang kompleksdalamtingkahlaicu pemimpin, perbezaanmi tidaklah boleh dihuraikandengantepatkeranaketiadaanukuran yang sah untuk menghuraikansituasikepimpinan.Dengantidak mengetahuiapamaknanyamarkatLPC jugamembawaimplikasi tidak mengetahuimengapamarkat itu patutberkorelasidenganprestasi.Keputusankajianmi menjelaskansebahagiandaripadapersoalanyang seringdibangkitkanmi. Kajian mi menunjukkanLPC mempunyaikecenderunganmemberikesannegatifkepadatingkahlaku mengarah;menunjukkanorang yang rendahLPC cenderungmengarahtetapikeputusanmi tidak signifikan. Faktor yang signifikankesannyakepadatingkah laku mengarahialah pergantungantugas.Maknanya,dalam kelompok yang berinteraksiantarasatu samalainuntuk melaksanakantugas yang sama,pemimpin lebih mengarah.mimenyokongkeputusankajian Korten (1968) yangmendapatibahawapemimpinlebih mengarahapabilakerjanyabersifatpraktiskeranatugasyang bergantungadalah praktikal. Keputusanmi juga selari dengankeputusanSelznik et a!. (1968) dan Selznik (1957) yang mendapatitingkah laku mengarahlebih diamalkanpadapenngkatbawah hierarkipengurusanberbandingdenganperingkathierarkiataskeranatugasyangsaling bergantunglebih banyakberadadi penngkatbawah. Dalammelaksanakantugasyangsalingbergantungpemimpinperlulebihbanyakmenggunakaninisiatif, menyelarasdan,denganitu, perlubertingkahlakumengarahsedangkandalam tugas-tugasyang tidak bergantunganpelaksanaanbolehdilakukandengansempumawalaupuntanpabanyakcampurtanganpemimpin. mi jugasamadengankeputusankajianEmerydanTrust (1965)danLawrencedanLorsch(1967)yang mendapatilebihbanyak tingkah laku mengarahdiamalkanapabilatugas berstruktur

238


berbandingdenganapabilatugas tidak berstruktur.

Keputusanmi dapatmenunjukkandalam situasi manapemimpinmengarah.Persoalannya,pemimpinjenismanakahyang akanmengarahdalamsituasisedemikian. Ini diterangkanoleh keputusantentangkesansignifikan interaksi antaraLPC denganpergantungantugas terhadaptingkah laku mengarah.Jikakesanutamapergantungantugasbersifatpositif, kesaninteraksinyadenganLPC adalahnegatif. mi bermaknahanyaapabilaLPC tidak diambil kira, pemimpin dalam tugas yangsaling bergantungakanbertingkahlaku mengarah.Apabila faktorpersonalitiitu diambil kira, ternyatabahawapemimpinyang cenderungbertingkahlaku mengarahdalamkeadaantugas saling bergantungituialahpemimpinLPC-rendah.PemimpinLPC-tinggi tidak akanmengarahdalamkeadaanyang sama.Apabilapergantungantugasrendah,hubunganantaraLPC dengantingkah laku mengarahmenjadi lemah walaupunmasihpadaarah negatif; iaitu semakin rendahLPC semakintinggitingkah laku mengarah.

Keputusanmi mengesahkanbukti yang menunjukkanbahawatingkah laku mengarahdan tidak mengarahberbezadenganbanyaknyadaripadasituasike situasi(Bass,1981;Michealson,1973;Shaw& Blum,1966). Keputusanmi bolehditerangkandenganmerujukkembalikepadainterpretasiFiedler tentangLPC yangdianggapnyasebagaisikap danreaksiemosiorangyangmenyekatataumengecewakanpenyempumaantugas. SetakatmanapemimpinLPC-tinggi atauLPC-rendahmengarahatautidak bergantungkepadakawalansituasidankepadasejauhmanamerekamerasacemasatauberadadalamkeadaantertekan.Olehkeranapemimpin LPC-tinggi menumpukanperhatiankepadatugas apabilamerekamempunyaikawalanterhadapsituasidankepadaperhubunganapabilakawalanmerekarendah(Fiedler& Garcia, 1987)makamatlamatsemertaindividu itu telahberanjakdaripadatugaskepadaperhubunganbila mendapatikawalanrendahakibatsalingpergantungantugasyangtinggi. PemimpinLPC-rendahlebih mementingkanperhubunganapabilakawalan tinggi tetapi mementingkanpencapaiantugas pula apabilakawalanrendah.Jadimatlamatmencapaitugasadalahlebih menekankan(stressful) bagi pemimpin LPC-rendahapabilapelaksanaantugas takmenentu.

Tugas yang terpaksabergantungkepadarakan sekerja untukmelaksanakannyamemerlukanpenyeliaanrapi dalambentuk tingkahlakumengaraholeh pemimpin keranakerja-kerjayang perlu dilaksanakansudahtetapurutannya.Setiaporangmenyambuttugasnyaselepasyang

239


lain sempumamelaksanakannya.Jikadiatidak melaksanakannya,pekerjayang selanjutnyapulatidak dapatmenjalankantugasnya.Tugassepertimi memerlukanpenyelarasan;oleh sebabitu perlu dikawal olehpemimpin. Dalam keadaanseperti in pemimpin LPC-rendahtidakberkesempatanuntuk menumpukanperhatiankepadahubunganrapatdenganrakansekerja,lalu memfokuskepadamatlamatutamanyaiaitupelaksanaantugas.Oleh sebabitulahpemimpinLPC-rendahcenderungmengarahdalamkeadaanpergantungantugas tinggi.

Dalam keadaanseperti mi juga (tinggi pergantungan),pemimpinLPC-tinggi yangmerasatidak mempunyaikawalankepadasituasiakansurut ke belakanguntuk kembali kepadamotif utamanyaiaituperhubungandan, denganitu, tidak akanbertingkah laku mengarah.Matlamatmencapaitugassudahmenjadimatlamatkeduadalamkeadaanyang menekankansepertii. Dia perlu menumpukanperhatiankepadamatlamatnyayang lebih utamaiaitu perhubunganbaik denganorangbawah.

Hubunganinteraksi mi didapati bersifat ordinal; maksudnyahubungannegatif antara LPC dengankecenderunganmengarahituberlakujuga dalamkeadaanpergantunganrendahtetapi dalam darjahyang rendahberbandingdengankeadaanpergantungantinggi. Dengankata lain, pemimpinLPC-rendahmengurangkankecenderunganuntukbertingkahlaku mengarahdan pemimpin LPC-tinggi mengurangkankecenderunganuntuk tidak mengarah.Keadaanmi mungkin keranadalam keadaantidak saling bergantung,tugas akan terlaksanajugawalaupuntanpapenyelarasanolehpemimpin. mi ialah situasikawalantinggi. Oleh sebabitu pemimpinLPC-rendahmengalihperhatiankepadakeperluannyayangkurangpenting iaituperhubunganbaik denganorangbawah; ia kurangmengarah.PemimpinLPC-tinggi beranjakdaripadamotif utamanyaiaitu perhubunganbaik denganorangbawah kepadamotif sampinganmamtu pelaksanaantugas dan mengurangkankecenderunganuntuk tidak mengarah.Oleh sebabitu pemimpinLPC-rendahakanmengurangkankecenderungannyauntuk mengarahdalamkeadaanpergantunganrendahdanpemimpinLPC-tinggi mengurangkankecenderungannyauntuk tidak mengarah(walaupuntidak sampaijadimengarah)dalamsituasiyang sama.Keputusanmi menyokongkeputusanSimple dan Wilson (1965) dan Sarsoondan Rowland (1973) yangmendapatipemimpinLPC-tinggi lebih mengarahapabilasituasikawalanbaik danpemimpinLPC-rendahlebih mengarahdalamkeadaankawalansituasi tidak baik.

240


Faktor WujuduluTingkahLaku Penyertaan

Hubunganinteraksi yang samagagal menerangkantingkah lakukepimpinanpenyertaan;bermaknaLPC tidak beroperasidengancarayang samabagi menerangkankepimpinanpenyertaan.mi sesuaidenganpenemuanFarrowdanBassyangdilaporkanoleh Bass(1981)bahawatingkahlaku mengarahlebih banyakdipengaruhipersonalitisedangkantingkah laku penyertaanlebih dipengaruhi situasi. Kepimpinanpenyertaandalam kajian mi diterangkanoleh pergantungantugas,bilangananggotadalam kelompok kerjadan hubunganpemimpin-pengikutyangkesemuanyamemberikesanlangsung yang signifikan.Keputusanmi membuktikanbahawadalamkeadaantugasyang salingbergantunganantaraparapekerja,pemimpincenderungbertingkahlakusecarapenyertaan.

MenurutBass(1981),kajian beliaubersamaFarrowmenunjukkanjumlahpenyertaanyangdiamatiorangbawahbergantungkepadasejauhmanapengurusmengamatiorang bawah mempunyaipeluanguntukmenggunakanbudi bicaradan melaksanakantugas yang tinggi salingpergantungannya.Tidaklahmenghairankanbahawapergantunganyangtinggi membuatpemimpin bertingkahlaku penyertaankeranadalamkeadaantugasyang sudahtetap dan diketahui sertasetiap orangmempunyai‘saham’ dalammelaksanantugas,adalah lebih munasabahuntuk pemimpin mengajakorang bawah berkongsi dalam membuatkeputusanitu.

Satulagi faktor yangmemberikesansignifikankepadatingkahlakupenyertaanialah bilangananggotadalamkelompok kerja. Hubungannegatif menunjukkansemakinkurangbilangan anggotasemakinpemimpin bertingkah laku secaramenyertaiatau merundingi.Jikadiambil pendayautamaanstruktur sebagaibertentangandenganpenyertaan,keputusanmi menyokongkeputusanyangdiperolehiMulenet al. (1989) yang mendapatiapabilasaiz kelompokmeningkat,adatendensiuntuk pemimpin bertingkahlaku secarapendayautamaanstruktur.Walau bagaimanapunkesanyang ditunjukkan oleh pengkaji-pengkaji mi amat kecil; menyokongkemungkinanbahawakeputusankajianmi adalahlebih munasabahkeranaapabilabilangananggotatidakramaimakalebih mudahbagipemimpinmerundingisemuaanggotanya.Teoriperhatiankendiri (self-attentiontheory)yangdisebutoleh Mullenet al. (1989) boleh mengukuhkanpenemuanmi.

Menurut teori i, apabilakelompokindividu menjadi lebih kecil,relatif kepadalain-lain subkelompok,individu akanmenjadi seperti

241


bentukpersepsi(perceptualfigure),menjadi lebihperhatiankendiri (self-attentive)danlebih berkemungkmnanuntukbertingkahlaku dengancarayang sesuai. Salahsatucarabertingkahlaku itu ialah pendayautamaanstruktur. Apabila saiz semakinbesar,individu mempunyaikurangkemungkinanuntuk melihat anggota-anggotasubkelompoksebagaiindividu yang berbeza. Dalamkeadaanbegini,tingkah laku pemimpinlebih dihadapkankepadasatukelompok orangbawahsecara‘borong’bukankepadaindividu secarakhusus. Ini boleh menyekatpenyertaan.Oleh sebabitulahsemakinkecil saiz kelompokmakasemakinpemimpmnbertingkahlaku penyertaan.

Seperti bilangananggota,hubunganpemimpin-pengikutjugamemberikesannegatifyangsignifikankepadatingkahlaku penyertaan.Apabila pemimpin mempunyaikelompokyangkurang menyokongdibawahnya,dia berkecenderunganuntuk bertingkahlaku dengancaramenyertai. mni mungkin keranahubunganpemimpin-pengikutatausokonganahli-ahli kelompok kepadapemimpin merupakanunsurterpentingdalamkawalansituasi(FiedlerdanGarcia, 1987). Pemimpinakan merasatenangjika dia boleh bergantungkepada orang bawah.FiedlerdanGarcia,(1987)menyebutbahawapemimpinyangmenikmatihubunganbaik denganahli-ahli kelompok,walaupuntidak mempunyaibanyakkarisma, tidak memerlukanapa-apalagi untuk membuatanakbuahtundukkepadakemahuanmereka.Jikaorangbawahsudahghairahuntuk menurutperintahatauarahan,merekaakanmenerimatugasdankaedahmelaksanakantugasyangdidefinisipemimpin. Dalamkeadaansedemikian,penyertaantidak diperlukanlagi. Sebabitulahpembolehubahhubunganpemimpin-pengikutberhubungannegatifdengantingkahlakupenyertaan.

Faktor WujuduluTingkah Laku Sokongan

Tingkah laku pemimpinyangketiga iaitu sokonganditerangkansecarasignifikanolehtiga pembolehubahyang samasepertiyangmenerangkantingkahlaku penyertaan.Kesanpositif terbesardiberikanoleh hubunganpemimpin-pengikutyang disampaikansecaralangsung.Apabilahubunganbertambahbaik,pemimpinakanbertingkahlakumenyokong.Bass (1981) melaporkankajian beliau yang menujukkanorientasiinteraksiberkorelasidengankeingmnanuntuk dikawal oleh oranglain,untuk dekatdenganoranglain, untuk menerimaafeksioranglain danuntukdimasukkan(to be included)olehoranglain. Demikianjuga,orangyangberorientasiinteraksiadalahbergantungkepadakelompoksecara

242

PUNCA DAN HASIL KEPIMPINAN

sosialnya(socially group dependent),mesra,boleh bersosialdanmemerlukanperdampingan.Tingkahlaku menyokongsamadenganatau,sekurang-kurangnya,membawaunsurorientasi hubungan.Hubunganyangbaik denganparapengikutboleh melayanikeperluanpenbadiyangdisebutkanoleh Bass(1981) itu. Oleh sebabitu tidak hairanlahapabilahubunganpemimpin-pengikutbaik, maka pemimpin akanbertingkahlaku dengancaramenyokong.

Pergantungantugasjugamemberikesansignifikan kepadatingkahlaku menyokong.Pemimpin lebih menyokongjika tugas salingbergantungankeranadalam keadaansedemikianparapekerja tidakmemerlukanarahandisebabkankerjamerekacukupberstruktur. Yangdiperlukan oleh mereka ialah sokonganpemimpin yang bolehmeringankankebosananakibatkerja rutin. Sebahagiandanpadakerjami disampaikanmelalui bilangan anggota;memperlihatkanbetapapergantungantugas berkaitan denganbilangan anggota. Padakebiasaannya,apabilabilanganbertambahkecil, maka pergantungantugasbertambahtinggi danbilanganyang kecil membuatkanpemimpinbertingkahlaku menyokong.

Hubungannegatif antara saiz kelompok dengantingkah lakusokonganmi jugaberlakusecaralangsungiaitu semakinkecil bilangananggotadalam kelompok kerja maka semakinpemimpin cenderungbertingkahlaku dengancaramenyokong.Hujah yang samabagimenerangkankesansaizkepadatingkahlaku mengarahbolehdigunakandi sini. Apabila saizsemakinbesar,individu sukarmelihat oranglainsebagaiindividu-individu yangberbeza.Ini menyebabkandia tidakbolehbertimbangrasaataumenyokong,iaituaktiviti-aktiviti yangmemerlukanperhatiankepadaorangbawahyangmempunyaikeperluandanmasalahyang khusus(Mullen et a!., 1989). Secarapraktiknyajuga adalahmustahiluntuk mengendalikanorangbawahdenganmemberisokongandanperhatianindividu apabilasaiz kelompok besar.

Kesan KepimpinanMengarah

Kepimpinan mengarahtelah ditunjukkansebagaidipengaruhiolehpergantungantugasdaninteraksiantarapergantungantugasdenganLPC.Kepimpinanmi pula memberikesanlangsungyang signifikan kepadaprestasipengikut.Berbandingdenganhubunganpemimpin-pengikutdanmotivasi, kesanlangsungkepimpinan mengarahtidaklah besartetapikesanduapembolehubahyangpertamaitu bukanlahmenjadiperhatiandi sini. Bertentangandengankajian-kajiandi bawahtradisi teori laluan-

243


matlamat yang meramalkanhubunganpositif antara tingkah lakumengarahdenganprestasi,kajian mi menunjukkansemakinpemimpinbertingkahlaku mengarah,makasemakinrendahprestasiorangbawah.Patut diingat bahawakesanmi bukanlahkesanlangsung tanpamengambilkira sebarangkeadaan.Tingkah laku mengarahpemimpinmi ialah tingkahlaku yangterhasildaripadapemimpinLPC-rendahyangmemimpindalamkeadaantugasyang salingbergantung.Jadi,jika dilihatkeseluruhanrangkaiansebabakibat i, bermaknapemimpin LPC-rendah,dalam keadaantugas yang bergantung,akanbertingkahlakumengarahyang seterusnyaakanmerendahkanprestasi.

Dua peneranganboleh diberi di sini. Pertama,tabii tugas yangrendah pergantunganmenghasilkantingkah laku mengarahitumenyebabkantingkahlaku mengarahmengurangkanprestasikeranaparapekerjayang berautonomiatau kelompokyang berinteraksibersamamemerlukanpanduandaripadapemimpin yang hanyaboleh didapatimelalui arahan.Kedua,pengaruh budayamungkmnmemainkanperanandi sini. SinhadanChowdhary(1981)mendapatiparapekerjaIndiayangrata-ratanyaterlalu bergantung,suka kepadahubunganperibadi,berorientasistatus,danlemahdalametikakerja,memerlukanpemimpinyang serentakberorientasipiaraan (maintainances)dan tugas yangdinamakan piaraan-tugas. Tingkah laku mi amatsesuaidenganorangbawahyangkurangbersedia.Subjekkajian mi yang sebahagianbesamyaterdiri daripadaorang Melayu, mungkin mempunyaiorientasi yangserupasehinggatingkahlaku mengarahtidakmembawakepadaprestasiyangbaik.

KesanKepimpinanPenyertaan

Kepimpinanpenyertaantidak memberikesanlangsungyangsignifikankepadamotivasi tetapi tingkah laku mi berinteraksidenganpersonalitiautontarianismepengikutuntukmemberikesanpositif kepadamotivasimereka.mni bermakna,di kalanganorangyang tinggi autoritarianismenya,tingkah laku penyertaanoleh pemimpinboleh meningkatkanmotivaipengikut. mni adalahbertentangandenganteon autoritarianisme(Stone,1974) yang menganggaporang yang tinggi autoritarianismenyalebihsenangmenerimapemimpinyangkuatdanlebih bersifatmuaan.Namunbegitu,patut diingat bahawapenyertaanmi tidak terjadi dalamvakum.Tingkah laku mi adalah hasil daripadatinggi pergantungantugas,bilanganpengikutyangsedikit danhubunganpemimpin-pengikutyangbaik; maksudnyatingkah laku yang terhasil adalah adunandaripada

244


situasi yang sedemikianitu yang pula berinteraksidenganauto-ritarianismeuntukmerendahkanmotivasi.Jika situasiyangmenghasilkantingkah laku penyertaanitu berbeza,kesannyamungkinberbezapulakepadamotivasi.

Tingkah laku penyertaanjuga berinteraksidenganautoritarianismeuntuk membenkesankepadajangkaan;bermaknabagi merekayangtinggi autoritarianisme,tingkah laku penyertaanoleh pemimpinbolehmeningkatkanjangkaanbahawausahaakanmembawakepadanatijahyangdikehendaki.Orangautoritarianismebergantungkepadatandasaran(cues) luaran untuk mendapatkanpenegasantentanghasil yangdiperolehi. Apabila pemimpin bertindak secarapenyertaantermasukmerundingi orangbawah,dia memberikanmerekakeyakinanbahawajangkaanakanmembawakepadanatijah yangdikehendaki.

