stratifikasi_sosial

7/29/2019 Stratifikasi_Sosial

1/15

2.0 STRATIFIKASI SOSIAL (Social Stratification)

Stratifikasi sosial merupakan proses pembezaan individu-individu dalam

masyarakat yang menyebabkan kemunculan satu hierarki yang terdiri daripada lapisan

atau strata. yang berlainan kedudukannya. Stratifikasi sosial hasil daripada interaksi

sosial dan merupakan suatu fenomena sosial yang agak meluas dalam semua masyarakat.

Pada asasnya stratifikasi melibatkan keistimewaan yang berbeza-beza serta peluang

hidup (life chances) yang berlainan. Golongan dalam lapisan sosial yang berlainan

mempunyai keistimewaan dan peluang hidup yang berlainan (peluang hidup meliputi

peluang untuk mencapai matlamat tertentu, peluang untuk menikmati kemudahan sosial

dan sebagainya).

Menurut T.B. Bottomore, terdapat dua percubaan utama untuk memajukan satu

teori stratifikasi sosial yang umum. Yang pertama ialah percubaan Karl Marx; walaupun

teori itu tidak dikemukakan secara teratur dalam tulisan-tulisannya. Karl Marx melihat

kelas daripada segi hubungannya dengan punca-punca pengeluaran. Beliau

membahagikan masyarakat kepada dua kelas utama yang bermusuhan-satu golongan

penindas yang menguasai punca-punca pengeluaran dan satu lagi golongan yang

tertindas.

Kelas yang berkuasa dan mempunyai punca-punca pengeluaran ialah kelas

borjuisatau pemodal. Kelas yang tidak berada, tidak berkuasa dan seterusnya tertindas

ialah kelas proletariat atau pekerja. Marx menekankan bahawa konflik di antara kedua-


2/15

dua kelas timbul daripada hubungan pengeluaran. Dengan berbuat demikian dia

mengabaikan faktor-faktor bukan ekonomi yang mungkin juga memperlihatkan

kepentingan-kepentingan yang bertentangan dan seterusnya menimbulkan konflik.

Percubaan kedua ialah teori stratifikasi seperti yang dikemukakan dalam tulisan-

tulisim Davis dan Moore. Andaian asas mereka ialah stratifikasi merupakan ciri-ciri

sejagat dalam semua masyarakat. Dalam tiap-tiap masyarakat wujud setengah-setengah

jawatan atau kedudukan yang lebih penting daripada jawatan yang lain. Kedudukan-

kedudukan ini memerlukan kemahiran khas yang hanya dapat diperolehi oleh segelintir

individu yang mempunyai bakat tertentu. Latihan untuk memperolehi kemahiran tadi

melibatkan pengorbanan masa dan perbelanjaan. Bagi mendorong individu yang berbakat

supaya menjalani latihan, maka satu sistem ganjaran disediakan oleh masyarakat sebagai

perangsang. Ganjaran yang berbagai bentuk (seperti wang atau status) itu dibahagikan

secara berlainan berasaskan kepada kedudukan yang berlainan. Dengan itu maka

timbullah stratifikasi sebagai satu mekanisme untuk mendorong anggota masyarakat

memenuhi kedudukan yang berlainan itu.

Teori Davis dan Moore ini telah menimbulkan percanggahan pendapat di

kalangan ahli sosiologi. Melvin Tumin, misalnya, pernah mengemukakan beberapa kritik,

di antaranya, termasuklah bahawa stratifikasi sosial tidak semestinya berfungsi. Beliau

juga menyatakan keraguannya terhadap andaian asas teori Davis dan Moore bahawa

semua masyarakat disusunlapiskan.


3/15

Faktor-faktor yang menentukan kedudukan seseorang individu dalam sistem

stratifikasi berubah daripada masyarakat ke masyarakat. Talcott Parsons mengemukakan

enam ukuran yang menjadi dasar penilaian kedudukan seseorang individu dalam sistem

stratifikasi di Amerika Syarikat. Ukuran-ukuran ini ialah keanggotaan dalam sesuatu unit

kekeluargaan (keturunan, perkahwinan dan sebagainya), sifat-sifat peribadi, pencapaian,

benda-benda yang dimiliki (seperti harta), kewibawaan dan kuasa. B. Barber

mengemukakan satu senarai ukuran yang lebih teliti daripada ukuran Parsons. Ukuran-

ukuran itu ialah peranan politik, peranan tentera, peranan agama, peranan ekonomi,

peranan profesion kekayaan, keturunan, sifat-sifat peribadi dan kegiatan komuniti.

