1

PUSAT PENGAJIAN PENDIDIKAN

JARAK JAUH,

UNIVERSITI SAINS MALAYSIA

SIDANG : 2010/2011

JMG 214 :

GEOGRAFI WILAYAH ASIA TENGGARA

URBANISASI DI ASIA TENGGARA

1. KEPELBAGAIAN KONSEP BANDAR 2. TREN URBANISASI DI ASIA TENGGARA 3. WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN

2

1. KEPELBAGAIAN KONSEP BANDAR

TERLEBIH DAHULU PERLU DIPERKENALKAN SUSUN

TARAF PETEMPATAN (BANDAR & LUAR BANDAR)

MENGIKUT SUSUNAN DARI YANG PALING KECIL

IAITU HAMLET HINGGA KE YANG PALING BESAR

IAITU MEGALOPOLIS. IA ADALAH SUATU KONSEP

YANG TERSANGAT KOMPLEKS KERANA ADA

PERTINDIHAN.

1. HAMLET

2. KAMPUNG

3. PEKAN

4. BANDAR

5. BANDAR BESAR

6. BANDAR RAYA

7. METROPOLIS

8. MEGALOPOLIS

3

LAIN-LAIN KONSEP TENTANG PETEMPATAN

BANDAR

1. KONURBASI (CONURBATION)

2. BANDAR PRIMAT

3. BANDAR BARU

4. BANDAR SATELIT

5. BANDAR SUBURB

6. BANDAR DALAM BANDAR

7. CHINA TOWN

8. DORMITORY TOWN

9. BANDAR UIVERSITI

10..BANDAR DI RAJA

11. LINEAR CITY/SUPERLINEAR CITY./SUPERLINE

12. BANDAR MAKLUMAT

13. WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN

(EXTENDED METROPOLITAN REGION)

4

BEBERAPA KONSEP URBANISASI: 1. URBANISASI : IALAH PROSES DI MANA

BILANGAN ATAU KADAR PENDUDUK YANG

MENDIAMI KAWASAN BANDAR ADALAH TINGGI.

2. PERTUMBUHAN BANDAR : PERTAMBAHAN

DALAM BILANGAN PENGHUNI BANDAR.

3. KONSEP BANDAR PRIMAT : IALAH CIRI DI

MANA PERTUMBUHAN SESEBUAH BANDAR

DALAM SISTEM BANDAR SESEBUAH NEGARA

YANG JAUH LEBIH BESAR DARIPADA LAIN-LAIN

BANDAR DI NEGARA TERSEBUT.

PERTUMBUHAN BANDAR PRIMAT DI ASIA

TENGGARA TELAH MELAHIRKAN BEBERAPA

BANDAR DENGAN LEBIH 10 JUTA PENDUDUK

IAITU BANGKOK, JAKARTA DAN MANILA. SAIZ

PENDUDUK BANGKOK IALAH 30 KALI GANDA

5

LEBIH BESAR DARIPADA CHIENGMAI IAITU

BANDAR KEDUA TERBESAR DI THAILAND.

4. A MEGACITY IS USUALLY DEFINED AS A

METROPOLITAN AREA WITH A TOTAL

POPULATION IN EXCESS OF 10 MILLION

PEOPLE.

5. A METROPOLIS IS A BIG CITY, IN MOST

CASES WITH OVER HALF A MILLION

INHABITANTS IN THE CITY PROPER, AND WITH A

POPULATION OF AT LEAST ONE MILLION LIVING

IN ITS URBAN AGGLOMERATION (RUJUK KONSEP 8 DI

BAWAH).

A METROPOLIS IS USUALLY A SIGNIFICANT

ECONOMICAL, POLITICAL AND CULTURAL

CENTRE FOR SOME COUNTRY AND AN

IMPORTANT HUB FOR REGIONAL OR

INTERNATIONAL CONNECTIONS AND

COMMUNICATIONS.

6

6. MEGALOPOLIS (SOMETIMES CALLED A

MEGAPOLIS, MEGAREGION, MEGACITY,

MEGAPOLITAN OR METROPOLITAN) IS DEFINED

AS AN EXTENSIVE METROPOLITAN AREA OR A

LONG CHAIN OF ROUGHLY CONTINUOUS

METROPOLITAN AREAS.

IT IS USED TO DESCRIBE THE HUGE

METROPOLITAN AREA ALONG THE EASTERN

SEABOARD OF THE U.S. EXTENDING FROM

BOSTON THROUGH NEW YORK CITY,

PHILADELPHIA DAN WASHINGTON.

USUALLY WITH A TOTAL POPULATION IN

EXCESS OF 10 MILLION PEOPLE.

7

BOSTON WASHINGTON (NORTHEAST MEGALOPOLIS)

7. A CONURBATION IS AN URBAN AREA OR

AGGLOMERATION COMPRISING A NUMBER OF

CITIES, LARGE TOWNS AND LARGER URBAN

AREAS THAT, THROUGH POPULATION GROWTH

AND PHYSICAL EXPANSION, HAVE MERGED TO

FORM ONE CONTINUOUS URBAN AND

INDUSTRIALLY DEVELOPED AREA.

