matematika sesi 24

Upload: kezia

Post on 06-Jul-2018

222 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    1/19

    1

    MATEMATIKA

    INTEGRAL RIEMANN

    A. NOTASI SIGMA

    a. Definisi Notasi Sigma

    Sigma (Σ) adalah notasi matematika menggunakan simbol yang mewakili penjumlahan

    dan beberapa suku yang memiliki pola tertentu. Notasi ini dituliskan sebagai berikut:

    a a a a a aii m

    n

    m m m n n

    =

    + + −∑   = + + + + +1 2 1... . 

    Di mana i menunjukkan indeks penjumlahan; ai adalah variabel berindeks yang mewakili

    suku-suku dalam barisan; m adalah batas bawah penjumlahan dan n adalah batas atas

    penjumlahan; sedangkan i = m di bawah lambang sigma bermakna bahwa indeks i dimulai

    dari m, kemudian selalu bertambah 1 untuk mendapatkan suku berikutnya sampai i = n.

    CONTOH SOAL

    1. Nyatakan ii−∑

    1

    100

     ke dalam bentuk penjumlahan suku dan hitung nilainya!

      Pembahasan:

    i

    i

    i

    i

    =

    =

    = + + + + +

    = +

    =

    1

    100

    1

    100

    1 2 3 4 100

    100

    21 100

    5050

    ...

    ( )

         K      E

          L   A   S    X   I

       I   I  PA 

     - K UR I K  U  L U   M    G    

    A    B     U     N      G       A  N

       S  e  s   i

     24

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    2/19

    2

    2. Nyatakanlah bentuk jumlah deret persegi 1 2 32 2 2 2+ + + +... n dalam notasi sigma!

      Pembahasan:

    1 2 32 2 2 2 2

    1

    + + + + ==∑

    ... n ii

    n

    3. Nyatakan 2 + 5 + 8 + ... + 149 ke dalam bentuk notasi sigma!

      Pembahasan:

    2 + 5 + 8 + ... + 149

    Deret aritmetika dengan a = 2 dan b = 3.

    Pola suku ke-n adalah

    U a n b

    U n

    U n

    n

    n

    n

    = + −= + −= −

    ( )

    ( )

    1

    2 1 3

    3 1

    Di mana

     149 3 1

    3 150

    50

    = −==

    n

    n

    n

    Deret terdiri dari 50 suku, maka notasi sigmanya ( )3 11

    50

    nn

    −=

    ∑  

    b. Sifat-Sifat Notasi Sigma

    1. C nCI

    n

    ==∑

    1

     

    2. Cx C xi

    I

    n

    i

    I

    n

    = =∑ ∑=

    1 1

     

    3. x y x yi i

    I

    n

    i

    I

    n

    i

    I

    n

    ±( ) = ±= = =∑ ∑ ∑

    1 1 1

     

    4. x x xii

    n

    i

    i

    m

    i

    i m

    n

    = = = +∑ ∑ ∑= + ≤ ≤1 1 1

      di m na i m na

    5. x xi

    i

    n

    i k 

    i k 

    m k 

    =−

    = +

    +

    ∑ ∑=1 1

     

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    3/19

    3

    Formula khusus untuk notasi Sigma

    1. in n

    i

    n

    =∑  =   +

    1

    1

    2

    ( ) 

    2. i

    n n

    i

    n2

    1

    1 2 1

    6=∑   =  + +( )( n )

     

    3. in n

    i

    n3

    1

    21

    2=∑   =   +

       

    ( ) 

    CONTOH SOAL

    1. Hitunglah nilai dari 2 31

    50

    ii

    −( )=∑ !

