TAJUK : PENGERTIAN DAN CIRI TAMADUN AWAL

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah pengertian tamadun menurut pandangan sarjana berikut.

(i) Sarjana Barat___________________________________________________________________________(ii) Sarjana Islam___________________________________________________________________________

[2 markah]

(b)               Berikan dua tamadun awal yang terbina di lembah sungai.[2 markah]

i_____________________________________________________________________________________________

Ii____________________________________________________________________________________________

(c)                Nyatakan dua ciri tamadun awal.[2 markah]

i_____________________________________________________________________________________________

Ii____________________________________________________________________________________________

(d)               Pada pendapat anda, mengapakah masyarakat dalam tamadun awal memilih lembah sungai sebagai pusat petempatan mereka ?

[2 markah]

(e)                Berdasarkan pengetahuan anda, sumbangan petempatan kekal terhadap pembinaan tamadun awal manusia ?

[2 markah]

SOALAN ESEI

(a)               Terangkan proses pembinaan tamadun awal manusia.[4 markah]

(b)               Huraikan ciri tamadun awal manusia.[10 markah]

(c)                Berdasarkan pengetahuan anda, apakah sumbangan tamadun awal kepada kehidupan manusia pada hari ini ?

[6 markah]

TAJUK : PENINGKATAN TAMADUN (SISTEM PEMERINTAHAN)

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah bentuk pemerintahan yang dijalankan di Yunani sebelum wujudnya sistem pemerintahan demokrasi ?

[2 markah]

(b)               Nyatakan dua ciri demokrasi di Yunani.[2 markah]

(c)                Bagaimanakah sistem pemerintahan bercorak republik diamalkan di Rom ?[2 markah]

(d)               Beradasarkan pengetahuan sejarah anda, apakah ciri sistem pemerintahan beraja dalam tamadun India ?

[2 markah]

(e)                Pada pendapat anda, mengapakah sesebuah negara perlu mempunyai sistem pemerintahan yang teratur ?

[2 markah]

SOALAN ESEI

(a)               Terangkan sejarah sistem pemerintahan yang diamalkan di Yunani sehingga membawa kepada kemunculan sistem demokrasi.

[8 markah]

(b)               Dewan Perhimpunan memainkan peranan penting dalam amalan demokrasi di Yunani. Jelaskan ciri dewan tersebut.

[6 markah]

(c)                Pada pendapat anda, apakah kelebihan amalan sistem pemerintahan bercorak demokrasi ?

[6 markah]

TAJUK : PENINGKATAN TAMADUN (PERUNDANGAN)

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah satu jenis undang-undang Rom.[1 markah]

(b)               Nyatakan dua prinsip yang menjadi pegangan dalam menguatkuasakan undang-undang di Rom.

[2 markah]

(c)                Bagaimanakah undang-undang yang berasaskan agama Hindu dilaksanakan dalam tamadun India ?

[2 markah]

(d)               Apakah ciri undang-undang berteraskan falsafah legalisme yang dilaksanakan pada zaman Dinasti Han di China.

[2 markah]

(e)                Pada pendapat anda, mengapakah undang-undang sangat penting dalam sesebuah negara ?

[3 markah]

SOALAN ESEI

(a)               Jelaskan tentang undang-undang bertulis dalam tamadun Rom.[6 markah]

(b)               Undang-undang yang dilaksanakan dalam tamadun China berteraskan dua prinsip iaitu berasaskan falsafah legalisme dan ajaran Confucius. Terangkan kedua-dua undang-undang tersebut.

[8 markah]

(c)                Pada pendapat anda, mengapakah undang-undang dikuatkuasakan dalam sesebuah negara ?

[6 markah]

TAJUK : PENINGKATAN TAMADUN (PERLUASAN KUASA)

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah peranan Alexander The Great untuk meluaskan empayar yunani.[2 markah]

(b)               Nyatakan kejayaan yang dicapai oleh Maharaja Augustus Caesar dalam mengukuhkan empayar Rom.

[2 markah]

(c)                Berdasarkan pengetahuan anda, mengapakah Asoka berjaya mengukuhkan empayar Maurya ?