IN MOST CASES, A CONURBATION IS AN

AGGLOMERATION, IN WHICH TRANSPORTATION

HAS DEVELOPED TO LINK AREAS TO CREATE A

8

SINGLE URBAN LABOUR MARKET OR TRAVEL

TO WORK AREA.

8. THE TERM "AGGLOMERATION" CAN ALSO BE

LINKED TO "CONURBATION," WHICH IS A MORE

SPECIFIC TERM FOR LARGE URBAN CLUSTERS

WHERE THE BUILT-UP ZONES OF INFLUENCE OF

DISTINCT CITIES OR TOWNS ARE CONNECTED

BY CONTINUOUS BUILT-UP DEVELOPMENT.

1. (ESSEN IN GERMANY - DORTMUND AND

OTHERS IN THE RHINE-RUHR DISTRICT),

2. EVEN IN DIFFERENT REGIONS, STATES OR

COUNTRIES, LILLE - KORTRIJK IN FRANCE AND

BELGIUM).

9

\

AN EXAMPLE OF AN AGGLOMERATION IS THE SAN DIEGO-TIJUANA METROPOLITAN AREA. THE CITIES TOGETHER CREATE A BI-NATIONAL AGGLOMERATION BETWEEN MEXICO AND THE UNITED STATES (MELAMPAUI SEMPADAN ANTARABANGSA)

9. SUBURBS, USUALLY REFERRING TO A

RESIDENTIAL AREA, ARE DEFINED IN VARIOUS

DIFFERENT WAYS AROUND THE WORLD.

THEY CAN BE THE RESIDENTIAL AREAS OF A

LARGE CITY, OR SEPARATE RESIDENTIAL

COMMUNITIES WITHIN COMMUTING DISTANCE

OF A CITY.

10

MOST SUBURBS HAVE LOWER POPULATION

DENSITY THAN INNER CITY NEIGHBORHOODS.

MODERN SUBURBS GREW IN THE 20TH

CENTURY AS A RESULT OF IMPROVED ROAD

AND RAIL TRANSPORT AND AN INCREASE IN

COMMUTING.

(10) BANDAR SATELIT

- LAZIMNYA BANDAR SATELIT TERLETAK DI

PINNGIR BANDAR BESAR

- SAIZNYA LEBIH KECIL DARI INDUKNYA.

- KEWUJUDANNYA BERTUJUAN UNTUK ATASI

MASALAH KEKURANGAN TANAH (DI BANDAR

UTAMA) SAMA ADA UNTUK UNTUK RUANG

PERNIAGAAN ATAU PUN PERUMAHAN,

MASALAH KESESAKAN LALULINTAS DAN

PENCEMARAN YANG TINGGI.

11

- KEGIATAN EKONOMINYA DIGERAKKAN KE

ARAH MEMENUHI KEPERLUAN PEKERJAAN,

BARANGAN DAN PERKHIDMATAN PENDUDUK

PUSAT BANDAR.

- SUKAR DIBEZAKAN DENGAN SUBURB

(KAWASAN TEMPAT KEDIAMAN ATAU SUBURB

INDUSTRI PEMBUATAN ATAU SUBURB MEMBELI

BELAH).

11) BANDAR BARU

PETALING JAYA IALAH BANDAR BARU

PERTAMA DI MALAYSIA 1950AN.

BERFUNGSI SEBAGAI BANDAR SATELIT YANG

PENDUDUKNYA TINGGAL DI PJ DAN BERULANG

ALIK KE TEMPAT KERJA DI KL DAN LAIN-LAIN

KAWASAN DI LEMBAH KLANG.

12

ATAS KEJAYAAN PJ, TIGA LAGI BANDAR BARU

DIASASKAN IAITU SHAH ALAM DAN SUBANG

JAYA.

BANGI IALAH BANDAR BARU DAN DILIHAT

SEBAGAI BANDAR UNIVERSITI.

DASAR KERAJAAN JUGA TELAH DIGUNAKAN

DALAM KONTEKS PEMBANGUNAN WILAYAH DI

BEBERAPA LEMBAGA KEMAJUAN WILAYAH

KEJARA, DARA, KESEAR, JENGKA DAN

KETENGAH.

BANDAR BARU DI LKW IALAH BUKIT BESI,

KETENGAH JAYA, SERI BANDI, CENEH BARU,

CERUL. BANDAR BARU JUGA DIKENALI SEBAGI

CITY IN THE FIELD

13

PERBEZAAN PENDAPAT

PJ IALAH BANDAR BARU DAN ADA JUGA YANG

MENYATAKANNYA SEBAGAI BANDAR SATELIT.

PJ JUGA ADA CIRI-CIRI SUBURB. MACAM 3 IN 1.

12. BANDAR TERANCANG: PUTRAJAYA IS A

PLANNED CITY, LOCATED SOUTH OF KUALA

LUMPUR, THAT SERVES AS THE FEDERAL

ADMINISTRATIVE CENTRE OF MALAYSIA.