      Pembahasan:

    2 3 2 3

    250 51

    250 1 1 3

    2550 150

    1

    50

    1

    50

    1

    50

    i ii i i

    −( ) = −

    = ⋅  ⋅

    − − +

    = −=

    = = =∑ ∑ ∑

    ( )

    22400  

    2. Hitunglah nilai dari ii

    3

    2

    20

    =∑ !  Pembahasan:

    i i i

    i

    i i i

    i

    3

    0

    203

    0

    13

    2

    20

    2

    3 3 3

    2

    2020 21

    20 1

    44

    = = =

    =

    ∑ ∑ ∑

    = +

          = + +

    ( )( )

    1100 1

    44099

    3

    2

    20

    3

    2

    20

    = +

    =

    =

    =

    i

    i

    i

    i

     

    B. KONSEP INTEGRAL RIEMANN

    Integral Rieman adalah konsep yang digunakan untuk mendapatkan nilai pendekatan

    terhadap luas daerah dengan bentuk tidak beraturan. Perhatikan kurva berikut!

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    4/19

    4

     

    y = f(x)

    y

    xa b

    Daerah diarsir di atas memiliki bentuk yang tidak beraturan. Maka jumlah Riemann

    digunakan untuk mendapatkan nilai pendekatan dari luas daerah di atas dengan langkah

    berikut:

    1. Partisi daerah menjadi n buah persegi panjang dengan lebar sama, yaitu ∆x b an

    =   −  

    2. Nyatakan luas daerah sebagai penjumlahan persegi panjang, kemudian hitung hasil

    pendekatannya.

    CONTOH SOAL

    1. Perhatikan gambar berikut! 

     y y = x2

    3x

    Hitunglah jumlah riemann untuk daerah di atas dengan pembagian partisi!

    a. 3 partisi

    b. 6 partisi

    c. 9 partisi

    d. 12 partisi

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    5/19

    5

      Pembahasan:

    a. Dengan partisi n = 3 maka lebar tiap partisi ∆x =  −

    =( )3 0

    31

    Perhatikan partisi berikut!

    x0 1 2 3

    y

    Perhatikan tabel berikut!

    ∆x x f(x) = x2 f(x).∆x

    1 1 1 1

    1 2 4 4

    1 3 9 9

    Jumlah riemann 14

    Bila dinyatakan dengan notasi sigma maka jumlah riemannnya adalah

    f x f f f  in

    ( ) x ( ) ( ) ( )∆=

    ∑   = ⋅ + ⋅ + ⋅⋅ ⋅ ⋅

    1

    3

    1 1 2 1 3 1

    =1 1+4 1+9 1

    =14

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    6/19

    6

    b. Dengan n = 6 maka ∆x =  −

    =3 0

    60 5,  sehingga nilai dari x

    i ∈{ ,0 5, 1, 1,5, 2,2,5, 3}

    Perhatikan gambar berikut!

    y

    x0 1 2 30.5 1.5 2.5

    Perhatikan tabel berikut!

    ∆x x f(x) = x2 f(x).∆x

    0,5 0,5 0,25 0,125

    0,5 1 1 0,5

    0,5 1,5 2,25 1,125

    0,5 2 4 2

    0,5 2,5 6,25 3,125

    0,5 3 9 4,5

    Jumlah riemann 11,375

     

    f x f x f x f x f x f xi i

    i

    ( ). x ( ). x ( ). x ( ). x ( ). x ( ).∆ ∆ ∆ ∆ ∆ ∆= + + + +=∑ 1

    1

    6

    2 3 4 5xx ( ). x

    ( ). x ( , ). , ( ). , ( , ). ,

    +

    = + + +=∑

    f x

    f x f f f f  i ii

    6

    1

    6

    0 5 0 5 1 0 5 1 5 0 5

    ∆ (( ). , ( , ). , ( ). , ,2 0 5 2 5 0 5 3 0 5 11 375+ + =f f 

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    7/19

    7

    c. Dengan n = 9 maka ∆x =  −

    = =3 0

    9

    1

    30 333, sehingga nilai dari

    Perhatikan gambar berikut!

    x

    y

    1 2 30 1

    3

    2

    3

    4

    3

    5

    3

    7

    3

    8

    3  

    Perhatikan tabel berikut!

