pathian ram awmzia · tho hian albert schweitzer-a chuan, “lal isua’n vawi tam tak pathian ram...

74
Pathian Ram 1 Zirlai 1-na PATHIAN RAM AWMZIA Thuhmahruai: Pathian ram chungchang hian Kristiante thurinah hmun pawimawh tak luahin, Kohhrante Pathian thu pawm dan leh rinna kawngah hmun laili ber a luah fo thin. Pathian Ram chungchang hi ‘Bible thuchah laimu,’ tih pawhin a sawi theih awm e. Pathian ram (Kingdom of God) hi lal Isua’n a ngai pawimawh a, Pathian ram thu a zirtirna laipui a ni. He Pathian ram, mimal leh Kohhranin a pawm danah hian Kohhran hmalâkna hrang hrang leh an ni tin mimal nunah kawng tam takin nghawng a nei thin a ni. Kan zir laiah hian Pathian ram hrilh fiahna te, Kohhran hmasa te hun atanga Pathian ram an pawm dan tlangpuite tarlangin Pathian Ram zia leh nihphungte kan thlirho dawn a ni. 1. Pathian ram hrilh fiahna: Pathian ram (Kingdom of God) tih hi Hebrai \awngin ‘Malékút’ tih a ni a, Greek \awngin ‘Basileia’ tih a ni thung. Malékút leh Basileia-te hian khawvel lalte’n ram dang an hneh lâk a, khawng taka ro an relna lam an kawk lo va, zahawmna leh ropuina avânga thinlunga lalna hnuaia intukluhna an kâwk a ni. Lal Isuan “A ram leh a felna chu zawng hmasa rawh u,” tiin a sawi a. (Matt. 6:33). He Pathian lalna ram hi

Upload: others

Post on 07-Jan-2020

529 views

Category:

Documents


38 download

TRANSCRIPT

Page 1: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 1

Zirlai 1-na

PATHIAN RAM AWMZIA

Thuhmahruai:Pathian ram chungchang hian Kristiante

thurinah hmun pawimawh tak luahin, KohhrantePathian thu pawm dan leh rinna kawngah hmunlaili ber a luah fo thin. Pathian Ram chungchanghi ‘Bible thuchah laimu,’ tih pawhin a sawi theihawm e. Pathian ram (Kingdom of God) hi lal Isua’na ngai pawimawh a, Pathian ram thu a zirtirnalaipui a ni. He Pathian ram, mimal leh Kohhranina pawm danah hian Kohhran hmalâkna hranghrang leh an ni tin mimal nunah kawng tamtakin nghawng a nei thin a ni. Kan zir laiah hianPathian ram hrilh fiahna te, Kohhran hmasa tehun atanga Pathian ram an pawm dan tlangpuitetarlangin Pathian Ram zia leh nihphungte kanthlirho dawn a ni.

1. Pathian ram hrilh fiahna:Pathian ram (Kingdom of God) tih hi Hebrai

\awngin ‘Malékút’ tih a ni a, Greek \awngin‘Basileia’ tih a ni thung. Malékút leh Basileia-tehian khawvel lalte’n ram dang an hneh lâk a,khawng taka ro an relna lam an kawk lo va,zahawmna leh ropuina avânga thinlunga lalnahnuaia intukluhna an kâwk a ni. Lal Isuan “Aram leh a felna chu zawng hmasa rawh u,” tiin asawi a. (Matt. 6:33). He Pathian lalna ram hi

Page 2: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir2

Pathian zia, khawvela mi ni lo, khawvela kan awmchhûnga kan thinlunga Thlarau Thianghliminmin pêk a ni. Tin, Pathian ram tih hi Lal Isuan“Vanram” (Kingdom of Heaven) tiin a sawi bawk(Matt.13:24-45). A tirah te tak te a in\anin a lodarh zau zel thin. Mihring thinglungah KristaLalna chu a lo lian zel a, mi dang a kangkai a,chhungkua, kohhran, khawtlang leh ramah pawha lo lang fiah deuh deuh thin a ni. Tin, Pathianram hi tunah a la thleng famkim lo va, nakinah afamkimna kan la chang dawn a ni.

2. Ngaih dan hrang hrangte:Pathian ram hi a hun laia mi dinhmun

(context) a zir zelin hrilh fiah dan a danglam thina, a hnuaia mi ang hian lo thlir ta ila:

2.1. Kohhran hmasa hun:Apostol-te hun lai khân Lal Isua chu lo kal

leh mai tura an beisei avângin thurin thuahinhnialna awm thin mah se, Pathian ramchungchangah erawh chuan inhnialna hmuh ani lo. Serhtan leh ei leh in thua ngaih dan inanglo hlek hlek bâkah chuan an inthurual viau a ni(Tirh.15: 1-21). Lal Isua chu lo kal leh mai turaan beisei avângin an Pathian Thu (theo-logy) puiber chu Lal Isua thawh leh thu leh a lo kal lehnathuin a luah khat a ni ber. Pathian ram an beiseidan chu a tlangpuiin: a) lei piah lam ram, vanrama mi Pathian ram ropui tak; b) kum s^ng lalram, he leia lo awm tur (millennial kingdom) tehian Kristian zingah hmun a chang reng a ni.

Page 3: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 3

Kohhran hmasa hun lai AD 300 hma lamahkhan Kristian hmasate’n Rom sawrkartihduhdahna an tawrh nasat em avângin Pathianram an thlir dan a rawn her danglam hret a,Pathian ram chu a hringhrana Lal Isuan a chhanchhuah a, phuba a rawn laksak hun turah anngai ta ber a. Chu beiseina chuan an Pathian ramngaih dan a luah khat tlat a, thinlung lama lalnaai mahin chhan chhuaktu Lal ropui tak, khawvelaa hringhrana lo kal turin an beisei tlat a ni.

2.2. Reformation (Kohhran siam \hatna) hma:Augustine-a (345-430) hun hma kha

chuan Pathian ram hi Kohhran nên sawi fin a nimeuh lo. Constantine-a a lo lal khan Eusebius-a(AD 263-399) chuan Constantine-a lalna chuPathian lalna ram (Civitus Dei) a ni tiin ngaihdan a rawn siam a. Pathian ram chungchangaKohhran pawm dan a rawn thlâk danglam hreta ni. Nicean Theologian (Clement of Rome.Polycarp, Justin Martyr, Origen,Clement ofAlexandria)-te erawh chuan lalram (kingdom) niringawt lovin “lalna” (kingship) a ni, tiin an ngaia. Pathian a nihnaah Lalber a ni a, mihring anihnaah Chhandamtu a nih avangin Lal a ni,tih hi an pawm hmiah a ni. Athanasius (AD.293-373) chuan, “Pathian ram chu amah ringtutethinlunga Krista lalna hi a ni e,” tiin khawvellalna nen a thliar hrang thung. Hetih hun laihian Rom sawrkarna leh Kristiante dinhmun ainpersan em avângin khawvel lal ram leh Pathianram chu chiang takin an \hen hrang a, inzawmnanei lovin an ngai tlangpui a ni.

Page 4: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir4

Ambrose-a (AD 340-397) chuan, “PathianRam chu Kohhran hi a ni a, Kohhran hi Pathiankhawpui (city of God) a ni, chuvângin Kohhranpawnah chuan chhandamna a awm lo,” tiin ngaihdan thar a rawn siam a. He ngaih dan hi kal zelinchhandamna chungchangah pawh thu tawp neituchu Kohhran a ni e, tih ngaih danin RomanCatholic Kohhran a chiah hneh hle. Augustine-achuan Pathian ram chu leia in\an, famkim lo nimah se Kohhran chu Pathian ram ze nei, vâna lafamkim turah a ngai. Augustine-a ngaih dan zuihian Thomas Aquinas-a (1225-1274) chuan,“Pathian ram (kingdom of God ) chu a lo thlengtawh a, Kohhran hi a ni e, chuvângin Kohhran hiPathian chenna khawpui a ni e,” tiin a hrilh fiahbawk. He ngaih dan hian AD 500-1500 chhungkhan mi nun a hneh hle. He ngaih dan avanghian Pope Leo X (1475 - 1521 AD) hun lai pheichuan sual ngaihdamna leh van ram ticket (saleof indulgence) an siam a, sum tam takin an hralha. Martin Luther-a khan nasa taka dodalinProtestant Kohhran a lo ding ta a ni.

2.3.Protestant-te Pathian ram thlir dan:Roman Kohhranin an thuneihna

tihngheh nan Pathian ram leh hmuh theihKohhran inzawmna an uar lutuk avanginchhandamna tura thutawp hial Kohhranin neianga an rinna chu Martin Luthera’n (1483-1546) “Pathian Thu kalh a ni,” tiin nasa takina dodal ta a. Chuta tang chuan Protestant-hozingah ‘Pathian Ram chuan khawvela eng pawlnên mah hian inanna a nei lo va, khawvela thil

Page 5: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 5

awm nen inzawmna a nei lo a ni; khawngaihnaleh duhsakna Lal ram a ni zawk e’ tih ngaihdan hlawm tak a lo piang ta a ni. Martin Luther-a hnuah John Calvin-a chuan, “Kohhran hihmuh theih Kohhran (organizational) a nihnaaiin, hmuh thei loh a thlarau lam nun, Pathianmi thlante awmkhawm hi an ni zawk a ni,Pathian mi ruatte awmkhawm hi hmuh theihloh Kohhran khawvel hmun tina awm (invisiblechurch) kan ni a, chu chu Pathian ram chu a nie,” tiin a hrilh fiah ve thung a ni.

Reformation hnu lam atang kha chuanPathian ram chungchang ngaih dan thar hunrei tak a chhuak lo tih theih a ni. Ritschl-a’nngaih dan thar a rawn siam a, “Thlarau nun lehnun dan \ha (ideal moral life) a nun hi Pathian

ram awm dan chu a ni,” tiin. Chutih laiinJohaness Weiss-a chuan, “Pathian ram chu kanhmalam huna lo thleng tur, tuna la thleng rih loa ni,” tiin a sawi ve thung a. He ngaih dan zulzuitho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’nvawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih asawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo lalang chauh tur a ni,” tiin a ngai ve thung. AlbertSchweitzer-a ngaih dan hi Charles H.Dodd (1884-1973) chuan rawn hnial ve lehin, “Lal Isua’nPathian ram chu thleng tawh reng leh arawngbawlnaah khan in\an tawh anga a sawiavangin tuna thleng mêk (realized eschatology)a ni a, nakina lo la thleng thut turah ngaih tur a

ni lo ve,” a ti ve thung.

Page 6: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir6

Tuna thleng mêk leh lo la thleng tur a nitih ngaih dan hi la kawpin, “Pathian ram chu lothleng tawh leh thleng chhunzawm zel tur a ni,”tih hi kum zabi 20-naa Protestant theologian-tepawm dan ber a ni ta zel a ni. “Pathian hnathawh,mihring nuna lang, tuna thawk m>k, nakina lafamkim tur a ni,” tia pawm a dik ber ang.

2.4. BCM-in Pathian ram a pawm dan:BCM Constitution leh Rules Bung 2.7-ah

chuan Kohhran din chhan kan hmu a. “MizoramBaptist Kohhran din chhan chu Pathian ram hekhawvela a lo zau zel a, a lo ngheh a, a lo lan fiahdeuh deuh nana rawngbawl hi a ni. Pathian ramchu Pathian rorelna, Pathian duh zawng tihna lehPathian chawimawia a awmna hi a ni a. ChuPathian ram chu Pathian chhandamna IsuaKristaa innghat leh lo lang chhuak, ThlarauThianghlima Pathian rorelna a ni. Pathian ramchu la thleng famkim tur a ni,” tiin.

3. Pathian ram zia:Pathian ram chu lei ram zia ni lo mah se, a

pawimawh ber chu mihring hi kan ni. Pathian ramzia chu kawng hrang hrangin a lang chhuak a.

3.1. Pathian rorelna:Pathian rorelna hi khawngaihna hunah

hian tihluiha rorelna ni lovin, mihringin lalaPathian a hmanna atanga lo awm a ni. He “rorelna”hi ram bung khatin a daidan chhûnga rorelna ani lo. Pathian rorelnain tawp chin a nei lo va, alalna hi mihring thinlungah a ni, khawi hmunah

Page 7: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 7

pawh Pathian ram chu a ding thei. Pathianrorelna duh ^wm taka lang, thinlunga hnawl si aawm theih avângin chutiangah chuan Pathianinro a rel tak tak thei lo.

3.2. Pathian duh zâwng tihna:Mimal nunah Pathian ram tundin a nih

chuan Pathian duh z^wng tih nuam a ti a, Pathianram hmelma chu a hmelma a ni ve thin. LatinAmerica ramah kum 1960 velah khan mi retheitehnuaichhiahna a nasa hle a, Kohhran hruaitute\ang ho chuan, ‘Mi rethei hnuaichhiahna lehawpbehna hi Pathian rama mite awm dan tur a nilo tiin Pathian ram zia a lan theih nan sawrkarkalphung \ha lo leh inawpbehna sual hi kan do angai. Pathian ram chu la thleng tur a ni tihavânga lo nghah ngawt hi a tâwk lo, chuvânginPathian ram hmelma chi hrang hrang tihbo a nihtheih nana beih hi Kohhran tih tur a ni,’ tiin nasatakin politics siam \ha turin an bei a. Theologianhmingthang Karl Barth-a chuan, “He khawvel hifamkim lo teh mah se, Pathian hian a thinhrik lova, Pathian ram chu van atangin leiah Isua Kristahmangin mihring thinglungah din a ni a, chuchu pawn lam nunah a lang thin a ni. Pawn lamnuna lang thei lo Pathian ram chu Pathian ramachhiar tlak a ni lo ve,” a ti a ni.

3.3. Pathian chawimawina:Lal Isua’n a zirtirte \awng\ai dan tur a

zirtir khan, “I duh zawng Vana an tih angin leiami’n ti rawh se,” a ti a. Vana mite hna ber chuPathian chawimawi a ni. Vana an tih anga leia

Page 8: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir8

kan tih theih ropui tak chu Pathian chawimawihi a ni. Chawimawi dan erawh kawng tam tak aawm a, thinlunga chawimawi hi a pawimawh bera ni. Thinlunga Pathian duh si lo, rimawi lehhlaa chawimawi hi Pathianin a hua (cf. Amosa5:23). Pathian ram thlenna thinlungah chuantih tak zeta chibai bûkna leh chawimawina athleng thin.

3.4. Thlamuanna:Pathian ramah chuan thlamuanna a awm

thin. Lal Isuan he thlamuanna hi min hnutchhiaha ni.(Johana 14:27). Thlamuanna (peace) aawmna hmunah chuan zal>nna tak a awm thina, hei hi thlarau atanga hriat fiah theih, ringtute’nan chan a ni. Pathian ram thlennaah chuan mian thlamuang a, an zal>n thin. Thinlung atangaPathian fak theihna leh Pathian duh zawng tihtheihna kawng a inhawng bawk thin.

3.5. Inremna:Inremna hi Greek tawngin ‘eirene’ tih a ni.

A awmzia chu “thil \ha zawng zawng funkhâwm”ti ila a dik thei ang. Pathian ramin mihring tanthil \ha tinreng a ken laiin, setana lalna ramahchuan thil \ha lo leh \awp tinreng a keng thung.Pathian ramah chuan inremna leh induhsaknate, inhmangaihna leh inhriatthiam tawnnate aawm. Mihring thinlunga Pathian ram hi thuhrûktheih a ni lo. Tlang chhipa khaw awm thuhr<ktheih a ni lo angin Pathian rama mite chu hmuhtheihin thil \ha tinrengin an rah chhuak thin.