THE SEAT OF GOVERNMENT WAS SHIFTED IN

1999 FROM KUALA LUMPUR DUE TO THE

OVERCROWDING AND CONGESTION THERE.

NEVERTHELESS, KUALA LUMPUR REMAINS AS

MALAYSIA'S NATIONAL CAPITAL AND ALSO AS

THE COMMERCIAL AND FINANCIAL CENTRE.

14

2. TREN URBANISASI DI ASIA TENGGARA JADUAL 1 : PERATUS POPULASI BANDAR DI

ASIA TENGGARA: 1960 - 2020

15

RAJAH 1 : TABURAN BANDAR DI ASIA TENGGARA

16

JADUAL 2: KADAR PERTUMBUHAN PENDUDUK BANDAR DI A. TENGGARA

Populasi (juta)

% peningkatan

Metropolis 1940 1960 1980 2000 1960-2000

Jakarta 0 8 0.3 6.5 12.0 300

Bandung 0.3 1.0 1.8 3.4 240

Surabaya 0.5 1.0 1.7 3.2 220

Hanoi 0.1 0.9 2.5 3.4 278

Ho Chi Minh 0.5 2.3 3.4 5.0 117

Manila 0.9 2.4 5.9 11.5 379

Singapore 0.7 1.6 2.4 3 0 87

Bangkok 0.6 2.3 4 7 10.3 348

K Lumpur 0.2 0.4 1.3 3.8 850

Yangon (Rangoon)

0.5 1.0 2.2 4.5 354

17

JADUAL 3 : PERTUMBUHAN POPULASI BANDAR DI ASIA TENGGARA

K LUMPUR YANG MELIPUTI BANDAR-BANDAR DI LEMBAH KLANG (KONURBASI). PENDUDUK KUALA LUMPUR SAHAJA IALAH 2.6 JUTA.

18

JADUAL 4 : RANKING BANDAR BESAR DUNIA (DALAM JUTA)

1990 2000

1. MEXICO 2. TOKYO 3. S. PAULO 4. NEW YORK

14. JAKARTA 20. MANILA 24. BANGKOK

20 18 17 16 9.3

8.5 7.2

1. MEXICO 2. S. PAULO 3. TOKYO 4. SHANGHAI 10. JAKARTA 19. MANILA 21. BANGKOK 117. K. LUMPUR 101. SINGAPORE 49. YANGON 227. HANOI

25 22 19 17

13.7 11.8 10.3 2.6 3.0 4.7 1.5

JADUAL 5 : KOMPONEN PERTUMBUHAN BANDAR

1980-1985 1990-1995 2000-2005

DALAM % SJ MR SJ MR SJ MR

CAMBODIA

INDONESIA

LAOS

MALAYSIA

MYANMAR

PHILIPPINES

SINGAPORE

THAILAND

VIETNAM

70

35

43

50

110

66

100

39

78

29

64

56

49

-10

34

-01

60

28

49

37

44

52

63

62

100

31

50

50

63

55

47

36

37

-01

68

49

30

36

43

50

44

57

98

31

38

69

44

56

50

55

43

1

68

61

SJ : PERTUMBUHAN SEMULAJADI

MR : MIGRASI DAN REKLASIFIKASI

19

FAKTOR YANG MENYUMBANG KEPADA PERTUMBUHAN BANDAR DI ASIA TENGGARA IALAH:

1. MIGRASI LUAR BANDAR KE BANDAR MERUPKAN FAKTOR PENYUMBANG YANG

BESAR BAGI PERTUMBUHAN BANDAR. PERKARA

INI BERLAKU DISEBABKAN PERBEZAAN

PENDAPATAN YANG KETARA ANTARA BANDAR

DAN LUAR BANDAR

2. PERTUMBUHAN SEMULAJADI BERASASKAN PENDAFTARAN KELAHIRAN DI BANDAR.

3. REKLASIFIKASI SEMPADAN BANDAR.

3. WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN

PROSES GLOBALISASI DAN PEMBANGUNAN

MANUSIA SEJAGAT MEPUNYAI IMPAK YANG

TERSANGAT BESAR TERHADAP

PEMBANGUNAN RUANG SESEBUAH NEGARA,

KHASNYA DI KAWASAN BANDAR.

20

INI DISEBABKAN BANDAR ADALAH FOKUS

KEGIATAN EKONOMI, SOSIAL DAN POLITIK.

PEMBANGUNAN EKONOMI DI SELURUH ASIA

KINI LEBIH CENDERUNG UNTUK TERTUMPU DI

KAWASAN BANDAR RAYA METROPOLITAN.

INI DISEBABKAN BANDAR UTAMA (LAZIMNYA

IBU NEGERI) MEMPUNYAI KELEBIHAN DARI

SEGI DAYA SAING BERBANDING DENGAN

BANDAR LAIN DALAM HIERARKI SUSUNAN

BANDAR DISESEBUAH NEGARA.

OLEH ITU KEPESATAN PEMBANGUNAN

MENYEBABKAN PEMBANGUNAN LEBIH

TERTUMPU DI BANDAR METROPOLITAN.