[2 markah]

(d)               Nyatakan langkah yang dilakukan oleh Shih Huang Ti mengukuhkan empayar Dinasti Chin.[2 markah]

(e)                Pada pendapat anda, apakah matlamat seseorang pemerintah menjalankan dasar perluasan pengaruh ?

[2 markah]

TAJUK : PENINGKATAN EKONOMI

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah punca yang menyebabkan semua negara kota di Yunani memberikan tumpuan terhadap kegiatan perdagangan ?

[2 markah]

(b)               Nyatakan faktor yang mendorong kepesatan bidang perdagangan dalam tamadun India pada abad ke-3 Sebelum Masihi.

[2 markah]

(c)                Berikan dua kemajuan dalam bidang pertanian yang dicapai oleh masyarakat dalam tamadun China.

[2 markah]

(d)               Mengapakah aktiviti perdagangan mengalami peningkatan yang pesat pada zaman Dinasti Han di China ?

[2 markah]

(e)                Berdasarkan pengetahuan anda, apakah sumbangan kegiatan perdagangan antarabangsa kepada negara kita ?

[2 markah]

TAJUK : PENINGKATAN PENDIDIKAN

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah yang anda faham tentang falsafah pendidikan Athens di Yunani ?[2 markah]

(b)               Berikan dua kesan yang berlaku di Rom hasil daripada pendidikannya yang menekankan ilmu praktikal.

[2 markah]

(c)                Nyatakan ciri pendidikan agama dalam tamadun India pada Zaman Vedik.[2 markah]

(d)               Nyatakan kemahiran yang ditekankan dalam tamadun China pada peringkat pendidikan berikut :(i) Peringkat rendah(ii) Peringkat menengah

[2 markah]

(e)                Berdasarkan pengetahuan anda, apakah matlamat pendidikan dalam sesebuah tamadun ?[2 markah]

SOALAN ESEI

(a)               Jelaskan tentang falsafah pendidikan Athens dan falsafah pendidikan Sparta dalam tamadun Yunani.

[6 markah]

(b)               Pendidikan dalam tamadun China bertujuan untuk lulus peperiksaan awam. Terangkan pelaksanaan peperiksaan awam tersebut.

[8 markah]

(c)                Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, apakah matlamat pendidikan agama dilaksanakan dalam tamadun India pada Zaman Vedik ?

[6 markah]

TAJUK : KERAJAAN AGRARIA

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah ciri kerajaan agraria ?[2 markah]

(b)               Berikan dua buah kerajaan agraria yang terdapat di Asia Tenggara.[2 markah]

(c)                Nyatakan dua kegiatan ekonomi yang dilakukan oleh masyarakat agraria.[2 markah]

(d)               Berdasarkan pengetahuan anda, apakah faktor yang membantu kemajuan bidang pertanian kerajaan agraria?

[2 markah]

(e)                Pada pendapat anda, mengapakah kerajaan agraria di Asia Tenggara muncul di kawasan lembah sungai ?

[2 markah]

TAJUK : KERAJAAN AGRARIA

SOALAN ESEI

(a)               Nyatakan kegiatan ekonomi yang dijalankan oleh masyarakat agraria di Asia Tenggara.[6 markah]

(b)               Berdasarkan pengetahuan anda, terangkan faktor yang membantu perkembangan bidang pertanian kerajaan Angkor.

[8 markah]

(c)                Pada pendapat anda, mengapakah tasik Tonle Sap memberikan sumbangan yang besar kepada kerajaan Angkor ?

[6 markah]

TAJUK : KERAJAAN MARITIM

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah yang anda faham tentang kerajaan agraria di Asia Tenggara ?[2 markah]

(b)               Nyatakan fungsi pelabuhan kerajaan maritim yang berikut :(i) Pelabuhan kerajaan(ii) Pelabuhan entreport

[2 markah]

(c)                Apakah faktor yang menyebabkan kerajaan Srivijaya muncul sebagai sebuah kerajaan maritim yang terulung di Asia Tenggara pada abad ke-13 Masihi ?

[2 markah]

(d)               Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, mengapakah kerajaan Kedah Tua boleh berperanan sebagai pelabuhan entreport di Semenanjung Tanah Melayu ?

[2 markah]

(e)                Pada pendapat anda, mengapakah orang Melayu pada zaman kerajaan awal berjaya menguasai perdagangan maritim ?