Page 9: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 9

3.6. Sual hnathawh an tlan chhia:Pathian ram hmelma chu, Diabola a\anga

chhuak: huatna, itsikna leh thil \ha lo tinreng hian ni. Heng hi kan thlahtu Diabola atanga kanrochun an ni. Chung chu Isua Kristathiltihtheihna avanga hnawh bo an nih hianPathian ram chu a lo thleng thin a ni. Lal Isuan,“Kei hian Pathian kut avânga ramhuaite hnawtchhuak thin ka nih chuan Pathian ram in hnênaha lo thleng tawh a ni ang,” tiin a sawi (Luka 11:20).

Tlangkawmna:Thu bul lama kan ngaihthlak tawh ang

khan Pathian ram chungchang hian Kristiantethurinah hmun laili ber a luah a, a lan dan turleh a nihphungahte ngaih dan inang lo hret hretawm bawk mah se, a bulpui ber chu Pathian a ni.Pathian Lal ram khawvel a\anga dah hran lutuka, tun dinhmun ngaihthah hian mihring nun(moral, ethical life) a tichhe thei a, chutih rualchuan tun dam chhung (history) a Pathian ramsawrbing lutukna hian vanram beiseina nunmihringah a ti nêp thei bawk a ni. ChuvânginPathian ram hi Pathianin leilung pian tirh atangaa \an tawh, Lal Isua Krista a tihfamkim, vana zualzel tur a ni tih hi pawmin, vana Pathian rorelnafamkim ang thei ber turin he dam chhung hun hikan hman \heuh a ngai a ni.

Sawi ho tur:Mimal, chhungkua leh Kohhrana Pathian

ram thlenna daltu nia kan hriat chi hrang hrangte isawi ho teh ang.

Page 10: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir10

Zirlai 2-na

PATHIAN RAMThuthlung Hlui >ngah

Thuhmahruai:Zirlai hmasaah khan Pathian ram awmzia

leh nihphung kan zir tawh a, zaninah chuanThuthlung Hlui lam atanga Pathian ram awm dankan zir leh dawn a ni. Thuthlung Hluiah hianPathian ram (kingdom of God) tih \awngkam hi angial a ngana a lanna awm lo mah se, Genesisatanga Malakia thleng hian Pathian ropuizia lehlei chung zawng zawnga Lal a nihna hmun tinahhian a lang thung a ni. A mîte chunga a lalna lehhnam zawng zawng chunga Lalber a nihna hianBible pum pui hi a luah khat a ni ber. He PathianLalna hi kawng hnihin he zirlaiah hian kan zirang a; tin, Pathian lalna (kingship) hnuaia awm\hatna leh a \hat lohnate kan zir ho leh dawn a ni.

1. Pathian Ram Thuthlunghluia a landan:Thuthlung Hluiah hian Pathian ram

beiseina lian tak zawlneite hun atang khan a awm\an a. Chu chu Lalpa Ni (The Day of the Lord) tiinan sawi thin. A tlangpuiin kawng thumin chutiangchu kan hmu. Hetiangin:

1.1. Pathian thinurna leh a hremna Pathian hrelo hnamte leh Israel fâte chung ngeia thlengtur.(Amos 5:18, 20.Isaiah 13:6)

Page 11: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 11

1.2. Pathian chhandamna leh an hmelmate ahnehsakna. Sal t^nna a\anga chhan chhuahan nih hun tur leh Pathian rorelna famkimlo la lang tur (Ezekiela 30:1-5).

1.3. Lal ropui tak lo lang tur, khawvela anhmelmate tudawl a, Israel fâte tung ding lehtulo lan hun tur leh khawvêl tawp huna famkimaPathian rorelna. (Isaia 9:6&7, Joela 2;30-32;Joela 3:2, Daniela 12:1-4, Zephania 3;9-13)

A chunga thil pathum kan sawite khianThuthlung Hluia Israelte Pathian ram beiseina lehngaih dan a luah reng a, Solomona thih hnu reilote a\ang khan awp beh leh sala hruai, mi kuttuar reng an nih avângin an Pathian ram beiseinachu Pathian duh zawng tihna leh a thuhnuaiaintuk luhna lam aiin Israel hnam tun din leh chhanchhuahna tur (Political liberation)in an rilruan aluah khat hneh hle a ni. Chutih laiin zawlneitehmanga Pathianin a lalna tundin a tum a hriattirchu nakina lo la thleng tur a nih tho laiin, an tundinhmuna Lalpa rorelna, dikna lal ram (Kingdomof Justice) a ni bawk a ni. (Mika 6:8,Amosa 2:6-8)

2. Thuthlung Hluia Pathian ram lan dan chihnih:

Thuthlung Hlui lamah hian Pathian Ram(Pathian Lalna) kawng hnih lian tak takin a awma, ti hian lo zir ta ila:

2.1. Khawvel leh a chhunga awm zawng zawngchunga Pathian Lalna (Providential Kingship):Sam 24-naah chuan leilung leh a chhûnga thil

Page 12: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir12

awm zawng zawng hi Pathian siam a nih thu kanhmu a, Tin, Genesis-ah pawh Pathian chukhawvel leh van boruak zau taka thil awm zawngzawng siamtu a nih thu kan hmu a (Genesis 1:1-31). Pathian lalna hian khawvel mai ni lovin apiah lam thlengin a huam a ni. Hei hi Pathianrorelna leh a lalnain khawvel a awp tlatna(providential rule) a ni. Amah be duh lotu hnamleh ramte chungah pawh lal a ni a, eng ram lalpawh ni se a duh loh zâwnga awmte chu a tiboralmai thin. Chutih lai chuan a hmangaihna hiankhawvel hi a luah khat a, mi zawng zawng a lalnahnuaiah chuan an awm vek a ni. Babulon lehAigupta-te, Assuria leh ram dang zawng zawnglalte pawh a duh duhin a titl^wm a, a chawi s^ngbawk thin. A lalna hian tawp chin r>ng a nei lo.

2.2. Hnam thlan bîk chunga rorelna(Theocratic Kingdom): Pathian chuan a lalnatilang fiah turin Thuthung Hlui hunah Abrahamaa thlang a, chi ropui tak amah hmanga a buatsaihtur thu a hrilh (Genesis 12:2). Ur khua atanga kochhuakin ram a pêk tur Kanaan ramah a hruailût a ni. A hnu hun rei lo têah a tupa Jacoba hunlaiin Aigupta salah an lo awm ta a. Khatih hunlaikhan Aigupta te, Babulon te, Assuria-te chu ramchu ram ropui tak lo ni tawhin lal ram (kingdom)leh lal neiin an lo awm tawh a ni. Abrahamathlahte erawh lal nei ram, Aigupta salah kum zalileh sawmthum zet an t^ng ta a, chumi hnuahPathian thiltihtheihnaa hruai chhuah an nihkhan, lal hranpa nei lovin Pathianin hruaituMosia hmangin a hruai thin. Mosia hun laia

Page 13: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 13

Pathianin Israelte hnêna a ro a rel lai hian direct-a Mosia hnêna a thuchah leh Dân a pêk hmanginPathian thuhnuaiah Israel hnam pum pui chuan awm thin.

3. Pathian Lalna Israel fate hmanga tihlan anih dan:

Joshua hova ramtiam an luh hnu, roreltutehun chhûng zawng pawh khan an luah chin rambial Pathianin a pêkah khan lal hranpa nei lovinan awm a, Pathian rorelna (theocracy) hnuaiahawmin Pathianin an zingah a hun a zir zelinzawlnei emaw, tu emaw, hruaitu leh chhanchhuaktu, entirnan Samsona te, Gideona-te, aruatin heng mîte hmang hian Pathianin ro arelsak thin. Khatih hun lai khan ‘Pathian Ram(kingdom of God) kan tih dik tak hi a ding’ ti ila adik thei ang.

3.1. Pathian rorelna duh lovin mihring rorelnaan thlang: Joshua hova ramtiam an luah khananmahni hualtute leh an hneh tawhte khan lalram (kingdom) neiin an lo awm deuh vek a, Joshuahovin lal sawmthum leh pakhat (31) zet an hneha nih kha. Israela fate lal nei ve ngai lo chuanramtiam an luah khan, an vela lal nei hnamtenan rawn r<n chamch$ thin. Pathian rorelna(kingship) hnuaia Pathianin roreltu tura a ruattehmanga hnehna leh ropuina a siamsak chu anduh tawk ta lo va, lal neih a, lal ram (kingdom)din ve an chak ta tlat a ni. Midian-ho kuta kumsarih zet an sual avânga an awm hnuin PathianinGideona hmangin Israel fate chu a chhan chhuak

Page 14: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir14

a, an lal Oreba leh Zeeba an thahsak a ni. Hunhmasa lama kan sawi tawh ang khan Isreal fatekha lal nei hnam eng emaw zatin an hual khup a,chungho laka chhan chhuak thintu chu Pathianni lovin Pathian mi ruat (mihring) emaw an titlatthin. Chuvangin Gideona pawh a thlahte thlenginlal a tan an sawm a, lal chhungkua (dynasty) dinan duh a ni. Gideona’n he sawmna hi hnial fithlainlal nih ai chuan Pathian chu Lal atan a \ha zawka, tiin Israel fate a hrilh a ni (Roreltute. 8:23).

3.2. Pathian duh loh danin lal an nei ta: Anbul vela mite tih dan entawn chak ta reng rengchuan an chakna leh an hnam chhanhimna turinlal neih an châk chhunzawm zel a, Samuel-ahnênah lal neih an dil ta a nih kha. Pathianin hethil hi \ha a ti lo va, Samuela hnênah, “an chungalal atân keimah ngei hi min duh lo a ni,” tiin asawi a. Lal an nei a, lalram (kingdom) a awm chuanchung lalte chuan an tihrehawm dawn tih pawhPathianin a hrilhlawktir ta vek a, chuti chungchuan hnam dangte angin lal neih a ngiat thlu taa ni (1 Samuela 8;1-22). Israel lal hmasa ber atânaSaula hriak thih a nih a, a lal atang khan Pathianmi ruat mi chak leh zawlneite hmanga Pathianinhnam a hruai thinna atangin Israel fate chu an lopeng hrang ta a ni.

4. Lal rorelna hmanga Pathian rorelna(kingship): Israel-te lal hmasa pahnih Saula lehDavida kha chuan Pathianin a ruat zawlneiSamuela hmanga Pathian rorelna thuchah lo thlengthin kha an la bengkhawn viau. Saula erawh chuan

Page 15: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 15

Pathian rorelna duh lovin Lalpa thu a ngaichangzo ta lo va, Pathianin lal atân a hnawl ta a ni. Hnamluhlul leh tihmawh Israel-te chuan Pathian duhdan kalhin lal neih thlang mah se la, a lalna hnuaiaawm turin a la duh a, thuneihna chan zel a duh a,a thlahthlam tak tak ngai chuang lo.

Lal Davida a lo lal khan zawlnei Nathan-ahmangin Pathianin Davida lal ram chu amah maini lovin a thlah lo la awm tur hmanga atihnghehsak a nih tur thu a hrilh a (2Samuela7:12), Davida hmang hian Pathianin a lalna chuIsrael fate chungah a tinghet chhunzawm zel ani. Amaherawhchu, hun a kal zel a, Juda lehIsrael lal tam zâwkte khan Pathian lalna chu duhlovin an mahni lalna leh nawmchennna anngaihtuah ta zel mai a ni. Solomona lal hun tawpachhim leh hmar lal rama an lo in\hen tak hnuphei kha chuan an lal zawng zawng deuh thawkhan Pathian an tilawm lo va, Pathian thinurnanasa tak an chungah a thleng a, sala mana awminram dangah hruai darh an ni ta fo mai a ni. Heimai hi a ni lo va, anmahni leh anmahni pawhindovin an inthat buaih buaih ta mai a ni.

5. Pathian lalna duh loh avânga tawrhna:Juda leh Israel-hote chanchin hi tuarna leh

hrehawmnain a khat a tih theih ang. Lal Davidaleh Solomona rorel hnuah lal sual tak tak, Pathianzah lohovin ro an rel avângin an ramin nasa takina tuar thin, hetiangin:

5.1. Sala hruaia awmin an ram chu ram dangmiin an luahsak: Lal leh mi liante’n Pathian

Page 16: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir16

thu an awih loh chuan Pathian thinurna anchuangah a thleng thin a, vawi tam tak salahruaiin an awm thin. Juda lal Jehoiakina lal laiinhetiang hi a lo thleng a. Babulon lalNebukadnezzer lal lai khan Judai ram a rawn r<na, Temple-a an ro zawng zawng te, Solomonarangkachak bungbêl zawng zawng leh an lal lehmi lian, sipai huaisen leh themthiam zawng zawnga hruai a ni (2Lalte 24:10-17). Hmar lam lal ram(Israel) pawh an lalte’n Pathian an pawisak lohavângin an chungah Pathian thinurna a lo thlenga. Assuria lal Tiglath-pileser-a hun laiin BC 740-ah mi tam tak salah hruai an ni a. An khawpuiSamari phei chu 723/722 BC velah khan Asurrialal Shalmaneser-a khan a tihchhiatsak a, hmunhrang hrang atangin Pathian hre lo hnam Israelram luah turin a dah lût ni (2 Lalte17:24). Heta\ang hian Israel (hmar lam) chu sawrkar angin aawm ta lo a ni (2Lalte 17:18). Pathian lalna hnawlhi a pawi a, hnam tlûk chhiatna leh ralna a ni tiha hriat theih hle awm e.

5.2. Ram chhûnga buaina: Lalpa thu leh a Lalnapawm lova hnam dang Pathian biaa an \anpuinaan dil thin avângin Pathian thinurna chu Israelleh Judate chungah a thleng fo thin. Chhim lam(Juda) leh hmar lam (Israel)-te hi unau an ni.Nimahsela, Solomona thih hnua ram pahniha anin\hen tak hnu khan an indo va, an innghirnghoreng thin. Buaina nam>n lovin a tlakbuak ta rengthin a ni. Solomona hun laia an sak temple ngeipawh \awng zali zet an tichhia a, anmahni lehanmahni salah in-manin an inthat ch^mch$ ta

Page 17: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 17

mai a ni (2 Chronicles 25:22-24). Roreltute hunlaia Pathianin mi chak a ruatte hnuaia an awmlaia an dinhmun aia a l>t tam takin lal rorelnahnuaia an awm hnu hian an dinhmun chu a lochhe ta zâwk a ni.

5.3. Retheihna: Pathian lalna an duh lohvaanmahniin an duh dan ngeia lal an lo neih takavângin an lalte chu nawmchenna leh hlimhlawplamah nasa takin an kal a, Pathian an lotheihnghilh ta a, Solomona hun lai atang khanhei hi in\anin a fapa Rehoboama hnênah mipuitentihrehawm lutuk lo turin an ngen a nih kha.Pathian duh dan ngaihchan loh avânga an lalneihte chuan an tihrehawm chhunzawm ta zel a,chhiah tam tak tak an la a, mipuite sum hmanginnasa takin an intihausa a, chu chuan retheihnaatanga retheih zual zelnaah a hnûk lût a ni (1Lalte12:1-15, Nehemia 9:36-37).