GOLONGAN PELABUR LUAR LEBIH BERMINAT

UNTUK MELABUR DIKAWASAN METROPOLITAN

INI.

21

SALAH SATU IMPAK LANGSUNG PROSES

PEMBANGUAN PERBANDARAN-PERINDUSTRIAN

INI IALAH PERKEMBANGAN DENGAN APA YANG

DIKENALI SEBAGAI:

ZON PERI-BANDAR

ATAU

WILAYAH METROPOLITAN YANG

TIDAK TERKAWAL.

DAR ES SALAAM, TANZANIA YANG MENGALAMI

MASALAH INI DAN MENDAPATI 70% PENDUDUK

KAWASAN PERI-BANDARNYA MENDIAMI

KAWASAN SETINGGAN (SLUM AREA).

22

DI BEIJING CHINA PULA KEMASUKAN

MIGRAN DARI LUAR BANDAR MENYEBABKAN

PROSES REBAKAN BANDAR (URBAN SPRAWL)

SEHINGGA MENYUKARKAN KAWALAN GUNA

TANAH.

PROSES REBAKAN BANDAR INI TURUT JUGA

BERLAKU DISEKITAR BANDARYA

METROPOLITAN DI ASIA TENGGARA TERMASUK

KUALA LUMPUR.

PROSES REBAKAN ATAU URBAN SPRAWL INI

BERLAKU DENGAN BEGITU PESAT HINGGA

MEMBENTUK FENOMENA YANG DIKENALI

SEBAGAI:

WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN

(EXTENDED METROPOLITAN REGION).

23

KOTADESA

McGEE (1991) DALAM PENULISANNYA MERUJUK

PEMBANDARAN KAWASAN PINGGIRAN BANDAR

RAYA METROPOLITAN DI ASIA TENGGARA

SEBAGAI PROSES KOTADESA IAITU CANTUMAN

PERKATAAN KOTA DAN DESA MERUJUK

KEPADA PERBANDARAN TANPA

MENYEBABKAN MIGRASI SECARA BESAR-

BESARAN.

MAKA ZON PERI-BANDAR DALAM WILAYAH

METROPOLITAN LANJUTAN INI IALAH

KAWASAN TRANSISI YANG MENJADI TURUT

SAMA MENJADI FOKUS PELBAGAI INTERAKSI

EKONOMI WILAYAH TERSEBUT (WML).

24

KEBANYAKAN WML MEMPAMIRKAN CIRI-CIRI

(KATIMAN ROSTAM, 2006):

1. KAWASAN YANG PADAT DENGAN PENDUDUK

MASIH RANCAK DENGAN AKTIVITI PERTANIAN

2. PERTAMBAHAN PESAT PEKERJA SEKTOR

BUKAN PERTANIAN.

3. TAHAP PENYEDIAAN INFRASTRUKTUR YANG

BAIK

25

4. TERDAPAT BEKALAN SUMBER MANUSIA

YANG BANYAK DAN MURAH YANG DATANGNYA

DARI KAWASAN PERI-BANDAR.

5. PERSEKITARAN DAN MOBILITI BARANGAN

DAN PEKERJA YANG KONDUSIF BAGI TUJUAN

PELABURAN.

6. WUJUDNYA TANGGAPAN UMUM YANG

KURANG BAIK TERHADAP ZON INI

MENYEBABKAN PIHAK PEMERINTAH KURANG

BERI PERHATIAN TERHADAP ZON INI.

KEPENTINGAN WML

NAMUN DEMIKIAN TIDAK SEMUA BANDARA

RAYA UTAMA DI ASIA TENGGARA

MEMPAMIRKAN CIRI YANG SAMA DARI SEGI

PERKEMBANGAN WML INI.

26

PADA UMUMNYA WML KINI TELAH DITERIMA

SECARA KONSENSUS SEBAGAI PENGGERAK

PROSES URBANISASI DI ASIA DAN ASIA

TENGGARA. INI BERDASARKAN BETAPA

PENTINGNYA WML:

1. DISEBABKAN KOS YANG TINGGI DI

KAWASAN PUSAT BANDAR UTAMA UNTUK

TERUS MEMBANGUN TELAH

MENYEBABKAN PERLUNYA

DISENTRALISASI BAGI BEBERAPA AKTIVITI

EKONOMI PERLU DI BAWA KE KAWASAN

LUAR DARI PUSAT.

2. PEMBANGUNAN KAWASAN LUAR BANDAR

YANG LOKASINYA BEGITU HAMPIR DENGAN

BANDAR BESAR TELAH MEWUJUDKAN

KAWASAN PINGGIRAN YANG DAPAT

MEMBERI KHIDMAT KEPADA PENGGUNA

PUSAT YANG MEMPUNYAI PENDAPATAN

YANG TINGGI YANG BOLEH

27

DIBELANJAKAN UNTUK FAEDAH MEREKA DI

PINGGIR.