[2 markah]

SOALAN ESEI

(a)               Jelaskan perkembangan yang berlaku terhadap petempatan awal di pesisiran pantai Asia Tenggara hingga menjadi pelabuhan enterport.

[6 markah]

(b)               Merujuk kepada kerajaan Angkor atau Srivijaya, terangkan faktor yang membantu kerajaan tersebut menguasai perdagangan maritim di Asia Tenggara pada zaman kerajaan awal.

[8 markah]

(c)                Pada pendapat anda, mengapakah kerajaan maritim sangat bergantung kepada kerajaan agraria ?

[6 markah]

TAJUK : PENGARUH HINDU DAN BUDDHA TERHADAP SISTEM PEMERINTAHAN DI ASIA TENGGARA

SOALAN ESEI

(a)               Beradasarkan pengetahuan anda, bagaimanakah pengaruh agama Hindu dan Buddha tersebar di Asia Tenggara ?

[6 markah]

(b)               Terangkan pengaruh agama Hindu dan Buddha terhadap sistem pemerintahan beraja di Asia Tenggara.

[8 markah]

(c)                Pada pendapat anda, mengapakah sistem pemerintahan perlu disesuaikan dengan keadaan setempat ?

[6 markah]

TAJUK : PENGARUH HINDU DAN BUDDHA TERHADAP SENI BINA DI ASIA TENGGARA

SOALAN ESEI

(a)               Binaan Angkor Wat banyak dipengaruhi oleh agama Hindu. Nyatakan ciri binaan Angkor Wat.

[6 markah]

(b)               Jelaskan pengaruh agama Buddha yang terdapat pada binaan candi Borobudur.[8 markah]

(c)                Berdasarkan pengetahuan anda, mengapakah kerajaan awal di Asia Tenggara membina monumen ?

[6 markah]

TAJUK : PENGARUH HINDU DAN BUDDHA TERHADAP BAHASA DAN KESUSASTERAAN DI ASIA TENGGARA

SOALAN STRUKTUR

(a)               Apakah kegunaan bahasa Sanskrit pada zaman kerajaan awal di Asia Tenggara ?[2 markah]

(b)               Berikan dua perkataan Melayu yang diubahsuaikan daripada bahasa Sanskrit.[2 markah]

(c)                Nyatakan pengaruh Hindu dan Buddha yang terdapat dalam kesusasteraan di Asia Tenggara.

[3 markah]

(d)               Pada pendapat anda, mengapakah karya kesusasteraan penting dalam sesebuah masyarakat ?

[3 markah]

TAJUK FOKUS SEJARAH KERTAS 2 SPM 2012

ANALISA SOALAN SEJARAH 2 SPM 2004-2011TINGKATAN EMPAT

TEMA BAB 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

71 ESE ESE STR STR

2 STR STR STR FOKUS

3 STR ESE

8

4 STR ESE ESE

5 STR STR STR FOKUS

6 ESE ESE ESE ESE

7 ESE ESE STR STR FOKUS

8 STR STR

9 9 ESE STR ESE FOKUS

10 ESE STR STR ESE S&E

TINGKATAN LIMA

TEMA BAB 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 201210 1 S & E ESE STR STR ESE

2 STR ESE ESE FOKUS

11

3 ESE STR STR

4 ESE STR ESE ESE

5 STR ESE FOKUS

6 ESE STR FOKUS

7 ESE ESE ESE ESE STR

8 STR ESE STR FOKUS

12 9 ESE ESE FOKUS9 ESE STR ESE STR ESE ESE ESE

TAJUK-TAJUK FOKUSSEJARAH KERTAS 2 SPM 2012

FOKUS TOPIK-TOPIK PENTING SPM 2012

TEMA 7 (BAB 1 – BAB 3 TINGKATAN EMPAT)JANGKAAN : 1 SOALAN

BAB 1

Pengertian Tamadun dan Ciri Tamadun Awal

         Pengertian tamadun menurut pandangan sarjana Barat dan sarjana Islam         Tamadun awal yang terbina di lembah sungai         Kelebihan lembah sungai sebagai pusat petempatan awal         Ciri tamadun awal         Peranan petempatan kekal dalam proses pembinaan tamadun