Satu percubaan untuk mengkaji sistem stratifikasi sosial dalam masyarakat

Melayu telah dilakukan oleh S.Husin Ali. Penentuan status di Kampung Bagan, menurut

S. Husin Ali, didasarkan kepada enam kriteria- sifat-sifat peribadi, pendidikan, agama,

tanggungjawab dalam komuniti, pekerjaan dan kedudukan ekonomi.

Pada asasnya semua stratifikasi melibatkan unsur ketidaksamaan (inequality).

Contoh bentuk-bentuk stratifikasi ialah sistem estet di Eropah dalam zaman pertengahan,

sistem kasta dalam masyarakat Hindu yang bercorak tradisi dan sistem kelas dalam

masyarakat moden


4/15

2.1 Stratifikasi Sosial : Kesamaan Dan Ketidaksamaan

Ahli-ahli sosiologi mengkaji semua perkara yang berlaku di sekolah. Berdasarkan

pemerhatian mereka, perkara yang menonjol dan menjadi keutamaan ialah mengenai

topik-topik kesamaan dan ketidaksamaan dalam peluang-peluang pendidikan

terutamanya menyelidiki faktor-faktor yang menyumbang kepada ketidaksamaan

pencapaian pendidikan seperti dari segi kelas sosial, etnik dan gender. Perkara-perkara

berkenaan dibincangkan dalam teori-teori dan kajian-kajian pendidikan.

Perkembangan pendidikan selalunya dikaitkan dengan demokrasi rnassa.

Pendemokrasian pendidikan pada keseluruhannya dikatakan akan memberi peluang yang

saksama kepada semua orang untuk memperkembangkan kebolehan dan bakat.

Pendidikan berhasrat untuk mencapai kesamarataan dengan membantu mengurangkan

jurang kekayaan dan kekuasaan. Pandangan mengenai kesamaan adalah berbeza.

Sesetengah pendapat agama mengatakan semua manusia dilahirkan sama. Kebanyakan

perbincangan sosiologi memfokuskan kesamaan sebagai suatu aspek dalam konteks

sosial.

Perbincangan berkenaan ketidaksamaan adalah berkaitan dengan stratifikasi

sosial. Stratifikasi sosial bermaksud susun lapis secara hirarki struktur masyarakat yang

menunjukkan perbezaan antara individu-individu ataupun antara kumpulan-kumpulan

yang secara umumnya berlaku dalam semua masyarakat. Tiap-tiap orang ataupun


5/15

kumpulan dalam lapisan sosial tertentu mempunyai peluang-peluang dan keistimewaan

yang tertentu berbanding dengan yang berada pada lapisan yang lain. Akses kepada

peluangpeluang dan ganjaran-ganjaran adalah berbeza antara mereka yang berada pada

lapisan-Iapisan atau strata yang berlainan. Secara amnya terdapat dua cara untuk berada

pada sesuatu lapisan iaitu secara warisan dan secara capaian.

Pada zaman feudal stratifikasi sosial umumnya membezakan kumpulan-kumpulan

raja, pembesar, rakyat jelata dan hamba. Kebiasaannya faktor warisan menjadi penentu

untuk berada pada sesuatu lapisan. Pada zaman moden pula stratifikasi sosial selalunya

ditunjukkan dengan kewujudan kelas-kelas sosial dalam masyarakat. Karl Marx

membincangkan stratifikasi dengan membahagikannya kepada dua kelas yang ekstrem

iaitu borjuis dan proletariat. Max Weber pula mempunyai pandangan multidimensi

apabila membincangkan stratifikasi berdasarkan kepada kelas, status dan parti.

Stratifikasi sosial zaman moden hari ini juga dikaitkan dengan perkara-perkara

bersangkutan dengan gender, kaum, pekerjaan, dan status sosioekonomi. Pada zaman

moden kedudukan sosial seseorang boleh ditentukan oleh kedua-dua faktor warisan dan

capaian. Di Amerika Syarikat, Beeghley (1978) mengenal pasti tiga elemen penting yang

menyebabkan stratifikasi sosial moden iaitu pembahagian tugas, ketidaksamaan kerana

perbezaan pendapatan dan sekatan-sekatan terhadap akses kepada peluang-peluang.