3. KEWUJUDAN POLA JARINGAN

PENGAGIHAN BARANGAN DAN

PENGELUARAN DIPERINGKAT WILAYAH

YANG MEMBOLEHKAN GOLONGAN

PENGUSAHA MEMPEROLEHI PEKERJA DI

KAWASAN PINGGIRAN DENGAN UPAH

YANG MURAH BAGI MENJANAKAN PROSES

PENGELUARAN UNTUK PASARAN GLOBAL.

4. CORAK PENGANGKUTAN MODEN,

LEBUHRAYA BERTINGKAT SERTA

TEKNOLOGI KOMUNIKASI YANG BEGITU

CANGGIH MEMBOLEHKAN UNSUR

INTEGRASI DENGAN KAWASAN-KAWASAN

PINGGIR YANG SETERUSNYA DAPAT

MENGERAKKAN AKTIVITI, PERTUKARAN

DAN PERGERAKAN ANTARA PUSAT-

PINGGIR.

28

TIGA CIRI UTAMA WML IALAH:

1. SEMAKIN MENINGKATNYA HUBUNGAN

PASARAN DALAM ASPEK PENGELUARAN DAN

PENGAGIHAN BARANGAN DAN PERKHIDMATAN

BAGI KAWASAN YANG DAHULUNYA IALAH

LUAR BANDAR KINI PERI-BANDAR DENGAN

KAWASAN BANDAR BESAR DALAM KONTEKS

WML.

ULASAN: HUBUNGAN LUAR BANDAR-BANDAR

MENINGKAT KERANA KINI MENJADI PERI-

BANDAR DALAM WML.

2. PENULARAN MASUK KUASA PASARAN

GLOBAL KE KAWASAN LUAR BANDAR

BERHUBUNGKAIT DENGAN PERTALIAN

PERDAGANGAN DAN EKSPORT YANG BUKAN

SAHAJA MEMPENGARUHI AKTIVITI

29

PERINDUSTRIAN TETAPI PENGELUARAN

PERTANIAN.

ULASAN: WUJUDNYA PERTALIAN

PERDAGANGAN ANTARA BANDAR-LUAR

BANDAR DALAM PROSES GLOBALISASI.

3. PROSES PERINDUSTRIAN DAN

PEMBANGUNAN PESAT KINI TELAH MENULAR

KE ZON PINGGIRAN BANDAR.

TETAPI TIDAK MEMERLUKAN MIGRASI LUAR

BANDAR KE BANDAR DENGAN BILANGAN YANG

RAMAI.

INI TIDAK BERMAKSUD SOAL MIGRASI TIDAK

WUJUD KERANA TERDAPAT BEGITU RAMAI

GOLONGAN PENGHIJRAH YANG TERTARIK KE

WML.

30

CUMA YANG TERJADI IALAH BERLAWAN

DENGAN KEEBIASAAN TEORI MIGRASI DIMANA

PENGHIJARAH AKAN BERMIGRASI DARI L

BANDAR KE BANDAR BESAR. KINI DALAM

KONTEKS WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN

MEREKA YANG BERHIJRAH LEBIH TERTUMPU

KE KAWASAN BANDAR KECIL ATAU ZON

PINGGIRAN BANDAR.

ULASAN: MIGRASI TIDAK LAGI KE BANDAR

BESAR TETAPI JUGA KE ZON LUAR/PINGGIR

BANDAR.

31

RAJAH 2 : WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN DI ASIA

32

KAJIAN KES WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN : JAKARTA, K. LUMPUR & BANGKOK

JAKARTA

WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN JAKARTA

MELIPUTI:

1. JAKARTA

2. TIGA BANDAR BERHAMPIRAN IAITU;

A) BOGOR,

B) TANGERANG

C) BEKASI

MAKA SINGKATAN BAGI 4 KAWASAN BANDAR

INI IALAH JABOTABEK (JAKARTA, BOGOR,

TANGERANG DAN BEKASI)

33

SINGKATAN BAGI 3 WML LAIN (BOGOR,

TANGERANG DAN BEKASI) IALAH

BOTABEK.

GABUNGAN POPULASI JABOTABEK IALAH 17

JUTA (1990) IAITU JAKARTA SAHAJA 9.3 JUTA

DAN DIJANGKA MENINGKAT 30 JUTA (2010),

DENGAN MAJORITINYA IALAH DI BOTABEK.

PADA TAHUN 2000 JAKARTA IALAH BANDAR

KE-10 TERBESAR DI DUNIA BERASAKAN

BILANGAN POPULASI IAITU 12.7 JUTA. TETAPI

DENGAN MENGAMBILKIRA JABODETABEK, IA

MERUPAKAN YANG KEDUA TERBESAR DI

DUNIA.

DENGAN DEMIKIAN GUNATANAH DI

JABOTABEK MEMPUNYAI CIRI-CIRI GABUNGAN

BANDAR DAN LUAR BANDAR. INI

DIMANIFESTASI MELALUI PENINGKATAN DALAM

34

MEMPELBAGAILKAN DAN

MENGKORMESIALKAN AKTIVITI PERTANIAN,

KEMASUKAN PELABURAN LUAR, PEMBANGUAN

INFRASTRUKTUR KHASNAYA DALAM BIDANG

PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI.