Kesaninteraksi kedua-duapembolehubahyangsamakepadadayapula adalah negatif. Didapati bagi merekayang tinggi autorita-rianismenya,tingkahlaku penyertaanolehpemimpinboleh merendahkandayaiaitujangkaanbahawausahaakanmembawakepadaprestasiyangdikehendaki.Kenapakesanberbezaberlakukepadamotivasi danjangkaandi satupihakdandayadi satupihak lagi? Ini bolehdiperhatikandenganmengesanperbezaanasasantarakedua-duajenispembolehubahmi. Perbezaanutamaantarakedua-duakumpulan pembolehubahmiialahdayamerupakanalatataumengandunginilai alatan(instrumental)kepadapencapaianprestasi iaitu setakatmanausahadiamati sebagaiboleh membawakepadaprestasi. Denganmengambilbahagiandalamkeputusaniaitu faedahyangdiperolehidaripadatingkah laku penyertaanoleh pemimpin, orangbawah yang rendah autoritarianismenyadapatmelihat maklum balas daripadakerja-kerjamereka; dengan itumengetahuibahawausahayang sedangdilakukan membawakepadaprestasi. Di dalamdaya, jangkaanyangterlibat ialahjangkaantentangprestasi. Sebaliknya,dalam jangkaandan motivasi,jangkaanyangterlibat ialahhasil ataunatijah yang belumbolehkelihatansemasatugasdijalankan walaupunjika pemimpin menggunakantingkah lakupenyertaan. Dengankata lain, seseorangmengetahuisama adadiasedangberjayamelaksanakanprestasinyaatautidak tetapi orang yangsamatidak mengetahuisamaadaapabilaprestasinyaberhasilkelak diaakanpasti mendapatganjaranyang dikehendakinya.Jadi, bagi yangrendahautoritarianismenya,penyertaanbolehmerendahkanjangkaandanmotivasi tetapi meningkatkandaya.

245


KesanKepimpinanSokongan

Kepimpinan sokonganmempunyaihubungansecaralangsungyangsignifikan denganjangkaan,daya, motivasi pengikut,kepuasankerjadan prestasi.Tingkah laku kepimpinan sokonganmempunyaikuasarujukan (Yukl, 1971). Di antarapembolehubah-pembolehubahterikatyangmendapatkesanterpentingtingkah laku sokonganialahkepuasankerjadiikuti olehmotivasi.Kesankepadaprestasiagakkecil tetapimasihsignifikan. Dapatankajianmi bahawaterdapathubunganlangsungantaratingkah laku sokongandengankepuasankerja menyokongkuatkeputusankajianFry et a!. (1986)yang mendapatitimbangrasasecaralangsungmempengaruhikepuasaniaitu keputusanyang menolakhipotesistentangkesanpenyederhanapergantungankepadahubunganantaratimbang rasadengankepuasan.

Namunbegitu,sungguhpunyang ditunjukkandi sini ialah hubunganlangsungkepimpinansokongandengankriteria, tingkah laku sokonganmi tidaklahberlakudalamvakumkeranasepertiyang telahditunjukkandi atas, tingkah laku mm terjadi hasil daripadahubunganpemimpin-pengikutyangbaik,bilangananggotayangkecil dan pergantungantugasyangtinggi. Keputusanmi menyokongkajianStinsondanJohnson(1975)yang mendapatihubunganantara timbang rasa dengansemuapembolehubahkepuasandisederhanakanolehstruktur tugas.Sementaraitu Sheridaneta!. (1975)mendapatitingkah laku sokonganberhubungdengankepuasankeranaberpeluangnaik pangkatdankepuasankepadapenyeliaansahajadi kalanganoperatormesin.

Bahawatingkah laku sokonganlebih berhubungdengankepuasankerjaadalahkeputusanyangkerapdiramalkankeranasikapramah-tamahdanmengambilberattentangkeperluanpengikutsudahtentulahbolehmemberikepuasankerjakepadaparapengikut. Yukl (1971)menyorotkajianyangmembuktikanhubungantimbangrasadengankepuasandanmendapatidaripadatujuh kajian, lima menunjukkanhubunganpositifyang kuat. Dua lagi kajian menunjukkanhubungangaris berkelok(curvilinear) antaratimbang rasadengandua lagi ukuran yangmencerminkankepuaanorangbawahiaitu kadarpusingganti (turnover)dankeluh kesah(grievences).

Kajian-kajianlalu menunjukkanbahawadalamkebanyakansituasi,pemimpinyangbertingkahlaku timbangrasaakanmemiliki orangbawahyangberpuashati. Faktoryangberoperasidi sebalikhal mi bolehdmrujukkepadamodelketakselarasan(discrepency).Dalammodelmi kepuasandilihat sebagaifungsi kepadaperbezaanantarakesukaanataukeutamaan

246


seseorangdenganpengalamansebenar.Semakinkurangketakselarasanmakasemakinbesarkepuasan.Jadi, kepuasanorangbawah padapemimpin adalahfungsi kepadaketakselarasanantaratingkah lakusebenarpemimpindengankeutamaantingkah laku dalam pandanganorangbawahyangpuladitentukanolehpersonalitidansituasi. Menurut

Yukl (1971),orang bawahbiasanyalebih mengutamakantimbangrasadankeutamaanmi menghasilkanhubunganpositif antaratimbangrasadengankepuasan.Olehkeranatimbangrasaadalahsebahagiandaripadatingkah laku sokongan,peneranganyangsamabolehdigunakanuntukmenerangkandapatandalamkajian mi.

Motivasi sebagaiPence!ah

Hakikat bahawatingkah laku sokonganberhubungsecaralangsungdengankepuasandan prestasi tidaklah menafikan perananmotivasisebagaipembolehubahpencelahsepertihipotesisyangditarik daripadateori laluan-matlamat(House & Mitchell, 1974). Keputusanmimenyokong penemuan Jermier dan Berkes (1979) yang mendapatitingkah laku sokonganoleh pemimpin merupakanperamalterpentingkepadakepuasandan komitmen terhadaporganisasi;cuma di dalamkajianmi didapatikesankepadakomitmenberlakusecaratidak langsungmelalui motivasi. Jermier dan Berkes(1979) menunjukkankesanmiberlakuterutamadi bawahkebolehubahantugasyangrendah.Di dalamkajian mi didapati tingkah laku sokonganadalah hasil daripadapergantungantugas yang tinggi iaitu apabilaadasalingpergantungantugasyang tinggi, pemimpinbertingkahlaku dengancaramenyokongdan tingkah laku itu pula membawakepadakepuasankerja. Oleh itukeputusanmi selaridenganJermeirdan Berkes(1979)keranatingkahlaku sokonganitu berlakudalam keadaanpergantungantinggi yangmemerlukanpenyelarasandan perhatiandaripadapemimpin untukmengurangkanhalanganyangmengecewakan.Sepertiyangdisarankanoleh teori laluan-matlamat,apabilaorangbawahmenghadapitugasyangtertekan, membosan dan menjemukan, berbahaya,mengecewadan talcmenyelesakan,pemimpinboleh membuatprestasimenjadi lebih selesadenganbertindaksecaratimbangrasadanmenyokongdan,denganitu,meminimumkanaspeknegatifpersekitarankerja.

Keputusankajian mi menunjukkantingkah laku sokonganjugamenjadi peramalterbaikkepadamotivasiberbandingdenganlain-lainpembolehubahyang terdapatdalammodel yangmeramalkanmotivasi.Maknanya,sokongan,melalui hujah yang samabagi kepuasankerja,

247


bolehmeningkatkanmotivasi.Motivasi pulamempunyaihubunganyangsignmfikan dengankepuasankerja, komitmen kepadaorganisasidanprestasi.Tingkahlaku sokonganyang berhubungterusdengankepuasankerjadanprestasijuga berhubungdengankedua-duapembolehubahitumelalui motivasi. Kira-kira 30% daripadakesansokongankepadakepuasankerjadibawamelalui motivasi. Sungguhpunsokongantidakberhubungsecaraterus dengankomitmenterhadaporganisasitetapimotivasidankepuasandidapatimenjadipencelahyangmembawakesansokongankepadapembolehubah-pembolehubahitu kerana36.4%daripadahubungankeseluruhantingkahlaku sokongandengankomitmenterjadi melalui motivasi dan 52.7% pula melalui kepuasankerja.Pendeknya,kepimpinansokonganbegitu penting kepadasubjekkajianmi sehinggaia bukansahajabolehmemberikankesanlangsungkepadakepuasan,prestasidanmotivasi tetapijuga kesantak langsungkepadakepuasan,prestasidankomitmen melalui motivasi dankepadakomitmenjuga melalui kepuasankerja.

Keputusanmi sekaligusmenyokongperananmotivasi sebagaipencelahkepadahubunganantaratingkah laku sokongandengankritenakeberkesanankepimpinan. mnm sesuaidengansarananteori laluan-matlamat(House,1971) bahawafungsi motivasipemimpinialah untukmeningkatkanvalenskasarpositif yang berkaitandenganpencapaianmatlamatkerjadanmeningkatkanvalenskasarpositif yang dikaitkandenganlaluanuntukmencapaimatlamatkerja. Pemimpindalamkajianmi melalui tingkah laku sokongan,boleh meningkatkanmotivasi yangseterusnyaboleh memberi kepuasan,prestasidan komitmen kepadaorganisasi.

Fungsi pencelahyangwujud padamotivasimi tidak pula terjadipadadua lagi ukuran yangdiambil daripadateori jangkaanmotivasi(Lawler mim & Suttle,1973)iaitu jangkaanusaha-natijah(jangkaan)danjangkaanusaha-prestasi(daya) walaupunkedua-duanyaberhubungansecarasignifikan dengantingkah laku sokongan.Dengankata lain,tingkah laku sokongantidak memberikesankepadakriteria melaluikedua-duapembolehubahmi. Adakemungkinanukuranmi tidak sebaikukuranmotivasi iaitu { (E— P) ~[(P —* O)(V)j I yang mengandungikedua-duajangkaandandayadandiberatipulaoleh valens. Kegagalankedua-duapembolehubahmi menjadi pencelahmembolehkankedua-duanyadihapuskandaripadagambarrajahlaluan yangdibina.

Selain menjadi pencelahkepadahubunganantaratingkah lakusokongandengankriteria, motivasi juga menjadi pencelahkepadahubunganantaratingkah laku penyertaandenganprestasiiaitu sebanyak

248


5.52% daripadakesanpenyertaandisampaikanmelalui motivasi.Sebaliknya,tidak adakesantak langsungtingkahlaku penyertaanmelaluimotivasi kepadakepuasankerja dan komitmen kepadaorganisasi.Motivasi hanya menjadi pencelahkepadatingkah laku mi denganprestasi.

Model Kepimpmnan Guru dan Tentera

MenurutLang(1972),kajianperbandinganberasaskandatayang serupatentang ketenteraandan lain-lain jenis organisasikebanyakannyamenekankanpersamaansedangkanketaklarasan(discrimination) antarapersekitarantenteradenganawamnampakjelas apabilaketenteraandilihat olehrekrut-rekrutbaru(khususnyayangdikerahtenaga),sebagaisuatuperkhidmatanyangmembawakepadadeprivasistatusyangteruk.Pandanganmi mewajarkananalisisberasinganterhadapmodel guru dantenterakeranaia menunjukkaninstitusiataupekerjaanitu sendiri bolehmenjadipenyederhanakepadabentukmodel peranankepimpinanyangdihasilkan.

Oleh keranarasionalkepadahubunganyang signifikan antarapembolehubahtelah dikemukakandalammembincangkanmodel lebihkenalpastiyangsamasepertidi atas,rasionalitu tidak lagi diulangi disini kecualijika terdapathubunganbaruyang tidakWujud dalammodelsemuasampelyang telahdibincangkandi atas.Tujuanutamabahagianmi ialah untuk menunjukkanpersamaandanperbezaanantaramodeldalamdua latar yangberbeza.

Perbezaanantara Dua Model

LPC,pergantungantugasdan tingkah laku pemimpin.Perbezaanyangpalingketaraantaramodel dalamlatar guru denganmodel dalamlatartentera ialah daripadasegi perananinteraksi antara LPC denganpergantungantugas. Sepertiyang telah dijelaskandalamperbincanganbagisemuasampel,LPC berinteraksidenganpergantungantugassecaranegatifuntukmemberikesankepadakepimpinanmengarah.Keputusanbagi model guru menjelaskanbahawakesansedemikiansebenamyahanyaberlalcu dalamlatar perguruansahaja.Dengankata lain, hanyaguru besar (tidak sarjandalam tentera)yang rendah LPCnyamengamalkankemmpmnanmengarahdalamkeadaanpergantungantugasyang tinggi. Keputusanbagi model kemmpmnandalam tenteraamatberbezasekali.Di sini LPC berinteraksidenganpergantungantugasuntuk

249


memberikesannegatif, bukan kepadatingkah laku mengarah,tetapikepadatingkah laku sokongan.Sarjantinggi LPCnyayang bertugasdalampersekitarantinggi pergantungancenderungbertingkahlaku secaramenyokong.

Keputusanyang menarik mi memperlihatkanduakemungkmnan.Pertama,ia mungkinmenggambarkancarapemimpinmenghadapitabiitugasdanpersekitaranorganisasiyang dominandalammasing-masingorganisasi.McKague(1970)bersetujubahawastrukturtugasguru adalahrendahdanpergantungantugasnyaterbatasdan terhad. Pergantungantugasdalamlatarperguruanmungkinmempunyaimaknayangberbezadaripadapergantungantugasdalamlatartentera.Tingkahlaku mengarahpula bukanlahbudayadalam latarguru keranakajian seperti Halpin(1955b)menunjukkanpentadbiranpendidikanengganmendayautamakanstrukturdalaminteraksimerekadengankelompok. Dalammenghadapitabii persekitaranorganisasi yang struktur hierarkinya tidakmementingkanhubungankuasaantarapemimpin denganpengikut,semakinrendahLPC guru besarmakasemakintinggi tingkah lakumengarahnya.Maknanyatingkah laku mengarah,yang tidak menjadibudayaorganisasi,muncul apabilaLPC rendah.Keputusanmimenyokongteori sumberkognitif (Fiedler & Garcia, 1987) yangmenghipotesiskanbahawajika LPC pemimpin rendah dan kawalansituasijuga rendahmakapemimpin akanbersifatmengarah.

Dalamlatar tentera,lebih banyaktugas yang salingbergantung.Dengantekanankepadaautoritiberhierarkidalamtentera(Lang, 1972),tingkah laku yanglebih dominantentulahtingkah laku mengarah.Jaditingkah laku mengarahmenjadi budayaorganisasisedangkantingkahlaku sokongantidak menjadiamalantradisinya.Tingkah laku yangtidakmenjadi budayami akanhanyadilaksanakanrendahdalam keadaanpergantungantugasrendah.Keputusanmi tidak sepertiyang disarankanoleh teori sumberkognitif yang menganggappemimpinLPC-tinggiyangberadadalam situasi tinggi kawalanakanbertingkah laku mengarah.Sokongan kepadateon tersebuthanya terdapatdalammodel bagi latarguru. Keputusanmi menunjukkanhanyabagi mencapaitingkah lakuyang tidak dominandalaminstitusiberkenaansahaja,LPC berinteraksidenganpergantungantugas untuk menghasilkantingkah lakukepimpinan.Interaksimi tidak beroperasijika tingkah laku berkenaansudahdominandalamorganisasiberkenaan.

Kemungkinankeduakenapakeputusanberbezami diperolehiialahkeranapergantungantugasdalamlatarguru danlatar tenterabarangkaliberbezatabii dankesannya.Pergantungantugas mungkin membawa

250


maknayangberbezakepadakedua-dualatar. Dalamlatar guru,gurubesarmenghadapikelompokbertindakbersamatetapi tidakberinteraksidalam melaksanakantugas itu (mi adalahtabii pengajaranyangmemerlukanguru-guruberkerjabersendiriandalambilik-bilik darjahdantidak bersamaguru-gurulain) menjadikankawalangurubesarrendah.Akibatnya,sesuaidengansarananFiedlerdanGarcia(1987),pemimpinakanbertingkahlaku dengancaramengarah.Pergantungantugasdalamtenterapulamungkinbermaknasituasikawalantinggi (bukankawalanrendah sepertiyang ditafsirkan dalam kajian mi). Kawalan tinggimenyediakanpemimpin dengansatu keadaanapabiladia merasadiaakandapatmengawalapayangdikehendakinya.Dalamkeadaanbegitupemimpintidak perlubimbangtentangperlaksanaantugaskelompoknya.Walaupuntugasmungkmnsalingbergantungpemimpinbolehmendapatjaminanbahawatugasyangditetapkanakandilaksanakankeranaadanyadisiplin yang berhierarkiitu. Teori FiedlerdanGarcia(1987)menegaskanbahawadalamkawalantinggi sepertimi pemimpintidak bertingkahlakumengarah.Salahsatutingkah laku yang bukanmengarahialahtingkahlaku sokongan.Oleh sebabitu pemimpinLPC-tinggiyang melaksanakantugasyang tidak bergantung(dalamtentera)bertingkahlaku sokongan.Lebih daripadapemimpin LPC-rendah.

Kesantingkah laku mengarah. Perbezaankeduayangjugacukupketaraantaramodel kepimpinandalamlatar tenteradenganlatar guruialahdan segiperanantingkahlaku mengarahatauinstrumental.Tingkahlaku kepimpinanmi memainkanperananpentingdalamperguruantetapitmdaklah begitu penting dalam tenterauntuk mempengaruhihasilkepimpinan.Bagi latarguru, kepimpinan mengarahdidapati secarasignifikan berhubungnegatifdenganprestasipengikut. mni bermaknajika guru besarbertingkahlaku mengarah,prestasiguru akanmerosot.Sebaliknyakepimpinanmi pula berhubungpositif dengankomitmen,motivasi, jangkaandan daya. mi bermaknabahawakepimpinanmengarahboleh meningkatkankriteria itu.

Keputusanmi menunjukkantmngkahlaku mengarahsesuaibagihasilyang bersifatpsikologi atauemosi tetapi tidak bagi hasil yang bolehdilihat dalam bentuk kerja. Tabii tugas guru (iaitu mengajaryangseharusnyamempunyaiautonomi daripadagangguanluar) mungkinmenyebabkanmerekatidak sukacampurtanganluardalamtugas.Olehkeranaitu prestasiakanmenurunjika diarahtetapidalamhal motivasidan komitmen, kepimpinansedemikianmemberikesanpositif keranadenganmengarahpemimpin membangkitkanperasaanmenyebabkanguru (yangsebahagiandanipadakerjanyaterpisahdaripadaguru besar)

251


merasaterikatdanterangsanguntuk melaksanakankerja.KeputusanmisamasepertikeputusanLuthanseta!. (1987)yangmendapatikomitmenparapekerjakepadaorganisasisemakinmeningkatjika parapemimpinsemakinmenstrukturkansituasi. PenemuanLuthans, et a!. (1987)nampaknyadisokongdalamorganisasiyangbertindakbersamasahajasepertiguru.

Kepimpinanmengarahtidak pentingdalamtentera. Tingkahlakumi hanyamemberikesanpositif secaralangsungkepadamotivasipengikut.Kesaninteraksi tingkah laku mi denganautoritarianismepengikut (yanglebih kuat daripadakesanlangsungnya)menunjukkanbahawakesanbaik tingkah laku mengarahitu pun terjadi bagi orangyangrendahautoritarianismenyasahaja.Nampaknya,penegasanteoriautoritarianismetentang sifat muaandan kepatuhanorangyangautoritariankepadapemimpinyang kuathanyabenardalamorganisasiyangmementingkanhierarki kuasayangkuatjugadanbukannyadalamsemuaorganisasi.Kepimpinanmengarahbolehmeningkatkanmotivasidalam tentera di kalanganorang yangrendah autoritarianismenyasedangkandalamlatar guru tidak mengiraautoritarianismemereka.