Tlangkawmna:Pathian Lalna leh Pathian ram chungchang

kan zir atang hian Pathian chu khawvel zawngzawng chunga roreltu a nihzia leh amah hre lolalte pawh hmang \angkaia titl^wm thei a nihziakan hmu. Thuthulung Hluiah hian Pathianzahawmzia te, a chakzia leh a ropuizia te,hmangaihna avanga a thikthu chhiatzia te, inlamleta a hnen pan thinte ngaidamtu a nihna kanhmu a; chutih lai chuan a miten a lalna duh lovalal dang an pawm erawh chuan hremna namenlovin a hrem thin a, an inhmuhchhuah theih nansala man leh tihduhdahna nasa tak a tawhtir

Page 18: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir18

bawk thin a ni. Aw le, Zoram pawh hi Pathianinkhawngaihna avângin min thlang a, he ramahhian a thu zawm lova mipui leh lalten kawng diklo kan zawh zel a nih chuan, Israel leh Juda-teang hian kan la tawrh chhunzawm zel ang tihkan hriat a pawimawh a ni.

Sawi ho tur:Zorama sualna chi hrang hrang (social evils)

leh retheihna lo pung z>lah hian ram roreltute ngemawhphur nasa zâwk ang mipuiten?

Page 19: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 19

Zirlai 3-na

PATHIAN RAMLal Isua Zirtirna A\angin

Pathian ram beiseina leh a lo thlen dan:Isua Krista lo lan hmain Juda-hote khan

kum 400 vel zet chu he leiah Messia lal ram lolang turin an beisei tawh thin a. An beiseina hithlarau lam thil ni lovin lei lal ram (politicalkingdom) a ni.(Zak 14:9; Luke 1.32 cf.1.67-79).“Ram lo thleng tur, kan pa Davida ram chuchawimawiin awm rawh se,” (Mk 11:10) tia an auhla khan eng ang lal ram nge an beisei a tifiahhle. Mahse Krista a lo lan khan ram Chanchin|ha a rawn tlangaupui leh Lal ram a rawn dinchu Juda-ho beiseina nen a inpersan hle. Isua\awngkam, “Ka Lal ram chu he khawvela mi a nilo,” (Joh 18:36) tih thu hian lei lal ram (politicalkingdom) ni lo, hnam tin, chi tinte lenna tur lalram thar a rawn din a ni tih a tarlang a ni.

Lal Isua zirtirnaa ‘Pathian ram’ thu hianLal rorelna lam zawk a kawk a ni. Pathian rorelnaleh lalna chungchang hi Thuthlung Hlui lamahkan hmu fo bawk (Sam 22:28; 103:19; 145:8-13& Dan 4:25). Thuthlung Thar lamah pawhPathian thuneihna leh a duh z^wng tihnachungchangah kan hmu thin (Matth 6:10; Luka11:2 & 19:11-15).

Page 20: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir20

Pathian ram leh vanram:Chanchin |ha buahte hian Pathian ram tih

leh Vanram tih hi hman pawlh a ni fo thin a.Ziaktu dangte’n Pathian ram tia an sawi laiinMatthaia chuan Vanram tiin a sawi thung.Matthaia thu ziakte hi Juda-ho tana ziah a nihavangin an rilru mil turin Pathian hming han sawibawl bawl ai chuan Vanram tih hi a thlang zawkniin a lang. Vanram (kingdom of heaven) tiin vawi30 lai Chanchin |haah hian kan hmu a (Matthew4:17; 5:3, 10, 19, 20 etc). A ziaktu rilruah IsuaLal ram rawn din hi chu he khawvel lal ram ziaang ni lo ‘Van nun’ zawk a ni e, a tihna pawh a nithei bawk.

Pathian ram a lo ding:Nazareth khuaa Isua rawngbawlnaah khan

Pathian ram din hi a lo kal chhan a ni tih chiangtakin a sawi a. (Luka 4:43; cf Mk 1:14). HeChanchin |ha hril hian a zirtirte nen khaw lianleh khaw t>te pawh fang zelin Pathian ram a rawndin a ni (Luka 8:1).

Pathian ram a zau zel:A tirah chuan ram Chanchin |ha hi Juda-

hote zinga tlangaupui a ni. Kanaan hmeichhepakhatin Isua hnenah, “Lalpa, Davida Fapa, mikhawngaih rawh,” tia \anpui tura a ngen khanIsuan, “Israel hnam beram bo hnenah lo chuantirh ka ni lo ve,” (Matt 15:21-24) tiin a chh^ng a.A ziritrte hnenah, “Jentailte kawngah kal suh ula,Samari mite khua r>ng r>ngah pawh l<t suh angche u; amaherawhchu Israel hnam beram bote

Page 21: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 21

hnenah chuan kal zawk ang che u” (Matt 10:5-6)tiin a sawi bawk.

Hei hian a Mission hmasa ber chu Judahnamte hnena ram Chanchin |ha tlangaupui hia ni tih a tichiang hle. Lal Isua rawngbawlna kalzel hi kan thlir chuan Gentile mipui tam tak Isuatihdamna changtute pawhin Israelte Pathian chuan lo ring ta a, Pathian ram fa nihna an lo changve ta a ni tih kan hmu (Matt 15:29-31; Is 35:5-6).Matthaia 13:38-a kan hmuh angin Isuan Pathianram/Vanram chu an\am chi nen a rawn tehkhina. Hei hian Pathian ram lo din dan leh \han lennaa tifiah hle bawk. He khawvela Pathian ram a lodin \an dan kha te tak t>, mite hmuh tham loh ani. Mahse a lo \hang lian zel a, tam takin a lopung ta a ni.

Pathian ram chu nun leh thil tihah a langchhuak:

Pathian ram chu Pathian thu mihringnunah a taka tun dina awm, sual thiltihtheihnaleh a hnathawhte hneh a, Pathian duh zawngtundinna ram hi a ni. Isuan Pathian ram thu hia zirtir mai ni lovin thil tihin a tilang thin. Mite’nBelzebula avanga ramhuai hnawt chhuak angaan puh khan Lal Isuan, “Kei hian Pathian kutzung avanga ramhuaite hnawt chhuak thin kanih chuan Pathian ram in hnenah a lo thlengtawh a ni ang,” (Luka 11:14-20) tiin a sawi a.Zirtir 70-te a tirh chhuah pawh khan a hmingavanga ramhuai an hnawh chhuah thu an sawipawh khan Isuan, “|>k anga Setana van atanga

Page 22: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir22

lo tla kha ka hmu a sin,” (Luka 10:18) tiin achhang bawk. Heng thu hian chiang taka a entirchu sual hnathawhte tihtlawmin a awm a nihchuan Pathian ram chu a takin a lo thleng a nitihna a ni.

Lal Isuan \awng\ai dan tur a zirtirna; “KanPa, vana mi, I hming zahawm rawh se. I ram lothleng rawh se. I duh z^wng vana an tih anginleia mi’n ti rawh se,” (Matt 6:9-10) tih thu hianPathian ram chu nun leh thiltiha lang chhuaktur a nihzia a tarlang chiang hle. Leiah Pathianduh z^wng tundin a, mimal nun leh khawtlangnunah pawh nun dan thar rawn thlen hiPathian thil tum a ni. Pathian ram leh sualhnathawh chu eng lai pawhin an indo reng a,Isua’n thilmak a tihte pawh Pathian ram a lothleng ta a ni tih tarlangtu an ni. Chumiawmzia chu sual thuneihna leh thiltihtheihnatihtlawmin a awm a, chu sual hnathawh lehthuhnuai ata chhuah zal>nin an awm tihna ani (Matt 12:28, Luka 11:20).

Pathian ram tihfamkimna:Lal Isuan Pathian ram he khawvelah a rawn

din tawh a (Luka 17:20-21). Tunah erawhtihfamkim a la ni rih lo. A famkimna ni erawh a lola thleng dawn a ni ( Luka 21:31; Tirh 1:7-8; Matt26:29). Pathian ram tihfamkimna lo la lang turhi Thuthlung Tharah hian Isua zirtirna atanginkan hmu fo thin a ni (Matt 5: 5; Mk 10: 17; Lk 10:25; 18: 18).

Page 23: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 23

Pathian ram thu a\anga kan zir tur:Mi tam takin kan ngaih dan leh hrilh

fiahnaah chuan ‘Pathian ram’ tih hi mimal piantharna leh mimal thlarau lam nunah kan bel nasahle. Mahse Pathian ram thuchahin a rawn kenchu hei aia zau leh th<k zawk hi a ni. IsuanPathian ram a rawn din khan “Khawvel nunphungthar” a rawn din a, Movement thar (Isuamovement) tiin a sawi theih awm e. A zirtirna leha hnathawh danglam tak avangin zuitu tam takpawh a lo nei ta a, lal ram thar (political kingdom)rawn din turah an ngai a, lei lal leh roreltutenngaimawhin an hlau thawng a, amah leh a zirtirnapawh chu he khawvel ata nuai bo tumin an mana, an khengbet ta a ni.

Thuthlung Hlui hunah khan Zawlnei hotekhan an ram leh rorelna chu Lalpa ta a nihzia anchiang em em a. Jehova rorelna (Theocracy) hnuaiahmipuite enkawl turin lal leh hotute an awm thin a.Ram chhunga rorelna leh mipui nunphungahPathian duh loh zawnga nun kha huaisen takin andodal tlat thin a ni. A \ul hunah chuan lal leh miliante pawh an hmachhawn fo thin.

Pathian ram chungchang thu, Isua zirtirnaleh a hnathawh atanga kan hmuh hi pian tharnachungchang thu chauh hi a ni mai lo. ‘Pathianram’ tih leh sual hnathawhte do leh tihtl^wm hi akal dun tlat thin a ni. Pathian duh dan kalh a,dik lo taka thil tih avanga mipui tuarna te, mimalleh chhungkuain an chanvo an chan ph^k lohnate, a ni lo tur chanvo \ha inpek luih tlat te, dik lo

Page 24: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir24

taka rorelna avanga mihring nuna tuarnate lehsual hnathawh hrang hrangte dodal leh paihthlakhi Pathian ram thil tum a ni.

Sawi ho tur:Chanchin |ha ziaka kan hmuh ang hian

Pathian ram thu leh sual hnathawh dodalna lehpaihthlak hi a kal dun tlat zel a. Zoram kohhranhotezingah Pathian ram chungchang thu kanngaihtuahna leh hriatthiam dan hi mimal thinlungramah kan bel lutuk deuh lo maw? Kan mimalngaih dan sawi ni se.

Page 25: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 25

Zirlai 4-na

PATHIAN RAMPaula Lehkhathawn A\angin

Thuhmahruai:Chanchin |ha ziakah Pathian ram tih hi

vawi 100 chuang kan hmuh laiin Tirhkoh Paulalehkhathawnah hian Pathian ram tih \awngkamhi a hmang tam lo hle a, vawi 14 chauh kanhmu a ni. (Rom 14:17; 1 Kor 4:20; Gal 5:21; etc).Amaherawhchu hei hian Paula Theology-ahhmun a chang pawimawh lo tihna a ni lo va,Petera, Jakoba leh Johana te ai pawhin alehkhathawnah hian ‘Pathian ram tih \awngkamhi a hmang tam zawk daih nghe nghe a ni. Paulapawh hian Isua rawn tlangaupui ‘ram chanchin\ha’ tho kha a tlangaupui a (Tirh 14:21-22).Tirhkohte Thiltih 19:8-ah khan “Paula chuinkhawmna inah a lut thin a, thla thum lai huaitakin thu a sawi a, Pathian ram kawng thuahchuan mi a hnial a, mi a thl>mthlu thin” tih thutekan hmu bawk (cf Tirh 28:23).

Amaherawhchu Chanchin |ha ziaka kanhmuh ang lo deuhin Paula ‘Pathian ram thuchah’erawh chu Krista thihna leh thawhlehna nen ainzawm tlat thin. Tirhkoh Paulan ‘Pathian ram’chungchang a zirtirna hre fiah tur chuan amahPaula dinhmun leh Pathian thu kalpui dan kanhriat hmasak a \ul hle. Paula chu a hnena Kristainlarna avangin ram chanchin \ha hmu fiaha

Page 26: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir26

piangthar a ni a. Paulan piantharna a lo chanhnu, a hun bul lamah khan Isua thuchah a puanchhuah hmasak chu Isua Krista, Pathian fapa anihzia thu hi a ni (Tirh 9:20).

Hun a lo kal zela, tho leh Krista a hnena ainlar (1 Kor 15:8) hnu khan a thu ken ber chutholeh Isua chancvhin a leh a hnathawh a ni.Baptistu Johana, Isua Krista leh Apostle te khan‘ram chanchin Tha’ an tlangau pui a, Paula hiankhawngaihna chanchin Tha a tlangau pui thunga ni(Tirh 20:24). An thu ken chu pangngai rengnimahse Isua Krista, Apostle te leh Paula te’nPathian ram thu an puanchhuah na a andanglamna han tarlang hmasa ta ila;

1) Isua Krista leh Apostle te’n Pathiam ram thuan sawi khan Juda-hote a tin zawn deuh bera, Paula chuan Jentile-te hnenah a tlangaupuithung.

2) Apostle-te thu ken chu sual simna, baptismaleh thil tih a ni a; Paula chuan rinna a sawiuar thung.

3) Apostle-te thu ken khan Isua chu Messiah,Pathian fapa a nihna an sawi uar a; Paulachuan Krista thihna, thawhlehna leh athuneihnate a sawi uar thung.

Paula hian Pathian ram chungchang hikawng hnihin a tar lang a. A pakhatnaah chuan‘tun hun Krista lalna leh thuneihna’ a ni a.

Page 27: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 27

Pahnihnaah chuan ‘lal ram lo la lang tur’; “Rorelnazawng zawngte leh thuneihna leh thiltihtheihnazawng zawngte a tih bo hnuah, Pathian hnenah,Pa hnen ngeiah chuan ram chu a pe ang,”(1 Kor15:24) ti a a sawi hi a ni.

Pathian ram fa nihna:Pathian ram chu tuna thleng tawh a ni a,

Krista neitute chu Pathian ram fate an ni. Paulangaih dan chuan Pathian ringtu awmkhawm(kohhran hote) chu Pathian ram fate an ni a (Kol1:13), a rawngbawlnaa thawhpuitute pawhPathian ram thua a thawhpuite tiin a sawi bawk(Kol 4:11). Heng thu a\angte hian Paula’n Pathianram chu tunah a thleng mek a ni, tia a sawina ani bawk.

Pathian ram chu lo la thleng tur a ni:Pathian ram chungchang thuah hian Paula

rilru a lian >m >m chu Pathian lal ramtihfamkimna, fapain Pa hnena a hlanna ni lothleng tur hi a ni. Paula hian Krista lo kal lehnahi a ring hnai >m >m mai a. A \awngkam a\anginamah ngei pawh chung lamah Krista rual in nungdama lak chhoh a in beiseizia thu pawh kan hmu(1 Thess 4:15-17; 1 kor 15:51-52 ). Hei bakah hianKohhran hote khan hrehawmna nasa tak an tuarthin a, Paula pawhin chhel taka tuar hram hrama, chumi ni chu nghak thleng turin a fuih a ni(2Thess 1:5-9). Heng avang hian Pathian ramchungchang thu a sawinaah pawh tun hun nilovin hun lo la thleng tura Krista lalna ramchungchang thu hi a ni deuh zel a. Paula

Page 28: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir28

\awngkam, “Tisa leh thisen hian Pathian ram chua luah thei lo vang a; \awih thei hian \awih thei lochu a luah hek lo vang,” (1 Kor. 15:50) tih\awngkamte hian hei hi a tifiah hle bawk.