BAB 2

**Peningkatan Tamadun Manusia (Sistem Pemerintahan)

         Sejarah kemunculan sistem pemerintahan demokrasi di Athens, Yunani         Ciri pemerintahan demokrasi di Athens         Ciri pemerintahan republik di Rom         Ciri pemerintahan beraja dalam tamadun India         Pelaksanaan sistem birokrasi awam dalam tamadun China

Peningkatan Tamadun Manusia (Sistem Perundangan)

         Pembentukan undang-undang Yunani         Jenis dan ciri undang-undang Rom         Pelaksanaan undang-undang dalam tamadun India         Pelaksanaan undang-undang berasaskan falsafah Legalisme & Confucius dalam tamadun

China         Kepentingan undang-undang dalam sesebuah negara

Peningkatan Tamadun Manusia (Perluasan Kuasa)

         Perluasan empayar Yunani oleh Alexander The Great         Perluasan empayar Rom oleh Augustus Caesar         Perluasan empayar Maurya oleh Chandragupta Maurya dan Asoka          Perluasan empayar Dinasti China oleh Shih Huang Ti

**Peningkatan Tamadun (Peningkatan Ekonomi)

         Punca yang menyebabkan negara kota Yunani menumpukan bidang perdagangan         Faktor yang mendorong kemajuan perdagangan dalam tamadun India         Kemajuan bidang pertanian yang dicapai oleh tamadun China          Sebab berlakunya peningkatan dalam bidang ekonomi

**Peningkatan Tamadun (Peningkatan Pendidikan)

         Falasafah pendidikan Athens dan Sparta dalam tamadun Yunani         Falsafah pendidikan Rom yang menekankan ilmu praktikal         Pendidikan berteraskan ilmu agama dalam dalam tamadun India         Pendidikan awam dalam tamadun China

BAB 3

Kerajaan Agraria dan Maritim

         Ciri kerajaan agraria         Faktor kejayaan kerajaan Angkor dan Funan dalam bidang pertanian         Ciri kerajaan maritim         Faktor kemajuan perdagangan kerajaan Srivijaya dan Kedah Tua         Hubungan kerajaan agraria dan maritim yang saling bergantung

**Pengaruh Hindu dan Buddha di Asia Tenggara

         Cara penyebaran pengaruh Hindu dan Buddha di Asia Tenggara         Pengaruh Hindu dan Buddha terhadap sistem pemerintahan         Pengaruh Hindu dan Buddha terhadap seni bina candi di Asia Tenggara         Pengaruh Hindu dan Buddha terhadap bahasa dan kesusasteraan di Asia Tenggara

TEMA 8 (BAB 4 – BAB 8 TINGKATAN EMPAT)JANGKAAN : 2 SOALAN

BAB 4

Penyebaran Islam di Makkah

         Cara Nabi Muhammad s.a.w menyebarkan Islam di Makkah         Rasional Nabi Muhammad s.a.w. menggunakan dakwah secara rahsia         Tokoh awal yang memeluk Islam         Usaha orang Arab Quraisy menghalang dakwah Nabi Muhammad s.a.w.         Langkah Nabi Muhammad s.a.w. menghadapi cabaran

BAB 5

Hijrah

         Pengertian Hijrah         Faktor Nabi mengarahkan umat Islam berhijrah ke Madinah         Peristiwa yang membawa kepada Hijrah         Kepentingan Hijrah kepada umat Islam         Nilai daripada peristiwa Hijrah

**Piagam Madinah

         Maksud Piagam Madinah         Kandungan Piagam Madinah dari segi politik, ekonomi dan sosial         Kedudukan orang Yahudi mengikut Piagam Madinah         Kepentingan Piagam Madinah dalam pembinaan negara         Pelaksanaan Piagam Madinah dalam konteks masyarakat majmuk

**Penyebaran Islam Semasa di Madinah

         Strategi yang digunakan oleh Nabi Muhammad s.a.w. untuk menyebarkan Islam         Alasan menyangkal dakwaan orientalis Barat yang mengatakan Islam menggunakan

peperangan untuk menyebarkan Islam         Tujuan peperangan dalam Islam         Peraturan yang mesti dipatuhi semasa berperang         Keburukan peperangan         Langkah mengelakkan peperangan