Persoalannyadi sini ialah mengapakepimpinanmengarahlebihpenting dalam latar guru daripadadalam latar tentera?Lagi sekali,tingkah laku yang dominan dalam organisasinampaknyabukanlahtingkah laku yang digemari. Schriesheimdan Schriesheim(1980)mencadangkanbahawadalamoraganiasiyangsangatbersifatbirokratikdan formal (di manaterdapathuaraianfungsi yang jelas danproseduryangbakudi semuaarasorganisasi)orangbawahmungkmnmempunyaipersepsiyang jelas tentang din merekaserta perananyang bolehdimainkan walaupunapabilastruktur tugas rendah.mi menyebabkanpendayautamaanstruktur tidak perlu. Keadaanyang dihuraikanolehSchriesheimdanSchriesheim(1980)mi benarbagi tentera.Olehsebabitu tingkah laku mengarahtidak perlu kepadalatar tenterakecualibagimeningkatkanmotivasi orang yang rendah autoritarianismenya.PenemuanDessler(House& Dessler,1974) tentangkegemaranorangyang autoritarianismekepadatingkah laku instrumental(mengarah)mungkin benar bagi organisasibiasayang di dalamnyaterdapatkepelbagaiandalamsifat autoritanianisme.Dalamkelompoktenterayangmempunyaiakalbudi tenteradenganautonitarianismedengansalahsatusifatnya (Abrahamsson,1972), nampaknyatingkah laku itu lebihdigemarioleh orangyangrendahautoritarianismenya.

PerananLPC. PerbezaanketigaberhubungdenganperananLPC.Gayakepimpinanmi nampaknyamempunyaiperanandalamlatar guru

252


iaitu semakin tinggi LPC pemimpin, makasemakin tinggi prestasipengikut. Walau bagaimanapungayami tidak berperanandalam latartentera.McKague(1970)melaporkankajianMcNamerdi kalanganguru-guru besarsekolahrendahyangmendapatiguru-gurubesaryangLPC-rendahadalahlebih berorientasitugasdaripadayangtinggi LPCnyadanmereka mementingkanhal-hal pengajarandalam masyarakatguru.Merekajuga memberitahukaedahmengajar,kerapmengganggukelasdanlebih kerapmelawatkelas.Campurtanganberlebihandalamtugasguruyang sepatutnyabersifatautonomisepertimi mungkinmenyebabkanLPC-tinggi lebih digemari dan, denganitu, meningkatkanprestasi.Menurut McKague (1970), guru besaryang tinggi LPC kurang aktifmenyeliadalam hal kawalan langsungdan penglibatanstaf dalampembuatankeputusan.mi menjadikanLPC lebih sesuaiuntukmengekalkanprestasiguru. Keputusanyangsamatidak ditemuidalamlatar tentera.

Peranan tingkah laku penyertaan. Keempat,kepimpinanpenyertaantidak adaapa-apaperanandalam latar guru. mni mungkinkeranaperkarayang perlu diajar sudahtermaktubdalam sukatanpelajarandi sekolah.Di sekolahjuga,tidakbanyakkeputusanbaruperludibuat setiap hani yang memerlukanpenglibatanorangbawah.Tugasguruboleh dikatakanbersifatrutin. Organisasisekolahtidaklah lincahperubahannyasepertiorganisasitentera.Oleh sebabitu kepimpinanpenyertaantidak adahubungannyadenganmana-manahasil kepimpinandalamlatarguru.

Latar tenteramempunyairangkaianyang jelas antarabilangananggotadengantingkah laku penyertaandan seterusnyamotivasipengikut. Semakinsedikit bilangananggotadalam kelompok kerja,semakinbesarkemungkinanuntukpemimpinbertingkahlaku penyertaandan tingkah laku sedemikianboleh meningkatkanmotivasi. Bahawabilanganyangkecil boleh membuatpemimpindalamtenterabertingkahlaku secarapenyertaanmempunyairasionalyangcukupketara. Denganbilanganyang sedikit,hubunganmenjadi lebih peribadidansetiaporangdikenali lebih rapat. mi membolehkanpemimpin merundingi setiapanggota dalammembuatkeputusan.

Seterusnyakepimpinan mi pula boleh meningkatkanmotivasipengikutdalamlatartenterakeranadalamketenteraan(yangberhierarkiyang peluanguntuk dirundingi amatjauh), sebarangtingkah lakupenyertaanolehpemimpinboleh menimbulkankebanggaananggotadan,denganitu, meningkatkanmotivasi,dayadanjangkaan.Tambahanpula,berbandingdenganlatar guru,organisasitenteralebih lincah sehingga

253


banyakkeputusanbanumestidibuatsetiaphan.Jikapemimpinbertindakmengajakorang bawah ikut sertadalam pembuatankeputusan,makamotivasi mereka akanmeningkat.Tingkah laku penyertaanmi pulaberinteraksidenganautoritarianismepengikut untuk memberikesankepadamotivasi. mi sesuaidengansarananYukl (1971)bahawaaraskesukaankepadapemusatankeputusaniaitu keinginanuntukmenyertaipembuatankeputusanmungkinsebahagiannyaditentukanoleh dua tretpersonaliti iaitu autoritarianismedan keperluanperdampingan.Yangpertamadibuktikan dalam kajian mi. Yukl (1971) sendiri tidakmenunjukkanarahnyaiaitu samaadaorangyangautoritananyanglebihsukakepadapenyertaanatausebaliknyatetapi kajian mi menunjukkanorangyang tinggi autoritarianismesenangdenganpenyertaan.

Kesankepadaprestasi. Perbezaankelimaantaramodelkepimpinanbagi latargurudenganmodelbagi latartenteraadalahberhubungdenganprestasi. Prestasidalam tentera tidak berhubungdenganmana-manapembolehubahkepimpinan ataumana-manapembolehubahyangmendahuluinya.Prestasiterpisahdaripadamodel seluruhnyakecualimelalui hubungannyadenganhubunganpemimpin-pengikut.Di dalamlatargurusebaliknya,prestasibukansahajaberhubungterusdenganLPCsepertiyangtelah diterangkanterlebih dahulu tetapi juga dengankepimpinanmengarahdan motivasi pengikut. Faktor yang mungkinberoperasidi sini ialah tabii hasilkerjayangberbezaantaragurudengantentera. Hasil kerjaguru walaupunsecarakasarnyabolehdigolongkansebagaihasil yang tidak dapatdilihat (samasepertitentera),dapatpuladirasaisecarasubjektifoleh gurudandiperhatisecaraobjektif olehgurubesardalamjangkapanjangkeranahasil kerjaguru bolehmengambilbentukperubahandalamkemahiranguruyangpula dapatditunjukkanmelalui prestasimurid dalam peperiksaanatau lain-lain penilaianpencapaian.Kebanyakanguru bertanggungjawabbagi matapelajarantertentu ataukelas tertentusehinggamerekadapatmenyaksikanperubahanmurid.

Bagi tentera,hasil kerja juga tergolongsebagaihasil yang tidaknampaktetapilebih daripadaitu, hasilkerjamerekatidak dapatdidakwasebagaimilik individu. Tugasdalamtenterabersifatkelompok.Kejayaanmisi sesuatukelompokadalahhasil usahabersama.Perananindividusukardipisah-pisahkan.Oleh sebabitu prestasiperseorangansukardiatnibusikankepadaindividu. Ukuranprestasimi menjadilebih berbezaapabiladiperhatikanbahawadalam keadaanaman tentera tidakmenjalankanfungsi utamayang menyebabkania diwujudkan iaituberperang.Dalamkeadaanbegini,tujuan utamaorganisasitenteraialah

254


untuk melatih dan beradadalam keadaansiap sediakalau-kalaupeperanganmeletus(Tumey& Cohen,1978). Oleh sebabitu tidak adalu-iteria keberkesananyangterakhir(ultimate) iaitu memenangiataukalahdalam peperanganpadamasa aman. Kedua-duahujah mi mungkinmenjadikanprestasitidak berhubungandenganlain-lain pembolehubahdalamlatar tenteraseperti yang didapati dalamlatar guru.

Persamaanantara Dua Model

Yang disebut di atas ialah perbezaan-perbezaanyang ketara. Padaumumnyakedua-duamodeldalamtenteradanlatargurumemiliki banyakpersamaantetapi persamaanyangpaling ketaraialah dan segi peranankepimpinansokongan.Dalam kedua-dualatar, tingkah laku mi amatkuat berhubungandengankepuasankerja. Dalamkedua-dualatarjugatingkah laku mi akandiperlihatkanoleh pemimpmnjika hubungannyadenganorangbawah adalahbaik. Keputusanmi sesuaidengankajianDobbinsdanZaccaro(1986)yang mendapatitimbangrasa(di sampingpendayautamaanstruktur) berkait dengankepuasandalam kelompokyang jelekit berbandingdengankelompok yang tidak jelekit. HujahDobbinsdanZaccaro (1986) boleh dipakai di sini. Dalam kelompokyang baik hubunganpemimpin-pengikutnya,tingkah laku sokongandiamati sebagaiikhlas danjujur tetapi dalamkelompokyang tidak baikhubunganpemimpin-pengikutnya,tingkah laku itu dilihat sebagaimanipulatifdantalcjujur. Oleh sebabitu tingkah laku menyokongbolehmeningkatkankepuasankerja iaitu apabilatingkah laku sokonganituterhasildaripadahubunganpemimpin-pengikutyangbaik. Keputusanmi juga sama dengankeputusanal-Gattan(1986) yang mendapatiperkaitanyang signifikan antaratingkahlaku sokongandengankepuasankerjawalaupundalambudayayangberbeza.

Kajian mi mengukuhkankenyataanBlumberg(1968) bahawajikapenyeliaboleh, melalui tingkah laku merekadenganguru, menciptahubunganyangmenyokong,adakemungkinanbahawakontak denganpenyelia akandiamati guru sebagaibersifatproduktif danmembantudan mi akhimya,akandipindahkankepadatingkah laku bilik darjahyang lebih produktif oleh guru-guru. Keadaanyang samatelahditunjukkanolehkajianmi sebagaiberlakudalamtentera.Tingkahlakusokongantidakmemilih latar. Peranaimyadiperlukandalamtempatyangberbeza.

Persamaanperanantingkah laku sokonganantaradua latarmimungkinjugamencerminkanpersonalitimasyarakatMalaysia (terutama

255


sekali masyarakatMelayu), yang dikaji yang lebih mementingkanlayanan lemah lembut danpersahabatanakibat sifat kepatuhanyangtinggi (ChandraMuzafar(1979). Layanansepertimi bolehmenimbullcanrasakepuasandalamkerja. Dalamhal mi, adasedikit sahajaperbezaanantaralatar guru dengantentera.Jikadalamlatar tenteratingkah lakusokonganhanyamenerangkankepuasankerja, dalamlatargurutingkahlaku mi juga berhubungandenganmotivasi pengikut.

Inilah beberapapersamaandan perbezaanpenting antaramodelkepimpinandalamlatargurudengandalamlatartentera. Padaumumnyamodel-modelmi mengandungiunsur-unsuryangsamatetapiberbezanyaperananbeberapapembolehubahpentingmungkinmenerangkankenapakeputusan-keputusanberkonflik tentangpembolehubah-pembolehubahitu ditemui dalam kajian-kajian lepas yang tidak menunjukkanperbandinganantarajenis organisasiatau institusi yang jauh berbezasepertiguru dengantenterayangdikaji dalamkajian mi.

256

BAB7

KESIMPULAN

DalamBabv telah dibincangkankeputusanyangdiperolehidalamkajianmi denganmengemukakankemungkinankenapakeputusansedemikiandiperolehi. Bab mi bertujuanmeringkasdan merumuskankeputusanpentingkajianmi sambil mengemukakanimplikasi daripadakeputusansedemikianitu terhadapamalandanteori kepimpinandalamlataryangdikaji. Di sampingitu, bab mi juga mengemukakanmasalahdanketerbatasankajian mi.

Kajianmi cubamemperlihatkanfaktor-faktorwujudulu(ataupunca)sertakesantingkah laku kepemimpinankepadapembolehubah-pembolehubahyangdaripadasegi kronologi sebab- akibatnyadatangterkemudiandaripadatingkah-tingkahlaku itu. mi diuji dalamsammodelyang menggabungkanpembolehubah-pembolehubahyang ditarikdaripadateori kontingensi Fiedler (1967) dan teori laluan-matlamat(House, 1971; 1973).

Kajian telahdijalankandi kalangan273 orangguru dan53 buahsekolah dan207 orang anggotatenteradan 51 unit kecil tentera.Disampingsubjektersebutterdapatpula53 oranggurubesardan51 orangsarjanmenjadi sampelselari dalam kajian mi. Mereka ialah parapemimpinyangdiminta membenmakiumat tentangorangbawahdansekaligusmenjadiobjekamatanolehorangbawahmereka.Bagisetiapunit yangdipimpin oleh guru besaratausarjan,antara5—7 orangguru!anggotatenteratelah dipilih sebagaitidak begitu ketarakecuali bagimaksudpemilihan kakitangankeranasebagaiorientasipersonalitipersonaliti, LPC tidaklah boleh diubah-ubahuntuk memadankannyadengankehendakorganisasi.Usahauntuk mengubahsituasi supayasesuaidenganLPC pulabukanlahmudahkeranamelibatkanperubahanorganisasi,tetapi mi tidak bermaknakonsepyang disarankanolehFiedler

257


(1967)mi hamsdiabaikan.Penemuankajianmi sepertiyang dilaporkandalamBahagianV, Bab 4 membukaruangbaruuntuk berfikir tentangperananLPC.

Model Kepimpinan

Analisis laluan dalam Bab 4 menunjukkanLPC berinteraksidenganpergantungantugasuntukmenerangkantingkahlaku kepimpinan.Bagisemuasampel,LPC berinteraksidenganpergantungantugas untukmenghasilkantingkah laku mengarah.Dalam tugas yang bergantungkepadaorang lain atauunit lain, semakinrendahLPC makasemakinpemimpincenderungbertingkahlaku mengarah.Keputusanmi jugalahyang diperolehi bagi sampelguru sahaja;menunjukkanhanyabagiorganisasiberbentuksekolahsahaja,pemimpinLPC-rendahcenderungbertingkah laku mengarahdalam keadaantugas saling bergantung.Keputusanyang cukupberbezadiperolehidalamtentera.LPC tidak pulaberperanandalamtingkah laku mengarahtetapisebaliknya,berhubungdengantingkah laku sokonganterutamasekali apabilakelompokmelaksanakankerjayang salingbergantungan.

Keputusanmi merupakansumbanganpenting kajian mi untukmemahamifaktorwujudulukepadatingkahlaku kepimpinandi sampingmemberimaknakepadaLPC yangkurangdiketahuicarahubungannyadenganprestasi. Apakahmekanismeyangadadi sebalikLPC sehinggamembolehkannyamempengaruhikriteriadalamteori kontingensisukarditerangkankeranaLPC hanyalahorientasipersonaliti. Kajian mimembantumembukarahsiami denganmenunjukkanbahawaorientasipersonalitimi haruslahdihipotesiskansebagaiberhubungterlebihdahuludengantmngkah laku kepimpinan,bukan secaraterus tetapi secarainteraksi denganpembolehubah-pembolehubahsituasi, sebelummengenakankesannya,secaratidak langsung melalui tingkah laku,kepada lain-lain kriteria keberkesanankepimpinan.Kajian mi hanyamenunjukkansatusahajapembolehubahsituasiyang berinteraksidenganLPC iaitu pergantungantugas tetapi pemboleh-pembolehsituasi yanglain,jika dimanipulasisebaiknyaataudengancarayang berbezamungkinmenunjukkankeputusanyang sama.Pengkaji-pengkajiakandatangmungkinbenninatmelakukañin Teori baruyang sedangmencari arahsepertiteori sumber kognitif (Fiedler & Garcia, 1987) mungkinmemperolehimanfaatdaripadapenemuanmi.

Satu lagi keputusanpenting yang ditemui dalam kajian miberhubungdenganperanantret pengmkut (dalam kes di sini

258

KESIMPULAN

autoritarianisme)sebagaipenyederhanakepadahubunganantaratingkahlaku pemimpin denganpembolehubahmotivasi yang di dalam kajianmi dilayani sebagaipencelah.Di antaraketiga-tigatingkah laku, hanyakepimpinanpenyertaanberinteraksidenganautoritarianismeuntukmempengaruhikriteria. Kesimpulanbolehdibuat bahawajika pemimpinbertingkahlaku secarapenyertaandi kalanganorangbawahyangtinggiautoritarianismenya,terutamadalamlatartentera,ia akanmeningkatkanmotivasimereka.Sungguhpunkeputusanyang samatidak ditemuidalamlatar guru, adanyahubungansedemikiandalam analisis bagi semuasampel menunjukkantret mi merupakanfaktor penting yang harusdiambil kira oleh model-modelkepimpinanuntuk meramalkankriteria.

Teori laluan-matlamatmengakuikepentmngantret mnm denganmenyarankannyasebagaipembolehubahpenyederhanakepadatingkahlaku bersamadenganpembolehubahsituasi terutamayang berkamtandengantugas. Walaupun begitu kajian mi menyarankansupayapembolehubahberkaitandengantugas menjadi penyederhanakepadahubunganLPCdengantingkahlaku sementaraautoritarianismesendiriankekalsebagaipenyederhanakepadahubunganantaratingkahlaku denganpembolehubahpencelahatau kriteria keberkesanankepimpinan.Autoritarianismeadalahciri pengikut. Oleh sebabitu ma bolehmenentukanpenerimaanpengikut terhadaptingkah laku pemimpin. Iatidak boleh mempengaruhitingkah laku pemimpmnkeranapemimpintidak tahu personaliti pengikut. Tabii tugasdiketahui pemimpin.Pemimpinyangberorientasipersonalititertentu(LPC) akanmemadankanorientasi dirinya dengansituasi tugas untuk melahirkantingkah laku.Oleh sebabitu situasi tugas lebih sesuaidiinteraksikandenganLPC,bukannyatingkah laku. mi dilakukandalam kajian mi dan keputusanmenunjukkanrasionalmi dapatdibuktikan.

Satu-satunyapembolehubahyang bolehberhubungsecarasignifikandengansemuatingkahlaku kepimpinan,walaupuntidak serentakdalamsatu model yang sama,ialah motivasi. Ia berhubungdengantingkahlaku mengarahdalammodel lebih kenal pasti dalam latarguru dantentera,dengantingkahlaku penyertaandalammodel semuasampeldansampeltentera,dandengantingkahlaku sokongandalammodel semuasampeldanmodel bagi latar guru.Di sampingitu, berbandingdenganlain-lain pembolehubahpencelahpula,motivasijuga satu-satunyayangberhubungdengansemuapembolehubahterikat,walaupuntidak serentakdalamsatu model. Ia berhubungdengankomitmen kepadaorganisasidalammodel semuasampel,dengankepuasankerjadalamketiga-tigamodellebih kenalpastidandenganprestasijugadalamketiga-tigamodel.

259


mi meletakkanmotivasisebagaisatu-satunyapembolehubahterbaikuntuk menjadi pembolehubahpencelahdalam model kepimpinan.Pembolehubahpencelahdalamkajian mi diukur dan tidak lagi hanyadiandaikansepertiyangterimplikasidalamteori laluan-matlamat.Olehsebabitu pembolehubah-pembolehubahyangmerupakanhasil kepadatingkahlaku kepimpinandalammodel-modelkepimpinantidaldahsesuaidilayani sebagaisetaraf. Motivasi, yang menjadipembolehubahterikatkepadatingkahlaku menjadipembolehubahbebaspulakepadakepuasankerja yang pula menghasilkankomitmen kepadaorganisasidanseterusnyaprestasi.mi memperlengkapkanmodelsebabakibatberantai-rantaidaripadafaktorwujuduluyangmenghasilkankepimpinankepadahasil terakhir kepimpinan.