Ringtu nunah a lang chhuak:Rom khuaa mite lehkhathawnah khan,

“Pathian ram chu ei leh in lam thu a ni si lo va,felna te, remna te, Thlarau Thianghlima lawmnatea ni zawk e,” (Rom 14:13-17) a ti a. Isua KristaLalna leh thuneihna hnuaiah chuan mihringnunah thlarauva hlima leh lawmna te, dik takleh fel taka thil tih duhnate a lang chhuak tawhthin a ni. Paula zirtirna hi ngun taka kan zir chuanPathian ram chu tunah hian din a ni tawh tih hia sawi uar duh a ni lo. Paula ngaih danah chuanhe leiah hian nasa takin sualnain ro a la rel a, nitinin sual thiltihtheihna leh a hnathawhte chukan hmachhawn a ni (Eph 6:10-16; Gal 1:4).Mahse heng zawng zawng tih tawpa a awm a, IsuanSetana thiltihtheihna a ke phah hnuaia a dah nileh Pathian ram tih famkimna ni chu a lo la thlengdawn a ni (Rom 16:20).

Pathian ram mi ni tlak tura inbuatsaih:Paula zirtirnaah hian rinna avanga

khawngaihnaa chhandam a sawi uar hle a, chutihrualin Pathian ram lo la lang tura l<t tl^k ni turainbuatsaih a \ulzia hi a sawi uar hle. Heng Paula\awngkam \henkhat kan han lak chhuahte hiana tifiah lehzual awm e.

1) A nih leh, mi fel lote chuan Pathian ram an

Page 29: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 29

luah lo vang tih in hre lo em ni le? Bumin awmsuh u; inngaih hmangte emaw, milem betuteemaw, uirete emaw, mi hurte emaw,mawngkawhurte emaw, r<k hmangte emaw,mi duh^mte emaw, zu ruih hmangte emaw, mihau hmangte emaw, hleprute emawin Pathianram an luah lo vang. (1 Kor. 6:9-10).

2) Ama ram leh ropuinaa ko luttu che u Pathianmi ni tlaka in awm theihna turin, pain amafate chunga a tih angin, fuih leh thlamuan lehhriattir che uin, in chung \heuhva kan tihziakha in hre si a. (1 Thess 2:11-12).

3) Itsikna te, zu ruihna te, zu hmun hlimna te,chutiangte chu: chung kawngah chuan tunhmaa, “Chutiang thil tih hmangte chuanPathian ram an chang lo vang,” tia ka hrilhl^wk che u ang khan ka hrilh l^wk che u hi(Gal 5:21).

Tlangkawmna:Bible-a kan hmuh angin Paula hi a tun hma

nunah chuan nghet taka Juda sakhaw thurinvuantu a ni a. Amaherawhchu tho leh Krista ahnenah a rawn inlar a (Gal 1: 11-14). He inlarnaavang hian a Pathian thu pawm dan leh a nunpumpui pawh a lo danglam zo ta a. A zirtirna thute pawh tho leh Krista leh a hnathawh nen ainzawm tlat ta zawk a ni. Krista chu engkimchunga roreltu a ni a, ‘amahah chuan engkimsiam a ni a, vana awm te, leia awm te nen, hmuhtheih te, hmuh theih loh te nen, lal\hutphah te

Page 30: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir30

pawh, rorelna te pawh, lalna te pawh, thuneihnate pawh; engkim ama siam a ni, ama ta tur bawkasiam a ni (Kol. 1:16)’. Nakinah he leiah hian a lokal leh ang. He khawvela sual Setanathiltihtheihna leh a hnathawh zawng zawngte hiKrista ke phah hnuaiah dahin a la awm dawn a,chumi hunah chuan Pathian ram tihfamkimnachu a lo la thleng dawn a ni.

Sawi ho tur:‘Rinna avanga chhandamna’ thu kan sawi

uar viau lai hian ‘Pathian ram a l<t tl^k ni turasual kal sanna leh Pathian thu zawmna tak tak’a pawimawh zia Paula’n a sawi uar em em hi kanngai pawimawhin kan sawi uar ve tawkin kanhria em?

Page 31: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 31

Zirlai 5-na

PATHIAN RAM LEH KOHHRAN(Matthaia 16: Tirhkohte 20:25-28)

Thuhmahruai:Pathian hi a awm ngei a ni tih leh Lal Isua

hi thihna hnehin a tho leh ngei a ni tih tihfiahnachu ‘Kohhran’ hi a ni. Kohhran hi Lal Isuaringtute, a huhova awm, hmuh theih leh hmuhtheih loh ‘Hotu’ nei a ni. Kohhran hi Pathian dina ni a, Pathian a\anga chhuak a nih avangin hekhawvela Pathian ram din tura buatsaih a ni.

1. Kohhran Thurin 14-na, Kohhran:“Kohhran chu Kristan a thisena a lei, Isua

Krista ringtute inpawlho, Krista taksa a ni a,Pathian chenna tura Thlarau Thianghlimin aremkhawm, baptisma leh Lalpa Zanriah \ha takahmangtu a ni.

Pathian thuin a sawi anga, a danthianghlim zawm a, Thlarau thilp>k a chantehmangtu a ni. Isua Krista chhandamna hnathawhchhunzawm a, Pathian ram entirna leh hmanruani tura din a ni. Kohhran puipa nghette chuPastor leh Upa-te an ni,” a ti. (Mt. 16:18; 28:18-20; Tirh 2:42-47; 20:28; 12:12-13; Eph. 4:11-13;5:23; Kol 1:18)

2. Kohhran din chhan:Mizoram Baptist Kohhran din chhan chu

Page 32: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir32

Pathian ram he khawvela a lo zauva, a lo ngheha,a lo lan fiah deuh deuh nana rawngbawl hi a ni.“Pathian ram chu, Pathian rorelna, Pathian duhzawng tihna leh Pathian chawimawia a awmna hia ni a”. Chu Pathian ram chu Pathianchhandamna Isua Kristaa innghat leh lo langchhuak, Thlarau Thianghlima Pathian rorelna ani. Pathian ram chu a la thleng famkim tur a ni.

3. Kohhran awmzia:Kohhran awmzia kan hriat chianna tur

chuan Bible-in engtin nge a sawi tih hi a ni ang.Hetiang hian tawi tein sawi fiah ila.

Kohhran sawi nan hian Greek \awngaEkklesia tih hman a ni a. A awmzia chu ‘Kohchhuah’ tihna niin, mipui pungkawm hrim hrimni lovin, koh chhuah an nih vang emaw, tih turpawimawh leh chhan neia pungkhawm nihna akeng tel ti ila a awmzia a hril chiang deuh awm e.Bible-in Kohhran awmzia engtin nge a sawi tih atlangpui chauh tarlang ila:

3.1 Thuthlung Hlui Kohhran:Hebrai \awnga ‘Edhah’ (appoint/ruat) tih

leh ‘qahal’ (called/koh) tihte chu Israel mipuipungkhawmho sawi nan hman \hin a ni. Israel-ho kha Pathianin a mite ni tura a thlan/ruatleh a koh chhuah an ni tih kan Bible-aThuthlung Hlui buahte chuan kan hmuh dan ani. Chutiang Pathian thlan bik leh koh an nihnaavang chuan Thuthlung Hlui hunah Israelmipui pungkhawmho chu Thuthlung Thar

Page 33: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 33

huna pungkhawmho (ekklesia) hlim thla tiasawi a ni.

3.2 Thuthlung Thar Kohhran:Kan tarlan tak ‘ekklesia’ tih kha Thuthlung

Thar buah Kohhran sawi nan hman a ni tlangpuia. Thuthlung Thar bute hian a Greek \awnga aawmzia ngawr ngawr ai chuan Isua Krista ringtuan nihna puang chhuaktute sawi nan an hmangdeuh ber zawk niin a hriat a. Petera’n Isua hnenah,“Krista Pathian nung fapa chu i ni,” (Mt. 16:16)tia a lo puan chhuahna kha he Thuthlung TharKohhran bul in\anna nia sawi chu a ni.

Johana chuan Isua chu Juda-hovin annghah “Messia” ngei kha niin an lo hnawl a;chuvangin, “Tu pawh amah lawm apiangte chuan hnenah Pathian fate nih theihna tur a pe,”(Joh. 1:11-12) a ti a. Thuthlung Thar hunah IsuaKrista ringtute chu inpawlkhawm \hinin, Apostle-hoten Pathian thu sawiin inkhawmna an nei \hin.Thuthlung Hlui hunah Israel-hote ‘Pathian mite’an ni ang khan Thuthlung Thar hunah Isua Kristaringtute chu Pathian mite an ni. (Hebrai 4:9; IPet. 2:9-10) Taksa p>ng hrang hrang anginKohhran chu Krista-ah pumkhat a ni a. Kohhranchu Krista taksa, Pathian in leh Pathian ch>nnaa ni. (I Kor. 12:12-27, 3:16; Eph. 2:22).

4. Kohhran hi Pathian atanga chhuak a ni:Pathian chu engkim siamtu niin,

engkim hi amah a\anga chhuak a ni. Kohhranpawh Pathian a\anga chhuak, Pathian din a ni.

Page 34: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir34

4.1 Kohhran chu Pathian thlan a ni:Pathianin thilsiam tam tak zing a\anginKohhran hi a hmanrua atana a thlan a ni.Pathianin a hmanrua atan Kohhran a thlan bikdan kawng hrang hrangin a sawi theih a. Chungzinga sawi lan bik atana pawimawh tak chuPathian ram a lo zauva, a lo ngheha, a lo lanfiah deuh deuh theih nan Kohhran hi ahmanrua atan a thlang a ni.

4.2 Kohhran chu Krista taksa a ni:Pathianin Kohhran hi a thisena a hrin a ni.Kohhran leh Pathian inzawmna sawi fiah hleihtheih lohva th<k leh ril, ‘Lu’ leh ‘Taksa’ inzawmtlatna dan nen tehkhin a ni. Tichuan Kohhranchu Krista taksa, Krista chu Kohhran l< a ni.(Rom 12:5; Eph. 1:23; 4:11-13)

4.3 Kohhran chu ringtute Inpawlho a ni:Kohhran chu ringtute inpawlkhawm an ni. Ringtuchuan a rin Krista nen inzawmna an nei famkimtawh a. Rinna avangin Pathian faa vuah a ni.Krista nen pumkhat an ni a. He inpumkhatna hiBaptisma-ah leh Lalpa Zanriahah lan chhuahtirina awm ta a ni.

5. Kohhran chu Pathian ram tana din a ni:Pathianin Kohhran a din chhan chu a ram

tizau va, tinghet a, tilang fiah zel turin a ni.Pathian ram chu eng nge a awmzia zirlai dangahfiah takin kan zir tawh a. Pathian ram tanaKohhran hi din a nih avangin Kohhran chuPathian ram entirna (sign) leh hmanrua

Page 35: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 35

(instrument) a ni. Tichuan Pathian ram tana dina nih dan chu hetiang hian lo sawi ila.

5.1 Kohhran chu Pathian ram entirna a ni:Pathian ram leh Kohhran hi thil thuhmun a ni lova, mahse \hen hran theih chu a ni lo. Kohhranchu Pathian ram darthlalang a ni. A awmzia chuKohhran chuan Pathian ram zepui- dikna,inremna, hmangaihna leh zal>nna nun a tarlangtur a ni. Kohhranah inrem lohna, dik lohna,thianghlim lohna a awm chuan Parhian ram nuna entir thei lo a ni. Chuvangin Kohhran chuan,Lal Isuan, “Khawvel >ng in ni e,” a ti angin, hekhawvel hi kan >n tur a ni.

5.2 Kohhran chu Pathian ram hmanrua a ni:Kohhran chu Pathian ram a zau zel nana Pathianhmanrua a ni. Chanchin |ha hrilh hi Pathianram a zau zel theih nana hmanrua a nih avanginKohhran chuan Chanchin |ha hril angaipawimawh tur a ni. Hei hi Pathianin Kohhrana din chhan a ni a, a din chhan buaipui lova thildang kan buaipui a nih chuan Kohhran neitulakah thiam loh kan chang thei dawn a lo ni.

5.3 Kohhran chu Krista chhandamna hnathawhchhunzawmtu ta ni:Lal Isuan, boralte zawnga chhandamna siamsakhi a hnapui ber leh khawvela a lo kal chhan ani t ih a sawi (Lk. 19:10). He hna hiKohhranhote kovah a dah nghal bawk (Mt.16:19). Lal Isua chhandamna hnathawhchhunzawm hi Kohhran Pathian ram a zau

Page 36: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir36

zelna tura a din chhan bulpui ber chu a ni tiasawi hi a dik a ni.

5.4 Kohhran chu Ringlo mite hnena Kristachanchin hriattirtu tur a ni:Lal Isuan, Kohhran din chhan leh thupek ropuimin pek chu Amah la hre lote hnena Chanchin|ha hriattir turin a ni. (Mk. 28:18-19) Kohhrandik tak chuan Chanchin |ha puan darh hi ahnapui berah a ngai tlat a ni. Ringtu dik takpawhin he hna hi a tuipui tur chu a ni. Lal Isuala hre ve loten an lo hriata an rin ve theihna turaKohhranten \an kan lak lehzual zel hi a \ul takmeuh ta a ni tih hi i hria ang u.

Kohhran hi he khawvela Pathian ram zauzelna tura hriak thih leh ruat a nihna te, Pathianhnathawh chhunzawmna kawnga mawhphurtulian ber a nih angin leh neitu kan nihna kaninhriat rual hian chu thutak chu kan nunpuiin,kan nunah kan lan chhuahtir em? Pathianthupek kan zawm em tih kan Kohhran chuan angaihtuah reng tur a ni.

Sawi ho tur:Kohhrana tel \hinte leh tel ngai lote nun

danglamna nia kan hriatte sawi ho ni se. Kohhranbelh hlutna leh pawimawhna hi hre chiang tawktawhin kan inhria em?

Page 37: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 37

Zirlai 6-na

PATHIAN RAM LEH PIAN THARNA(Matthaia 19:28; Tirhkohte 3:3-7)

Thuhmahruai:Pathian ram leh pian tharna tih thu kan

zir tur hi a pawimawh a, ngaihtuahna fim takhmangin Bible-in engtin nge a sawi fiah dan tihleh Kohhran thurin lamah engtin nge kan pawmdan tih hi kan zir tur thuin min kawh hmuh atum chu a ni.

1. Pian tharna awmzia:Pian tharna tih \awngkam hi Greek-ho

sakhuana \awngkam a\anga lak nia ngaih a ni.Wilkins erawh chuan Juda-ho a\anga lak a nih aring zawk a. A chhan chu Juda-hoin nun tharbeiseina an nei \hin a, chung an beiseina chuZawlneite hrilhlawknaah a hmuh theih a ni.Thinlung thar, Thlarau thar beiseina chuan anhnam tan nun thar a p>k leh an beisei tlat a ni.Pian tharna tih \awngkam ngalngat hi ziak lantl>m hle mah se, thu tum inang, \awngkam hranghranga sawi lan a ni (Ezek. 11:19-20; 36:25-27;Jer. 31:31-34).

