BAB 1

1.0 Pengenalan

Pelajar-pelajar kursus HGF 3033 Prinsip-Prinsip Geomorfologi telah mengadakan satu kajian

lapangan pada 25 Mac 2012. Seramai 36 orang pelajar telah mengikuti kajian lapangan tersebut

dan diselia oleh En. Azmi bin Ahmad Baharom. Setiap pelajar dibahagi kepada 5 orang bagi satu

kumpulan untuk memudahkan kajian dilakukan. Setiap kumpulan ditugaskan untuk membuat

pemerhatian tentang proses pemendapan dan bentuk muka bumi di kawasan lembangan dan

saliaran di Pulau Ketam dan Pulau Indah.

1.1 Objektif Kajian

Antaranya :

a) Mengenal pasti proses-proses geomorfologi yang berlaku di kawasan kajian.

b) Mengenal pasti sama ada berlakunya proses pemendapan di kawasan kajian.

c) Membuat pemerhatian terhadap arus sungai dan pokok bakau di kawasan kajian.

d) Mengukur ketinggian lumpur di kawasan kajian.

e) Mempelajari teknik-teknik untuk menggunakan GPS dan membaca koordinat kedudukan

berdasarkan peta topografi dengan tepat dan betul serta mengambil bacaan mengenai

ketinggian pokok bakau dari aras lumpur di kawasan kajian.

1.2 Metodologi Kajian

Kumpulan kami telah menggunakan beberapa kaedah sepanjang menjalankan kajian. Kaedah

utama yang digunakan oleh kami ialah dengan melakukan pemerhatian melalui kaedah lapangan.

Lawatan ke kawasan kajian juga sedikit banyak membantu dalam mencapai matlamat yang

ditetapkan. Bagi memenuhi objektif kajian juga, kami telah mengambil gambar-gambar di lokasi

yang telah ditetapkan iaitu di sepanjang laluan ke Pulau Ketam dan di Pulau Indah.

1

1.3 Lokasi Kajian

1.4 Peralatan dan Instrumen Kajian

Beberapa peralatan telah digunakan dalam menjalankan kajian di kawasan lapangan. Antaranya

ialah GPS, kompas, peta topo, pita tape, alat pengukur lumpur dan clinometer. GPS digunakan

bagi mendapatkan garisan latitud dan longitud kawasan yang dikaji. Kompas pula digunakan

untuk menentukan utara sebenar peta. Peta topo Pulau Ketam dan Pulau Indah digunakan untuk

menentukan tempat yang akan dibuat kajian. Manakala pita tape dan alat pengukur kedalam

lumpur digunakan untuk mengukur kedalaman lumpur di kawasan kajian. Clinometer pula

digunakan untuk mengukur ketinggian pokok bakau disepanjang kawasan kajian.

1.5 Batasan Kajian

Terdapat pelbagai halangan yang terpaksa ditempuhi sepanjang menjalankan kajian lapangan di

kawasan kajian. Halangan tersebut ialah keadaan arus sungai yang surut telah menyebabkan

perjalanan ke Pulau Ketam terpaksa dibatalkan kerana dikuatiri akan mengambil masa yang lama

untuk kembali ke jeti. Di andaikan masa perjalanan selama 20 minit saja lagi untuk sampai ke

Pulau Ketam dan kami terpaksa berpatah balik ke jeti.

Halangan yang kedua ialah ketidaksampaian ke Pulau Ketam telah menyebabkan objektif

kajian tersebut terpaksa di batalkan dan proses pengumpulan data tidak berlaku seperti yang

telah dirancangkan. Data ketinggian lumpur di Pulau Ketam tidak diperolehi dan kami hanya

membuat pemerhatian dari atas bot saja. Kami terpaksa membuat anggaran dan mengukur

melalui pokok bakau di sepanjang ke Pulau Ketam.

Halangan yang ketiga ialah kami tidak mengetahui tempat kajian yang harus kami lawati

di Pulau Indah. Seterusnya, kami hanya berhenti di bahu jalan di kawasan sekitar Pulau Indah

untuk mengumpul data mengenai ketinggian lumpur dan ketinggian pokok bakau di kawasan

tersebut.

2

BAB 2

2.0 Dapatan Kajian

Pada Bab 2, laporan berfokuskan terhadap proses pemendapan sungai, kejadian pasang surut air

dan biogeomorfologi sekitar tapak kajian.

2.1 Proses pemendapan sungai

Proses pemendapan di muara sungai berlaku disebabkan oleh proses hakisan yang

berlaku dikawasan tebing sungai disepanjang laluan sungai ke muara. Arus sungai ini akan

membawa pelbagai jenis sedimen dan lumpur yang akan dimendakkan di muara sungai Klang.

Gambarajah : Proses pemendapan lumpur di sepanjang laluan sungai ke Pulau Ketam dan di Pulau Indah

Sungai juga digunakan sebagai alat pengangkutan air dari jeti Pulau Ketam ke Pulau

Ketam dan kawasan-kawasan yang berhampiran dengan Pulau Ketam tersebut. Hal ini adalah

3

kerana tiada jalan darat yang menghubungkan daratan ke Pulau Ketam dan pulau yang

berhampiran kecuali Pulau Indah.