PERUBAHAN-PERUBAHAN INI TELAH

MENINGKTAKAN LAGI PERHUBUNGAN LUAR

BANDAR-BANDAR SERTA MERPATAKAN

JURANG PERBEZAAN BANDAR-LUAR BANDAR.

PEMBENTUKAN WILAYAH TERSEBUT YANG

BEGITU KETARA DI ASIA DIISTILAHAKAN

SEBAGAI DESAKOTA GABUNGAN PERKATAN

INDONESIA DESA DAN KOTA.

35

RAJAH 3: JABOTABEK

36

RAJAH 4 : BANDAR JAKARTA

JAKARTA, - METROPOLITAN AREA

TANGERANG DAN BEKASI INNER RING

BOGOR OUTER RING

37

JADUAL 6 : PERTUMBUHAN PENDUDUK BAGI WML JAKARTA IAITU JABOTABEK (DALAM JUTA)

1990 2000 PERTUMBUHAN

TAHUNAN (%) JAKARTA 8.2 8.3 0.16

BOTABEK 8.8 12.7 3.7

JABOTABEK 17 21,0 2.1

INDONESIA 179.3 202.0 1.2

SECARA PERBANDINGAN PERTUMBUHAN

PENDUDUK JAKARTA LEBIH RENDAH, TETAPI

PERTUMBUHAN PENDUDUK WILAYAH

LANJUTAN INI KESELURUHANNNYA

BERKEMBANG DENGAN BEGITU PESAT.

JUMLAH PENDUDUK TERSEBAR DI KETIGA-TIGA

ZON (TAHUN 2000):

1. ZON METROPOLITAN (PUSAT) 8.3 JUTA

2. GABUNGAN ZON DALAMAN (INNER RING) DAN

ZON LUARAN (OUTER RING) 12.7 JUTA.

38

3. KESELURUHAN JAKARTA EXTENDED REGION

IALAH 21.134 JUTA.

RAJAH 5 : SISTEM BANDAR DI INDONESIA

39

RAJAH 6 : PULAU JAWA JAKARTA, BANDUNG,

SURABAYA & SEMARANG

40

KUALA LUMPUR LEMBAH KLANG-LANGAT RAJAH 8 : KUALA LUMPUR DAN KAWASAN

SEKELILINGNYA

41

RAJAH 8: WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN LEMBAH KLANG-LANGAT

42

DI MALAYSIA

LEMBAH KLANG-LANGAT IALAH SEBUAH WILAYAH

METROPOLITAN LANJUTAN. IA MERUJUK KEPADA

SELURUH KAWASAN BANDAR RAYA

METROPOLITAN KUALA LUMPUR DAN BANDAR

GABUNGAN.

TERDAPAT 3 ZON

1. ZON TERAS

2. ZON DALAMAN

3. ZON LUARAN (PINGGIRAN

1. BANDARAYA KUALA LUMPUR - ZON TERAS.

2. KAWASAN SUBURB IAITU:

PETALING JAYA

SUBANG JAYA

KAJANG

KLANG

SEBAGAI ZON DALAMAN.

43

3. DAERAH

HULU SELANGOR,

KUALA SELANGOR,

SEPANG

KUALA LANGAT

SEBAGAI ZON LUARAN.

KESELURUHAN KELUASAN 3 ZON IALAH 4000

KILOMETER PERSEGI.

PADA PRINSIPNYA WML LEMBAH KLANG-LANGAT

MENGGABUNGKAN BANDAR RAYA METROPOLITAN

KUALA LUMPUR, PETALING JAYA, SUBANG JAYA,

KLANG, SHAH ALAM, SELAYANG, AMPANG JAYA

DAN KAJANG.

KEKUATAN WML INI IALAH MENERUSI PENYEDIAAN

RUANG NIAGA MODEN DI TERASNYA IAITU MERCU

TANDA NEGARA DAN IMEJ GLOBAL IAITU KLCC

DENGAN MENARA BERKEMBAR PETRONAS.

44

LAIN-LAIN IMEJ GLOBAL IALAH LITAR SEPANG F1, KLIA

DAN PUTRA JAYA SEBAGAI SOKONGAN KEPADA

KEPESATAN PERKEMBANGAN WML LEMBAH KLANG-

LANGAT.

KLUSTER AKTIVITI EKONOMI TUMBUH DENGAN

PESATNYA DI SEKITAR PINGGIR BANDAR KUALA

LUMPUR DAN ZON-ZON INI MENJADI TARIKAN

PELABURAN UNTUK PELBAGAI KEGIATAN

PERINDUSTRIAN, PERDAGANGAN DAN

PERKHIDMATAN.

KESAN UTAMA PERKEMBANGAN WILAYAH

METROPOLITAN LANJUTAN IAITU KE ARAH

PEMBENTUKAN BANDAR RAYA MEGA.

PADA UMUMNYA PENDUDUK KUALA LUMPUR PADA

TAHUN 2000 IALAH DISEKITAR 1.2 JUTA, TETAPI

LAIN-LAIN BANDAR DI ZON DALAMAN IALAH 2.6

KESELURUHANNYA IALAH 3.8 JUTA.