BCM thurin puan chhuahah chuan, “Piantharna hi Thlarau Thianghlim hnathawh avangalo awm a ni. Mi piang thar chuan tun hma lama ala neih ngai loh, nihna thar leh thlarau lama nunnathar a lo nei ta a, Kristaa thil siam thar a lo ni ta. A

Page 38: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir38

rilru put dan a lo thianghlim a, a duh z^wngte chua lo danglam ta a. Sualin a chunga thu a neih\hinna chu tihchhiat a ni a, sual ngainaa mahniinhmangaih thin chuan thianghlimna leh Pathianngainatna a lo nei ta a. Chutiang danglamna chuchawplehchilhin a lo thleng a ni a, chung chuPathian thiltihtheihna hnathawh a ni. Felna rahte, nun thara nunah te, hmuh theihin a lang chhuakthin. Pian tharna tel lo chuan chhandamna hi chantheih a ni lo”. (Joh 3:3-7; II Kor 5:17; Eph 2:8-9;Jak 1:18; I Pet 1:23). tih a ni. (BCM Constitution& Rules 3.p.).

1.2 Thuthlung Hluia a lan dan:Pian tharna hi Thuthlung Hlui lamah hetianghian sawi a ni:i) Hnam pum pui harh tharna: Hei hi mi

thinlung ph>ka Dan thar leh Thuthlung Tharziak a nihin a lo awm dawn a ni.

ii) Thinlung thar pekna (Jer. 24:7; 31:31; 36:25-27)

iii) Mi tinte tana thinlung lama harh tharnaemaw, thinlung thar neihna, thinlungtihharhna a ni. Chumi hnuah chuan hnampum pui harhna chu a lo thleng thei a ni.(Sam 51:10; Is. 57:15). Thinlung tharahchuan Pathian a ch>ng ang a, a thute pawha dah ang a, thinlung thar neitu chuanPathian a hre chiang tawh ang.

1.2 Thuthlung Thara a lan dan:i) Pian tharna (Palingenesia Gk) tih a ni a. Siam

tharna, mimal chunga nun thar lo awmna a

Page 39: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 39

ni. (Mt. 19:28; Tita 3:5). Mihring rilru lehthinlung siam tharna a ni a, chei tharnaemaw, thawm \hatna (renovation) a ni lo. Siam\hatna, silna leh Thlarau Thianghlima siam\hat lehna a ni.

ii) Hrin thar lehna (Genao GK) emaw, hrin nawnlehna a ni. Mi piangtharte chu Pathian hrinngei, Pathiana chhuak an ni a, tisaa anpianna baka Pathianin a hrinte an ni(Joh.1:13; 3:3-8; I Joh.2:29;3:9;I;Pet.1:3, 23).

iii) Pian nawnna (Anagenao GK). Pian nawnlehna emaw, piantir lehna a ni. Tisa inthlahchhawng a\anga pianna bakah Thlarauvapian lehna a ni. (Joh. 3:4,9)

iv) Siam thar lehna (Anakainosis GK). Mihringchhung lam siam tharna a ni. Mihring siamthara lo awm chu piantharna neitu an lo nita a ni. A tira siam tharna bakah siam tharz>lna a kawk bawk. Mi, Krista-a a awm chuanthil siam thar a lo ni. (II Kor. 5:17; Gal. 6:16)

v) Thi tawh tihnunna (Synzopoieo GK), Kristaruala tihnun vena a ni. Bawhchhiatna lehsualnate avanga thi in nih lai khan a tinungche u (Eph. 2:1-2). Suala thi, Pathian laka\hen mihring chuan nunna a lo nei ta a ni.Chung lam a\anga hnathawh a ni.

vi) Nun inlehna (conversion) a ni a, pian tharnarah ti pawha sawi theih a ni. Nun dan hluikalsana, kawng danga inherna a ni. Simnanen pawh inzawmna a nei. Mihring rilru,thinlung leh ngaihtuahna thil danga innghatta daih a entir. Chu chuan pawn lama chetzia,a nungchang leh a thiltih zawng zawng a

Page 40: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir40

danglam ta vek a, a hawisan ta a, kawngdangah a inher danglam ta daih a ni.

2. Pian tharna chungchanga Kohhran pawlthenkhat ngaih dan:

Kohhran Pawl \henkhatte’n pian tharna anngaih dan chu hetiang hi a ni:

Penticostal leh Church of Christ: Baptisma hianpian tharnate leh sual ngaihdamna a thlen theiniin an zirtir. “Chumi anpui (baptisma) chuan IsuaKrista thawhlehna avangin tunah a chhandamche u a ni..” (I Pet. 3:20-22). “Sim ula, in sualngaihdam nan Isua Krista hmingin baptismachang \heuh rawh u... TT 2:38).

Lutheran Kohhran: Thlarau ThianghlimaBaptisma channa angin an ngai a, chu chuanfelna leh thianghlimna Pathian hmaah a pe niinan ngai.

Roman Catholic Kohhran: Pian tharna chu tuiahleh Thlarauva pianna, baptisma sawina satliahangah an ngai.

Jehova Witness Kohhran: Mihring mimalin pianthar theihna a nei lo va, chung lam a\angaPathianin a koh leh thlante chauh an piang tharthei niin an ring.

Reformed Kohhran: “Pian tharna chu chhungrillama Thlarau hnathawh vanga mi sualin kohna achh^n hi a ni,” an ti a. Mi sual sim tura kotu leh a

Page 41: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 41

rilrua Krista hriatna tuhtu leh Isua Krista thlangtura ngaihtuahna thar petu chu ThlarauThianghlim a ni tih an pawm a. Chuvangin piantharna a lo thlen hmain rinna a pawimawh tih ansawi bawk.

Methodist Kohhran : Pian tharna chuchhandamna atan a pawimawh tih an ring. JohnWesley, Methodist Kohhran dintu chuan, “Piantharna chu Pathian hnathawh avanga mihringthinlunga danglamna lo awm hi a ni e,” a ti.

Evangelical Kohhran: Baptisma chan hmainpian tharna a thleng hmasa tur a ni an ti.

3. Pian thar \ulna chhan:Mi \henkhat chuan, “Mihring hi kan sual

lem lo ve, hriatna lama hma kan sawn hichhandamna chang turin a tawk e,” an ti. Pathianthu lam kan en chuan pian thar a \ulna chhan asawi tam hle a ni. Pian thar hi Pathian lam lehmihring lam a\angin a \ul ve ve a ni.

3.1. Mihring chu sual avang leh bawhchhiatnaavanga thi a ni a (Eph 2:1-3). Tisaa piang lehtisa chakna neia awm, thinurna faa piangreng a nih avangin Pathian a tilawm thei lova, (Rom 8:8, 18) Mihring thinlung chu sualakhat leh bum hmang, chhe lai let der a ni a(Jer. 17:9). Mi zawng zawng chu suala thi,mi bo, Pathian hmelma an lo nih avanginpian tharna an mamawh \heuh a ni (Heb.11:6; Gal 2:16)

Page 42: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir42

3.2. Lal Isuan, “Mi tu pawh an pian thar loh chuanPathian ram an hmu thei lo vang,” a ti. Heihian mi tinte tan pian thar \ulna a tilangchiang a ni. (Joh. 3:3-7)

3.3. Pathian thianghlimna hian a ph<t tlat a;‘Thianghlimna lovin tu mahin Lalpa an hmuhdawn loh avangin (Heb. 12:14) leh mahni kanintih thianghlim theih loh avangin pian tharhi kan mamawh a ni. Kan thiltih \hat leh,hnathawh leh dan zawm avangachhandamna neih theih a nih loh avangin(Gal 2:16), kan tan vanram chan theihnakawng awm chhun chu pian tharna chauhhi a ni (Joh 3:3; 14:6). Mihring felna ber pawhPathian tana thil tenawm a lo ni si a.Chuvangin Pathian nunnaa nung ve turchuan Pathian mizia kan neih a lo \ul ta a,chu chu thianghlimna hi a ni.

4. Pian tharna hmanruate:4.1. Pathian: Pian tharna kawnga bul \antu ber

chu Pathian a ni. Pian tharna chu chung lama\anga lo kal a ni a, Thlarauva pianna a ni(Joh. 1:13; 3:5-8). Thlarau Thianghlim chumi rilru leh thinlung tivartu leh tidanglama,tithartu chu a ni. Pathian chuan a dungzawngin min hring dawn a ni. (Jak 1:18).Pian tharnaah hian Pa leh Fapa leh ThlarauThianghlim chu an tel zel a. Pain a fapahmanga chhandamna a thawh zawh chuThlarauvin mi rilruah a nem nghet a, thutak a nihzia hrilhin, ring thei turin a pui a

Page 43: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 43

ni. Thlarauva pianna kawngah chuanmihringin tih theih a nei lo, tinungtu chuThlarau a ni (Joh. 3:5; Tita 3:5).

4.2. Pathian thu: Pathian chhandamna thu,Chanchin |ha chu puan chhuaha a awmhian Pian tharna a lo awm thei a ni.Chhandamna tura Pathian hmanrua lehthiltithei a ni. (Rom 1:16f). Pathian thu nungreng leh awm rengah chuan chi chhe thei lolaka piang thar in ni zawk si a. (I Pet.. 1:23;Jak 1:18; Heb. 4:12; Rom 10:17; Joh 14:6).Pathian thu chu Thlarauvin a tihnun avanginmi rilru hnehtu leh tidanglamtu a lo ni a,ringtu nun kawng zelah pawh tithianghlimtua ni (Sam 119:9; Joh. 15:3; 17:17, 19).

4.3. Rinna leh pawmna: Miin Lal Isua a lo lawm(pawm) hian pian tharna a awm thei a ni.‘Amah (Isua) lawm apiangte chu an hnenahPathian fate nih theihna tur a pe, a hmingringtute chu (Joh. 1:12). Pathian chu pianthartir turin a tling tawk hle a; mahse mihringlamin kan lo dawnsawn (pawm) ve a \ul tih alang. Thlarau Thianghlimin mi sual kan nihmin hriattir a, chhandam ngai kan nih minhrilh a, mahni kan inchhandam thei lo a nitih min hriattir bawk a. Lal Isua,chhandamna awm chhun chu minkawhhmuh a. Lal Isua chhandamna awmchhun chu min kawhhmuh a. Lal Isuakhawngaihna ang chhung kan b>l a, amahkan lawm a, kan pawm a, Pathianin a fa atan

Page 44: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir44

min pawmin, Pathian fa nihna chu min lo peta a. Pathian hrin (born of God), Thlarauvapiang (born of Spirit) kan lo ni ta a ni (Joh.1:13; 3:5, 6).

Isua Krista kraws hmanga Pathianinchhandamna tura rem min ruatsakna hi kan ring/pawm a, Isua Krista hnathawh zawh saa zuinnghahna leh rinchhanna chu kan pian tharnakawng chu a ni (Rom 10:17). Kan chhandamnatura Isua hnathawh zawh sa hi keini lo belhchhaha ngai lo va, kan lo pawm a, kan lo l^k a, kan loneih mai hi a ni.

5. Pian tharna rah:5.1. Thlarau Thianghlim hnathawh avangin miin

piantharna chu a lo chang a, rilru lam lehngaihtuahna leh thinlung lamah danglamnaa lo awm a. Mihring phurritte a lo tlain,lawmna te, hlimnatein a lo luahlan ta a.Thlarau chuan nunna thar a rawn thlen a, anun chu a lo danglam ta a, a thinlungahKrista chu a lo ch>ngin a lo lal ta a ni.

5.2. Piang thar, thilsiam thar a lo ni ta a (II Kor.5:17). Sualte huain a sim ta a, nun thar neiinfelna kawng a zawh \an ta a ni. Mi dangte alo hmangaih thei ta a. Krista ringtu lehkhawvel hnehtu a lo ni ta a ni. (I Joh. 3:9,4:4)

5.3. Thlarau hruaiin a awm ta a, Thlarauvin ach>nchilhin, a chhinchhiah bawk a ni. (Rom8:4, 9, 14; Eph 5:18)

5.4. Sual a\anga chhandam, thiam chang leh

Page 45: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 45

ngaihdamna chang a lo ni ta (Rom 5:1; 8:1).Pathian fa a lo ni a (I Joh. 3:1; Rom 8:16).Chatuan nunna neitu a ni a (Joh 3:16; 26;5:24). Pathian roluahtu, Krista roluahpuitutean lo ni ta (Rom 8:17).

Sawi ho tur:Mi piang tharte nunah eng nge hmuh kan

beisei? Mizo Kristian piang tharte nun dan hi \hakan ti tawk em ?

Page 46: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir46

Zirlai 7-na

PATHIAN RAMThilsiam Dangte Hnenah

(Johana 1:3; Rom 8:19)

Thuhmahruai:Tun \uma kan thupui, ‘Thilsiam dangte’

tihin a tinzawn ber chu mihring ni lo, Pathianthilsiam dangte tihna a ni ber awm e. Chu Pathianram, ringtu te’n a hlutna, a nawmna leh a \hatnaz^r kan zo m>k chu thilsiam dangte pawh hianan mamawh ber a nih ve avangin pe chhuak vetura tih kan ni. Pathian ramin a ken tel tlat,inhmangaihna te, inremna te, induhsak tawnnate leh inlainat tawnna te hian keini mihring chauhni lovin thilsiam dangte hnen pawh a thleng phaktur a ni. Nang leh kei hi Pathian ram ham\hatnape chhuaktu atan Pathianin hmanruaah min duha ni.

1. Thilsiam dangte leh an hlutna:Thilsiam dangte chu eng nge tih hi zawhna

awm thei a ni. Mi thiamte chuan Pathian thilsiamhi hlawm lian pui pui parukah an \hen a. ChungPathian thilsiam ropui leh hlu tak takte chuinchawih tawn turin Pathianin a rem khawm a, amal t> t> pawhin ze hrang ropui tak tak leh ril taktak an nei \heuh bawk a, mi thiamte pawhin anhlutna leh nihna tak tak hi an chhui chhuak s>nglo a ni ber mai. Sam ziaktuin, “I v^n, i kut chhuak

Page 47: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 47

te, thla leh arsi i ruathote khi, ka ngaihtuah changchuan, Mihring hi eng nge maw a nih a, i hriatreng thin ni?” (Sam 8:3-4) ti a, keini mihringtetana Pathian thilsiam ropuizia a lo puang chhuakhi a dikin a ril hle a ni.

Chhan awm lovin Pathianin mihringte mindin lo ang bawkin thilsiam dangte pawh chhan\ha tak tak neiin a siam a ni. Johana 1:3-ahchuan, “Engkim azain ama siam a ni; thilsiamzawng zawng hi ama siam loh eng mah a awm lo,”tiin kan hmu a ni. Kristian pawh ni lo, Indiahnam pa kan tih fo, Pu Mahatma Ghandhi khanKhawvela ch>ng tura nungcha te’n chanvo (right)Pathian atanga an dawn chu mihringte dawn aiina tl>m bik chuang lo tiin a lo sawi chhuak tawh a,a pawmawm hle a ni. Thilsiam dangte chungamihring te’n rilru \ha lo tak tak kan put fo \hinnachhan bulpui ber nia lang chu an hlutna leh anchanvo kan hriat sak t^wk loh vang a ni thei awme. Chuvangin, an hlutna leh pawimawhnate atlangpui chauh tal kan hriat a \ul a ni.