Gambarajah : Alat pengangkutan ke Pulau Ketam

2.2 Kejadian pasang surut air laut/sungai

Pasang surut secara umumnya dikenali sebagai pasang surut astronomi. Pasang surut

dapat didefinasikan sebagai kenaikan dan penurunan paras laut akibat daripada berlakunya

tarikan graviti bulan, matahari dan elemen astronomi yang lain. Kenaikan dan penurunan aras

laut ini berlaku secara tetap iaitu samada satu atau dua kali sehari. Daya tariakan bulan lebih

mampengaruhi kejadian pasang surut ini kerana berada paling berdekatan dengan bumi.

Kejadian air pasang disebabkan oleh paras air yang mencapai kedudukan puncak.

Semasa air pasang, paras air akan naik disebabkan pantai yang bertindak sebagai satu penahan

yang manghalang pergerakan air ke pantai sehingga mencapai satu tahap maksimum dan

kemudiannya akan turun semula. Manakala bagi kejadian surut pula berlaku apabila paras air

menurun sehingga satu tahap minimum.

Kejadian pasang surut di perairan Pulau Ketam telah menyebabkan aliran sungai yang

menghubungkan kawasan daratan dengan Pulau Ketam menjadi cetek dan telah menyukarkan

bot untuk bergerak. Kejadian air surut ini juga telah menampakkan sebahagian daripada bahan

mendapan di muara sungai berkenaan.

4

Gambarajah : Arus sungai yang mula surut

2.5 Biogeomorfologi sekitar tapak kajian

Gambarajah : Hidupan di kawasan kajian.

Kawasan kajian juga telah menjadi habitat kepada flora dan fauna. Disepanjang laluan

kami ke Pulau Ketam, pokok paya bakau merupakan tumbuhan yang dominan terdapat di

kawasan ini. Manakala di Pulau Indah pula, masih lagi terdapat pokok bakau sebagai hutan yang

dominan dan terdapat juga tumbuhan lain seperti pokok Gelam dan sebagainya. Manakala hutan

paya bakau ini juga menjadi habitat kepada haiwan lair seperti memerang.

5

BAB 3 Perbincangan

3.1 Faktor-Faktor Pemendapan sungai

3.1.1 Isi padu air berkurangan

Antara faktor pemendapan sungai ialah isi padu air yang semakin berkurangan.

Hal ini kerana apabila tibanya musim kemarau ia akan menyebabkan isi padu air sungai

akan berkurang. Apabila isi padu air sungai berkurang, ia akan menyebabkan partikal-

partikal yang diangkut sebelumnya akan termendap ke dalam dasar sungai. Apabila

proses ini berlaku secara berterusan, maka ia akan membentuk bentuk muka bumi yang

baru.

3.1.2 Halaju air

Faktor yang seterusnya ialah halaju air. Halaju air memainkan peranan penting

dalam proses pemendapan sungai ini. Hal ini demikian kerana, beban yang dibawa oleh

sesuatu sungai berbeza-beza dari segi jumlah, kuantiti beban, saiz serpihan dan

sebagainya (Arthur, N. S.,2007). Apabila halaju air tinggi, maka bahan-bahan yang

diangkut tidak mudah termendap berbanding ketika halaju air rendah.

3.1.3 Halangan

Faktor yang seterusnya ialah halangan yang terdapat disekeliling. Apabila

halangan di kawasan sekitar terlalu banyak, ia akan memudahkan bahan-bahan yang

diangkut termendap di dasar sungai. Hal ini disebabkan oleh bahan-bahan yang diangkut

itu tidak dapat mengalir akibat halangan tersebut. Contoh halangan seperti pokok paya

bakau, pulau-pulau di sekeliling dan sebagainya.

6

3.1.4 Jenis batuan

Selain itu, jenis batuan juga menjadi penyebab berlakunya pemendapan. Hal ini

demikian kerana kuantiti, saiz dan jumlah bahan yang diangkut adalah berbeza-beza.

Sebagai contoh ialah batu tongkol mempunyai saiz yang besar berbanding dengan batu

kelikir dan pasir. Ini menunjukkan semakin besar batuan makin cepat proses pemendapan

berlaku. Selain itu, ia juga boleh dikaitkan dengan proses luluhawa dimana batuan yang

lebih besar mengambil masa yang lama untuk proses peleraian berbanding dengan batuan

yang lebih kecil. Ini akan memberi kesan kepada pemendapan sungai.

BAB 4

4.0 Kesimpulan

Secara keseluruhannya, kajian lapangan selama 1 hari ini telah mendedahkan para pelajar

dengan pelbagai ilmu yang berfaedah terutamanya dalam aspek geomorfologi. Para pelajar juga

dapat mempelajari proses berlakunya pemendapan dengan lebih terperinci. Melalui kajian

lapangan ini juga, para pelajar dapat mengenal pasti biogeomorfologi di kawasan Pulau Ketam

dan Pulau Indah. Di samping itu, kajian ini juga mendedahkan para pelajar kepada proses-proses

pemendapan di kawasan tersebut.

Perkara ini dapat menambah pengetahuan para pelajar secara nyata dan tidak hanya

merujuk pada buku sahaja. Aktiviti yang dijalankan ini bukan sahaja dapat mengeratkan

hubungan antara sesama pelajar dengan pelajar dan dengan pensyarah, malahan dapat

memberikan input yang berharga terutamanya kepada pelajar kursus HGF 3033 Prinsip-Prinsip

Geomorfologi.

7