Kemampuanpembolehubahmotivasiberhubungdengankesemuapembolehubahyang mendahuluidanyang selepasnyamenunjukkandiantaraketujuh-tujuhukuranpembolehubahjangkaanyang dikemukakanoleh Lawler III & Suttle (1973), motivasimungkinmerupakanukuranterbaikuntukmengukurjangkaanpengikutterhadaphasilusahamereka.Dua lagi pembolehubahdaripadateori jangkaanmotivasi yangdigunakan,iaitujangkaandandaya,berhubungsecarasignifikandengantingkahlaku kepimpinandalamsesetengahkeadaantetapitidak denganlain-lain hasil kepimpinan kecuali dalam model tentera.Pengkaji-pengkaji akandatangmungkin boleh terus menguji kekuatanukuranpembolehubahyangdibentuk secaraberdarabandaripadaukuranjangkaandanvalensmi.

Kajianmi telahdilakukandalamduaorganisasiyang cukupberbezadaripadasegi fungsi dan strukturnya. Tentera berfungsimengatur‘keganasantersusun’ untuk mempertahankankelangsunganhidupanggota-anggotamasyarakatnyasementaraperguruanmenurunkantradisimasyarakatkepadagenerasibaru, juga untuk kelangsunganhidupmasyarakatnya.Perbezaanfungsi danstrukturmi tentulahmenghasilkanperbezaannilai dan iklim organisasiyang ada implikasinya kepadakepimpinan.Kajianmi melakukananalisisterhadapmodelkepimpinanbagi seluruhsampelyangmenggabungkansampelgurudan tenteradisampingmembuatanalisissecaraberasinganbagimasing-masingsampel.Yang pertamaboleh menggambarkankeadaanapabilapersekitaranorganisasidanperbezaannilai yang berakibatdaripadanyatidak diambilkirakeranapenggabunganmembatalkanperbezaanitu. Yangkeduapulabolehmenunjukkankesandaripadaperbezaanorganisasiterhadapmodelkepimpinan.

Keputusanyang diperolehi ternyatamenggambarkanbetapadua

260

KESIMPULAN

organisasimi memerlukandua model kepimpmnanyang berbeza.Didalamlatarguru kepimpinanmengarahbolehmerendahkanprestasi,sertameningkatkanmotivasi dankomitmenkepadaorganisasitetapi di dalamlatartenterakepimpinanmi hanyaboleh meningkatkanmotivasisahaja:Berbezadaripadadalam latar guru, di dalam tentera,kepimpinanmitidak memberikesankepadakritena-knterialain secaralangsungtetapiperlumelalui pembolehubahpencelah.Tingkahlaku yangdidapatisama-samasesuaidalamkedua-duaorganisasiialah sokongan.Daripadasegikriteria kepimpinan pula, rangkaiansebabakibat dalam latar gurumencukupikriteriayang lebih luas.Di dalamtenterakriteiianyabertumpuhanyakepadamotivasi danmotivasilahyangbertindakmenjadipembawakesankepemimpinankepadalain-lain kriteria.

Sebagaikesimpulan,analisislaluanyang dikemukakandalamkajianmi dapatmemperlihatkansatu model yang dipersatukanuntukmenerangkanperananLPC dan tingkah laku keimpinan.Keputusanterpentingyangdiperolehi ialah berhubungandenganinteraksi antaraLPC pemimpin denganpergantungantugas. Kajian mi menjawabsebahagiandaripadasoalanyang kerapditanyatentangcaramanaLPCberhubungandengankriteria. Keputusankeduaberhubungdenganperananautoritarianismepengikut. Tret orangbawahmi didapatiberinteraksidenganpenyertaanuntukmemberikesankepadamotivasi.Keputusanmi bertentangandenganpandanganyang sudahditerimabahawaautoritarian lebih sukadipimpin oleh orang yang autokratik,mengarah,menstruktur,berorientasitugasmanakalaorangequalitarianpula sukadipimpin oleh pemimpin yangdemokrat,bertingkah lakupenyertaan,bertimbangrasa,danberonentasihubungan(Bass,1981).Kajian mi sebaliknyamenunjukkanorangautoritarian menyukaipenyertaansehinggaboleh memberikesankepadamotivasi mereka.Kajianmi jugamemperlihatkankepentingankepimpinansokonganyangmemberikesanlangsungkepadamotivasi.

Kajianyang dilakukanke atasdualatarpekerjaanyangberbezammmempunyaiimplikasi kepadausahameningkatkandayapengeluarandiMalaysia. Oleh keranaukuran-ukuranprestasi,komitmen terhadaporganisasi,kepuasankerja,motivasidandayayangdigunakansebagaipembolehubahterikat dalamkajianmi bolehmenjadiindekskepadadayapengeluaran,keputusan-keputusanyang diperolehi boleh memberipetunjukkepadatingkahlaku dangayakepemimpinanyangsesuaibagimeningkatkandayapengeluaranpekerja-pekarjaMalaysia.Tingkah lakukepimpinanyangnampaknyasesuaidalamsemualatar ialahsokongan.Dalam organisasi-organisasiyang tegarhierarkinyapula tingkah laku

261


penyertaanlebih diperlukan. Parapemimpin di Malaysia di semuapenngkat,pendeknya,perlu bergerakke arahgayayang lebih bersifatkemanusiaan.

Tingkahlaku mengaraholehpemimpindidapatibolehmerendahkanprestasitetapi keputusanmi mungkin hanya mewakili industriperkhidmatansosialyang samadenganlatarperguruan.Kemampuannyauntuk meningkatkanmotivasi dan komitmen terhadaporganisasimenunjukkantingkah laku mi tidak ditolak samasekali oleh pekerja-pekerjaMalaysiadalamsemualatar. Ada kemungkinanbahawacorakkepemimpinanyang sebenarnyadiperlukan oleh pekerja-pekerjaMalaysiauntuk meningkatkandayapengeluaranmerekaialah terbitandaripadaketiga-tigatingkah laku mengarah,penyertaaandansokonganialah tingkah laku yang mungkinmenepatiapayang dinamakanolehSinha(1990)piaraan— tugas(nuturant— task).KepemimpinanMelaluiTeladanyang ingin dijadikan budayakepimpinanMalaysiaseharusnyadiwarnakandengandimensi-dimensitingkah laku mi.

Keterbatasan Kajian

Usahamenyaringkonsepdanpembolehubahdaripadapelbagaiteori danmodelkepimpinanyangberbeza-bezauntukdipadukandalamsatu kajiantentulahbukanpercubaanyang mudah. Halangan-halanganpraktisdaripadasegi pengumpulandata dan kaedahanalisis dan halangan-halanganteoretikal daripadasegi merekabentukkajian supayabolehmenyatukankonsep dan pembolehubahitu pastinyatidak dapatdielakkan. mi adalahsebahagiandaripadamasalahyang dihadapidalammelaksanakankajian mi.

Secaraunggulnya,sampelmestilahdipilih secararambangdaripadaseluruhanggotatenteradanguruyang sedangberkhidmatyangbilanganmasing-masingberjumlahsehingga100 000 orangitu. Begitupun secarapraktiknya, kajian mi tertakiuk kepadakebenaranpihak berkuasadikedua-duaorganisasi. Organisasitenteramisalnya,adalahsensitifdanperlu menjagakerahsiaan.Permohonanpertamauntuk mendapatkankebenaranmenjalankankajianmi ditolak danhanyasetelahdiyakinkanbahawadatayang dikutip tidak lebih daripadasatuusahamenguji teoridanbukannyauntuk mencarikekuranganorganisasi,barulahkeizinandiperolehi. Unit yangdikaji telah ditetapkanolehpihaktenterasendiri.Bagi sampelguru,sungguhpunadakelonggarandalammemilih tempattetapiatassebabpraktikaljuga, iaitu untuk bersesuaiandengantempatkajianbagi tentera,sampelgurudipilih dan satudaerahyang berdekatan,

262

KESIMPULAN

menyebabkansampelgurudalamkajianmi mungkinmewakili sekolah-sekolahdan daerahluar bandarsahaja.

Kajian mi dilakukandi kalanganorangdewasayang sedangbekerjayangjarangterdedahkepadakajian-kajianbersifatpsikologi. Sebahagiandaripadasoalanberhubungdenganhal yangmungkin dianggapkenamengenadenganperibadipemimpinsemertamerekadansesetengahyanglain berhubungdengansikap merekasendiri kepadatugasmereka. Inimungkinmenyebabkanadayang keberatanmenjawabkeranakhuatirakanmenjejaskankedudukanmerekawalaupunberkali-kali diberijaminankerahsiaan.Masalahresponsmengikutkehendaksosial(socialdesirabilityresponse)yangbiasadihadapidalamkajianpsikologi sosialsepertimi mungkinjuga dialami oleh kajian mi.

Secarapraktiknya,kajian-kajianpsikologi lebih mudahdilaksanakandalam bentuk eksperimensupayadengan itu pembolehubah-pembolehubahdapatdimanipulasi,dantidakdiukur dalamkajiantinjauselidik tetapioleh keranaeksperimenmemberidatayang terbatasdankurangrealismeluarannya,kajianperlubergantungkepadatinjau selidiksepertikajian in Namunbegitu apabilakajmanpsikologi dilaksanakansecaratinjau selidikparapengkajiberdepanpula denganmasalahperlumengukurbanyakpembolehubahdenganmenggunakanitem yangbanyakbilangannyasehinggaboleh menjemu dan memenatkanrespondenketikamenjawabnya.Dilemami dihadapikajianin Kajianyang padaperingkat awalnyadirancangkansecaraeksperimenmidilaksanakanjugaakhirnyasecaratinjauselidik. Usahatelahdibuatuntukmeminimumkanitem-item yang digunakan,tetapi mi tentulahadabatasnya.keranadalammengukurtret psikologi, semakinbanyakitemmaka semakinbaik kemampuanmengukurnya. mi menimbulkanmasalahkepadakajian mi keranadenganitem-itemterlalubanyakpararespondenmenjadi jemu danpenatuntuk menjawabnya.

Secaraunggulnya,pembolehubah-pembolehubahsituasi sepertikebolehubahantugas,pergantungantugas danhubunganpemimpin —

pengikut lebih baik dimanipulasikanataudipilih daripadasituasiyangbetul-betulmewakili keadaanbegitu sebenannya.Namunbegitu secarapraktiknya, mi sukardilakukan keranaberkehendakkankepelbagaiantempatkajian yangsukarpula diperolehi.Oleh sebabitu, kecualijenispekerjaandanbilangananggota,pembolehubah-pembolehubahsituasiyang lain diukur menggunakanalatukurandalamkajianmi danbukannyadimanipulasikanataudiperolehidanipadakeadaansituasiyangberbeza-beza.mi menyebabkanbentuksituasidalamkajianmi lebih bergantungkepadapersepsiresponden.Parapengkaji akandatangboleh cuba

263

KEPIMPINAN, MOTIVASI DAN PRESTAS!

memilih kelompok-kelompokyang mewakili situasi itu tanpamengukumya.

Kajian sepertiyangdilakukandi sini jugamemerlukansampeldalambentukkelompok.Tidak sepertisesetengahkajianyangbolehmengambilsebanyakmungkmn subjek di satu dua tempat sahajakeranatidakmelmbatkanunitpemimpinsepertidalamkajian-kajiankepimpinan,kajianmi mementingkanwujudnyaseorangpemimpindalamkelompokuntukmenjadiobjekamatan.Semakinbanyakkelompokatauunit yangdiseliaiolehseorangpemimpinyang diperolehimaka semakinbaik datayangdapatdipungut. Kaedahyang diikuti dalam kajian mi dianggapbaikkeranaadalah lebih baik mempunyaisubjek yang sedikit bagi satukelompoktetapimerekadiambil daripadakelompokyangberbeza-beza.Dengancara mi pemimpin yang menjadi objek amatanakan terdiridaripadaorang yang berbeza-bezayang boleh menghasilkanvariasidalamtingkah laku kepimpinan.Masalahnya,usahamendapatkansubjekdalambentukkelompoksepertimi tidaklahmudahkeranapengkaji tidakbolehbergantungkepadasubjekyang ramaidi satu tempat. Di dalamkajianmi seramai5—7 orangdi bawahpenyeliaanseorangketuadipilih.Dalamkebaikannya,carami jugaadakekurangannyaiaitu oleh keranasubjekdalamsatukelompokmempunyaiketuayang sama,analisisyangmelibatkanLPC menggunakan markatyang serupabagi kesemuamerekayangberadadalamkelompok itu. Pengkajiakandatangbolehmemperbaikikeadaanmi denganmemilih hanyaseorangsubjekdibawahseorangketuawalaupuncarami jugamempunyaikekurangannyakeranaiamenyebabkantingkahlaku keimpinandiwakili hanyaolehpengamatanseorangsubjek sahaja.

Kajian mi menggunakanhanya tiga dimensi tingkah lakukepimpinaniaitu mengarahatauinstrumental,penyertaandansokongan.Satudimensiyangpernahdisarankanoleh HousedanMitchell (1974)tetapi kurang diberi perhatianoleh parapengkaji ialah tingkah lakuberorientasipencapaian.Sungguhpundimensimi agakterkeluardanipadaruanglingkup minat tradisi kepemimpinan,ia patutmenanik perhatianpara pengkaji akandatang yang melaksanakankajian kepemimpinandalam kontekspekerjaankeranapotensinyadalammeramalkandayapengeluaran.Bagikepimpinanpolitik, dimensimi mungkintidakrelevan.

Inilah sebahagiandaripadakesukarandan keterbatasanyangdihadapi dalam usahamenyempurnakankajian i. Walau apa punketerbatasannya,kajian mi diharapakandapatmemberisumbangankepadakesusasteraankajiankeimpinan,bukansahajauntuk memahamifenomenakepimpinandalamkonteks Malaysiatetapi, lebih danipada

264

KESIMPULAN

itu, untukmembukajalankepadausahamencarimodelkeimpinanyanglebih mantapbagimenerangkangayadantingkah lakukeimpinan. Datayangdiperolehi dalamkajian mi akankekal bergunakepadapengkajiakandatangkerana,sepertiyang dialamidalamkajianmi, tidaklah mudahuntuk memperolehidata kajian daripadaanggota-anggotatenteradiMalaysia. Kajian mi juga telah berusahamemadukandua teorikepimpinaniaitu teori kontingensiFiedlerdanteon laluan-matlamatyangtelahberjayamenunjukkanarah baredalamkajian-kajiankepimpinansejakduadekadyang lalu. Kajian yangdilaporkandi sini diharapakanmerangsangkankajianyanglebih giat dalamperguruandanketenteraandi Malaysiadi kalanganparapenuntutdanpenyelidik psmkologi sosialMalaysiapadamasahadapan.Olehkeranakepimpinanadalahfenomenaantaraperseoranganyang tidak terbataslatarnya,kajian-kajian jugaharuslahdiperluaskankepadasebarangperhubungankuasaantaramanusiadalam pelbagaijenis kelompoktermasukkeluarga,jawatankuasapolitik, kampung-kampungtradisional,pasukan-pasukansukan,kumpulantidak formal kanak-kanak,kelompok kaunseling,kelompokbilik darjah,kumpulandakwahdanberbagai-bagailagi selaindaripadakelompok kerjayang sudahcukup popular. Kajian-kajian sepertimidiharapdapatmembantumembongkarrahsiabagaimanagayaseseorangyang dipanggil pemimpin bertingkahlaku boleh mempengaruhicaraorang yang dipimpin bertindakbalasdengankehidupannya.

265

RUJUKAN

AbdelHalimA. 1981.Personalityandtaskmoderatorsof subordinateresponsesto perceivedleaderbehavior.HumanRelations,14(1): him. 73—88.

Abrahamsson,B. 1972.Military ProfessionalizationandPolitical Power.BeverlyHills: SagePublications.

Adams,J. PrinceH. T. II, Instone D. & Rice R.W. 1986. WestPoint: Criticalincidentsin leadership.ArmedForcesandSociety,10(4): hlm. 597—611.

AdornoT.W., Frenkei-BrunswikE., LevinsonD.J. & SanfordR.N. 1950. TheAuthoritarian Personality. New York: Harper & Row.

Ahmad Kamar 1984.Malay andIndonesianLeadershipin Perspective.PetalingJaya:Ahmad Kamar.

Aishah Abdul Rahman1983. Hubunganantarapersepsitingkah iakukepimpinan dengansikap terhadappembangunanSatu kajiankesdikalanganpeneroka-penerokasebuahrancanganfelda di Kedah.Latihanilmiah sarjanamudasastera.Universiti KebangsaanMalaysia,Bangi.

Al-Gattan1985. Test of path— goal theoryof leadershipin the multinationaldomain.Group and Organization,10(4): him. 429—445.

Alias Shamsuddin1980.Cabarangum-gumsekolahrendahkebangsaanhan midim. M. NoorAzam(Peny.)PendidikandanPentadbiranSekolahRendah.Kuala Lumpur: PersatuanSuluh Budiman.

Allison P.D. 1977. Testing for interactionin muitipie regression.AmericanJournalof Sociology,83: him. 144—153.

267


Allison D.J. 1983. Perspective:Toward an improvedunderstandingof theorganizationalnatureof schoois.Educational AdministrationQuarterly,19(4): hIm. 7—34.

Alwin D.F. & HouserR.M. 1981.Thedecompositionof effectsin pathanalysisdlm. Marsden,P. V. (Peny.).Linear Models in SocialResearch(him.123—140). Beveriy Hiiis: Sage Pubiications.

AmericanaCorporation1972. TheEncyclopediaAmericana(Ed. antarabangsa,19: (71). New York: AmericanaCorporation.

AndersonJ.W. 1986.Military heroism:An occupationaldefinition.ArmedForcesand Society, 12(4): him. 591—606.

ApkarranK.G. 1976. Leadershipbehaviorof high schoolprincipiesasperceivedby teachersandtheir principais in North SeaDistrict, U.S. DissertationAbstractsInternational: 7071A.

Arnold H.J. 1982. Moderatorvariabies:A clarificationof conceptuai,anaiytic,and psychometric issues.Organizational Behavior and HumanPeiformance,29: him. 143—174.

Amoid H.J. 1984. Testing moderatorvariabiehypotheses:A repiy to stoneandHoiienbeck.OrganizationalBehaviorandHumanPerformance,34: him.214—224.

Ashforth B.E. 1989. The experienceof poweriesnessin organizations.Or-ganizationalBehaviorand HumanPerformance,43: him. 207—242.

Ashour A.S. 1973. The contingencymodel of ieadershipeffectiveness:Anevaluation.OrganizationalBehaviorandPerformance,9: hIm. 339—355.

AspegrenR.E. 1963. A study of ieadershipbehaviorandits effectson moraleand attitudesin seiectedelementaryschools.DissertationAbstractsInternational,23: him. 3708.

Atwater L.E. 1989. Thereiative importanceof situationalandindividuai vari-ablesin predictingieaderbehavior:Thesurprising impactof subordinatetrust. Group & Organization Studies:13, (3): him. 290—310.

Avoiio B.J., Waldman,D.A. & EinsteinW.O. 1988.Transformationalieadershipin amanagementgamesituation.Group& Organization Studies,13(1):him. 59—80.

268

RUJUKAN

BabbieE.R. 1973. SurveyResearchMethod. Beimont, California:WadsworthPubiishingCo.

BalesR.F.& SiaterP.E. 1969.Roie differentiation in smaii decision-makinggroupsdlm. Gibb, C.A. (Peny.).Leadership:SelectedReadings (him.230—241). Middiesex, Engiand: Penguin.