BAB 7

**Teori Kedatangan Islam ke Asia Tenggara

         Teori dan bukti Islam datang terus dari Tanah Arab         Teori dan bukti Islam dibawa ke Asia Tenggara melalui India         Teori dan bukti Islam dibawa ke Asia Tenggara melalui China         Faktor yang membantu penyebaran Islam di Asia Tenggara

**Penyebaran Islam di Asia Tenggara

         Cara yang digunakan oleh pedagang untuk menyebarkan Islam         Cara yang digunakan oleh pemerintah untuk menyebarkan Islam         Peranan kerajaan Islam dalam menyebarkan Islam         Peranan pusat kebudayaan Islam dalam menyebarkan Islam         Peranan mubaligh menyebarkan Islam

TEMA 9 (BAB 9 – BAB 10 TINGKATAN EMPAT)JANGKAAN : 1 SOALAN

BAB 9

**Zaman Gelap di Eropah

         Maksud Zaman Gelap         Keadaan politik di Eropah pada Zaman Gelap         Keadaan ekonomi pada Zaman Gelap         Keadaan sosial pada Zaman Gelap         Perubahan yang berlaku di Eropah pada penghujung Zaman Gelap

Gerakan Reformation

         Maksud reformation         Faktor berlakunya gerakan reformation         Perkembangan gerakan reformation di Eropah         Kesan gerakan reformation

**Kesan Revolusi Perindustrian di Eropah (Hubungan Pekerja – Majikan)

         Gerakan Luddite         Langkah menghalang gerakan pekerja         Bentuk penindasan terhadap golongan pekerja         Usaha membela nasib golongan pekerja

BAB 10

**Pembandaran di Tanah Melayu

         Maksud pembandaran         Faktor kemunculan bandar baru         Fungsi bandar baru         Sebab berlakunya pembandaran tidak seimbang antara kawasan         Langkah mewujudkan pembandaran seimbang

Pendidikan vernakular di Tanah Melayu

         Ciri pendidikan vernakular         Perkembangan sekolah Melayu         Perkembangan sekolah Cina dan Tamil         Perkembangan sekolah Inggeris         Sebab pendidikan vernakular tidak berjaya memupuk perpaduan

TEMA 10 (BAB 1 – BAB 2 TINGKATAN LIMA)JANGKAAN : 1 SOALAN

BAB 1

**Birokrasi Barat di Asia Tenggara

         Ciri sistem pemerintahan tradisional di negara-negara Asia Tenggara         Ciri sistem birokrasi di negara-negara Asia Tenggara         Pelaksanaan pentadbiran peringkat pusat di IndoChina         Pelaksanaan pentadbiran peringkat tempatan di Filipina         Kesan pelaksanaan sistem birokrasi

Nasionalisme di Asia Tenggara

         Faktor kemunculan nasionalisme di Asia Tenggara         Ciri nasionalisme tahap pertama dan kedua di Asia Tenggara         Perkembangan gerakan nasionalisme di Filipina dan Indonesia         Langkah penjajah mennangani gerakan bersifat radikal         Kelainan gerakan nasionalisme di Thailand berbanding dengan negara lain

BAB 2

**Akhbar, Majalah dan Novel Melayu Tahun 1930-an

         Judul akhbar dan majalah berbahasa Melayu tahun 1930-an         Isu politik, ekonomi dan sosial yang dibangkitkan dalam akhbar Melayu         Persoalan yang menjadi topik dalam Majalah Guru, Pengasuh dan Bulan Melayu         Mesej semangat kebangsaan dalam novel Melayu tahun 1930-an         Persoalan semasa berkaitan media cetak pada hari ini

**Perjuangan Persatuan-Persatuan Melayu

         Kejayaan yang dicapai oleh Kesatuan Melayu Singapura (KMS)         Matlamat penubuhan Persatuan Sahabat Pena Malaya (PASPAM)         Kegiatan bersifat politik Kesatuan Melayu Muda         Sebab kurangnya penglibatan masyarakat Sabah dalam persatuan         Kepentingan Kongres Melayu 1939 dan 1940