(1) Ni êng (Solar radiation) : V^n boruak zau takahhian kan awmna lei aia lian leh hrawl pui puitam tak, Planet kan tih mai an awm \euh a.Ch<ngte chuan eng lai pawhin N$ hi an h>l mupmup reng mai a, an zinga pakhat chu kan awmnalei hi a ni. He lei hi Pathianin a hmangaih,mihringte awmna tur atana a siam a ni. Chakna(energy) tinreng lo chhuahna n$ (Sun) a\anga hlat^wk chauhah kan lei chu a awm a. Planet dangang lo takin kan awmna lei chuan ni >ng leh a

Page 48: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir48

lumna chu mihringte mamawh t^wk chauhin adawng a, awmze nei takin sik leh sa, chhun lehzan leh hunbi a inher chhuak thin a ni. Ni >ng hikan hriselna atan a pawimawh >m >m mai a,Vitamin \ha >m >m mai a ni. Ni >ng hmu ngai lochu mihring emaw, thlai emaw pawh nise an nihtur ang an ni pha ngai lo a ni. Ni hian êng min pea ni mai lo va, kan hriselna tur atan leh kan nitin khawsakna \ul tam tak min pe tel bawk a ni.

(2) Boruak (Atmosphere/Air): Pathian remruatnaleh themthiamna mak tak mai chu boruakah hiana lang a ni. Pathian chuan he kan ch>nna lei hiboruak thuahthip chi hrang hrangin fel tak lehawmze nei takin a tuam chhuak thlap a. Chu kanlei tuamtu boruak chuan kan ch>nna leia sik lehsa te, f<r leh \h^l leh kan nunnain a mamawhboruak \ha leh \ha lote awmze nei taka kan dawntheih nan N$ atanga lum leh >ng lo kal chu >nglutuk leh sa lutuk tur a lo thlifimin kan mamawhtawk chauh turin a lo buatsaih thin a, nun nuamtakin kan awm theih phah a ni.

(3) Tui (Water): Kan ch>nna khawvel hmun zautak mai, hmun thuma \hena hmun hnih dawn hituiin a chim niin mi thiamte chuan an sawi a ni.Kan lui tuite hi ei leh in atan chauh an ni lo va;nungcha chi hrang hrang tan ch>nna nuam beran nih bakah an ei leh in hmuhna, an chawzawnna hmun pawimawh >m >m a ni. Kanmamawh, kan huan thlaite ch^wmtu an ni a,mihring tan an hluin an pawimawh >m a ni. Chumai a la ni lo, lui liante chu ram chhung mai

Page 49: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 49

bakah ram leh ram insumdawn tawnnapawimawh leh \angkai >m >m an ni a, mihringtekhawsak r>lnaah hian hmun pawimawh tak anluah tlat a ni.

(4) Ram leilung (Land): Ram leilung zau tak hiawmze nei taka Pathian siam a ni a, leilunginthuahthip leh inrem dante hi zir f> tham a awma ni. Kan in leh lo innghahna te, thing leh mauleh nungcha tinrengte tana ch>nna nuam lehthlamuanthlak tak a ni a. Kan mamawh kanthlaite ch^wmtu leh ei tur min petu pawimawhtak a ni. Ram leilung hausakna hi kan ni tinkhawsak mamawh innghahna pawimawh tak ani bawk a ni.

(5) Ramngaw/Thil to (Flora): Mizoram vanneihnapakhat chu khawvel hmun tam zawka hmuh turawm ve lo kan lui leh tlang mawi tak tak, ramngawhring dup leh mawi >m >m te hi an ni. Hengte hinang leh keiin kan siam leh din an ni lo a, kanthei bawk hek lo. Heng Pathian thilsiam mawi lehropui tak takte hi a ti chereu zawnga kan suasamvak vak thin avangin an chul \an m>k a, nakinlawkah chuan thlalerah an la chang mai thei a ni.Tin, lui tui te, thing leh maute leh nungcha hranghrangte hi kan sum hn^r an nih mai bakah kanhriselna leh puar leh f^nna thlentute an nihzia hikan hriat chian a, \ha taka kan enkawl hi a huntawh tak zet a ni. Kan ram vah chereu zawngzawngte hi siam \ha leh tur chuan kum tam a duhavangin kan tu leh fate thlengin an la tuar phahthei dawn a ni tih hi a chiang reng a ni.

Page 50: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir50

(6) Nungcha (Fauna): Nungcha han tih hian ahuam zau hle a. Mi thiamte sawi fiahnaah chuanthilsiam, nunna nei tawh phawt chu, mihring ranvulh tiam lovin, a huam vek a. Ramsa, sava, luiach>ng leh Sava-tui chenin, an ch>nna ramngawleh lui zawng zawngte pawh a huam vek a ni anti. Nungchate hi in ei tawn an nih avanginmihring tana hlauhawm tam tak awm mah se, adangin an lo ei ral ve a mihringte sahimna \hatak min siam sak reng mai a lo ni a. Mihring nunan tihlim a, damdawi leh thil dang dangah an\angkai >m >m bawk a ni. Thing leh mau niseboruak \ha min siam sak a; hriselna min petupawimawh tak tak an ni a. Kan in leh lo dinnaatana \angkai, kan nunna hn^r tak takte an nihavang hian kan humhalhin kan duat >m >m turan ni.

2. Pathian ram thilsiam dangte hnenah:Heng a chunga thilsiam dangte chanchin

leh an hlutna tlangpui kan tarlan atang ngawtpawh hian an pawimawhzia a hriat theih mai awme. Heng thilsiam dang hlawm lian tak tak parukami thiamte’n an \hente hi a eng emaw ber pawhhi chhiain emaw, awm lo emaw ni ta se khawvelhi ch>nna tl^k a ni dawn lo a ni. Chutiang takaPathianin kan ch>nna tur khawvel (environment)a lo buatsaihna chhan chu mihringte minhmangaih vang a ni a. Pathian min hmangaihnachu duh taka a thilsiamteah hian keini pawhinchh^ng l>tin, duat tak leh hmangaih taka enkawlhi kan mawphurhna liau liau a ni a, an chungahPathian hmangaihna keimahnia awm hi lanchhuahtir ve hi kan bat a ni.

Page 51: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 51

Ram leh hnam kan hmangaihnate hiankan ram ngaw leh nungchate hi thleng pha vese la. Ram pilril leh ngaw chhah pui pui kanthlentir pha lo a nih pawhin kan dai v>l lehchhehv>l talte hi chuan Pathian ram zia kanhnen atanga an dawn ve hi a \ul tawh takzet ani. Thing leh mau kan v^t duai duai a, kan phunleh peih lo va; thlaler ram ruak kan siam mek anih hi. Kan lui dung leh ramngawte hmangaihtaka kan enkawl hian nungchate t^n in kan saksak a, keimahni t^n ngei boruak \ha leh kanmamawh chi hrang hrang kan chh>k kh^wmtihna a lo ni.

Pathian ramin thilsiam dangte hnenahawmzia a neih a, rah a lo chhuah ve theihnakawng awmchhun chu keini mihringte kaltlanghian a ni. Boruak tibawlhhlawh thei lakah kanfimkhur a \ul hle mai. Boruak \ha siamtu thingleh maute kan duat a \ul hle bawk. Kanramngaw vah chereu avangin boruak \ha kanch^n a, sik leh sain hun bi chang an nei mumalthei tawh lo va, kan ei hn^r ber kan huan lehlo lam thlaite pawh an hl^wk tak tak thei tawhlo a nih hi. Thilsiam dangte laka kannunr^wnna hi a tuartu kan ni chho m>k a, kantu leh fate hmakhua pawh a thim tial tial a nihber tak hi. Chuvangin, Pathian thilsiam hlutnaleh \angkaina hre thar leh \heuh ila, anmahnienkawl tura Pathianin mawhphurhna min p>kang takin hmangaih leh duat takin thilsiamdangte hnenah hian Pathian ram i thlen tir z>lang u.

Page 52: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir52

Tlangkawmna:Rangkachak leh lunghlu hi kan ngaisang

hle mai. A nihna takah chuan mihringte’n kanngaihhlut chawp mai an ni a, an tel lo hian kannung thei khawp mai.

Heng thilsiam dang chi hrang hrang parukteerawh hi chu kan ngaihhlut chawp avanga hl< anni lo va, an hlut ang hu hian kan ngaihlu t^wk zolo z^wk a ni. Heng thilsiam dangte hi mihringtechuan kan hria emaw, hre lo emaw, kan pian tirhatanga kan thih ni thlenga kan mamawh, kan tana\angkai leh hlu >m >m an nihna a bo lo va, a ngaireng z^wk a ni. Chuvangin, keimahni a\ang lochuan h>ng thilsiam dangte hian Pathian ram andawng ngai dawn si lo tih hriain an hnenah Pathianram zia, hmangaihna, lainatna duhsakna lantir a,duat tak leh uluk taka enkawla humhalh tlatinthilsiam dangte hnenah hian Pathian ram thu ihril ang u.

Sawi ho tur:Thilsiam dangte hnenah hian Pathian ram a

lo thlen z>l theih nan engtin nge hma kan lak ang?Hma la ta lo ila eng nge lo thleng ang?

Page 53: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 53

Zirlai 8-na

PATHIAN RAM ZIA LANTIRNATURTE

(Marka 12:31)

Thuhmahruai:Tun \uma kan zir tur hi kan thu zir tawh

leh la zir leh z>l tur khaikhawmna leh a pawimawhber a ni awm e. Pathian ram tih hi thupui sawihlawh tak a ni a, kan sawi tamin kan hre tamtawh hle mai. Kan sawi tam leh hriat tam ang huerawh chuan kan la nunpui tawk lo niin a lang.Pathian ram awmzia leh nihphung kan pawm tlandan berah chuan Pathianin lalna a channa hmun,a duh z^wng tiha a awmna hmun leh ringtu te’na thu awih a, amah chibai kan b<kna hi niin alang. Chu Pathian ram zia chu mi dang nuna\anga lang chhuak a; a hl^wkna t>ltu ni turakeimahni kan inbeisei viau lai hian keimahni nuna\ang ngei hian hetiangin a lang chhuak zawktur a ni.

1. Keimahniah: Mi tin mai hian pawimawhna kannei \heuh a, kawng tinrengah mahni kanpawimawhna hi a lian >m >m a ni. Chutiang takamahni \heuhah pawimawhna nei ni mah ila, kanpawimawhna ang erawh chuan mahni hi kan inhrechiang lo fo thin. Mahni tana \ha lo tih hre rengchunga sual kawng zawh lui tlat te, kan hriselnaleh kan rilru thlenga khawih pawi thei tur tih hrereng chunga sual kawng zawh te, z<k leh hmuam,

Page 54: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir54

ei leh in ins<m tum miah lote kan awm thinavangin kan tawrhna tam zawk hi chu keimahnileh keimahni kan insiam chawp a ni fo thin.Pathian ram fa ni lo ang maia mahni ngei pawhkan inthunun thei lo thin hi Pathian ram ziahliahtu kan nihna lai tak pawh a ni.

Thil dangah mahni \anghma kan ngaihviau lai hian kan rilru, kan taksa leh kan thlarauhriselna tur leh ham\hatna tur lam hi kanngaihthah leh viau thin niin a lang. Chuvangin,kan taksa hi Thlarau Thianghlim in (1 Kor.6:19)a ni tih hriain a ch>nna tl^k leh a hman tlak nitura kan taksa leh keimahni nun \heuh hi kanduat a pawimawhin Pathian ram zia, Pathian thuanga nun leh \ha lo leh sual huatna hi keimahningeiah lantirin, mahni b>l (kan taksa) kan vawng\ha \heuh tur a ni (1Thess.4:4-5).

2. Nupa karah: Hei hi a pawimawh hle mai. Nupuipasal kan inneih hian duh ber leh duh ber inneita chu thil zawng zawng \ha tak vek leh hlimnahlira khat tura inngaih mai hi a awm thei. Mahse,nupaa kan insiamna hian harsatna leh hreawmtam tak a keng tel tlat a ni. Nupa karah thik thuavang te, inrinhlelhna avanga tea inhauna lehnupa kar tihreawm khawp thil a thleng fo thin.Tunlai hmasawnnain a hrin chhuah Mobile phoneleh a kaihhnawih, internet kan hman \hinte hiannupa karah khi nasa tak a siam mek a ni. Hei hisual hnathawh, Pathian ram tichhetu a ni a, kaninv>n thiam pawh a \ul hle awm e. Mihring kanni a, fel lohna leh tlin lohna hrang hrang nei \heuh

Page 55: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 55

kan nih avang hian kan kawppuite pawh an tlinlohna lai ni lovin, an \hatna lai hmuh thiam hi aPathian ram zia >m >m a ni.

Nupa k^r hi a chhiat tawh chuanchhungkuain a tuar a, khawtlangah thil \ha loa thlen phah thei. Pathian ram zia, inhriatthiamna te, inremna te, inhmangaih tawnnaleh inngaihdam tawnnate nen nupa kar kankalpui hi tunlai khawvelah a \ulin a pawimawhhle mai. A tua te tan pawh kan nupa kar chhiattheihna tur khawp thil ti lo tura inven a ngaiin,Pathian duh z^wnga kan kawppuite remtu kannih hr^m hr^m a \ul a ni. Nupa hlim tak kannih theih nan kan kawppuite lakah Pathianram zia kan lantir a pawimawh tak zet a,chutianga kan ti thei lo a nih chuan nupa hlimtak nih a harsa thin.

3. Kan ch>npuite hnenah: Chhungkua kankhawsak honaah hian chhungkuaa mimal tininmawhphurhna kan nei \heuh a, kan dinhmunazirin kan mawhphurna pawh a inang lo bawk ani. Chhungkaw \henkhat chu Kristian chhungkuainti reng siin kan chhungkuaah Pathianin lalnaa chang tam lo hle niin a lang. Chhungkawinngeih lo nihte hi thil zahthlak tak a ni a. P^wnlamah fel tak leh fakawm taka kan awm lai hianmahni inchhung khurah erawh chuan hau-b<rte kan ni leh fo thin. Chhungkaw boruaktihrehawm khawpa ^n cheh te, t<m b<r reng maileh sawisel tur hre >m >m mai pawh kan awmbawk awm e.

Page 56: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir56

Nu leh pate hian chhungkua kan kaihhruaidan hi a Pathian ram zia em tih kan chh<t fo apawimawh hle. Pathian dah lal tu, amah chibaibuktu leh a duh z^wng titu chhungkua ni turinkan buatsaih hi a pawimawh hle a ni. Kan fatesualna leh dik lohna hre thei viau, mahni diklohna lai hmuh \helh tlattu nihte hi thilhlauhawm tak a ni. Chutiang bawkin tu leh fatepawh hian nu leh pate tana phurrit siam loh hramhram tur a ni. Kan in chhung khurah hianPathianin lalna chang se la. Mimal tin nunahPathian ram zia, inremna, inngaihtlawmna, midang hriat thiamna nun leh mahni aia mi dang\ha zawka ruatna nun, ringtu nun dik, Pathianram zia lan chhuah tir thei \heuh i la; chhungkawhlim tak kan ni \heuh dawn tihna a ni a, a varopui dawn >m.