Barner-BerryC. & RosenweinR. 1985.PsychologicalPerspectiveson Politics.EngiewoodCliffs, N.J.: Prentice-Hali.

BarnettT.R. & Amoid D.R. 1989. Justificationandappiicationof path-goalcontingencyieadershiptheory to marketingchannelleadership.Journalof BusinessResearch,19(4): him. 283—292.

BaronR.A. dan Byrne D. 1987. Social Psychology:UnderstandingHumanInteraction (Ed. 5). Boston: Ailyn and Bacon.

Barrow J.C. 1976. Worker performanceand task complexity as causaldeterminatsof ieaderbehaviorstyie andflexibiiity. Journalof AppliedPsychology,61(4): him. 433—440.

BaumgarteiH. 1956.Leadership,motivationandattitudesin researchiaboratanes.Journal of SocialIssues,12: him. 24—31.

BaumgarteiH. 1957. Leadershipstyie as a variablein researchadministration.AdministrativeScienceQuarterly,2: hlm. 344—360.

Bass B.M. 1960. Leadership,Psychologyand OrganizationalBehavior.Westport,Connecticut:GreenwoodPress.

BassB.M. 1981. Stogdill’sHandbookofLeadership.NewYork: The FreePress.

Bass B.M. & Avolio 1990. Developingtransformationalieadership:1992 andbeyond.Journalof EuropeanIndustrial Training, 14 (5): 21—27.

Bass B.M., Waidman,D.A. Avoiio, B.J. & Bebb M. 1987. Transformationalieadershipand the failing dominoeseffect. Group and OrganizationStudies,12: him. 73—87.

BassB.M. & VaienzieE.R. 1974. Contingentaspectsof effective managementstyles.DaiamHuntJ.G.& LarsonL.L. (Peny.).ContingencyApproachesto Leadership(him. 130—155).Carbondaie:Southern lilinois UniversityPress.

269


Baynes,J.C.M., Lt. Kol. 1972. TheSoldier in Modern Society. London:EyreMethuen.

BechardR. 1969. Organization Development:Strategiesand Models.Reading,Mass.: Addison— Wesley.

BeerM. 1968.Needsandneedsatisfactionamongciericaiworkersin complexandroutine jobs. PersonnelPsychology,21: him. 209—222.

BennetS.J. 1974.The School:AnOrganizationalAnalysis. Glasgow:Biackie.

Bennis W. & NannusB. 1985. Leaders:The Strategiesfor Taking Charge.New York: Harper & Row.

BescoR.O. & LowsheC. H. 1959. Foremanleadershipasperceivedby supe-riors andsubordinates.PersonnelPsychology,12: him. 573—582.

BhatiaH.S. 1980. Miiitary DictionaryandEncopedia(him. 189). NewDeihi:Deep& DeepPublications.

Bidweii C.E. 1965. Theschooiasaformalorganizationdim. March,JO.(Peny.).HandbookofOrganizations (him. 772—1022).Chicago:RandMcNaiiy.

Bion W.R. 1961. Experiencesin Groups.London: TavistockPublications.

Biiiings R.S. & Wroten, S.P. 1978. Use of path analysisin industrial?Organizationalpsychoiogy:Criticismsandsuggestions.JournalofAppliedPsychology,63(6): him. 677—688.

Biair J.D.& Phiiiips R.L. 1983. Job satisfactionamongyouth in military andcivilian work setting.ArmedForcesand Society, 9(4): him. 555—568.

BiakeR.R. & Mouton iS. 1964. The Managerial Grid. Houston:Gulf.

Blake R.R.& Mouton J.S. 1983. An Overviewof the Grid dim. LasseyW. &M. Sashkin(Ed.),Leadershipand Social Change(him. 124—131).SanDiego, California: University Associates.

BiakenshipI.V. & Miies R.E. 1968. Organizationalstructureandmanageriaidecisionbehavior. AdministrativeScienceQuarterly,13: hIm. 106—i20.

Bium M.L. & Nayior J.C. 1968. Industrial Psychology.New York: Harper&Row.

270

RUJUKAN

BiumbergA. 1968.Supervisorybehaviorandinterpersonalreiations.EducationalAdministrationQuarterly, 4 (2): him. 34—45.

BoringE.G. 1973.Psychologyfor theArmedServices.Dehadradin,India:Natraj.

BowersD.G. & SeashoreSE. 1969.Predictingorganizationaleffectivenesswithafour-factortheoryof leadership.DaiamGibbC.A. (Peny.),Leadership:SelectedReadings.(him. 359—385). Harmondsworth,Middiesex,Eng-land: Penguin.

BridgesE. M. 1982. Researchon the schooiadministrator:Thestateof theart,1967—1980.EducationalAdministrators Quarterly, 18, (3): him. 12—33.

Brotz H. & Wiison E. 1946. Characteristicsof miiitary society,AmericanJournalof Sociology,51: him. 371—375.

Brown A.F. 1967. Reactionsto ieadership. EducationalAdministrationQuarterly, 3(1): him. 62—73.

Brown J.D. 1973. TheHumanNatureof Organization. New York: AmericanManagementAssociation.

Buimer, M. 1977. Introduction:probiemstheoriesandmethod in socioiogy —

(how) do they interrelated? Daiam M. Buimer (Peny.). SociologicalResearchMethods:AnIntroduction (him. 1—33). London:TheMacmilianPress.

Bunting C. 1982. Leadershipstyle and the instructionalrole of the principai.Psychologyin Schools,19(4): him. 570—572.

BumsJ.M. 1978. Leadership.New York: Harper& Row Pubiishers.

CaidweliW.E. & Lutz F.W. 1978. The measurementof principai nile admin-istrationbehaviorandits reiationshipto educationaileadership.Educa-tional AdministrationQuarterly, 14(2): him. 63—79.

Calioway C.B., Lt. Kol. 1986, November.Leadershipimperatives.MilitaryReview,him. 55—63.

CampbeiiJ.P. 1977. Thecutting edgeof leadership:An overview. DaiamHuntJ. 0. & LarsonL.L. (Peny.).Leadership:The Cutting Edge (him. 221—234). Carbondaie:SouthernIiiinois University.

CampbellD.T. & DamarinF.L. 1961. Measuringieadershipattitudesthrough

271


an information test.Journalof Social Psychology,55: hIm. 159—176.

CartwightD. & ZanderA. 1968. Powerandinfluencein groups: Introduction.DalamCartwright,D. & Zander,A. (Peny.).GroupDynamics:Researchand Theory (Ed. 3, him. 215—235). New York: Harper& Row.

ChandraMuzafar 1979. Protecter. Penang:Aiiran Publication.

ChandranJeshurun1975. The Growth of the MalaysianArmedForces, 1963—1973. OccationalPaperNo. 35. Singapore:Institute of SoutheastAsianStudies.

ChemersM.M. 1984. Organizationalleadership:thecontingencyparadigmandits chaiianges.DalamKeiierman,B. (Peny.).Leadership:MultidisciplinaryPerspectives(him. 113—138).EnglewoodCliffs, New Jersey:Prentice-Hail.

Chemers,MM. & Rice, R.W. 1974. A theoreticaiandempiricaiexaminationof Fiedier’scontingencymodelof leadershipeffectiveness.DalamHuntJ. 0. & LarsonL. L. (Eds.),ContingecyApproachesto Leadership(him.91—124).Carbondale:SouthernIiiinois University Press.

ChemersM.M. & Skrzypek,G.J. 1972.An experimentaltestof thecontingencymodei of ieadershipeffectiveness.Journal of Personalityand SocialPsychology,24: him. 172—177.

ChristieR. & Geis,F.L. (Peny.).1970.Studiesin Machiavellianism.NewYork:AcademicPress.

Cohen,J. 1968. Multiple regressionas a generaldata-analyticsystem.Psy-chologicalBulletin, 70(6): him. 426—443.

CohenJ. & Cohen,P. 1983.AppliedMultiple Regression/CorrelationAnalysisfor theBehavioralSciences(Ed. 2). Hiilsdaie, New Jersey:LawrenceEribaumAssociates.

Coidweii W.E. & Lutz, F.W. 1978. The measurementof principal ruie ad-ministration behavior and its relationship to educationaiieadership.EducationalAdministrationQuarterly, 14 (2): him. 63—79.

Coitrin S. & GlueckW.F. 1977. Theeffect of leadershiproies on the satisfac-tion andproductivity of university researchprofessors. AcademyofManagementJournal,20(1): hIm. 101—116.

Cook J. & Wail T. 1980. New work attitude measuresof trust, organization

272

RUJUKAN

commitmentandpersonalneednon-fuifilment.Journalof OccupationalPsychology.53: him. 39—52.

CookJ.D.,HepworthS.J.,Wall ID. & WanPB. 1981. TheExperienceofWork.London: AcademicPress.

Cooiey W.W. & LohnessP.R. 1976. EvaluationResearchin Education. NewYork: Irvington Pubiishers.

Croft J.C. 1965. Dogmatism and perceptionof ieaderbehavior.EducationalAdministrationQuarterly, 1(3): hIm. 60-71.

DariingtonR.B. 1968. Muitipie regressionin psychologicalresearchandprac-tice. PsychologicalBulletin, 69(3): him. 161—182.

DeCotiisT.A. & SummersT.P. 1987. A pathanalysisof a modeiof the ante-cedentsandconsequencesof organizationalcommitment.HumanRela-tions, 40: him. 445—470.

DesslerG. & Vaienzi E.R. 1977. Initiation of structureandsubordinatesatis-faction: A path analysistest of path-goaltheory. Academyof Manage-mentJournal’, 20(2): hlm. 251—259.

DewaldJ.D. 1987. Excutivepersonalitytypes:A comparisonof military andcivilian leadersin a single organization.DissertationAbstractsInterna-tional, 47: 2954A

DewanBahasadan Pustaka1970.KamusDewan. Kuaia Lumpur: Pengarang.

DewanBahasadanPustaka1987. Daftar Istilah MBIM (Hasil Sidangke 7—23 Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia1970—1985. Kuaia Lumpur:Pengarang.

DewanBahasadanPustaka1985. Istilah Psikologi.KuaiaLumpur:Pengarang.

Dixon N. 1976.On thePsychologyofMilitary Incompetence.London: Futura.

DobbinsG.H. & ZaccaroS.J. 1986. The effects of groupcohesionand ieaderbehavioron subordinatesatisfaction.Groupand OrganizationStudies,11(3): him. 203—219.

Downey H.K., SheridanJ. E. & Siocum J.W. 1975. Analysis ofrelationshipsamong ieaderbehavior,subordinatejob performanceandsatisfaction:A path-goalapproach.AcademyofManagementJournal, 18:him. 253—262.

273


EdwardsJ.E.,RodeL.G. & AymanR. 1989. Constructvalidity of scalesfromfour leadershipquestionnaires.The Journal of GeneralPsychology,116(2): hIm. 171—181.

EmeryF.E. & Trist E.L. 1965. The causaitextureof organizationaienviron-ments.HumanRelations,18: him. 21—32.

Evans1974. Extensionsof path-goaltheoryof motivation. JournalofAppliedPsychology,59(2): him. 172—178.

Fast R.G. 1964. Leaderbehaviorof principal as it reiatesto teachersatisfac-tion. University of Aiberta.

FiedierF.E. 1955. Theinfluenceof leader-relationson combatcrew effective-ness.JournalofAbnormal and Social Psychology,51: him. 227—235.

FiedierF.E. 1964. A ContingencyModel of LeadershipEffectivenss.DalamBerkowitz,L. (Ed.),Advancesin ExperimentalSocialPsychology(iii. 1,him. 149—190).New York: AcademicPress.

FiedierF.E. 1967.A TheoryofLeadershipEffectiveness.NewYork: McGraw-Hill.

Fiedier F.E. 1969. Leadership— A new modei. Dim. C.A. Leadership: Se-lectedReadings(him. 230—241).Leadership:SelectedReadingsMid-dlesex,England: Penguin.

FiedierF.E. 1971. Vaiidationandextensionof contingencymodelof ieadershipeffectiveness:A reviewof empiricalfindings.PsychologicalBulletin,76:128—148.

Fiedler FE. 1972. Personality,motivationaisystems,andbehaviorof high andlow LPC persons.HumanRelation, 25: 391—412.

FiedierF.E. 1973. Personalityandsituationaldeterminantsof leaderbehavior.DalamFleishman,E. E. & Hunt, J. 0. (Eds.),Current Developmentinthe Studiesof Leadership(him. 41 — 61). Carbondaie:SouthernIiiinoisUniversity Press.

Fiedier F.E. 1974. The contingencymodel — New directionsfor ieadershiputilization. Journalof ContemporaryBusiness,3(4): 65—79.

FiedierF.E. 1976. The trouble with ieadershiptraining is it doesn’t train iead-ers.Daiam Lassey,W. R. & Fernandez,R. R. (Eds.),LeadershipandSocial Change(him. 238—246).La Jolia,Caiifornia.

274

RUJUKAN

FiedierF.E. 1977.Theleadershipgame:matchingthemanto thesituation.DalamHackman,I. R. Lawier,E. E. III & PorterL. W. (Eds.).PerspectivesonBehaviorin Organization (blin. 390 -397). New York: McGraw-Hill.

Fiedier F.E., Chemers, N. M. & Mahar,L 1977. Improving LeadershipEffectiveness:TheLeaderMatchConcept(Ed. Seinakan).NewYork: JohnWiley.

Fiedler, F.E. 1979. Organizationaldeterminantsof managerialincompetence.DalamHunt I. G. & LarsonL. L (Eds.).Crosscurrentsin Leadership(him. 11-22). Carbondale:Southernillinois University Press.

FiedlerF.E. 1986. Thecontributionof cognitiveresourcesandleaderbehaviorto organizationalperformance.Journal of AppliedSocial Psychology,16(6): hIm. 532—548.

FiedlerF.E. & GarciaJ.E. 1987.NewApproachesto EffectiveLeadership.NewYork: JohnWiley & Sons.

FiedlerF.E. 1989. The effective utilization of inteilectuaiabiiities andjob-reievantknowledgein groupperformance:Cognitiveresourcetheoryandanagendafor future.AppliedPsychology:AnInternationalReviews,38(3):him. 289—304.

FleishmanE.A. 1956. Differencesbetweenmilitary andindustrial organiza-tion. DalamStogdiii, R.M. & Shartie,C.I. (Peny.).PatternsofAdmwi.-istrative Performance.Coiumbus: Ohio State University.

FleishmanE.A. & Harris 1969.Patternsof leadershipbehaviorrelatedto em-ployeegrievancesandturnover. DaiamGibb, C.A. (Peny.),Leadership:SelectedReadings(hlm. 346—358).Harmondsworth,Middlesex,England:Penguin.

FieishmanE.A. 1973. Twenty yearsof considerationand structure.DaiamFieishman,E.A. & Hunt, J.G.(Eds.).CurrentDevelopmentin theStudyofLeadership(him. 1—37). Carbondale:SouthernIllinois UniversityPress.

FreestonK.R. 1987.Leadersubstitutesin educationalorganizations.EducationalAdministrationQuarterly, 23(2): hlm. 45—59.

FrenchW. & Beil C.HJ. 1978.OrganizationDevelopment.Engiewood,Calif.:Prentice-Hall,Inc.

FreudS. 1922. Group Psychologyand the Analysisof the Ego. InternationalPsychoanalysisPress.

275


FrostD.E., FiedierF.E. & AndersonJ.W. 1983. Theroieof personairisk taingin effective ieadership.HumanRelations,36, (2): him. 185—202.

Fry LW., KenS., & LeeC. 1986. Effects of differentleaderbehaviorsunderdifferentlevelsof taskinterdependence.HumanRelations,39: him. 1067—1082.

Fry L.W. Futreli CM., ParasuramanA., ChmieiewskiM.A. 1986. Analysis ofaiternativecausalmodelsof salepersonroleperceptionsandwork-relatedattitudes.Journalof MarketingResearch,23(2): him. 153—163.

FuiiagarC. & Bariing, J. 1989. A Longitudinal testfor a modeiof the Ante-cedentsandConsequencesof Union Loyalty. Journal of AppliedPsy-chology,74(2): him. 213—227.

GalR.1985.Commitmentandobediencein the Military: An IsraeliCaseStudy.ArmedForcesand Society, 11(4): him. 553—564.

GalfarA.J. 1975. Measurementof groupvs. educationalieaders’perceptionofieadershipstyle andadministrationtheoryorientation. Journalof Edu-cationalResearch,68: him. 310—314.

GardnerJ.W. 1984. The antileadershipvaccine.Dalam Tayior, R.L. &Rosenbach,W.E. (Eds.).Military leadership:in Pursuit of Excelence,(him. 184—191). London: Westview Press.

Gibb C.A. 1969. Leadership.Dalam Lindzey, 0. & Aronson,E. (Peny.),TheHandbookof SocialPsychology(Ed. 2, Jii. 4, him. 205—282). ReadingMass:Addison-Wesiey.

GlubeR.H. & MargerisonC.J. 1976. Managerialleadership: Implication fortraininganddeveiopment.JournalofEuropean Training,5(2): him. 75—100.

GoldmanH. & HeaidJ.E. 1968.Teacherexpectationsof administrativebehavior.EducationalAdministration Quarterly, 14(3): hIm. 29—40.

GoonFatt Chee1980. The Roleof the Principal in Malaysia. KualaLumpur:The Law Publishers.

Gow J.S. ClarkA.W. & DossettG.S. 1974. A path anaiysisof variablesin-fluencingiabourturnover. HumanRelations,27(7): him. 703—719.

Graen0., DansereauF. & Minami T. 1972. Dysfunctionalleadershipstyles.OrganizationalBehaviorand HumanPerformance,7: 216—236.

276

RUJUKAN

GrahamW.K. 1970.Leaderbehavior,esteemfor leastpreferredco-worker,andgroup performance,Journalof Social Psychology,90: 59—66.

GreeneC.N. 1977. Disenchantmentwith leadershipresearch:Somecauses,recomendationsandalternativedirections.DaiamHunt, J.G. & Larson,(Peny.), Leadership:The Cutting Edge (him. 57—67), Carbondale:SouthernIllinois University Press.

Griffin R.W. 1979. Task designdeterminatsof effective leaderbehavior.Academyof ManagementJournal, 4: him. 215—224.

GruenbergB. 1980. The happyworker: An analysisof educationaland occu-pationaidifferencesin determinantsof job satisfaction.AmericanJour-nal of Sociology,86(2): him. 247—271.

Halai W.E. 1974. Towarda generaitheoryof leadership.HumanRelation,27:him. 401—416.

Haipin A.W. 1954.Theleadershipbehaviorandcombatperformanceof airplanecommanders.JournalofAbnormalandSocial Psychology,49: him. 19—22.

Halpin A.W. 1955a.Theleadershipideologyof aircraftcommanders.TheJournalof AppliedPsychology,39(2): him. 82—84.

Haipin A.W. i955b.The ieaderbehaviorandieadershipideologyof educationaiadministatorsandaircraftcommanders.HarvardEducationalReview,25:him. 18—32.

Haipin A.W. 1969. How leadersbehave.DaiamCarver,F. P. & SergovanniT.J. (Peny.).OrganizationsandHumanBehavior:Focuson Schools(him.287—315). New York: McGraw-Hiil.

Hamka 1973. PemimpindanPimpinan.Kuaia Lumpur: PustakaMelayu Baru.

HarrisE.F. & FleishmanE.A. 1955. Humanreiationstrainingandthestabiiityof leadershippatterns.Journal of AppliedPsychology,39: him. 20—25.

Hashim bin Mohd Au, Jenerai,Dato’. 1984. Leadershipin highercommand.SorotanDarat, 1: him. 20—27.