TEMA 11 (BAB 3 – BAB 8 TINGKATAN LIMA)JANGKAAN : 3 SOALAN

BAB 3

Pembinaan Negara dan Bangsa

         Faktor pembinaan negara bangsa moden di Eropah         Maksud realpolitik          Amalan realpolitik dalam pembinaan negara bangsa Jerman dan Itali         Kaedah pembinaan negara Islam Madinah         Kaedah pembinaan negara dan bangsa Malaysia

BAB 5

**Pakatan Murni

         Maksud pakatan murni         Faktor yang mewujudkan pakatan murni         Langkah mewujudkan pakatan murni         Peranan Dato’ Onn Jaafar mewujudkan pakatan murni         Kejayaan pakatan murni         Kepentingan dan nilai daripada pakatan murni

Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1957

         Penubuhan dan peranan Suruhanjaya Reid         Isu yang diutamakan oleh Suruhanjaya Reid dalam merangka perlembagaan         Langkah ke arah menghasilkan perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu         Isi Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1957

         Kepentingan Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1957

BAB 6

**Pembentukan Malaysia 1963

         Faktor dan cadangan pembentukan Malaysia         Reaksi terhadap pembentukan Malaysia         Peranan dan penubuhan Suruhanjaya Cobbold         Peranan Jawatankuasa Perunding Perpaduan Kaum (JPPK)         Peranan Jawatankuasa Antara Kerajaan (JAK)         Penentangan Indonesia dan Filipina terhadap pembentukan Malaysia

BAB 8

**Perpaduan Kebangsaan

         Kedudukan Bahasa Melayu mengikut Perlembagaan         Langkah memartabatkan Bahasa Melayu sebagai Bahasa Kebangsaan         Matlamat kerajaan mewujudkan Dasar Kebudayaan Kebangsaan         Ciri Kebudayaan Kebangsaan         Peranan sukan ke arah memupuk perpaduan         Kepentingan perpaduan

Dasar Pelajaran Selepas Kemerdekaan

         Matlamat dan kandungan Penyata Razak 1956         Kandungan Penyata Razak yang dijadikan Ordinan Pelajaran 1957         Syor yang terkandung dalam Laporan Rahman Talib 1960         Kandungan Akta Pelajaran 1961 yang berasaskan Laporan Rahman Talib         Pengenalan sistem persekolahan Aneka Jurusan 1969 mengikut Kajian Aminudin Baki 1965         Kandungan Laporan Jawatankuasa Kabinet 1974         Hala tuju pendidikan negara berdasarkan Falsafah Pendidikan Kebangsaan 1988

Wawasan 2020

         Konsep Wawasan 2020         Teras Kemajuan Bersepadu mengikut Wawasan 2020         Cabaran dalam mencapai Wawasan 2020         Strategi menghadapi cabaran Wawasan 2020         Ciri masyarakat Malaysia mengikut Wawasan 2020         Tanggungjawab warganegara Malaysia ke arah mencapai Wawasan 2020

TEMA 12 (BAB 9 TINGKATAN LIMA)JANGKAAN : 1 SOALAN

BAB 9

Blok Dunia dan Perang Dingin

         Maksud blok dunia         Faktor kemunculan blok dunia         Sebab berlakunya perang dingin         Perbezaan ideologi kapitalis dengan komunis         Cara kuasa besar menyebarkan pengaruh         Kesan perang dingin terhadap negara Dunia Ketiga

**Dasar Luar Malaysia

         Faktor yang mempengaruhi penggubalan dasar luar         Prinsip dasar luar tahap pertama yang bersifat pro-Barat         Prinsip dasar luar tahap kedua yang bebas dan berkecuali         Prinsip dasar luar tahap ketiga yang mengutamakan kepentingan ekonomi         Faedah mengadakan hubungan luar

Malaysia Dalam Hubungan Serantau (ASEAN)

         Matlamat penubuhan ASEAN         Pengisytiharan ASEAN sebagai Zon Aman, Bebas dan Berkecuali (ZOPFAN)         Langkah merealisasikan prinsip ZOPFAN         Kerjasama ekonomi dan sosial dalam kalangan negara ASEAN

**Cabaran Masa Depan

         Kepentingan ICT         Faktor kerajaan mewujudkan Koridor Raya Multimedia (MSC)         Definisi k-masyarakat dan k-ekonomi         Kepentingan k-ekonomi dan k-masyarakat

  Langkah mewujudkan k-masyarakat