    ∆x x f(x) = x2 f(x).∆x

    0,333333 0,33 0,1 0,0363

    0,333333 0,66 0,4 0,146670223

    0,333333 1,00 1,0 0,331114372

    0,333333 1,33 1,8 0,589632447

    0,333333 1,66 2,8 0,922224447

    0,333333 2,00 4,0 1,328890374

    0,333333 2,66 7,1 2,364444005

    0,333333 3,00 9,0 2,99333171

    0,333333 10,5222378

     

    Bila dinyatakan dengan notasi sigma:

    f x f x f x f x f x f xi i

    i

    ( ). x ( ). x ( ). x ( ). x ( ). x ( ).∆ ∆ ∆ ∆ ∆ ∆= + + + +=∑ 1

    1

    9

    2 3 4 5xx ( ). x

    ( ). x ( ). x (

    +

    + + +

    f x

    f x f x f  

    6

    7 8

    ∆ ∆  xx

    f x f f f f  i i

    9

    0 33 0 33 0 66 0 33 1 0 33 1 3

    ). x

    ( ). x ( , ). , ( , ). , ( ). , ( ,

    ∆∆ = + + + 33 0 33 1 66 0 33 2 0 33). , ( , ). , ( ). ,+ +

    +f f 

      f f f f i ( , ). , ( , ). , ( ). , ,2 33 0 33 2 66 0 33 3 0 33 10 521

    9

    + + ≈=∑  

    xi ∈{1

    3

    2

    31

    4

    3

    5

    3

    7

    3

    8

    3, , , , , 2, , , 3}

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    8/19

    8

    d. Dengan n = 12 didapat ∆x =  −

    =3 0

    120 25,  sehingga nilai dari

    xi ∈{ , , , , , , , , ,0 25 0 5 0 75 1 1 25 1 5 1 75 2 2 25 2 5 2 75 3, , , , , , , , , , , }

    Perhatikan gambar berikut!

    0,25 0,75 1,25 2,251,75 2,751,5 2,51 310,5x

    y

    Perhatikan tabel berikut!

    ∆x x f(x) = x2 f(x).∆x

    0,25 0,25 0,063 0,015625

    0,25 0,50 0,250 0,0625

    0,25 0,75 0,563 0,140625

    0,25 1,00 1,000 0,25

    0,25 1,25 1,563 0,390625

    0,25 1,50 2,250 0,5625

    0,25 1,75 3,063 0,765625

    0,25 2,00 4,000 1

    0,25 2,25 5,063 1,265625

    0,25 2,50 6,250 1,5625

    0,25 2,75 7,563 1,890625

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    9/19

    9

    ∆x x f(x) = x2 f(x).∆x

    0,25 3,00 9,000 2,25

    0,333333 10,15625

     

    f x f x f x f x f x f xi ii

    ( ). x ( ). x ( ). x ( ). x ( ). x ( ).∆ ∆ ∆ ∆ ∆= + + + +=∑ 1

    1

    12

    2 3 4 5   ∆∆ ∆

    ∆ ∆

    x ( ). x

    ( ). x ( ). x

    +

    + + +

    f x

    f x f x f  

    6

    7 8  (( ). x ( ). x ( ). x ( ). x

    ( ). x ( , ). ,

    x f x f x f x

    f x f i i

    9 10 11 12

    0 25 0

    ∆ ∆ ∆ ∆

    + + +

    = 225 0 5 0 25 0 75 0 25 1 0 251

    9

    + + + +=∑ f f f i

    ( , ). , ( , ). , ( ). ,

      f f f f  ( , ). , ( , ). , ( , ). , ( ). ,1 25 0 25 1 5 0 25 1 75 0 25 2 0 2+ + + 552 25 0 25 2 5 0 25 2 7

    ++ +  f f f ( , ). , ( , ). , ( , 55 0 25 3 0 25 10 15). , ( ). , ,+ ≈f 

     Terlihat bahwa dengan semakin banyak partisi n nilai dari luas terus mengecil. Perhatikan

    simulasi dengan komputer berikut ini dengan menggunakan n = 20, 50, 100, dan 200 pada

    situs http://www.emathhelp.net/calculators/calculus-2/riemann-sum-calculator/.

    1. n = 20

      Solution

    Your input: find Riemann Sum for x dx2

    0

    3

     ∫  with n = 20 rectangles, using endpoints.