Hashimbin Mohd Au, Jeneral,Dato’. 1986. AmanatPanglimaTenteraDarat.SorotanDarat, 2(9): hIm. 4—5.

277


Hashim bin Zakaria, Mejar. 1984. Kepimpinandalam tenteradarat. SorotanDarat, 1(5): 74—81.

Herriot R.E. & FirestoneW.A. 1984. Two imagesof schooisasorganizations:A refinementand eiobaration.Educational AdministrationQuarterly,20:(4): him. 41—57.

HerseyF. & BianchardK.H. 1977. Managementof OrganizationBehavior(Ed.3).EngiewoodCuffs, New Jersey:Prentice-Hail.

HerseyF. & BianchardK.H. 1983. An introduction to situationaileadership.DaiamLasseyW.R. & SashkinM. Leadershipand SocialChange(him.142—159). San Diego, Caiifornia: University Associates.

Hirschi T. & Selvin H.C. 1972. Principlesof causaianalysis.DaiamLazarsfieid,P.F. AK. Pasmeila& RosenbergM. (Peny.) Continuities in the Lan-guageof Social Research(him. 126—133).New York: The FreePress.

Hodge J.W. 1976. The reiationshipbetweenstyies of supervisionand needsatisfactionof two ieveis of managementemployees.DissertationAbstractsInternational,37: 1987.

HoilanderE.P. 1954. Authoritarianismand LeadershipChoice in a MilitarySetting. Journal of Abnormal Social Psychology.49: him. 365—370.

HolianderE.P. 1971. Style, structure& setting in organizationalleadership.AdministrativeScienceQuarterly, 16: him. 1—9.

Hoiiis W.S. Koi. 1980. On the scienceof leadership.Military Review,60(9):him. 67—74.

HoliomanC.R. 1967. Theperceivedieadershiproleof miiitary andcivilian su-pervisorsin a miiitary setting.PersonnelPsychology,20: him. 199—210.

HoiiomanC.R. 1984. LeadershipandHeadship:Thereis adifference.DaiamTaylor, R.L. & RosenbachE. (Peny.),Military Leadership:In Persuitof Excellence(him. 97—104). Boulder: WestviewPress.

HorneD.K. 1987. The impactof soidierquality on army performance.ArmedForcesand Society, 13(3): him. 443—455.

HoskingD.M. 1981. A critical evaiuationof Fiedler’scontingencyhypothesis.Dalam StephensonG.M. & Davis J.M. (Peny.), Progress in AppliedSocial Psychology(him. 103—154).New York: JohnWiiey & Sons.

278

RUJUKAN

HouseR.J. 1971. A path-goal theory of leadereffectiveness.AdministrativeScienceQuarterly, 16: him. 32 1—339.

HouseR.J. 1973. A path-goal theory of leadershipeffectiveness.DalamFleishmanE.A. & Hunt, J.G. (Peny.).CurrentDevelopmentin theStudyof Leadership(him. 141—177).Carbondaie:SouthernIliinois University.

HouseR.J. & Dessier0. 1974. Thepath goal theoryof leadership:Someposthoc anda priori tests. DaiamHunt, J.G. & Larson L.L. (Peny.).Con-tingencyApproachesto Leadership(him. 29—55). Carbondaie:SouthernIllinois University.

HouseR.J. & Filiey AC. & Gujarati,D.N. 1971. Leadershipstyle, hierar-chical influence,andthe satisfactionof subordinaterole expectations:Atestof Liken’s influenceproposition.JournalofAppliedPsychology,55:him. 422—432.

HouseR.J. & Mitchell T.R. 1974. Path-goaitheoryof leadership.JournalofContemporaryBusiness,3: him. 8 1—97.

HouseR.J. & Mitchell R. 1974. Path-goaltheory of ieadership.Journal ofContemporaryBusiness,3(4): him. 8 1—98.

HuntJ.G. 1985.Leadership:Thestateof theartandthefuturebattlefield.DalamJ.G.Hunt & Blair J.D. (Peny.).Leadershipon theFutureBattlefield(him.76—96). Washington:Pergamon-Brassey’s.

Hunt 1G. & LarsonL.L. 1974. Introduction. DalamHunt, J.G.& Larson,L.L.(Peny.).ContingencyApproachesto Leadership(him. xv xix). Carbondale:SouthernIliinois University.

Hunt J.G.& OsbornR.N. 1982. Towardamacro-orientedmodelof ieadership:An Odyssey.DalamHunt, 1.0.,SekaranU. & Schriesheim,C.A. (Peny.).Leadership;BeyondEstablishmentViews (him. 196—221).Carbondaie:SouthernIiiinois University Press.

Hutchins F.B. & Fiedier F.E. 1960. Taskorientedandquasi-therapeuticroiefunctionsof theleaderin smallmilitary groups.Sociometiy,23: him. 393—406.

IsaRamli 1981. Leadershipbehaviorof the Directorsof Education,Malaysia.Disertasiijazahkedoktoranfaisafahyangtidak diterbitkan.TheAmericanUniversity, Washington.

279


IshakMad Shah 1983. Dinamik kepimpinandalamkomuniti luar bandar:Satukajian mengenaihubungandi antarajenis pemimpindengantugasdanciri kepimpinan.Latihan iimiah ijazah sarjanamudasasterayang tidakditerbitkan. Universiti KebangsaanMalaysia,Bangi.

IvancevichJ.M. 1979. An analysisof participationin decisionmaking amongprojectengineers,AcademyofManagementJournal, 22: him. 253—269.

Jam H.C. 1976a.Leadershiptraining.JournalofEuropeanTraining,5(5): him.234—244.

lain H.C. 1976b.Leadership— amanagementperspective.JournalofEuropeanTraining,5(1): him. 46—61.

JandaK.F. 1960. Towardstheexplicationof theconceptof leadershipin termsof the conceptof power. HumanRelation,13: him. 345—363.

JanowitzM. & Little R.W. 1965.SociologyandtheMilitary Establishment.NewYork: RusselSageFoundation.

JanowitzM. & Marvick D. 1974.Authoritarianismandpolitical behavior.DaiamG. J. DiRenzo(Peny.)PersonalityandPolitics, (hIm. 306—325).GardenCity, New York: Anchor Books.

JermierJ.M. & BerkesL.J. 1979. Leaderbehaviorin a police commandbu-reaucracy:A closer look at the quasi— military model AdministrativeScienceQuarterly, 24: him. 1—23.

JenkinsW.O. 1947. A review of leadershipstudieswith particularreferenceto military problems.PsychologicalBulletin, 44(1): him. 54—79.

JenningsE.E. 1960. An Anatomyof Leadership.New York: McGraw-Hill.

Johns0. 1978. Task moderatorsof the relationshipbetweenleadershipstyleandsubordinateresponse.AcademyofManagementJournal1, 21(2):him.3 19—325.

JohnsonD.W. & JohnsonF.P. 1982.JoiningTogether(Ed. 2). EngiewoodCliffs,New Jersey:Prentice— Hail.

JonesE.E. 1954. Authoritarianismasa determinatof first impressionforma-tion. Journal of Personality,23: him. 107—127.

KassimbinAbdul Kadir,Mej. 1984. Profile for aMalaysianarmycommander.SorotanDarat, 5: 65—72.

280

RUJUKAN

KaganD.M. 1989. Inquiry mode,occupationalstress,andpreferredleadershipstyle amongAmericanelemantryschoolteachers.TheJournalofSocialPsychology,129(3): him. 297—305.

KatzD. & KahnR.L. 1978.TheSocialPsychologyofOrganization.New York:John Wiley & Sons.

KatzD., MaccobyN. & MorseN.C. 1950. Productivity,supervisionandmoralein an office situation.Ann Arbor: University of Michigan, Institute ofSocialResearch.

KatzzeiiR.A., Miller C.E., RotterN.G., & VenetT.G. 1970. Effects of leader-ship andother inputs on groupprocessesandoutput. Journalof SocialPsychology,80: hIm. 157—169.

KeganT. 1979. World Armies. London: The McMilian Press.

Keller R.T. 1989. A test of thepath-goaltheoryof leadershipwith needforclarity asamoderatorin researchanddevelopmentorganizations.Journalof AppliedPsychology,74(2): him. 208—212.

KellermanB. 1984. Leardershipasapolitical act. DalamB. Kellerman(Peny.)Leadership:Multidisciplinary Perspectives(him. 63 — 89). EngiewoodCliffs, New Jersey:Prentice-Hall.

Kelly G.A. 1963. A Theoryof Personality:The Psychologyof PersonalCon-structs. New York: W.W. Norton.

KementerianPelajaranMalaysia (1979). Laporan JawatankuasaKabinetMengkaji PelaksanaanDasar Pelajaran. Kuala Lumput: Pengarang.

KennedyJ.K. Jr. 1982. Middle LPC leadersandthecontingencymodelof lead-ershipeffectiveness.OrganizationalBehaviorand HumanPerformance,30: him 1— 14.

KerlingerF. N. 1973.FoundationsofBehavioralResearch(Ed. 2). London:Hoit,RinehartandWinston.

Kerlinger F.N. & PedhazurEJ. 1973. Multiple Regressionin BehavioralRe-search. New York: Holt, RinehartandWinston.

Kerr S. & JermierJ.M. 1983. Substuitutesfor leadership: Their meaningandmeasurement.Dim. W.R.Lassey& M. Sashkin(Peny.).LeadershipandSocial Change(Ed. 3; him. 59—73). California: University Associates.

281


Kerr SchriesheimC.A., Murphy Ci. & Stogdili, R.M. 1974. Towardacontin-gencytheoryof leadershipbasedupon the considerationandinitiatingstructureliterature.OrganizationalBehaviorandHumanPerformance,12:hlm. 62—82.

Khairani Abdul Hamid 1985. Persepsikepemimpinan:Satu kajian untukmengenalpasti tingkah laku kepemimpinandalamorganisasi.Latihaniimiah ijazah sarjanamuda(kepujian)yang tidak diterbitkan.UniversitiKebangsaanMalaysia,Bangi.

Kidd J.A. & ChristyR.T. 1961. Supervisoryproceduresandwork-teamproduc-tivity. Journalof AppliedPsychology.45: him. 388—392.

Kipnis D. 1957. Interactionbetweenmembersof bombercrewsasa determi-nant of sociometricchoice.HumanRelations,10: 263—270.

Kline P. & CooperC.A. 1984.A structuralanalysisof the authoritarianperso-nality. British Journalof Psychology.75: him. 17 1—176.

KmetzJ.T.& Wiliower D.J. 1982.Elementaryschoolprincipals’ workbehavior.EducationalAdministrationQuarterly, 18(4): him. 62—73.

KnoopR. 1982. A test of path-goaltheory, work valuesas moderatorsof re-lationsof leadersandsubordinates.PsychologicalReports,51: hIm. 39—43.

KohanAR. 1985. Vocational teachersperceptionsof their locusof control,jobsatisfaction,andsuperintendentleaderbehaviorin CentralOhioJointVocationalSchools.DissertationAbstractsInternational,46: 30i2A.

KormanA.K. 1974. Contingencyapproachesto leadership:An overview. DalamHunt, J.G. & Larson,L.L. (Peny.).ContingencyApproachesto Leader-ship (him. 189—195). Carbondale:SouthernIllinois University.

KortenD.C. 1968. Situational determinantsof leadershipstructure.DalamD.Cartwright, & A. Zander (Peny.). Group Dynamics:ResearchandTheory (him. 351—361).New York: Harper& Row.

Krajewski R.J., Martin J.S. & WaldenJ.C. 1983. The ElemantarySchoolPrincipalship:Leadershipfor the 1980’s. New York: Halt, Rinehart&Winston.

KretchD, CrutchfieldR.S. & BaliacheyE. 1962. Individual in Society. NewYork: McGraw-Hill.

282

RUJUKAN

Kroli M.J. & Pringle, C.D. 1986. Path-goaltheoryandthe taskdesignlitera-ture:A tenuouslinkage.AkronBusiness& EconomicReview,17(4):him.75—84.

Kunz D.W. & Hoy, W.K. 1976. Leadershipstyle ofprincipalsandtheprofes-sional zoneof acceptanceof teachers.EducationalAdministrationQuarterly, 12: him. 49—64.

LangK. 1965. Military organization.DalamMarchJ.G. (Peny.).HandbookofOrganizations(him. 838—878).Chicago: Rand McNally.

LangK. 1968. Military. DalamShills D.L. (Peny.)Encyclopediaof theSocialSciences(Jil. 10, hlm. 305—311).USA: The Macmillan Co.

Lang K. 1972. Military Institutionsand the Sociologyof War. Beverly Hills,London: Sagepublications.

LarsonL.L. & Rowland,K.M. 1973. Leadershipstyle, stress,andbehaviorintaskperformance.OrganizationalBehaviorandHumanPerformance,9:him. 407—420.

Lawier E.E. III 1977. Satisfactionandbehavior.DaiamLawier E.E. & L.W.Porter(Peny.),Perspectiveson behaviorin organization (him. 39—50).New York: McGraw-Hill.

Lawler E.E. III & Suttie J.L. 1973. Expectancytheory and job behavior.OrganizationalBehaviorand HumanPerformance,9, him. 482—503.

LawsheC.H. & Nagie B.F. 1953. Productivityand attitudetowardsupervisor.Journalof AppliedPsychology,37: hlm. 159—162.

LeeMei Kuen1989. Hubungandi antarafaktor persekitaranorganisasidengantingkah laku kepethimpinan.Latihaniimiah ijazahsarjanamudakepujianyang tidak diterbitkan,Universiti KebangsaanMalaysia,Bangi.

LevanoniE. & KnoopR. 1985. Doestask structuremoderatethe relationshipof leaders ‘behavior andemployees’satisfaction. PsychologicalRe-ports, 57: 611—623.

Lewin K., Lippit R. & White R.K. 1939. Patternsof aggresivebehaviorinexperimentallycreatedsocialclimates.Journalof SocialPsychology,10:him. 27 1—299.

Lewin-Beck M.S. 1974. Determiningthe importanceof an independentvari-able: A path analytic solution.SocialScienceResearch,3: him. 95—107.

283


Liew Wai Niew 1984. Modelkontingensikeberkesanankepemimpinan:Satukajianpengesahanempirikal.Latihanilmiah ijazahsarjanamudasastera(kepujian)yangtidak diterbitkan.Universiti KebangsaanMalaysia.

LockeE.A. 1976.Thenatureandcausesofjob satisfaction.DalamM.D. Dunnett(Ed.),HandbookofIndustrialandOrganizationalPsychology(him. 1279—1350). Chicago: RandMcNally College.

Lortie D.C. 1969. Thebalanceof control and autonomyin elementaryschoolteaching.Dim. A. Etzioni (Peny.).The SemiProfessionsandTheir Or-ganizations(him. 1—53). New York: The FreePress.

LuthansF. Baack,D., & TaylorL. 1987. Organizationalcommitment:Anaiysisof antecedents.HumanRelations,40(4): him. 219—236.

Mahathirbin Mohamad1982. April. TheImpactof Productivity on NationalDevelopment.UcapanDasardi Seminaron Productivity,KualaLumpur.

ManchakP.S. & ManchakS.R. 1982.SchoolAdministrator’sEncyclopedia.NewYork: ParkerPublishing.

MarsdenP.V. 1981.Conditionaleffectsin regressionmodels.DalamMarsden,P.V. (Ed.). Linear Models in Social Research(him. 97—115). BeverlyHills: SagePubiications.

Martin W.J. & Willower D.J. 1981. The managerialbehaviorof high schoolprincipals. EducationalAdministratorsQuarterly, 17(1): him. 69—90.

MatsubaraT. 1988. Effects of subordinateauthoritarianismandjob character-isticson the relationshipbetweenparticipativeleadrshipandsubordinatemorale.JapaneseJournal ofExperimentalSocialPsychology,28(1):him.11—20.

McCall W.W.Jr. 1977.Leadersandleadership:of substanceandshadow.DaiamHackman,J.R. LawleerIII, F.E. & Porter,L.W. (Peny.).PerspectivesonBehaviorin Organization(hIm. 375—386).NewYork:McGraw-Hill Book.

McGregorD. 1966. Leadershipand Motivation. Cambridge:TheMIT Press.

McGregorD. 1976.The organizationalleader’sview of reality. DalamLassey,W.R. & R.R. Fernandez,R.R. (Peny.).Leadershipand Social Change(him. 141—148).California: University Press.

284

RUJUKAN

McKagueT.R. 1970. LPC — A new perspectiveon leadership.EducationalAdministrationQuarterly, 6(3): hIm. 1—14.

McPhersonJ.M. 1976. Theorytrimming. SocialScienceResearch,5, him. 95—105.

MeyerE.C. Jen. 1980. Leadership:A return to bazics.Military Review,50(7):him. 4—9.

MichaelsonL.K. 1973.Leaderorientation,leaderbehavior,groupeffectiveness,andsituationalfavorability: An empirical extensionof the contingencymodel.OrganizationalBehaviorandHumanPerformance,9: him. 226—245.

MinerJ.B. 1975. Theuncertainfutureof leadership:An overview. DalamHunt,J.G. & Larson, L.L. (Peny.). LeadershipFrontiers (hIm. 197—208).Carbondale,Illinois: Kent State University.

MiskeI C.G. l977a.Principals’attitudestowardworkandco- workers,situationalfactors,perceivedeffectiveness,andinnovationeffort. EducationalAd-ministration Quarterly, 13, (2): him. 51—70.

Miskel C.G. 1977b.Principals’perceivedeffectiveness,innovationeffort, andschoolsituation.EducationalAdministrators Quarterly,13, (1): him. 31—46.

Mitchell T.R. 1974.Expectancymodel of job satisfactionoccupationalprefer-enceand effort: A theoretica,methodologicalandempirical appraisal.PsychologicalBulletin, 81: him. 1053—1077.

MohammadHaji-Yusuf 1984. Ethnicity or socialclass:An analysisof equalityandintegrationattitudinalscalesamongMalaysians.Akademika,24: him.97—133.

MohammadHaji-Yusuf & And Siew Lay. 1987. Pengaruhbudayaorganisasidan budayabangsake ataspembentukannilai para pekerja.JurnalPsikologi Malaysia,3: him. 13—31.

Mohd HusniMohdIsa 1987.Hubungandi antarakecerdasandenganpencapaianakademikdalampemilihanpemimpinpelajar.Latihanilmiah saijanamuda(kepujian)yang tidak diterbitkan.Universiti KebangsaanMalaysia.

MonacoJ.A. 1986. Therelationshipbetweenleadershipstyle andcommunica-tion satisfactionof selectedprincipal’s in high schoolswith anenrolment

285


of 125 to 265 students.DissertationAbstractsInternational, 46: him.2153A.

Moskos C.C. Jr. 1977. From institution to occupation:Trends in military or-ganization.ArmedForces and Society,4(1): hIm. 41—54.

Moskos CC. 1986. Institutional/occupationaltrends in armedforces: an up-date. ArmedForces and Society, 12(3): him. 377—382.

Mullen B. Symons,C., Hu, Li-Tze, & Saias,E. 1989. Groupsize, leadershipbehavior,and subordinatesatisfaction.TheJournalof GeneralPsycho-logy, 116(2): hIm. 155—169.

MyersE.R. 1986. Perceptionof selectedelementaryschoolprincipals’ leader-ship behavior by selectedexperienced,effective elementaryschoolteachersin Minnesota,DissertationAbstractsInternational,46: 2508A.

NadlerD.A. & Lawler III E.E. 1977. Motivation: adiognasticapproach.DalamHackman,J.R., Lawier III, E.E. & L.W. Porter(Peny.).PerspectivesonBehaviorin Organization (him. 26—38). New York: McGraw-Hill.