Ahli sosiologi selalu membayangkan konsep stratifikasi sosial dalam bentuk

diagram yang menunjukkan tempat di atas diduduki oleh kelas yang lebih tinggi

sementara yang paling bawah ialah kelas yang paling rendah. Sebagaimana yang


6/15

dilakarkan pada Rajah 1, stratifikasi zaman tradisional digambarkanberbentuk piramid

sementara zaman moden berbentuk intan

Rajah 1: Perbezaan Antara Stratifikasi Moden dan Startifikasi Tradisional

Pada hari ini struktur kelas sosial merupakan sesuatu yang nyata di negara-negara

maju kapitalis. Kelas sosial sebenamya telah menjadi ciri penting masyarakat moden.

Sudah tentu perbezaan kelas sekarang tidak sebagaimana pandangan Marx terhadap

borjuis dan proletariat. Kita hidup dalam masyarakat yang sangat kompleks. Menurut

STRATIFIKASI TRADISIONAL STRATIFIKASI MODEN


7/15

Gollnick dan Chinn (1990), juga Waters (1991), sekarang terdapat empat kelas sosial

yang utama dalam masyarakat moden. Kelas-kelas itu adalah kelas atasan, kelas

menengah, kelas pekerja dan kelas bawahan. Kelas atasan terdiri daripada golongan-

golongan kaya, sarna ada kekayaan berbentuk wang ataupun aset harta. Kekayaan mereka

boleh jadi yang diwarisi ataupun yang diperolehi. Kelas menengah pula terbahagi kepada

dua. Pertamanya ialah golongan profesional dan pentadbir yang menjadi kumpulan elit

kelas menengah. Keduanya ialah pekerja kolar putih yang antaranya termasuklah guru-

guru, jururawat, pensyarah dan kerani. Kelas pekerja yang sering digelar pekerja kolar

bim mempakan mereka yang melakukan berbagaibagai bentuk kerja-kerja manual.

Mereka adalah golongan subordinat dalam sistem kapitahs. Di bawah sekali ialah kelas

bawahan. Auletta (1982) telah membahagikan kelas bawahan ini kepada empat kategori

iaitu golongan miskin yang pasif (mengharapkan derma kebajikan), golongan hostile

(penjenayah jalanan), golongan hustlers (memperolehi pendapatan secara haram tetapi

tidak ganas) dan golongan traumatik (pemabuk, orang tidak berumah).

Sebagaimana yang telah disentuh, sosiologis di barat mendapati banyak berlaku

ketidaksamaan dalam pendidikan. Banyak kajian menunjukkan latar belakang keluarga

merupakan faktor penting pencapaian murid-murid di sekolah. Kajian James Coleman

(1966) di Amerika Syarikat mendapati bahawa muridmurid sekolah mempunyai

pencapaian yang berbeza antara kulit putih, Asia dan kulit hitam. Kajian itu juga

mengaitkan pencapaian dengan kelengkapan sekolah yang tidak memuaskan, nisbah

murid yang besar, serta bilik darjah dan bangunan yang daif di sekolah-sekolah kulit

hitam. Namun Coleman menyimpulkan punca kelemahan berkenaan merupakan latar


8/15

belakang keluarga. Christopher Jencks (1972) juga merumuskan pendidikan dan

pekerjaan adalah ditentukan terutamanya oleh latar belakang keluarga dan bukan oleh

faktor sekolah.

Terdapat juga kajian yang lebih mengaitkan pencapaian murid dengan sumbangan

pihak sekolah. Di Britain misalnya, Michael Rutter dan rakan-rakan (1979) menekankan

faktor sekolah seperti kualiti interaksi guru dengan mood dan persediaan guru. Mengikut

Rutter sekolah selalunya meneruskan ketidaksamaan sosial. Pelajar daripada keluarga

yang berada memberi perhatian dan diberi perhatian. Pelajar keluarga berada memasuki

sekolah yangberkualiti dan mempunyai guru yang baik serta bermotivasi. Rutter

merumuskan sekolah boleh membantu pelajar miskin dengan menyediakan organisasi,

persekitaran, iklim sosial, dan kualiti pembelajaran yang baik. Sekolah yang mempunyai

iklim atau suasana pembelajaran yag baik tidak semestinya mempunyai kemudahan

fizikal yang lengkap. Namun. kajian lain seperti yang dilakukan oleh Halsey dan rakan-

rakan (1980) di Britain juga mendapati pelajar yang berlatar belakangkan kelas sosial

yang lebih baik mempunyai peluang yang berganda untuk mendapatkan pelajaran.