    Right Riemann Sum (also Right Endpoint Approximation) uses right endpoints of 

    subinterval: f x dx x f x f x f x f x f xa

    b

    n n( )   ≈   ( ) +   ( ) +   ( ) + +   ( ) +   ( )( ) ∫    −∆ 1 2 3 1... , where ∆xb a

    n=

      − 

    We have that a = 0, b = 3, n = 20.

     Therefore, ∆x =  −

    =3 0

    20

    3

    20 

    Divide interval [0, 3] into n = 20 subintervals of lenght ∆x =3

    20:

    a = 

    0

    3

    20

    3

    20

    3

    10

    3

    10

    9

    20

    27

    10

    57

    20, , , , , , ...., ,

     =, ,

    57

    20 3 b

    Now, we just evaluate function at right endpoints:

     f x f 

    f x f 

    1

    2

    3

    20

    9

    4000 0225

    3

    10

    9

    1000 09

    ( ) = 

        = =

    ( ) = 

        = =

    .

    .

     

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    10/19

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    11/19

    11

    3

    500 0036 0 0144 0 0324 8 6436 9 9 2718( . . . ... . ) .+ + + + + =

    Answer: 9.2718.

    3. n = 100

      Solution

    Your input: find Riemann Sum for x dx2

    0

    3

     ∫  with n = 100 rectangles, using endpoints.

    Right Riemann Sum (also Right Endpoint Approximation) uses right endpoints of 

    subinterval: f x dx x f x f x f x f x f xa

    b

    n n( )   ≈   ( ) +   ( ) +   ( ) + +   ( ) +   ( )( ) ∫    −∆ 1 2 3 1... , where ∆xb a

    n=

      − 

    We have that a = 0, b = 3, n = 100.

     Therefore, ∆x =  −

    =3 0

    100

    3

    100 

    Divide interval [0, 3] into n = 100 subintervals of lenght ∆x =3

    100:

    a = 

    03

    100

    3

    100

    3

    50

    3

    50

    9

    100

    147

    50

    297, , , , , ,..., ,

    1100

    297

    1003

     =, , b

    Now, we just evaluate function at right endpoints:

    f x f 

    f x f 

    1

    2

    3100

    910000

    0 0009

    3

    50

    9

    25000 00

    ( ) =       = =

    ( ) = 

        = =

    .

    . 336

    9

    100

    81

    100000 0081

    297

    100

    8

    3

    99

    f x f 

    f x f 

    ( ) = 

        = =

    ( ) = 

        =

    .

    88209

    100008 8209

    3 9100

    =

    ( ) =   ( ) = =

    .

    ( )f x f b f  

    Finally, just sum up above values and multiply by ∆x =3

    100:

      3

    1000 0009 0 0036 0 0081 8 8209 9 9 13545( . . . ... . ) .+ + + + + =

    Answer: 9.13545.

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    12/19

    12

    4. n = 200

      Solution

    Your input: find Riemann Sum for x dx2

    0

    3

     ∫  with n = 200 rectangles, using endpoints.

    Right Riemann Sum (also Right Endpoint Approximation) uses right endpoints of

    subinterval: f x dx x f x f x f x f x f xa

    b

    n n( )   ≈   ( ) +   ( ) +   ( ) + +   ( ) +   ( )( ) ∫    −∆ 1 2 3 1... , where ∆xb a

    n=

      − 

    We have that a = 0, b = 3, n = 200.

     Therefore, ∆x =  −

    =3 0

    200

    3

    200 

    Divide interval [0, 3] into n = 200 subintervals of length ∆x =3

    200:

     

    a = 

    0 3200

    3200

    3100

    3100

    9200

    297100

    , , , , , , ..., , 5597200

    597200

    3

     =, , b

    Now, we just evaluate function at right endpoints:

    f x f 

    f x f 

    1

    2

    3

    200

    9

    400000 000225

    3

    100

    9

    10000

    ( ) = 

        = =

    ( ) = 

        = =

    .

    00 0009

    9

    200

    81

    40000 0 002025

    597

    200

    3

    99

    .

    .