45

JADUAL 7 : PENDUDUK BANDAR DI LEMBAH KLANG-LANGAT

46

JADUAL 8 : PERTUMBUHAN PENDUDUK DI ZON LUARAN

47

PEMBANDARAN DESA DI PINGGIRAN WML

PENUMPUAN AKTIVITI EKONOMI DI WML

LEMBAH KLANG-LANGAT INI MENDORONG

PERKEMBANGAN BANDAR BERHAMPIRAN

METROPOLIS KUALA LUMPUR KHUSUSNYA

PETALING JAYA, SUBANG JAYA, SHAH ALAM

KLANG, SELAYANG, AMPANG JAYA DAN

KAJANG.

NAMUN APA YANG LEBIH MENARIK IALAH

PERTUMBUHAN BANDAR KECIL DAN

PEMBANDARAN DI PINGGIRAN WML (LIHAT

JADUAL 8)

ZON LUARAN LEMBAH KLANG-LANGAT

MEMPAMIRKAN KADAR PERTUMBUHAN

PENDUDUK BANDAR BAGI TEMPOH 1991-2000

MELEBIHI 6% DAN KADAR INI MENGATASI

48

KADAR PERTUMBUHAN PENDUDUK PENDUDUK

KUALA LUMPUR BAGI TEMPOH YANG SAMA

(SILA BACA LAMPIRAN 1 DI BAWAH)

RUMUSAN KES MALAYSIA

DI ASIA TENGGARA BANDAR MEGA (MEGACITY)

IALAH JAKARTA, BANGKOK DAN MANILA

(LEBIH 10 JUTA PENDUDUK)

BANDAR RAYA MEGA SEBENARNYA

MERUPAKAN WILAYAH PERBANDARAN ATAU

KONURBASI YANG MENGGABUNGKAN BANDAR

RAYA METROPLITAN KUALA LUMPUR DENGAN

BANDAR BESAR LAIN IAITU PETALING JAYA,

SUBANG JAYA, KLANG, SHAH ALAM,

SELAYANG, AMPANG JAYA DAN KAJANG

49

TERMASUK BANADR KECIL SERTA KAWASAN

DESA DISEKITARNYA.

NAMUN BAGI KES MALAYSIA IA BELUM BOLEH

DILABELKAN SEBAGAI BANDAR MEGA, NAMUN

KONURBASI INI LEBIH DIKENALI SEBAGAI

WILAYAH METROPOLITAN LANJUTAN.

KAWASAN YANG PALING DINAMIK IALAH ZON-

PERI BANDAR YANG TERLETAK ZON PALING

HAMPIR ATAU DIPINGGIRAN WILAYAH

METROPOLITAN KUALA LUMPUR.

DISEBABKAN WILAYAH PINGGIRAN INI

MENGGABUNGKAN GUNA TANAH DESA DAN

BANDAR TANPA ADA BATASAN SEMPADAN

ATAU DIKOTOMI DESA-BANDAR YANG JELAS

MAKA IA DISEBUTKAN ZON LUARAN WML ATAU

50

KAWASAN PERI BANDAR YANG BELUM

TERBANDAR SEPENUHNYA.

Sila baca Petikan berikut:

51

52

BANGKOK

TERBAHAGI KEPADA 3 ZON UTAMA IAITU:

1. ZON METROPOLITAN

2. INNER RING

3. OUTER RING

POPULASI BANGKOK IALAH 8.5 JUTA (1990) DAN 10

JUTA (2000).

EXTENDED BANGKOK METROPOLITAN REGION

(EMR) MEMPUNYAI 17.5 JUTA PENDUDUK DAN

MENYUMBANG KEPADA 28% JUMLAH PENDUDUK

SELURUH THAILAND SEDANGKAN BANGKOK

SAHAJA MEMPUNYAI 10 JUTA PENDUDUK (TAHUN

2000). BETAPA SIGNIFIKANNYA WML DALAM

KONTEKS MENJADI BANDAR BANGKOK SEBAGAI

53

PRIMATE CITY ATAU MEGA CITY 10 JUTA

PENDNDUK DAN 17 JUTA DENGAN

MENGAMBILKIRA KAWASAN WML.

RAJAH 9 : BANGKOK EXTENDED METROPOLITAN REGION

54

RAJAH 8 : WILAYAH-WILAYAH DI THAILAND

55

WILAYAH METROPOLITAN BANGKOK MELIPUTI

AYUTHAYA, CHACHOENGSAO, CHON BARI, RATCHA

BARI, SUPAN BARI DAN SAMUT SONGKHRAM

ADALAH DALAM KAWASAN BULATAN 100KM

DARIPADA PUSAT BANDAR BANGKOK.

PENDUDUK BAGI WILAYAH INI DIJANGKA

MENINGKAT KEPADA 23 JUTA (2010).

TERDAPAT AKTIVITI CAMPURAN PERTANIAN DAN

BUKAN PERTANIAN, PENINGKATAN DALAM

PEKERJAAN SEKTOR PEMBUAT DIKAWASAN

BANGKOK.