Sejak akhir-akhir ini, sosiologis di Britain semakin cenderung untuk menunjukkan

ketidaksamaan bukan sahaja dari segi kelas malahanjuga dari segi 'kaum' (seperti Mac an

Ghaill1988; Wright 1992; Gillbom 1990, 1995) dan gender (seperti Delamont 1980;

Apple 1986; Macleod 1988). Oleh itu perdebatan juga timbul sarna ada faktor capaian

dapat menandingi faktor warisan dalam menentukan kelas sosial. Keseluruhannya

ketidaksamaan dalam pencapaian pendidikan dikatakan masih terus menonjol. Peranan


9/15

sistem pendidikan dalam mengekalkan struktur kelas dalam masyarakat masih jelas.

Ketidaksamaan merupakan kemestian dalam mengkaji stratifikasi sosial dan kelas sosial.

Perbincangan mengenai kesamaan dan ketidaksamaan pendidikan akan diperjelaskan lagi

dalam teori-teori sosiologi pendidikan.

UPSR

P.H.D

SARJANA MUDA

DIPLOMA

SARJANA

SPM

SIJIL

PMR

SRATIFIKASI PENDIDIKAN DI MALAYSIA


10/15

2.2 Tidak Kesamaan Dalam Pendidikan

Dari segi pengertian sosiologi, tidak kesamaan bermaksud sebagai keadaan

dimana manusia tidak mendapat ganjaran sosial yang sama (Noran Fauziah Yaakub,

1967). Jadi, kemudahan di dalam pendidikan termasuk juga di dalam ganjaran sosial

Seperti ganjaran dan kemudahan yang lain, masyarakat memang mengharapkan ganjaran

sosial, yang diberikan oleh pihak kerajaan. Walaupun sesuatu negara cuba menyamakan

dan memberikan pelbagai kemudahan yang berkaitan dengan pendidikan kepada

rakyatnya, namun masih tetap wujud ciri-ciri yang tidak dapat disamakan.

Keadaan ini boleh ber1aku kepada negara yang kaya, miskin dan juga negara

yang begitu luas. Indonesia sebagai contoh sebuah negara yang luas dan berpulau-pulau

menyebabkan masih ramai yang buta huruf serta tidak mendapat kemudahan pendidikan

yang secukupnya, Begitu juga negara Amerika Syarikat yang dianggap maju namun

sesetengah tempat ada juga murid-murid yang tidak dapat menerima kemudahan

pendidikan yang mencukupi. Jadi secara umumnya ketidaksamaan dalam pcndidikan

berdasarkan pelbagai aspek, iaitu:


11/15

Pencapaian akademik dan kokurikulum.

Kebolehan individu yang berbeza.

Kemudahan dan persekitaran sekolah.

Lokasi sekolah yang berbeza-beza.

Pengalaman dan kelayakan guru yang berbeza.

Kurikulum yang berbeza berdasarkan aliran.

Sijil yang diperolehi.

Ujian sekolah yang berbeza-beza.

Latar belakang sosioekonomi ibu bapa atau penjaga.

Untuk mcmberi taraf pendidikan yang sama rata kepada murid-murid adalah

susah bagi sesebuah negara. Lebih-lebih lagi negara yang mempunyai masyarakat yang

berbilang kaum dan latarbelakang sosioekonomi yang berbeza-beza. Jadi secara

umumnya tcrdapat pelbagai faktor yang menyebabkan wujudnya ketidaksamaan dalam

pendidikan.

2.2.1 Kawasan Sekolah

Kedudukan kawasan sekolah adalah dianggap faktor yang utama boleh

mempengaruhi ketidaksamaan dalam pendidikan. Memang kita tidak nafikan bahawa

murid-murid yang belajar di sekolah luar bandar pencapaian mereka dalam setiap


12/15

peperiksaan adalah rendah jika dibandingkan dengan sekolah-sekolah yang terdapat di

luar bandar. Antara faktor-faktornya ialah sekolah luar bandar tidak mcmpunyai peralatan

yang cukup, terdiri daripada latar belakang ibu bapa murid yang tidak berpendidikan,

guru yang tidak aktif, murid yang tidak bermotivasi, bilangan guru yang tidak cukup dari

juga tidak ada galakan yang kuat daripada ibu bapa dan guru.