    ...

    f x f 

    f x f 

    ( ) =

     

     

      = =

    ( ) = 

        = =

    ( ) =   ( ) = =

    356409

    400008 910225

    3 9100

    .

    ( )f x f b f  

     

    Finally, just sum up above values and multiply by ∆x =3

    200:

     

    3

    2000 000225 0 0009 0 002025 8 910225 9 9 0676125( . . . ... . ) .+ + + + + =

    Answer: 9.06761250000000.

     Terlihat bahwa semakin besar n nilai luas semakin mendekati angka 9, maka bisa dikatakan luas

    daerah di atas mendekati 9.

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    13/19

    13

    CONTOH SOAL

    1. Hitunglah jumlah riemann untuk suatu daerah yang dibatasi oleh fungsi y = f(x) = x3,

    sumbu x pada interval 0 < x < 5 dengan 5 partisi yang sama menggunakan titik acuan

    kanan!

      Pembahasan:

     ∆x =

      −=

    5 0

    51

     

    x x

    x x x

    x x x

    x x x

    x x x

    1

    2 1

    3 2

    4 3

    5 4

    0 1

    2

    3

    4

    5

    = + == + == + =

    = + == + =

    ∆∆∆

    ∆∆

    f x x

    f x f 

    f x f 

    f x f 

    f x f 

    ( )

    ( ) ( )

    ( ) ( )

    ( ) ( )

    ( ) ( )

    == == == =

    = =

    3

    1

    2

    3

    4

    1 1

    2 8

    3 27

    4 64

    (( ) ( )x f 5

    5 125

    = =sehingga jumlah riemannya adalah

    R x f f f f f  

    R

    R

    5

    5

    5

    1 2 3 4 5

    1 1 8 27 64 125

    225

    = + + + +( )

    = + + + +( )=

    ∆ ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

     

    Nilai dari jumlah riemann bisa saja bernilai negatif, sebagaimana contoh berikut.

    CONTOH SOAL

    1. Tentukan jumlah Riemann fungsi f(x) = -x2 + x pada interval [–2, 0] dengan menggunakan

    4 subinterval dengan lebar sama panjang dan titik-titik ujung kiri subinterval sebagai titik

    wakilnya! (Soal pada buku pegangan siswa kurikulum 2013)

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    14/19

    14

      Pembahasan:

     ∆x =

      − −=

    0 2

    4

    1

    2

    ( )

     

    x

    x x x

    x x x

    x x x

    1

    2 1

    3 2

    4 3

    2

    3

    2

    1

    1

    2

    = −

    = + = −

    = + = −

    = + = −

    Maka

    f xi x f x f x f x f x

    n

    ( ) ( ) x ( ) x ( ) x ( ) x

    ∆ ∆ ∆ ∆ ∆=

    ∑   = + + +

    = −( ) ⋅ + −

    1

    4

    1 2 3 4

    2 12

    32

     

      ⋅ + −( ) ⋅ + −

     

      ⋅

    = − −( ) ⋅ + − −

       

    12

    1 12

    12

    12

    4 21

    2

    9

    4

    3

    2

    1

    2

    f f 

    ++ − −( )   + − −

        ⋅

    = − − − −

    = −

    1 11

    2

    1

    4

    1

    2

    1

    2

    315

    81

    3

    8

    6 25.

     

    2. Tentukan jumlah riemann dari suatu daerah yang dibatasi oleh y = 3x, sumbu x dan

    1 < x < 4 dengan n partisi, menggunakan titik acuan kanan!

      Pembahasan:

    Karena ada n partisi maka

     ∆ ∆x

    nx

    n=

      −→ =

    4 1 3

     

    R f xi x

    R x xi

    Rn

    xi

    Rn

    x x x

    n

    i

    n

    ni

    n

    n

    i

    n

    n

    =   ( )

    =

    = ⋅

    = + + +

    =

    =

    =

    ∑∑

    1

    1

    1

    1 2 3

    3

    33

    9.... +( )

    = + +

       

     

     { }

    x

    Rn

    n

    nderet aritmatika

    n

    n

    9

    21

    34

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    15/19

    15

    = +Rn

    n

    9

    25

    3

       

    = +Rn

    n

    45

    2

    27

    2

    3. Tentukan jumlah riemann dari suatu daerah yang dibatasi oleh y = x2, sumbu x dan

    1 < x < 9 dengan n partisi, menggunakan titik acuan kiri!