TELAH BERLAKU TRANSFORMASI DARIPADA

TANAMAN PADI KEPADA TERNAKAN HAIWAN,

PEMPROSESAN MAKANAN DENGAN NILAI TAMBAH

YANG TINGGI SERTA PENGELUARAN RUMPUT BAGI

PUSAT PERMAINAN GOLF.

56

JUSTERU ITU WM BANGKOK TELAH

MEMPERLIHATKAN PENINGAKTAN DALAM

PERHUNGAN BANDAR DENGAN KAWASAN TERAS

DALAM DAN LUAR.

KAWASAN INNER RING (DALAMAN) BANGKOK

MERUPAKAN KAWASAN YANG ALAMI PROSES

TRANSFORMASI EKONOMI YANG SANGAT PESAT

DICERMINKAN MELALUI PENURUNAN DALAM

KADAR PEKERJAAN SEKTOR PERTANIAN DAN

PENINGKATAN DALAM PEKERJAAN DI SEKTOR

PERINDUSTRIAN PEMBUATAN, PERDANGAN DAN

PERKHIDMATAN.

57

RUMUSAN UMUM WML DI A. TENGGARA

KUALA LUMPUR

BANDARAYA KUALA LUMPUR DIKELILINGI WILAYAH

DENGAN KEPADATAN PENDUDUK YANG RENDAH.

IA BERKEUPAYAAN MENGAWAL PERTUMBUHAN

PENDUDUK MENERUSI PENUBUHAN BANDAR BARU

DAN BEBERAPA PUSAT SUBURBAN/PEKAN KECIL

(KEBANYAKAN SEBAGAI KAWASAN PERUMAHAN

TERES, BEKEMBAR DAN RUMAH KEDAI

MERUPAKAN KONSEP UMUM) YANG DIINTEGRASI

DENGAN PUSAT KOMERSIAL YANG TERLETAK

DISEPANJANG JARINGAN JALARAYA YANG BEGITU

MAJU DAN BERTINGKAT-TINGKAT.

PENUBUHAN KUALA LUMPUR SEBAGAI WILAYAH

PERSEKUTUAN TELAH MENYUMBANG KEPADA

58

PROSES PERTUMBUHAN YANG TERKAWAL DAN

MEMPUYAI CIRI-CIRI WILAYAH METROPOLITAN

LANJUTAN YANG BERLAINAN DENGAN BANDAR-

BANDAR DI ASIA TENGGARA.

KLANG, SUBANG JAYA DAN PETALING JAYA

ADALAH SUBURB UTAMA DAN JUGA MERUPAKAN

BANDAR SATELIT BAGI KUALA LUMPUR.

KAWASAN SUBURB JUGA TERDPAT DILAIN

BANDAR SEPERTI IPOH, JOHOR BHARU, KOTA

KINABALU, KUCHING DAN PENANG.

59

LAIN-LAIN BANDAR DI ASIA TENGGARA

DISEBALIKNYA BANDAR JAKARTA, MANILA DAN

BANGKOK BERCIRIKAN KEPADATAN YANG TINGGI.

SETIAP WML INI MEMPUNYAI POPULASI YANG

TINGGI DIKAWASAN PINGGIRNYA. CONTOH

BANGKOK MEMPUNYAI 10 JUTA POPULASI PADA

TAHUN 2000, SEDANGKAN SECARA

KESELURUHANNYA DENGAN WMLNYA IALAH 17.5

JUTA.

KAWASAN PINNGIRAN MASIH JUGA MELIBATKAN

DIRI DALAM AKTIVITI PENANAMAN PADI.

TERDAPAT JUGA PERGERAKAN AKTIVITI EKONOMI

KE KAWASAN PINGGIR UNTUK MENGAMBIL

PELUANG TAWARAN BURUH YANG RAMAI

DIKAWASAN PINGGIR.

60

INI BERLAKU DISEPANJANG RANGKAIAN

JALANRAYA MODEN YANG MENGHUBUNGI

BANGKOK, JAKARTA DAN MANILA DENGAN

KAWASAN PINGGIRANNYA.

TENAGA BURUH KEBANYAKANNYA IALAH

GOLONGAN WANITA YANG SERING BERULANG KE

KAWSAN BANDAR UNTUK BEKERJA DAN PEROLEHI

PENDAPATAN.

KECEPATAN PERTUMBUHAN PENDUDUK.

LONDON MENGAMBIL MASA 130 TAHUN UNTUK

MENGALAMI PERTUMBUHAN PENDUDUK DARIPADA

1 KE 8 JUTA.

1. BANGKOK HANYA MENGAMBIL MASA 45 TAHUN.

2. LEBIH HEBAT LAGI IALAH DHAKA 37 TAHUN

3. TETAPI SEOUL TERSANGAT HEBAT IAITU HANYA

25 TAHUN.

61

RAJAH 9 : PEMBAHAGIAN RUANG BAGI NEGARA ASIA SECARA HIPOTETIKAL

62

RAJAH 10 : BANDAR RAYA DENGAN LEBIH 5 JUTA PENDUDUK DI SELURUH DUNIA

63