2.2.2 Sikap Guru

Untuk memajukan murid, sebenarnya sikap dan insiatif guru terhadap murid-

murid adalah penting. Untuk mengukur keberkesanan pengajaran seseorang guru adalah

sesuatu perkara yang sukar. Guru adalah seperti manusia biasa, ada perasaan dan

mempunyai cara gaya pekerjaan yang tersendiri. Kalau ia seronok mengajar di sesebuah

sekolah maka ia akan mengajar dcngan bersungguh-sungguh. Sebaliknya kalau ia merasa

bosan atau tidak suka mengajar oleh sebab diletakkan di daerah pendalaman maka ia

akan mengajar sambil lewa atau tidak bersemangat.

2.3 Kepercayaan Yang Salah Dalam Pendidikan

2.3.1 Teori Kekurangan Budaya (Cultural Deprivation Theory)


13/15

Pencapaian murid-murid adalah tidak sama. Murid yang rajin berusaha

kebanyakanya akan berjaya. Sementara itu murid-murid yang kurang berusaha akan terus

ketinggalan. Sepatutnya guru tidak boleh menyalahkan kelemahan terhadap murid.

Kelemahan tersebut mungkin disebabkan tiadanya galakan daripada ibu bapa sendiri dan

taraf IQ serta keupayaan genetik yang rendah. Jadi apabila seseorang murid itu lemah

dalam sesuatu pelajaran maka mata pelajaran yang lain akan terikut sama. Walau

bagaimanapun sekiranya guru-guru pandai membimbing murid-murid yang dijangkakan

lemah mungkin dalam jangka rnasa yang panjang mereka dapat meningkat tahap

pencapaian akademik. Jadi murid-murid begini dianggap kurang beruntung dan tidak

mendapat pencapaian yang baik di sekolah. Sebenarnya murid-murid tersebut boleh

berjaya sekiranya guru mempunyai sikap yang positif terhadap murid. Selagi guru

memandang rendah kepada murid yang berada di luar bandar dan IQ yang lemah selagi

itulah murid-murid akan berada ditahap yang lemah.

Sebagaimana yang diketahui, kebanyakannya murid-murid di luar bandar pada

masa dahulu dan sekarang boleh dikatakan lemah dalam mala pelajaran Matematik,

Bahasa Inggeris dan juga Sains. Kelemahan ini mungkin disebabkan keadaan

persekitaran yang tidak menggalakkan murid untuk belajar dengan bersungguh sungguh.

Persekitaran yang dimaksudkan itu ialah seperti tiadanya kemudahan pembelajaran di

sekolah serta di rumah, ibu bapa tidak memberi tumpuan pembelajaran terhadap anak-

anak dan sebagainya. Sebaliknya murid-murid yang bersekolah di kawasan bandar adalah

aktif, ada matlamat tertentu dan mempunyai sikap ayang berlumba-Iumba untuk maju.


14/15

2.3.2 Ujian IQ

Satu lagi kesalahan yang berlaku kepada sistem kepercayaan dalam pendidikan

ialah guru cepat melabelkan murid selepas sesuatu ujian termasuklah ujian IQ. Ujian IQ

yang diadakan pada peringkat sekolah rendah kadang-kadang sukar bagi seseorang guru

dan ibu bapa untuk menentukan keupayaan tahap yang sebenarnya. Ada sesetengah

murid yang dapat mengekalkan prestasi mereka dan ada juga yang tidak. Untuk

menjuruskan murid-murid ke kelas atau ke aliran tertentu adalah terlampau awal. Oleh itu

pihak sekolah patut mengambil kira kerana ada murid-murid yang berkembang lewat.

Begitu juga murid-murid khasnya yang lelaki di peringkat sekolah rendah, kebanyakan

daripada mereka suka bermain dan kurang menumpukan dengan sepenuhnya terhadap

pelajaran. Kala mereka memberi perhatian terhadap pelajaran, biasanya akan mendapat

markah yang baik. Jadi ujian yang berbentuk IQ dan seakan-akan IQ adalah merupakan

cara untuk membeza-bezakan murid dan bukan untuk membuat penilaian yang

sebenarnya. Oleh itu sikap yang salah terhadap sistem kepercayaan perlu dikaji semula.


15/15

stratifikasi_sosial

Documents