      Pembahasan:

     ∆x

    n n=

      −=

    9 1 8

     

    x

    xn

    xn

    x in

    o

    i

    =

    = +

    = +

    = + ⋅

    1

    1 8

    116

    18

    1

    2

    R f xi x

    Ri

    n n

    Ri

    n

    i

    n

    n

    i

    n

    n

    i

    n

    n

    =   ( )

    = +    

    = + +

     

     

    =

    =

    ∆1

    1

    2

    2

    2

    18 8

    116 64

    = + +

     

     

    = +

    =

    =

    =

    i

    n

    n

    i

    n

    n

    i

    n

    n

    Rn

    i

    n

    i

    n

    Rn n

    i

    1

    2

    2

    31

    12

    8

    8 128 512

    81

    128

    ii

    n

    i

    n

    n

    ni

    Rn

    nn

    n n

    n

    n n

    = =∑ ∑+

    = + ⋅  +

    + ⋅  + +

    13

    2

    1

    2 3

    512

    8 128 1

    2

    512 1 2( )

    ( ) ( )( n 11

    6

    864

    11 256

    31

    12

    12 3

    )

    Rn

    n nn n

    n nn

    nn

    n = + ⋅ ⋅ +

        + ⋅ ⋅ +

          +

       

    = + +

        + +

          +

       R

    n n nn 8 64 1

    1 256

    31

    12

    1

     

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    16/19

    16

    C. INTEGRAL TENTU

    Integral tentu fungsi f(x) pada interval 0, a[ ]  dinyatakan

    lim ( ) ( )n

    i

    i

    n a

    f x x f x dx→∞

    =

    ∑   ∫ =∆1 0  

    Bentuk integral tentu ini dapat dikatakan sebagai luas daerah di bawah kurva f(x) (bila f(x)

    positif) yang dibatasi oleh sumbu x dengan batas 0 < x < a.

    CONTOH SOAL

    1. Tentukan integral tentu fungsi f(x) = 2x + 1 pada interval [0, 2] atau 2 10

    2

    x dx+( ) ∫  !  Pembahasan:

    ( ) lim2 10

    2

    1

    x dx f x xn

    i

    i

    n

    + =   ( ) ∫    ∑→∞=

    ∆ 

    Dimana

    xn

    xn

    x in

    i

    i

    = +

    = + ⋅

    =

    02

    0 22

    2

    2

    Maka

    2 1 22

    12

    8 2

    0

    2

    1

    2

    x dxi

    n n

    i

    n n

    ni

    n

    n

    +( )   = 

        +

     

      ⋅

    = +

     ∫    ∑→∞=

    →∞

    lim

    lim 

       

    = +

     

     

    =

    →∞

    = =

    ∑ ∑i

    n

    n

    i

    n

    i

    ni

    n n

    1

    2

    1 1

    8 2lim

    2 18 1

    2

    8

    21

    0

    2

    21 1

    2

    x dxn

    in

    n

    nn

    ni

    n

    i

    n

    n

    +( )   = +

    = +

     ∫    ∑ ∑→∞= =

    →∞

    lim

    lim ( ))

    lim

        + ⋅

    =  ⋅

    +

        +

    →∞

    12

    41

    12

    2

    nn

    n n

    n nn

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    17/19

    17

    lim=→∞n

    664

    64

    6 0 6

    +

    = +∞

    = + =

    n

    D. TEOREMA FUNDAMENTAL KALKULUS

    1. Jika f kontinu pada [a, b] dan x sebarang titik di (a, b), makad

    dxf t dt f x

    a

    x

    ( ) ( )= ∫   

    2. Jika f kontinu pada [a, b] dan F anti turunan f pada [a, b] maka f x dx F b F aa

    b

    ( ) ( ) ( )= − ∫   

    CONTOH SOAL

    1. Tentukan nilai dari t dtx

    3

    1

     ∫    dengan menggunakan definisi integral tentu, kemudian

    hitunglahd

    dxt dt

    x

    3

    1

     ∫  !  Pembahasan:

    t dt f t tx

    ni

    i

    n3

    1 1 ∫    ∑=   ( )→∞

    =

    lim   ∆ 

    Dimana

     tx

    n

    tx

    n

    tx

    nii

    1

    2

    11

    1 21

    11

    = +  −

    = +  −

       