4. |henawm khawv>ngte hnenah: Mihringte hia huhova khawsa thin kan nih avangin chhungtin ten \henawm kan nei a, kan in\henawmkhawv>ng tawn \heuh a ni. Upaten ‘\henawm doaiin khaw khat do a thlanawm z^wk an ti thin e’an ti a. Hei hian \henawmte kha an hlauh vangni lovin, ni tin zan tina inhmu reng nih a; inngeihlo tak leh inpawh lo taka awm kha an hlau tak zeta ni tih a tilang chiang hle awm e. ThuthlungHlui leh Thuthlung Thar zirtirnaah hian mahni\henawmte hmangaih tur leh thu dik hrilh turatihna kan hmu tam hle a ni (Lev.19:18; Eph.4:25etc). Khawtlang inrelbawlna hian mahni\henawmte nen inpawh taka awm turin min beiseia ni mai lo va, Pathian thu ngeiin mahni

Page 57: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 57

\henawmte nena inkungkaihna \ha nei a, inpawhleh hlim taka awm turin min zirtirin min beiseitlat a ni.

Mihring rilruah kan \henawmte hi felin \hahle se; min rawn ngaihsak hle se tih duhna a awmfo thin. Hei hi thil \ha tak a nih rualin, chutianga nih theihna tur chuan keimahni zawk hi tlawhpawh leh ngaihsak chakawma kan awm a \ulhmasain, kan nun leh ch>t ziaah kan \henawmte’n Pathian ram zia, ringtu nun dik an hmuhhmasak a ngai a ni. Huan lo ram inrinachungchangahte kan \henawmte tana hnawksaktaka ch>t te hi a Pathian ram zia lo va. Kan in sakdanah te, kan vawk in leh ^r in sak dan thlengin\henawmte tana hnawksak nih hi thil \ha lo lehpawi tak a ni. A theih hram chuan kan \henawmtenen inberem tlanga thil tih thin hi a \hain aPathian ram zia >m >m a ni.

5. Kan khawlai nunah: In chh<ng khurahch>tna tur leh tih tur tam tak a awm rualin p^wnlama kan tih tur tam tak a awm bawk. Ringtukan nihna hian kan nun kawng tinreng hi a \halamah a hruai tur a ni. Khawlaia kan kal v>lnaahkan hawiher leh kan ch>t ziaah miten Pathianram zia, nun ze mawi, hawihhawm leh nunentawntlak an hmuh theih nan \an kan lak a \ulhle. Kan incheinate pawh tawngchham lutuk te,lepl>r lutuk leh uchuak lutuk te ni lovin; vantlangpawm tlakaa inchei thiamte hi ringtute tan ainhmehin a mawi >m >m a, a Pathian ram zia >m>m bawk a ni.

Page 58: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir58

Tin, hmun \henkhatah chuan vantlang tuidawhna hmun, sa zawrhna hmun, buhfai l^knahmun leh Gas l^kna hmun chenin; mi dangngaichang l>k lova duh^m leh huamhap takachete kan awm thin. Hei hi chin d^n \ha lo tak ani a; kan \henawm khawv>ngte rilru kan tina ani mai lo va, an lakah Pathian ram zia hliahtukan ni thin. Chuvangin, kan \henawmte hiankan nun leh ch>t ziaah Pathian ram zia, Pathiandah lal nun, ringtu nun dik tak an hmuh hi a\ul hle a ni.

6. Kan eizawnnaah: Kan ni tin khawsak mamawhlian ber chu ei leh in tur hi a ni awm e. Kan ei barzawnna pawimawh tak pakhat chu huan lo ramneih hi a ni awm e. Hmun \henkhata thil thlengfo thin chu mi huan thlai, a neitute hriat loh a lol^k ve ngawt hi a ni. Hei hi r<kr<kna a ni a,Pathain ram ziain a do tlat a ni. Mamawh leh \ulahchuan inhriattir ila; tu man an ui lo vang. Mihmuh laia ringtu \ha tak anga lang, mi hmuhloha r<kru nih hi Pathian ram zia a ni ngai lo va,dik taka tih hi Pathian ram zia, amah chibaib<ktute nun dan tur zawk chu a ni.

Tin, sum leh pai kan hlawh chhuahna, kanpisa kainaah hian rinawm tak leh dik taka kanthawh hi a pawimawh hle mai. Eir<k lehhlemhl>tnaah ringtute sawi chhiat kan ni ta fomai hi a Pathian ram zia lo tak zet a ni. Kan pisakai hun chhung tur pawh awm tlingtla \ha peihlo te, sum leh pai paipawn theih ^wm ang apianginthiam lohna nei miah lova \ham mai thin nia

Page 59: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 59

rinhlelh kai nihte hi Pathian ramtihhmingchhiatna a ni, i sim ang u.

7. Kohhranah: Kohhran mi ni si, Kohhran thiltihnaa tel \ha peih lo te, Sunday School kai kimnih duh, zir peih si lo, hminglam zawha haw tadaih te, inkhawm aia in lama TV en thlang zawkte, thawhlawm tur nei lo inti >m >m a thil dangasum hman tur nei viau si te leh mahni eng nisi lova Kohhran hruaitute sawisel peih >m >mmaite zinga kan tel ve a nih chuan Pathian ramhian kan nunah hmun a chang th<k lo hle tihnaa ni ang.

Tin, Kohhran inzirtirna leh thurin aia tuteemawin sakawlh an hlauh vanga lo hlauh vengawtte leh sawrkar hmalakna do z^wnga \anhmun lo khawh ve tlatte hi Pathian ram fate tihloh tur niin a lang. A \ha leh \ha lo chu Kohhranhian a thliar hrang mai thin a, chutiang hunaherawh chuan \an rual tur a ni thung. Kohhranakan tel vena leh kan rinna kawngah Pathian ramzia, Pathian thutaka innghah tlat leh Kohhranhmangaihtu nih hi kan lan chhuahtir tlat apawimawh hle a ni.

8. Mi harsate hnenah: Khaw khatah hian miharsa zual leh \anpui ngai ngawih ngawihte anawm ch^wk thin. Kan ph^k t^wk leh theih angt^wka mi harsate \anpui leh chhawmdawl hi keiniringtute tih tur pawimawh tak a ni a, Pathian ramzia kan lan chhuah tirna tur pawimawh tak a ni.

Page 60: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir60

Tlangkawmna:Pathian ram zia lan chhuahna tur tak tak

chu keimahni nun leh thil tihah \heuh hian a ni.Kan nunah Pathianin lalna a chan a, a thu kanawih a, dikna te, felna te, rinawmna te,hmangaihna leh inngaihtl^wmna te kan nunpuia, Pathian thutaka kan din tlat hian kan nunkawng hrang hrangah Pathian ram zia chu a lolang chhuak mai dawn a ni. Chuvangin, Pathianram lan chhuahna kan tih pawh hi Kristian nundan tur dik taka kan nun chhuahna kan sawinaniin, Pathian thu awih nun, nun duhawm,thinlung thianghlim, ch>t ze mawi leh rilru dikputna hi a ni.

Sawi ho tur:Pathian ram zia lantir thei lo turin engte nge

min daltu ni a kan hriat?

Page 61: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 61

Zirlai 9-na

PATHIAN RAM LEHMIZORAM KRISTIANNA

(Bible: Joh 15:16; 1Tim. 3:15.)

Thuhmahruai:Mizorama Chanchin |ha a rawn luh hmaa

kan pi leh pute nun dan chu hlauh nei reng renginan khawsa a, ramhuai leh huai chi hrang hranghlauvin nun an hmang a. Heng an hlauhte tlawnlungawi tur leh til^wm tur hian an inthawi thina, tinatu leh an chunga thuneituah an ngai a ni.Nimahsela mak takin Pathian khawngaihnachuan min rawn zawng chhuak a, Sapupa leh PuBuanga te hmangin Chanchin |ha hrilhin kan loawm ve ta a ni.

Mizoten Chanchin |ha kan dawn atangakum 50 a nih meuh chuan ‘Zoram tluanah Kristalo Lal rawh se’ tih chu kan thupui a lo ni ta a,Biak in tinah tar a ni. Kan ram nun chu hmuhtheihin a danglam a, Mizo nuna bet tlattlawmngaihna nen a kal dun a, Mizo nunze miltakin hmuh theihin Pathian ram chu kan zingaha lo thleng ta a. Chu Pathian lalna ram kan zingalo thleng ta chuan kawng hrang hrangin kanramah hmasawnna a rawn pawt l<t z>l a. Kankhawhawi a lo zau z>l a. Thil thar, hmana awm loleh kan hriat ngai loh kan hre thar zel a. Chuchuan kan ni tin nun a rawn nghawng a, kannunphung mai bakah dinhmun thar leh rahbi

Page 62: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir62

thara min hl^ngtu a ni a, kan kristianna pawh anghawng tel ta zel a. Kawng tam takah kanhl^wkpui >m >m laiin kan hman dik loh avangakan chhiatpuina pawh a awm bawk. Sawi tur tamtak awm mah se tun dinhmuna insiam \hat kanngaihna lai hetiang hian lo sawi ta ila.

1. Thlarau mina:Thlarau mina tih ngawt hian a fiah tawk lo

mai thei a, Thlarau Thianghlim leh a hnathawhkan lo pawm dan leh dawnsawn dan te, kan thlirdante pawh a ni thei ang. Kan sawi tak ang khanMizote hi hmanlai Kristian kan nih hma a\angr>nga thlarau chi hrang hrang buaipui \hin kanni a. Kristiannain kan ram a lo thlena kristiankan nih hnuah pawh kan buaipui ber pakhat ani. Kristian ram tia chhal kan nih hma a\angr>ngin harhna kan chang thin a, hei hian nasatakin ringlo mite pawh Krista hnenah a hruai l<ta. Nimahsela harhna kan chan ngun tulh tulh a,ze chi hrang hrang chang an lo chhuak zel a,chu chuan kohhranah pawh harsatna a thlen tafo a, hmun tam takah kohhran in\henna pawh achhuak hial a ni.

Pathian thu pawm dan leh hriat thiam danhi a inang vek thei lo ngei ang a; mahse tam takhi chuan kan rilrua kan thil pai leh ngaihtuahthin mil tur hian Pathian thu hi kan her rem fothin. Z>ldinna leh suangtuahna ramah min hruail<t a, chu chu thlarau hriattirnaah ngaiin Pathianthu nena hmeh belin kal pui vak theih a ni a;nimahsela Pathian thu hi mahni dinhmun leh

Page 63: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 63

duh z^wng tinghet tura hman tur a ni lo (2 Pet1:20).

Kan duh ang zawnga thlarau mina hiPathian thuin a rawn mil tur ni lovin Pathianthu angin kan thlarau mi z^wk tur a ni. Thlaraumi kan teh dan leh hrilh fiah dan inan lohna hiankan hnam nun leh khawtlang, kohhran thlenginmin nghawng lo thei lo va, Pathian thu kan hrilhfiah dan pawh a nghawng thin. Biak in lehkohhran thiltihnaah \hahnemngai takin kan tela, kohhran programme kan tihhlawhtlin te, kanchanvo tur kohhranin min siamsak kan hlenchhuahte hi a pawimawha sawi n>p theih a nihauh lo; mahse hengte hi thlarau mi kan nihnaleh ringtu \ha kan nihna tehfung lian ber lehpawimawh ber erawh a ni kher lo.

Kohhrana inhmang tak; mahse kohhranprogramme p^wn lama mi dang nena danglamnanei chuang lo, TKP member zaipawlah leh TKPthil tihnaa tel peih tak si, kohhran programmedanga tel leh peih si lo te, thiante’n min hmuhloh chuan zu leh drug tih hreh miah lo, mahnia thlarau mi nih peih si lo, a huhova thlarau mileh viau si, Pathian hriat pui loh aia mi dangtehriat pui loh hlau zawk thlarau mina hian minchim mek. Khawlaiah ring tak takin Lal Isua lalnakan puang a; mahse kan thlarau mina erawh adal tial tial emaw tih theih a ni. Thlarau fa, Pathianram changtu, Lal Isuan thlamuanna a pek; mahsethlamuanna thuchah aia thlamuan lohnathuchah tuipui zawk tlat si, hlauh nei r>ng r>nga

Page 64: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir64

nun tuihal; mahse chu chu thlarau mina a ngaitlatte hian Pathian ram chanchin \ha hi kantuipui leh buaipui a ni hman meuh lo a ni.Kristian kan nihna leh thlarau mi kan nihna hiBiak in leh kohhran thil tihna chauha lantir tura ni lo va. Kohhran programme p^wn lam lehmin hre lotute zingah hian Pathian ram hekhawvelah tundin a nih zel theih nana lantir turaruat leh koh kan ni.

2. Kohhran kan thlir/hmuh dan:Kohhran kan thlir dan leh hmuh dan han

tih ngawt hian sawi dan tur tam tak a awm ang a;mahse tuna kan sawi tur chu kohhran ropuinaleh thianghlimna aia a \hat lohna leh tlin tawklohna lai kan thlir \hinna hi a ni. Kohhran hi LalIsuan thisena a phun leh a din, thutak ban lehinnghahna kan nih thu Bible-in min hrilh a,Pathian chhungte tia koh kan ni a (cf. 1 Tim.3:15).Chhungkaw hrang hrangah hian mi chi hranghrang kan awm a; mahse mi pangngai chuanchhungkaw hmasawnna tur leh \hatna tur anngaihtuah thin. Chhungkua chuan beisei loh taktak harsatna kan tawh ch^ng a awm thin a,mangang taka kan awm ch^ng a awm thei.Chutiang hunah chuan chhungkuaa mimal tintekan \anrual a, kan din ho a pawimawh thin.

Bible chuan kohhran hi chhungkua anginmin tehkhin a. Kohhran member-te zingah hianchhungkua kan nihna leh harsatna leh lawmnapawh changho kan nihna ngaihtuah lem lo kanawm thin. Kohhran hi he khawvela Pathian ram

Page 65: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 65

a lo zau z>l theihna tura a hmanrua, Lal Isua lalnahriatpuitu kan nih avangin chu Pathian ram chua nih dan tur ang taka a lo lan fiah zel nana hmalatu kan ni a. Kan nihna leh kan hna ngaihtuaha, harsatna karah pawh a >ng z^wng leh a \haz^wnga thil thlir lo va, a chhiatna leh tlin lohnahmu thei >m >m, sawi chhiat mai bakah a chhezawnga thil thlir tlat avanga mahni leh mahniintibeidawng hial hmuh tur leh hriat tur kan tamta hle.