NadlerD.A., HacirmanJ.R. & Lawier III, E.E. 1979. ManagingOrganizationalBehavior. Boston: Little, Brown & Co.

NeberkerD.M. & Mitchell T.R. 1974. Leaderbehavior:An expectancytheoryapproach.Organizationalbehavior and humanPerformance,11: hlm.355—367.

Newport G.A. 1962. A study of atttitudesandleadershipbehavior.Personneladministration,25: him. 42—46.

NieNH., Hull C.H.JenningsJO.,SteinbrennerK. & Bent D.H. 1975. StatisticalPackagefor the Social Sciences(Ed. 2). New York: McGraw-Hill.

NiederL.L. & SchriesheimCA. 1988. Making leadershipeffective: A threestagemodel. JournalofManagementDevelopment(UK), 7(5): him. 10—20.

Nordin Selat 1983. Anatomi KepimpinanMeiayu. PetalingJaya: InsularPub-lishing House.

NorzahSulaiman 1984. Gaya dan keberkesanankepemimpinandi kalanganpegawai-pegawaibumiputera: Satu kajiandi beberapaagensikerajaan.Latihan iimiah sarjanamudasasterakepujian) yang tidak diterbitkan.Universiti kebangsaanMalaysia,Bangi.

O’GradyK.E. 1982. Measuresof explainedvariance:Cautionsandlimitations.

286

RUJUKAN

PsychologicalBulletin, 92(3): him. 766—777.

Osborn R.N. 1974. Discussantscomments. Dim. JO. Hunt & L.L. Larson(Peny.).ContingencyApproachesto Leadership(him. 56—69).Carbondale:SouthernIllinois University Press.

OsbornRN. & Hunt J.G. 1975a.An adaptive-reactivetheoryof leadership:The roleof Macro variablesin leadershipresearch.DalamHunt, J.G. &Larson L.L. (Eds.), LeadershipFrontiers (him. 27—44). New Delhi:ThomsonPress,India.

OsbornRN. & Hunt J.G. 1975b.Relationsbetweenleadership,size, andsub-ordinate satisfactionin a voluntary organization.Journal of AppliedPsychology,60: him. 730—735.

OwensW.A. 1978. Moderatorandsubgroups.PersonnelPsychology,31: him.243—247.

PalumboD.J. 1977. Statisticsin Political andBehavioralScience.New York:Columbia University Press.

PedhazurE.J. 1982. Multiple Regressionin BehavioralResearch(Ed.2). NewYork: Hoit, RinehartandWinston.

PeppersL. & RyanJ. 1986. Discrepenciesbetweenactualandaspiredself: Acomparisonof leadersandnonleaders.Group & OrganizationStudies,

11(3): him. 220—228.

PitnerN.J. 1986.Substitutesfor principalleaderbehavior:AnExplanatorystudy.EducationalAdministrationQuarterly,22(2) him. 23—42.

PodsakoffP.M. TodorW.D. & SchuierR.S. 1983. Leadersupportiveasamod-eratorofthe effectsof instrumentalandsupportivebehaviors.JournalofManagement,9(2): him. 175—185.

RamanN.V. 1986, Disember4. Leadership.TheStar.

RasmussenR.L. 1976. The principal’s leadershipbehaviorin unusually suc-cessfuland unsuccessfulelementaryschools.Educational ResearchQuarterly, 1: him. 18—29.

Ray 1990.The old-fashionedpersonality.HumanRelations,43(10): him. 997—1013.

Rice 1978a.Psychometricpropertiesof theesteemfor leastpreferredco-worker

287


(LPC) scale.Academyof ManagementReview,3: him. 106—118.

Rice 1978b. Constructvalidity of the leastpreferredco-workerscore. Psy-chologicalBulletin, 85: him. 1199—1237.

Rice 1981. LeaderLPC and follower satisfaction:A Review. OrganizationalBehaviorand HumanPerformance,28, him. 1—25.

RobiahSidin 1988.AsasPentadbiran Pendidikan.PetalingJaya:PustakaCipta.

Roff 1950. A study of combatleadershipin the air force by meansof a ratingscale:Groupdifferences.TheJournalofPsychology,30: him. 229—239.

RodgersR.C. & MarantoCL. 1989. Causalmodelsof publishingproductivityin psychology.JournalofAppliedPsychology,74(4): him. 636—649.

RosenbergM. 1968. TheLogic of SurveyAnalysis.New York: BasicBooks.

RuckerM.H. & King D.C. 1985. Reactionto leadershipstylesasafunctionoflocusof control and ascendancyof subordinates.Social BehaviorandPersonality. 13(1): him. 91—107.

RunyonR.P. & HaberA. 1977. FundamentalsofBehavioralStatistics(Ed. 3).Reading,(Mass): Addison-Wesley.

S. Ahmad bin Husin 1975 Julai. Strukturkepimpinandi dalarn pembangunanluar bandar.DewanMasyarakat,hIm. 48—53.

SaimahAhmad 1984. Tingkah laku kepemimpinandanhubungannyadengankepuasankerjadi kalanganpekerjayangtugasnyaberstrukturdantidakberstruktur.Latihan ilmiah sarjanamudasastera(kepujian) yang tidakditerbitkan.Universiti KebangsaanMalaysia.

Sample J.A. & Wilson T.R. 1965. Leaderbehavior,group productivity, andratingsof leastpreferredco-worker.Journalof Personality andSocialPsychology,1: him. 266—277.

SashkinM. & GarlandH. 1979. Laboratoryandfield researchon leadership:Integratingdivergentstreams.DalamJ. 0. Hunt & L.L. Larson(Eds.),Crosscurrentin Leadership(64—87). Carbondale:SouthernIllinois Uni-versityPress.

SarojaniDevi A/P Krishnan 1986. Hubungandi antaradaya,motivasi, jangkadan valensdenganprestasidi kaianganpegawaieksekutif bank: Satu

288

RUJUKAN

pengujianteori motivasijangkaan.Latihanilmiah sarjanamuda(kepujian)yang tidak diterbitkan. Universiti KebangsaanMalaysia.

SchriesheimCA., HouseR.J. & Kerr 5. 1976. Leaderinitiating structure:Areconciliationof discrepantresearchresultsand someempirical tests.OrganizationalBehaviorandHumanPerformance,15: him. 297—321.

SchriesheimC.A. & KerrS. 1977.Theoriesandmeasuresof leadership:Criticalappraisalof currentandfuture directions.Dim. I. G. Hunt & L. L. Larson(Eds.),Leadership:TheCutting Edge(him. 9—44).Carbondale:SouthernIllinois University.

SchriesheimCA., MowdayR.T. & Stogdiil R.M. 1979. Crucialdimensionsofleader-groupinteractions.Dim. J.G.Hunt & L.L. Larson(Peny.).Cross-current in leadership.Carbondale:SouthernIllinois University.

SchriesheimJ.F. & SchriesheimCA. 1980. A testof the path-goaltheoryofleadershipandsomesuggesteddirectionsfor future research.PersonnelPsychology,33: him. 349—370.

SchriesheimC.A. & VonGlinow M.A. 1977. Testofpath-goaltheoryof lead-ership: A theoreticalandempirical analysis.Academyof ManagementJournal, 20: him. 398—405.

SchulP.L. 1987. An investigationof path-galleadershiptheory andits impacton interchannelconflict and satisfaction. Journal of the AcademyofMarketing Science,15(4): him. 42—52.

Schumer1962. Cohesionand leadershipin small groups as relatedto groupproductivity. DissertationAbstractInternational I, 22, him. 3735—3736.

Scott 1978. Charismaticauthority in the rational organization.EducationalAdministrationQuarterly, 14(2): 43—62.

SeeTian Seng 1987.Tingkahlaku kepemimpinanketuajurnrawatyangbercorakkerjasama,persainganatauindividualistikdanhubungannyadenganreaksipara pengikut. Latihan ilmiah sarjanamuda (kepujian) yang tidakditerbitkan.Universiti KebangsaanMalaysia,Bangi.

SegalD.R. 1974. Entreprenural,bureaucraticand professionalmodelsof themilitary: Implicationfor managementandleadership.DalamTilIey, K.W.(Peny.).LeadershipandManagementAppraisal (him. 33—40).London:TheEnglish Universities Press.

289


Seiznick 1957. Leadershipand Administration. New York: Harper& Row.

SenigaurE. 1982. Theteacher’sperceptionof theprincipal’s leadershipbehaviorandfaculty morale: The impact of student achievement.DissertationAbstractsInternational,42: 4679A.

Shaw ME. & Bium J.M. 1966. Effects of leadershipstyle upon groupper-formanceas a function of task structure.Journalof PersonalityandSocial Psychology,3: him. 238—242.

ShamsulAmri Baharuddin1977, Januari.KepimpinanMelayu: Jenis,poladanperanan.DewanMasyarakat,him. 8—10.

SheridanJ.E.,Downey H.K. & SiocumJ.W. Jr. 1975. Testing causalrelation-shipsof House’s path-goaltheoryof leadershipeffectivess. Dim. J.G.Hunt & L.L. Larson (Peny.).LeadershipFrontiers (him. 61—80). Kent:The ComparativeAdministrationResearch.

Sheridan& VredenburghD.J. 1978. Predictingleadershipbehaviorin a hospi-tal organization.Academyof ManagementJournal I, 21, 4, him. 679—689.

Silver P.F. 1975. Principals’ conceptualability in relation to situation andbehavior.EducationalAdministrationQuarterly, 11(3): him. 49—66.

Sims H.P. 1979. Limitationsandextensionsto questionnairesin leadershipre-search.Dalam Hunt, J.G. & Larson, L.L. (Peny.). CrosscurrentsinLeadership(him. 209—221). Carbondale:SouthernIllinois University.

Sims H.P. Jr. & Szilagyi A.D. 1975 b. Leadershipstructureandsubordinatesatisfactionfor two hospital administrativelevels: A path analysisap-proach.Journalof AppliedPsychology,60(2): him. 194-197.

SingerM. 1990. Implicit leadershiptheory. TheJournalofSocialPsychology,130(3): him. 407—408.

SinhaJ.B.P. 1990.Furthertestingof amodelof leadershipeffectiveness.DalamAbdul Halim Othman& Wan RafaeiAbdui Rahman(Peny.).Psycho-logy and Socio-EconomicDevelopment.’Collectionsof WorkingPapers12. Bangi: PenerbitUniversiti KebangsaanMalaysia.

SinhaJ.B.P. & Chowdhary,G.P. 1981. Perceptionof subordinatesasa mod-eratorof leadershipeffectivenessin India. TheJournalof Social Psy-chology,113: him. 115—121.

290

RUJUKAN

SinprasongSukanya1983.A Studyof theRelationshipbetweenLeaderBehaviorof PrivateSecondarySchoolPrincipalsandTeacherMoralein Bangkok,Thailand.DisertasiPh.D. yang tidak diterbitkan.North TexasStateUni-versity.

SkaretD.J.& BruningN.S. 1986. Attitudesaboutthe work group: An addedmoderatorof the relationshipbetweenleaderbehaviorandjob satisfac-tion. Group and OrganizationStudies,11(3): him. 254—279.

SpottsJ. B 1976. The problemof leadership:A look at somerecentfindingsof behavioralscienceresearch.DalamLasseyW.R.& R. R. Fernandez(Eds.),LeadershipandSocialChange(hIm. 44—63),California: LaJolla.

SpssInc. 1988. SPSS-XUser’s Guide (Ed. 3). Chicago: Pengarang.

Stewartt, D.W. & Latham,DR. 1986. On somepsychometricpropertiesofFiedler’scontingencymodelof leadership.SmallGroupBehavior,17(1):him. 83—93.

StinsonJ.E. & JohnsonT.W. 1975. Thepath-goaltheoryof leadership:A par-tial test and suggestedrefinement.Academyof ManagementJournal,18(2): him. 242—262.

Stogdil R.M. 1969.Personalfactorsassociatedwith leadership:A surveyof theliterature. Dim. CA. Gibb (Peny.). Leadership: SelectedReadings(him.91—133). Middlesex,England: Penguin.

Stogdil R.M. 1974a.Handbookof Leadership.New York: FreePress.

Stogdili R.M. 1 974b.Historical trendsin leadershiptheoryandresearch.Journalof ContemporaryBusiness,3(4): him. 1—18.

Stogdill R.M. 1983. Thestudyof educationalleadership. DalamLassey,W.R.& M. Sashkin(Peny.).LeadershipandSocial Change(Ed. 3, hIm. 217—223). SanDiego,California: University AssociatesInc.

Stogdill R.M., Goode,O.S. & Day, D.R. 1962. New leaderbehaviordescrip-tion subscales.Journalof Psychology,54: him. 259—269.

StoneW.F. 1974. The PsychologyofPolitics. New York: The FreePress.

Stone& Hollenbeck,JR. 1984. Someissuesassociatedwith the useof mod-eratedregression.OrganizationalBehaviorandHumanPerformance,34:hIm. 195—213.

291


StrombergR.P. 1967. Valueorientationandleadershipbehaviorof schoolprin-cipals. DissertationAbstracts,27: him. 2811.

SuaidahAhmad 1984.Tingkahiaku kepemimpinangurubesardanhubungannyadengankepuasan,tekanandanprestasikerja guru-guru.Latihan iimiahsarjanamuda sastera(kepujian) yang tidak diterbitkan. UniversitiKebangsaanMalaysia,Bangi.

SwansonR.O. & JohnsonD.A. 1975. Relation betweenpeerperceptionofleaderbehaviorand instructor-pilot performance.Jornal of appliedPsychology,60(2): him. 198—200.

SyedHusinAu 1977.MasyarakatdanPimpinanKampungdi Malaysia. KualaLumpur: PenerbitFajar Bakti.

Taber1985. Therelationshipamongvalues,situationalleadership,andoccupa-tional speciality:A studyof mid level exceutives.DissertationAbstaractsInternational,46: him. 1198.

TannenbaumA.S. & Ailport F.H. 1956. Personalitystructureandgroup struc-ture: an interpretativestudyof their relationshipsthroughevent-structureanalysis.JournalofAbnormalandSocialPsychology,53: him. 272—280.

TannennbaumWeschierI.R. & MassarikF. 1961. Leadershipand Organiza-tion. New York: McGraw-Hill.

TaylorJ.C. 1974. Technologyandsupervisionin thepostindustrialera. DalamJ.G. Hunt& L.L. Larson(Peny.).Contingencyapproachesto leadership(him. 3—35). Carbondale:SouthernIllinois University.

TeohE. 1989. The motivatingpotentialof leaderbehaviors:A comparisonoftwomodels.JournalofAppliedSocialPsychology,19, 11: him. 947—958.

TehTianLai 1986.KesanJantinake atashubunganantarakepemimpinandengankepuasankerjadi kalanganpekerja-pekerjahospital.Latihanilmiah sarjanamudasastera(kepujian)yang tidak diterbitkan. Universiti KebangsaanMalaysia, Bangi.

Tetrick, L.E. 1989. The Motivating Potentialof Leaderbehaviors:A compari-son of two models.Journalof AppliedSocial Psychology,19, 11: 947—58.

ThamSeongChee 1981. Social ScienceResearchin Malaysia. Singapore:GrahamBrash.

292

RUJUKAN

TheAlmanacof WorldMilitary Power(Edisi 4, him. 223—225). 1980. London:Jane’sPublishing.

ThibautJ.W.& RieckenH.W. 1955. Somedeterminantsandconsequencesofthe perceptionof socialcausality.Journalof Personality,24: him. 113—133.

Tjosvold D. & AndrewsR. 1983. Cooperativeand competitiverelationshipsbetweenleadersand subordinates.HumanRelations,36: 1111—1124.

TurcotateW.E. 1984.Leadershipversusmanagement.Dlm.R.L. Taylor& WE.Rosenbach(Peny.).Military Leadership.’In Pursuitof Excellence(him.105—109). London: WestviewPress.

Van Fleet D.D. 1984. Organizationaldifferencesin critical leaderbehaviors:Industrial and military. Dim. R.L. Taylor & WE. Rosenbach(Peny.).Military Leadership:In Pursuitof Excellence(him. 120—127). Boulder:Westview.

Van FleetD.D. & Yukl O.A. 1985. Military leaderbehavior:Past,presentandfuture. Dim. J.O. Hunt & J.D. Blair (Peny.).Leadershipon the FutureBattlefield (him. 62—75).London: Pergamon-Brassey’s.

Vecchio R.P. 1990. Theoreticaland empirical examinationof cognitive re-sourcetheory.Journal of AppliedPsychology,75(2): him. 141—147.

VoorheesR.D., Col. 1984. Comparingleadershipin academiaandthe U.S.Military. Dim. R.T. Taylor & W.E. Rosenbach(Peny.). Military Lead-ership:In PursuitofExcellencehim. 110-119).London: WestviewPress.

Vroom 1964. Work andMotivation. New York: Wiley.

Wade G.H., Lt. Kol. 1986. World War II division commanders.MilitaryReview,March, hIm. 62—67.

Wan F.C. 1971. Administrative forms of socialorganization.Module,9: him.i—il.

WallaceA.F.C. 1971. Administrative forms of socialorganization.Module,9:him. 1—li.

WeedS.E. Mitchell T.R. & Moffitt W. 1976. Leadershipstyle,subordinateper-sonality andsatisfactionwith supervision.JournalofAppliedPsychol-ogy, 61(1): him. 58—66.

293

KEPIMPJNAN, MOTIVASI DAN PRESTASI

WesbrookS.D. 1980. The Potential for military disintegration.Dalam S. C.Sarkesian(Ed.). CombatEffectiveness(him. 244—278).Beverly Hills,London: SagePublications.

Willower D.J. 1960. Leadershipstyles and leader’sperceptionsof subordi-nates.Journalof EducationalSociology,34: him. 58—64.

Wilson R.E. 1966. Educational Administration. Columbus, Ohio:CharlesE. Marrill.

YammarinoF.J. & Bass,B.M. 1990.TransformationalLeadershipandmultiplelevelsof analysis.HumanRelations,43(10): him. 975—995.

Yukl GA. 1967. LeaderPersonalityandSituational Variables asCo-determi-nantsof LeaderBehavior. Disertasikedoktoranfaisafah yang tidakditerbitkan.University of California, Berkeley.

Yukl 1971.Towardabehavioraltheoryof leadership.OrganizationalBehaviorand HumanPerformance,3: him. 766—777.

Yuki G.A. 1981.Leadershipin Organizations.Engiewood,Calif.: Prentice-Hail,Inc.

Yukl G.A. & Van Fleet,D.D. 1982.Cross-situational,muitimethodresearchonmilitary leadereffectiveness.Organizational BehaviorandHumanPer-formance,17: him. 87—108.

Zedeck1971. Problemswith the useof “moderator”variables. PsychologicalBulletin, 76(4): him. 295—310.

Ziller 1954. Four techniquesof decisionmaking underuncertainty. AmericanPsychologist,9: him. 498.