    = +  −

    ( )

     

    Maka

    f tx

    ni

    f tx

    ni

    x

    ni

    x

    n

    i

    i

    ( )( )

    ( )( ) ( ) ( )

    =   +  −

       

    = +  −

    +  −

    +  −

    11

    13 1 3 1 1

    3

    2

    2

    23

    33

    3i

     

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    18/19

    18

    Misal x – 1 = p

    t dtp

    ni

    p

    ni

    p

    ni

    p

    n

    x

    ni

    n3

    1

    2

    2

    23

    3

    3

    1

    13 3

     ∫    ∑= + + +

     

     

    =

    →∞=

    lim

    limnni

    n

    ni

    n

    p

    n

    p

    n ip

    n ip

    n i

    p

    n

    p

    →∞=

    →∞=

    + + +

    = +

    3 3

    13

    2

    2

    3

    32

    4

    43

    1

    1

    2

    limnn

    ip

    ni

    p

    ni

    pp

    n

    n

    i

    n

    i

    n

    i

    n

    n

    21

    3

    3

    2

    1

    4

    4

    3

    1

    2

    2

    3

    3

    2

    = = =

    →∞

    ∑ ∑ ∑+ +

     

     

    = + ⋅lim (nnp

    n

    n n n p n n

    n+ +

      + +

        +

      +

       

     

     

    =

    13 1 2 1

    6 4

    13

    3

    4 2

    )( )( ) ( )

    liimn

    pp

    np

    n n

    p

    n→∞+ +

        + +

          +

        + +

    3

    21

    1 1

    21

    12

    1

    41

    12 34   

     

     

     

    = + + +

    = − +  −

    + − + −

    2

    23 4

    23

    32

    14

    13 1

    21

    1

    41

    p p p p

    xx

    x x( )( )

    ( ) ( )44

    2 3 2 4 3 213

    22 1 3 3 1

    1

    44 6 4 1

    13

    = − + − + + − + − + − + − +

    = − +

    x x x x x x x x x( ) ( ) (x )

    x22

    33

    23 3 1

    1

    4

    3

    2

    1

    4

    1

    4

    7

    4

    2 3 2 4 3 2

    4

    x x x x x x x x x

    x

    − + + − + − + − + − +

    = −

    Maka

    t dt xx

    3

    1

    41

    4

    7

    4 ∫    = −

    sehingga

    d

    dxt dt

    d

    dxx x

    x

    3

    1

    4 31

    4

    7

    4 ∫    = −

        =

    2. Hitunglah x dx31

    1

    − ∫   dengan menggunakan teori dasar kalkulus ke-2!

      Pembahasan:

     x dx x3

    1

    1

    4

    1

    1

    4 4

    1

    4

    1

    41

    1

    41

    0

    −   − ∫    =

     

        − −

       

    =

    ( ) ( )

  • 8/18/2019 Matematika Sesi 24

    19/19

    19

    3. Jika diketahui 3 4 4 42

    2

    4

    2

    x dx x dx

    p

    − = − ∫ ∫  , tentukan p!  Pembahasan:

    Dengan TDK 2

    ( ) ( )3 4 4 4

    4 2 4

    64 16 8 8

    2

    2

    4

    2

    3

    2

    42

    2

    x dx x dx

    x x x x

    p

    p

    − = −

    −     = −  

    −( ) − −( ) =

     ∫ ∫ 

    22 4 8 8

    48 2 4

    2

    2

    p p

    p p

    −( ) − −( )

    = −  

    Maka

    p pp p

    2

    2 24 06 4 0

    − − =− + =( )( )

    p = 6 atau p =–4