Kohhran chu Pathianin Thlarauva ach>nchilh, a enkawl leh vawn tlat a ni tih lamngaihtuah tel lovin pawl (NGO) pakhat ang lekangaihna a lian s^wt viau tih theih a ni. Kohhranhi Pathianin a fate thlamuang taka kan awmkhawm dial dialna tura min dinsak a nih laiinkohhran chhuahsan chu himnaah ngai tlatakohhran chhuahsan pawlte an awm a. Kohhranhote min enkawl tura Pathianin a mite hmanga aruat Pastor, Kohhran Upa leh Rawngbawltute kalhzawnga kal hi Pathian duh dana ngai tlat hmuhtur kan tam ta mai. Pathian ram kan thlir danleh beisei danah pawh he khawvel piah lama afamkimna kan chan hun tur ringawt thlir avangatuna kan hun hman mek leh kan chenna khawvelpawh hi Pathian lalna ram, a duh zawng vanamite’n an tih ang tihna hmun tur a ni tihngaihtuah l>m lova thlir liam mai mai hi kan tamawm e. Miin kohhran a thlir dan leh hmuh dante, mi fel leh \ha sawisel bo ni lo mah se, Pathianina mite enkawla hruaitu tura a pek kohhranhruaitute a hmuh dan leh thlir dan a fuh loh

Page 66: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir66

chuan Pathian thu a thlir dan leh pawm danpawh a fuh lo thuai \hin.

3. Pathian ram zia rinawmna Kohhranah:Rinawmna tih hi a awmzia kawng danga

sawi theih chu thuthlunga ding nghet, nun dantur ang taka nung a tih theih ang. A chhe lam leha \ha lamah a hman theih ve ve awm e. Mizoramkristian-nain kan tlakchham >m >m a ni. Kristahnungzuitu chu Krista nun dan zir, a thuthlungading nghet a ni. Kan ram hi a chhe zawnga thlirphei chuan sualnain min ch$m s^ng >m >m a.Ruihhlo leh nun kawng zawh dik loh avangaenkawl ngaite enkawlna in (Centre) pawhsawmthum vel lai kan nei tawh a ni. Ruihhlohman sual avangin thalai tam tak an thi tawh a,kum tl>mt> ral ta atanga kan hmelhriat HIV/AIDSavangin mi 1400 chuang daih an thi tawh a,thisena HIV hrik pai mek mi 15,633 an awm an tia. Mi thiamte chhut dan chuan HIV hrik pai anhriat chin hi chu thisena a hrik pai zawng zawnghmun thuma \hena hmun khat (1/3) chauh anni ang, an ti bawk. Sum leh pai lama intlansiaknaavanga kan rama hlemhl>tna/eir<kna nasat dante chu sawi vek s>n pawh a ni awm lo ve.

Ram hmasawnna tur sum lah mi retheid^wmk^n ngai ngawih ngawihte aiin a neinungzawk leh thiltithei zawkte kutah a l<t duak duakbawk si. Nupa kar nunah pawh Mizo upain, “Uireinpuang lo chu Sakeiin a seh duh,” an tih lahchu a sehtu tur sakei pawh a awm tawh mang longe, uire kan hlau tawh bawk si lo. Hetiang zawng

Page 67: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 67

zawng hi a bul chu kan kristian nun hi Lal Isuathuthlungah a din ngheh loh vang a ni. Lal Isuana thuthlung vawnga rah chhuah turin min ko va,va rah mai ni lovin kan rah chu awm reng turinmin ruat a (Joh 15:16). Mizoram kristiante hianrah chhuah hi chu kan thei mai a; mahse kanrah awm reng tura nun erawh kan ngaihtuah tamlo. Kan rah hi awm reng tur chuan a thuthlungakan din ngheh tlat a \ul a, chu chu he khawvelaPathian ram hmuh theiha a lanna z>l tur a ni.

Mizoram Kristianna hi a duhawm a; mahsehma lam pana \hang z>l anga kan lan lai lehkohhran pawl (denomination) hrang hrangte’nmissionary pawh kan tirh belh zel lai hian kanchhungril nun erawh theihai rah, a p^wn lamatanga ena hmin mawi leh nalh tak, han ei dawnaa chhung lama ng>tin a ei kuak chuk kan annalai a awm. Kristianna hi mawi taka incheina(fashion) ang deuh maia hman a nih mai loh nan\an kan lak a \ul hle. Kan kristianna hi Pathianram zia nena inmawi lo ni zel teh se.

Sawi ho tur:Kan ramah hian Pathian ram zia nunpui

kawngah leh sual dona kawngah tun aiin engtinnge hma kan s^wn anga, kohhran hian engtin nge\angkai (effective) z^wka hma kan lak ang?

Page 68: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir68

Zirlai 10-na

I RAM LO THLENG RAWH SE (Sam 103:19; Mat.6:9-10)

Thuhmahruai:Pathian hruaina leh awmpuina zarah

kumin a kan beirual thuzir Pathian ram tih chukan lo zir zo dawn ta reng mai. Kan zir tak zawngzawng a\ang khan Pathian ram awmzia leh nihnate, a lan chhuah dante kan zir a. Tunah hian ‘Iram lo thleng rawh se’ tiin a tlang kan kawm dawna ni.

Lal Isuan a zirtirte \awng\ai dan tur a zirtira, ‘I ram lo thleng rawh se’ tih a tel kher hian LalIsua mission pawimawhzia leh ngaihthah theih anih lohzia a tarlang kan ti thei ang. Johana’n LalIsua hnenah a zirtirte a tir a, “Lo kal tur a chu i ninge mi dang kan la ngai ang ?” (Mat.11:3) ti a anva zawh khan “Ka ni e” tih kha chh^nna awlsamtak a nih laiin, a rawngbawlna rah chhuakmitdelte mit a lo v^r thu te, kebaite kea an kal thuleh ph^rte an lo thianghlim tak thuin a chh^ngdaih mai. Johana zirtirte hian Messia lo lan hunan nghahhleh em em, an tana ham\hatna a rawnken tur hi an rilruin a hre thiam hle niin a lang a,eng mah an z^wt zui lo.

Lal ram r>ng r>ng nghet taka ding tur leh anihna ang taka kal tur chuan a chhunga ch>ngkhua leh tuiten mawhphurhna an nei z>l a. I ram

Page 69: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 69

lo thleng rawh se, tih pawh hi chu hna thawktura chona (challenge) a nih avangin tawi te teineng vangin nge ‘I ram lo thleng rawh se’ kan tih a\ul tlat tih thu kan zir ho dawn a ni.

1. Kan mawhphurhna a ni:Kan sawi tak angin khawi ram pawh \ha

tak leh dik tak, ralmuang taka awm tur chuan achh<nga ch>ng (ram mipui)ten an ph^k ang t^wkzelah mawhphurhna an nei thin. Sakhaw zal>nna(democracy) ram a ni emaw, ni lo emaw, ramchhunga mipuiin ram dinhmun an ngaihvena achhiat a \hata hmangaihna an neih loh chuanram kalsiam a fuh thin lo. Sawrkar hi min awptuni mah se mipui awm lovin sawrkar emaw, lal ramemaw a awm tak tak thei lo. Pathian ram hekhawvela lo lang ta hi a mipuite chu keinikristiante hi kan ni a, \hahnemngai lehhmangaihna thinlung nena he Lal ram hikhawvelah a lo lan fiah deuh deuh theihna turathawk tur kan ni. Israel fate hnena Pathianin anmawhphurhna a hrilh chu “Lalpa Pathian chu inthinlung zawng zawngin… in hmangaih tur a ni”(Deut 6:5) tih a ni.

Hman lai kan Mizo nunah lal kan nei a.Mipuiin lal an hmangaih chuan a ram chhannan thih an ngam a, pasal\haho phei chuan anlal tan nun an hl^n ngam >m >m. Lal hmangaihtuchuan a ram pawh a hmangaih tel thin. LalpaPathianin a khua leh tui atan min pawm a, amahkan hmangaih ang bawkin a lalna ram hikhawvelah a lo zau zel theihna tura thawh hi kan

Page 70: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir70

tih tur a ni. Kan ramah hian ngaih dan dik lo takrawn piang mek ni a lang chu kohhran hruaituteleh kohhrana nihna chanvo nei deuhho thawhtur bik anga ngaihna a ni. Sawrkar hnathawk, nitina kut hnathawka inhlawh leh sumdawng, kanzavaia hna a ni. Pathianin hnama chhiar thamloh kha hnamah min din a, ram chin min pe a,kan zawn leh koh buai miah lohvin Chanchin |halal ram thlennaah min hmang a. Chu Pathian ramkan zinga lo thleng chu a lo zau zel theih nan ‘Iram lo thleng zel rawh se’ tiin kan bei tur a ni.

2. Dikna tundin a \ul avangin:Kan ramah hian mi dik leh fel tak tak,

dikna avanga tuar huam hmuh tur an la tam hle.Chutih laiin+ mi fel tak anga lang; mahse sawrkar hna

thawhnaa Pathian ram zia lantir tum reng renglo,

+ Office kal- hotu ber awm loha sawrkar chawlhang tiat dawna hnathawh tum lo;

+ sumdawng- l^kna ngai ang chiaha hralh intireng chunga lian th<r th<r si;

+ inhlawhfa- thawh tur hrilh vek hnu pawha aruaitu awm loh chuan thawh ngaihna hre lo;

+ contractor- a lang chin leh lang lo chindanglam taka thawk thiam, hlep ka nei lo tichung renga thawh tur duh ngawih ngawihsi, sawi vek s>n a ni lo.

Hengte hi kan ram hlimthla vek an ni.Hetiang mite hian hmun tam takah dinhmunpawimawh tak tak, kohhran leh khawtlangah an

Page 71: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 71

luah a lawi si. Hausak leh sum ngah hi a \ha a,kohhran pawhin kan mamawh ngei mai; mahsesum thianghlim lo erawh kan malmak ngam a\ul. Kan ramin hma a sawn z>l a, kawng hranghrangin kan intlansiak a. Hausak leh sum neihtam tumin kan hmanhlel a, fakna hlain “Zing atani tl^k thlengin kan Lalpa tan i thawk ang u” tiamin hrilh kan sak mawlh mawlh laiin zing ata nitl^k thleng mai ni lovin zan rei tak tak thlenginpawisa lak luh tumin kan buai char char a, sumkan duhna chuan kan mit a tidel a, a dik leh diklo pawh thliar lovin, kan kuta sum a rawn luhtheih dawn chuan eng mah kan pawisa lo chu ani ber mai.

Mi hausa dik tak leh rim taka thawh avangading chhuak an ngaihsan awm tiin kan fak a, dikmang lova hausa pawh khawtlangah kan zah >m>m tho va, dinhmun pawimawh tak tak pawl hranghrangah an chelh thei zel tho a, a nihna takahchuan a dik lo tih hre reng chunga dinhmunpawimawha hlangkaitute hi an mahni ang tho kannihna chen a awm tih theih a ni. Kan sawi takangin hausak hrim hrim hi sual a ni hran lo va;mahse dik lo taka hausak leh chumi remchangahmanga sual hliahkhuh tum tlat hi dikna rap betkan ni.

3. Nunphung danglamah Pathian ram:Kan sawi tak nen a inhnaih viau a; mahse

tun laia kan thil buaipui leh ngaihsan hranghrangten kan kristian nun min ei chhiatna lama ni. Tun hma lama kan thil hriat ngai loh leh

Page 72: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir72

neih ngai loh kan lo neiin kan ban ph^k maiahan awm ta \euh mai a. Khawpui naupang tam berchu tun hmaa l>ng chhuak lo tura kan zirtir \hinkha l>ng chhuak rawh kan tih a ngai tan a; achhan chu inah an awm a, computer games lehmobile phone games khelh ringawt an tum ta a.Tin, an \ap thl>m nan leh min tibuai tur pumpelhnana kan hman chu cellphone a ni ta a.Chhungkua inkawmho aiin puitling tawh pawhmahni \heuhin ngawi rengin kan \hu a, phonekan bih ngur ngur a, mahniin ka nui vur vur a.

Kan sawi tak ang khan rual elna a s^n tawh>m avangin chhungkaw tam ber chu \ul hranghrang avangin awmkhawmna hun kan nei tl>mtawh >m >m a. Fate enkawlna leh hanhuikhawmna hun pawh nu leh pa tam tak chuankan nei meuh tawh lo. Heng hian naupangterilruah mahni hmasialna leh mi dang ngaihsaklova mahni chauh inngaihtuahna a tuh a, a rahchhuak chu an lo nulat/tlangval hnuah hnamchangkang zawkte tih dan tiin, ‘ka nun dan’ (It’smy life) tih a ni daih tawh a. Chhungkua mai nilovin kohhran leh khawtlangah a nghawng kanhmu m>k a ni. Hetiang taka nunphung lodanglam taah hian, “Lalpa, I ram lo thleng rawhse,” kan ti a ni ta ber e.

Tlangkawmna:Heng thil famkim lo taka kan sawi takte

a\ang hian kan ram dinhmun leh harsatna chua lang reng mai a. Tu nge mawhphurtu ni ang tidawn ila mawhphurtu nih chu tu mahin kan duh

Page 73: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

Pathian Ram 73

lo ang. Ram inrelbawlna leh kalphung en ilahman lai huna a thei chauh din chhuahna(survival of the fittest) tih ang mai khan a ti vethei lo leh political party bel fuh lo tan chuanbeisei tur a v^ng s^wt >m >m a. Mi lian lehhmelhriat thiltithei nei leh nei lo ink^r a zau s^wt>m >m a ni.

Kan Pathian thuin, “A ram chuan engkimchungah ro a rel,” a tih laiin keini’n kan duhchenah ramri kan lo khamsak a. Kan rilrem z^wngleh kan \anfung tilian turin Pathian thu kanduh ang hawiin kan hmang a, kan tuina z^wngmin tuipui ve lo chu ‘rau lo’ tiin kan mil lo maibawk a. Hetiang hi kan ramah a taka hmuh tura tam tulh tulh tak avang hian Lal Isua neitutekan nihna (identity) dik tak kan din chhuahpuia, i ram lo thleng rawh se, kan tih a hun tak zet ani. Pathian ram zia din chhuahpui tura Pathianmin duhna chu p>nsan mai lo va, tuar a \ul a nihpawha tuar ngam a, ch^n a \ul a nih pawha ch^nhuam leh miin mi ^-ah min ngai a nih pawha mi^ nih zak hauh lo, Pathian ram a lo zau z>l theihnan i ram lo thleng rawh se, tia inhl^nin i thawkz>l ang u.

Kan hun hman m>kah hian thlarausualhote avangin kan khawvel hi a \awp >m >m ani. “Hun liam ta zawng zawng ai khan tunlai hiansetana leh a tirhkoh ramhuai sualhoten nasa takinkan khawvel hi an uap leh ta churh mai.Hremhmun lah chuan a theihna zawng zawngsawm khawmin a k^ zau takin a ^ng a. Hurna

Page 74: PATHIAN RAM AWMZIA · tho hian Albert Schweitzer-a chuan, “Lal Isua’n vawi tam tak Pathian ram chu a hnai tawh, tih a sawi avângin tunah a la thleng lo, nakina lo la lang chauh

2018 Beirual Thuzir74

te, dan leh thupek awmze nei lo te, ruihhlo chihrang hrang te, tualthah leh pawngsualte nasatakin kan hun hman m>kah hian a rawn tipunglehzual ta,” Pastor Paul Y. Cho, Korea ram Pastorchuan a ti a ni.

Kan ram leh khawtlang ngeiah pawhsulhnu an ngahin min luhchilh th<k ta hle.Hengte hi hr<k reh a nih theih nan, “I ram lothleng rawh se,” kan ti ta a ni.

Sawi ho tur:Kan ram siam \ha tur leh dik lohna do tur

hian Pathian thu kan sawi bak thil dang/hmanraw dang eng nge \ha ang?