294

INDEKS

Abdel Halim 20, 28, 36, 95—97Abrahamsson48, 252ahli psikologi industn 179alfa, pekali 174alfa Cronbach164, 171, 175AIwin 183, 184Al-Ghattan178, 263Aminuddin 237analisis laluan 178analisis 179analisiskebolehpercayaan168analisis,logik 178analisismodel204analisis modelsepadu237analisisvanans178araskebarangkalian171araskesukaan262arasprestasi174Ashforth 180, 192, 244, 246ATM 183autonomi252autoritarianisme252, 253, 267, 269autoritarianisme,teori 260awal, ujian 186abstrak7, 13act 12Adams 136adherence30Adorno 36afeksi 30

agere10ahli falsafah56—57ahli psikologi 55ahli psikologi sosial51ahli terapi 14Ahmad Kamar 5Air University 123Akademi Tentera144akal budi tentera48alarmism 48alat mengukur49Alberta 118alfa, model 166alfa, pekali 166, 171alfa Cronbach 168, 175Alias Shamsuddin 44Allison 52Al-Gattan28, 35, 36,41,95,96,167amanahawam45ambiguity 3AmericanaCorporation 52Amerika Syankat,tenggara98AmerikaSyarikat59, 88,92,96,101,

105Amos 117anak kapal,pengamatan140anakkapal 20, 150analisispelbagairegresi34analisis8, 49analisisANOVA 100

295


analisisdiskriminasi99analisisketekalan132analisiskorelasi34, 118, 124analisiskorelasikononikal 138analisiskorelasisepara97analisis laluan 41, 83analisis laluan susulbersilang91analisispelbagaiaras23analisis regresi92, 97, 119analisis reka bentukfaktor 100analisis subkumpulan96analisisvarians 114analisis Yamarino23andaian8, 14Anderson124, 141Andrews 6anggotakelompok 13, 25anggotatempur 136angkatantentera20antaraperseorangan14antecedent18, 78antidemokrasi,ciri 163Apakarran119Arab Saudi96arahmatlamat59arahan19aras8, 23aras,analisispelbagai23araspekerjaan89arasteknologi 113Archein 10Aristotle 57Arnold 34, 85ascendancy100ASO 14Aspegren27ATDM 46, 158,atnbusikepimpinan23attachment30aturanbertulis 48aturanformal 48aturanumum 33Atwater 146autobiografi133

autokrasi22autokratik26, 61autonomi22, 27, 45autonomiBeer 27autonomikerja 87autoritarian116, 163autoritarianisme36, 81autonti,kesatuan134 — 135autoriti budi bicara48autoriti guru 50autoriti sistemsekolah45Avolio 2, 19, 76awam 2Ayman 17

Baack27Babbie 186back translation 159Bahagiansekolah-sekolah43bahasa11, 159bahasaMelayu, 156Bales 20, 60Ballachey6ballistics 149Banding 159banduan55Barling 180, 181, 190Barner60BarnerBeny 57Barnnet85Baron51Barrow 9basketball94Bass,keberkesanantugas25Bass 2, 10, 11 — 13, 19, 23, 25, 27,

28, 242, 244, 249, 267batalion47bateri 165Baumgartel27bawah,orang 16, 17Baynes50bebas,pembolehubah185Bebb 19behavior12

296

INDEKS

Bennet54Bennis 11, 55, 56beratan183Berkes28 — 30, 35, 77, 160, 161,

178, 247Berkley 172bersemuka,kepimpinan54bersemuka6, 105bertindih 69Besco27beta, pekali 191Bhata55Bidwell 45, 52BIL 82bilanganunit 159Billings 180biodata163biologi, proses 147Bion 48birokrasi, gaya 22birokrasi 22, 153Blake 22Blakenship 76Blanchard34, 63, 67Blum 2, 31, 53, 170, 237Blumberg 255, 112Boring 31, 19bow gunner140Bowers61Brayfield 171Bridges 104briged47, 150British 10Brotz 52Brown 7, 55Bruning 20, 28,Brunswik 36Buchnan182Bulmer 145, 147, 151Bunting 118Bums 19, 76Byrne 51

Caldwell 116, 117Campbell6, 7, 9, 25ChandranJeshurun46Chemers14, 15, 24Chowdhary19Christie 6, 27ciii guru besar106, 107ciii penyelia 32ciii personaliti131cohisiveness97Colombus 115common 13conduct50congruence25Cook 30Cooper 37Croft 107Crutcfield 6Cummins101

Damarin 132darjah34darjahkawalan22darjahketegaran52darjahperbezaan15Darwinisme57data 117dataanekdot125datademografi113data kronologi 105Day 19daya4, 80DAYA 82daya pengeluaran4, 29, 72daya pengeluaran,data101daya pengeluarankelompok 33daya pujukan 119daya tarikan41daya utama19DBP 11decisive 18definisi 12, 11definisi Fiedler 12, 56definisi keberkesananGarcia28

35, 85, 95, 98, 99

297


definisi kepimpinan9, 10, 12definisi operasi13definisi penyederhanaYukl 34definisi peranan112definisi prestasi29definisi Sinprasong109degree34dekad1970-an103demografi113demokratik26dendaan116Densaraeu24Derga76Dessler7, 19, 21, 22, 27, 35, 40, 68,

70, 77, 83, 87, 88, 89Dewald 128dimensi,pelbagai104dimensi,perbandingan23dimensi,tingkah laku 61dimensi9,18, 20, 22, 104dimensihubungan37dimensikepimpinan,kajian 140dimensi kepimpinanHalal 22dimensi pendayautaman110dimensi sensingintuition 137dimensitingkah laku9, 19, 110, 140dinamikkelompok 57directiveness22discretion 48disiplin, nilai 132diskriminasi,analisis 99Dixon 48Dobbins20, 28, 38, 85, 95, 98dogmatisrne,markat 107dogmatisme101dominasi 19Downey 41, 93Downey et. al., kesimpulan93dwian, fenomena23dyadic23

Edwards17efektif 33efficacy 123

ego 36Einstein76eksperimen26eksperimenmakmal59eksperimenSample& Wilson 103Emerey76emergent2emosi 15, 29emperik 18emphasis19EPL, skala 112Eropah56EropahBarat 57esktensif11etika kerja 1Evans28, 29, 36, 41, 87, 95, 96

faktor kontigensi72faktor mikro 40faktor persekitaran71faktor situasi 140Feeston125fenomenadwian23fenomenakelompok 10, 13Fiedler,konsep13Fiedler. definisi 56Fiedler,model 102Fiedler, teori kontigensi62Fiedler13, 14, 17, 18, 28, 29, 33, 38,

49, 66, 77, 79, 83Filipina 96Finkelston 116Firestone52fizikal pemimpin58Fleishman12, 13, 17, 19, 22, 24flexibility 74Florida 130fokus 9fokus perhatian39form 34formasi 131Frenkel36Freud48, 64, 139, 140Fry 36, 85, 94

298

INDEKS

fungsi bermakna6fungsi kepimpinan6fungsi motivasi 69fungsi motivasi pemimpin68fungsi strategik69fungsian32Futrell 94

hakim 124Halpin 109, 131, 132Heald 111heterogen, tugas 125hipotesis guru besar 107hipotesis pemimpin 133hobi 137Hollis 124Hosking 102

Jabatan Lebuh Raya 103Jeneral Mohd Hashim Mohd Ali,

Dato’ 122jenis pemimpin 121jenis personaliti101Jenkins 117Johnson 133Jung 129jumal pendidikan104jurulatih 123juruterbang, struktur kepimpinan 129

kaedah kajian kepimpinan 145kaedah terjemahan balik 159

kajian, reka bentuk 145kajian, subjek 149kajian konteks 151kajian mengikut latar 152kebolehpercayaan158kebolehubahantugas160kecerdasan, markat 141kekasaran 163kelampauan 136kelompok 152kelulusan 153kempimpinan buruk 144

kemudahsaranan147kepimpinan,definisi 143kepimpinan,kaedahkajian 154kepimpinanmenegakdwian 146kepuasanintrinsik 155keratanrentas,tinjau selidik 154Kerlinger 155kesahangagasan165kesankuasa150kesantingkah laku 155ketenteraan,kajian 143ketersebaran162ketundukan172Khairani Abdul Hamid 168klien 164kombat 143komposit,markat143konseplekatan146kontigensi 147kontigensiFiedler, teon 148kontigensikepimpinan146Korea,perang143korelasi 168korelasi,analisis 150korelasi,kaedah165kriteria 163kuasa147, 172kuasa,kesan150kutub negatif 165

laissesfaire 2, 26, 61laluan 7, 8laluan, analisis 41laluan-matlamat7, 8laluan-matlamat,kajian85laluan-matlamat, teon 20, 22laluan-matlamat,teori 67laluan-matlamat,teori House57laluan-matlamat28, 30laluan-matlamat,teori 57laluan susul bersilang, analisis 91Lang 45, 50, 53langsangan51lapisanpemimpin53

299

KEPIMPINAN, MOTIVASI DAN PRESTAS1

laporanFiedler & Garcia 103LaporanJawatankuasaKabinet 44Larson33, 34, 103Lassey104latar kepimpinan42latar ketenteraan 126latar komuniti 105latarpendidikan49, 100latarperguruan104latar pesakit hospital 99latar sukan 94latar tempat 9latihan 70Latin 10Lawler 32Lawler III 40, 42Lawrence76Lawshe27LBDQ 49leadership10, 11Leftenan Kolonel 47

lekatan30LembagaAngkataTentera46lembagasekolah110lemparsalah37Levanoni 117Lewin 26Likert 2, 53Lippit 26, 61Little 48Locke 29, 30, 32lokus kawalan96, 99, 115iongtitudinal 24Lorsch 76LPBD 118LPC 6, 14 — 17, 33, 63, 65, 75, 76,

78, 79, 82, 102, 113LPC rendah14, 16LPC tinggi 14, 17LPC-tinggi 67Luthans27Lutz 116

Maccoby 19Machiavelianisme6Magerison29MahathirMohammad1, 2Maher67maknaoperasi10makro,pembolehubah39Malaysia 1, 4, 5, 6, 8Manchak44, 54Marien 27markat 11, 14, 16,63markatdogmatisme107markatLPC 66markat,mm iiiMartin 55, 104Martin, kategoriaktiviti 105Massarik12masyarakat10matlamat3, 5,7, 8, 13, 15, 59matlamatasas16matlamatkedua 16matlamat,kejelasan65matlamatkelothpok 25matlamat,mencapai17matlamat,pemudah25matlamat,penekanan61matlamatsepunya13Matsubara85Max Weber 107maze103McCall 4McGregor7, 23medan perang45Melayu 10, 11membuat keputusan 74menang, kalah 94mengamati14mengarah14mengarah,tingkah laku 17Menteri Pendidikan43MentenPertahanan46menyelaras14menyelia14

300

INDEKS

mesyuarat106metaanalisis 39Michigan 19, 60Michigan StateUniversity 19Midwest 96MidwestemState 114mikro, pembolehubah39Miles 76Miller 27MIML 63mm markat 111Miner 2, 3, 24minoriti 37Mintzberg 105Miskell 113Mitchell 20, 22, 71, 80, 83, 9, 101mock 116model8model Feidler,kekuatan66modelkepimpinanpelbagaipengaruh

63model kontigensi 18, 28model kontigensi67model korelasi dinamik 91model menegakdwian 83model sepadu78moderator34, 98Moffitt 101Monaco 113morel 30, 109, 115morel, makna31Morse 19MOT 82motif 14 — 17motif, ukuran 15motif utama16motivasi 2, 7, 9, 18, 42, 77, 80motivasi, fungsi 69motivasi hubungan18motivEsi, orangdalaman96motivitsi pemimpin41, 69motivasi tugas18Mouton 22Mowday 33

MPV 14Mueler 9multiple level analysis23musuh5lmaknakepimpinan12Myers 110, 111

Nannus11

Ohio 110, 141Ohio State 156operator148orangatas 129orangbawah111, 129,137, 146, 167orangbawah,pemeringkatan130orangbawah,perkembangan126orangpemikiran 145orangtindakan145Oregon110organisasiformal 158organisasi,performalan126Osgood155

PanglimaTenteraDarat 137, 138pekali alfa 160, 162, 171pekali kebolehpercayaan159peletalsenjata140pembolehubah155pembolehubahpencelah146pembolehubah,pengukuran154pembolehubahsituasi 163pembolehubahterikat 156pemeringkatan141, 162, 164pemimpinkadet134pemimpin,mengukur146pemimpin,pengaruh140pemimpinplatun 134pemimpin-pengikut,hubungan135,

141pencelah,pembolehubah156pengaruhpemimpin 140pengebomB-29 139pengerusikelompok 142penghargaan145pengikut,ciii 172

301


pengikut, personaliti172pengikut, sampel161pengkaji159pengukuranpembolehubah154pengurus148pengurusmuda 148penyelesaianmasalah135penyelia 137penyeliaan142penyelia,ciii 137penyelidikballistics 140penyeranghadapan140PerangKorea 134, 139pergantungan,mm 161pergantungantugas 160, 161perkhidmatan,lama 151pemyataankhusus 168persamaanandaian159persamaanlawan andaian155persampelan152persepsi161personaliti,ciii 163personalitipengikut163pesawatpengebom139platun, pemimpin 134prestasi146Prince11135prosedur155, 158, 167psikologi 139, 149psikometrik skala 155Pulambo 147, 148, 157purata,gayakepimpinan137

radar 139ragam 123RahmanN.y. 11raja 57rakansedarjah142rakansekerja98, 99, 154, 155, 164ramal 17ramalan100ramalanhipotesis90rambang158rapport 20

reaksiafektif 30realis 125redundant69regresi34, 114regresi,analisis 97regresisepara147reinforcement 70reinforcer 71rejimen 47reka bentukfaktor, analisis 100rekod 137rekrut 37rendah, tekanan140responden86, 134, 135, 139, 161respons110Revolusi Perancis57Rice, konsepsi16Rice 15 — 17, 28, 63, 76, 144, 165,nsiko 114risiko peribadi 140Robiah Sidin 43, 45Rocheach,ujian 107Rode 17Roff 129, 130role 12Rosenberg78Rosenwen57, 60ROTC 151Rotter 27Rowland103rubric 33Rucker 100rumusan20rungutan61Runyan 156Runyon 36rutin 94Ryan 59

Sabah 43sabotajkerja64saizkelompok 39samaukur 52sampel86, 152

302

INDEKS

sampelguru 152, 153sampelkajian 127, 135, 144sampelMahr 161sampelpengikut152sampelselari 152sampeltentera149Sampson50sanction65Sanford36, 163sarananteori 67Sarawak43sarjan 47, 54, 55sarjan,pemilihan 151Sashkin61, 62, 104scapegoating37Schreisheim165, 167Schriesheim,kesimpulan93Schriesheim20, 28, 33, 35, 67, 89,

92, 157Schuler 102Schumer27Scott 107Scul 85, 95Seashore19, 61sebabakibat, model 157sebabakibat72, 79Segal56sekolah,aktiviti 54sekolah,autonomi 52sekolah,birokrasi 54sekolah,kajian 112sekolah,latar44sekolah,morel 31sekolah,sistem53sekolah38, 100, 158sekolahmenengah44sekolahrendah44seks,impuls 36seks37sektorawam2selari,sampel 152self-control2Selvin 80Selznik 2, 76

Semenanjung 43semerta71sensingintuition, dimensi 128separaikhtisas50separa,regresi 157sepunyamatlamat13Sheridan 28, 36, 41, 90, 91, 93, 148Sijil RendahPelajaran153sikap 16, 29, 32, 48, 72sikap individu 68sikap, ukuran 16Silver 108Sims 20, 24, 28, 41, 77, 88, 89Singer 24Sinha 19Sinprasong109sintesis22, 125sistemautoriti 92sistemkonsepsi,teori 108sistempangkat48sistemsekolah,autonti 45sistemsekolah53sintesis Hilal 22situasi 8, 15, 17, 33, 34situasi, faktor 156situasi, kawalan17, 18situasi,pembolehubah34situasi,pendekatan33situasi, penentu66situasi, penyederhana70situasi, teon 34situasi tugas15, 93sivilian 53Sizalyi 28skala,ciii 164skala21, 163, 167skaladogmatisme101skalaEPL 112skalaF 172skalaHouse& Dessler90skalahubungan170, 171skala lima mata 171Skaret20, 28, 35, 41, 85, 95, 98, 99Skrzpek 66

303


skuadtentera4skuadron47SL 82Slater20, 60Slocum41, 93slogankepimpinan49soal selidik 110, 117sokongan19, 61, 70, 96sokongansosial112sorotan,kajian90sorotankesusasteraan85sorting 19sosial,jarak 14, 33sosiologi56sosiometri148, 171SouthernIllinois University 87SPM 160Spotts60, 62SRP 160staf kor 136stafpemerintahtentera136STALK 149standardisation36statik,korelasi62statussosial31Stewart 165Stodgil 11, 12, 13,

165Stone172, 37, 53stress 67struktur, pendayautamaan17, 19struktur 17, 19, 22struktur hierarki 139struktur konsepsi109strukturmotivasi 155strukturorganisasitentera51struktursosial26strukturtugas,definisi Fiedler64struktur tugas,hipotesis 88struktur tugas39, 77, 91, 93, 169strukturtugastinggi 64subbudaya42subjek101, 131, 141, 142, 158subjek,memilih 89

subjek,menentu158subjekkajian 148subservience162suggestability147Suidah Ahmad 149sukan,latar 94sumberkognitif, teori 57, 75sumberkognitif 75sumber,menyusun56superego36support19Swanson28, 142syarikatawam92syarikat frachisees95Syed Hassanal-Attas 5Syed HusseinAli 158symmetry52Szilagyi 77, 88, 89

taat setia 30Taber 138tabii 3, 4taksa54taksonomi 19, 21tandasaran 75tanggungjawab14, 21, 48Tannenbaaum12, 27tarikan,jenis 32taskcontrol 2Taylor27tegar 39, 106tekal 58tekanan67, 101tekanan,kesan75tekanan,ujian 103teknik pemerhatianteknologi, aras 114teladan56tema 20tentera,kepimpinan39tentera39, 42, 48tentera-guru,perbezaan53teori atribusi 23teori, konteks22

19, 32, 33, 126,

berstruktur105

304

INDEKS

teori, penilaian66teori 8, 12, 13, 20, 22teori Fiedler,kelemahan67teori House68teori jangkaan41teori kepimpinan9, 27teori kontigensi8, 12, 28teorikontigensiFiedler8, 34, 57, 62,

74teori laluan-matlamat12, 20, 28, 34,

36, 67teori laluan-matlamat,ujian 77teori latar, penerangan56teori motivasi,kelemahan74teori personaliti23, 24teori personaliti terselindung23teori sistemkonsepsi108teori situasi Hersey34, 63teon sumberkognitif 8, 57, 75, 142teori tingkah laku 68teori tret 68teori Yukl 74Terman10tersirat, pembolehubah17te~,kajian 58the leadermatch67Tieb 27timbangrasa,dimensi35timbangrasa17, 18, 20, 24, 26, 86,

111timbangrasanegatif61tindakan12tindakansekolah54tingkahlaku 9, 17, 18,tingkahlaku bilik darjah 113tingkah laku, dimensi 18,19, 20tingkah laku instrumental22, 23tingkah laku, kesan62tingkah laku, pendekatan60tingkah laku, teon 68tingkah laku mengarah17tingkah lakumengarah,hipotesis102tingkah laku pemimpin,kesan72

tingkahlakupemimpin,mengukur86tingkah laku pemimpin,ukur 109Tingkahlakupemimpin9, 18, 61, 84tingkahlaku penyertaan27tingkah laku tak langsung112tingkah laku tiga dimensi61tipu din 37Tjosvold 6, 19Todor 102tokoh 37tokoh bapa6transfonnasi23transformasi,kepimpinan23, 76tret 63tret, dalamtentera59tret, kesimpulan58tret, pendekatan63tret, pengaruh34tret, peranan58tret pemimpin58tret personaliti3Trist 76troop 51tugas,kebolehubahan79tugas,kejelasan94tugas,kekompleksan97tugas,ketaksaan89tugas,orientasi61tugas,pergantungan79tugas,prestasi32tugas,situasi 15tugas,skop 35tugas,struktur35, 64, 91tugas15 — 17, 20, 71tugasberstruktur76tugasguru besar44tugaskhusus 20tugaspenyederhana86tugasrutin 99tugastaksa73tugasutama45tukar ganti pekerja61Turcote 55

305


Zaccaro 20, 28, 38, 85, 98, 95 zero order 86, 89Zander 58 Ziller 27

306

1001484

Documents