jilid 10, no.1, jun, 2019 issn 2231-9387 - adk...2019/06/01 · jrna antidada maasia 1 jiid 10. no...

JILID 10, NO.1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(MALAYSIAN ANTI-DRUGS JOURNAL)

Diterbitkan Oleh: AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN KEMENTERIAN DALAM NEGERI Jalan Maktab Perguruan Islam, 43000 Kajang, Selangor Tel.: 603-8911 2200 Faks: 603-8926 2055

© 2019 Hak Cipta Terpelihara Oleh AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN

JURNAL ANTIDADAH MALAYSIA JILID 10, NO.1, JUN, 2019

Cetakan Pertama 2019

Hak Cipta Terpelihara. Semua bahagian dalam buku ini tidak boleh diterbitkan semula, disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk atau sebarang cara, sama ada dengan cara elektronik, fotologi, mekanik, rakaman dan sebagainya sebelum mendapat izin bertulis daripada AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN

Dicetak Oleh: Karisma Production Sdn. Bhd.

PENAUNG

PENASIHAT

PASUKAN EDITOR

YDh. CP Dato’ Sri Zulkifli Bin Abdullah Ketua Pengarah Agensi Antidadah Kebangsaan

YBrs. Dr. Sabri Bin Zainudin Zainul Timbalan Ketua Pengarah (Dasar) Agensi Antidadah Kebangsaan

YBrs. Tuan Che Kodir Bin Baharum Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan) Agensi Antidadah Kebangsaan

YBhg. Dato’ Izhar Bin Abu Talib Timbalan Ketua Pengarah (Operasi) Agensi Antidadah Kebangsaan

Encik Othman Bin Mohamed NazariBahagian Dasar, Perancangan & Penyelidikan Agensi Antidadah Kebangsaan

Puan Hafidah Binti Mohd @ Maasom Cawangan Penyelidikan Agensi Antidadah Kebangsaan

Puan Nurshuhaila Binti A. Rahm an Cawangan Penyelidikan Agensi Antidadah Kebangsaan

Encik Muhammad Helmi Bin IbrahimUnit Media & Komunikasi Korporat Agensi Antidadah Kebangsaan

SIDANG EDITOR

SIDANG EDITOR

Puan Zalehan Binti Tajuddin Cawangan Penyelidikan Agensi Antidadah Kebangsaan

Encik Amir Zahien Bin Amran Cawangan Penyelidikan Agensi Antidadah Kebangsaan

Cik Noor Amirah Hidayah Binti Azmi Cawangan Penyelidikan Agensi Antidadah Kebangsaan

PEJABAT EDITOR Agensi Antidadah Kebangsaan Bahagian Dasar, Perancangan & PenyelidikanAgensi Antidadah Kebangsaan

SENARAI KANDUNGANMUKASURAT

Perspektif Majikan Terhadap Kebolehgajian Bekas Penagih 1 Dadah Norhayati Ibrahim, Rozmi Ismail, Noh Amit, Muhamad Ajib Razak,

Adibah Husin & Faezah Isa

2.

1.

Faktor-Faktor Penyumbang Kepada Tekanan Persekitaran 17 Sosial dalam Kalangan Orang Kena Pengawasan di Malaysia Fauziah Ibrahim, Ezarina Zakaria, Salina Nen, Norulhuda Sarnon

& Siti Mariam Mursidan

3. Kajian Meta-Analisis Keberkesanan Program Rawatan Dan 31 Pemulihan Di Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK)Amin Al Haadi Shafie, Mizan Adiliah Ahmad Ibrahim,

Mohamad Isa Amat, Khairunnezam Mohd Noor,

Hishamuddin Abdul Wahab & Zirwatul Ahlam Zamzam

4. Kajian Meta-Analisis Keberkesanan Program Pendidikan 55 Pencegahan Di Agensi Antidadah KebangsaanMohd Muzafar Shah Mohd Razali, Md Azman Shahadan,

Mohammad Aziz Shah Mohamed Arip, Che Anuar Che Abdullah,

Mohammad Isa Amat, Mohd Farid Mohamad Japeri & Azad

Athahiri Anuar

5. Kajian Penilaian Keberkesanan Program Perangi Dadah 75 Habis-Habisan (PDH) 2016Haslee Sharil Lim Abdullah, Mohd Rafidi Jusoh, Mohamad Isa Amat,

Amin Al Haadi Shafie, Mizan Adiliah Ahmad Ibrahim & Mohd Arief

Sadik

6. Pembangunan Modul Program Intervensi Keluarga Untuk 133 Mengurangkan Penyalahgunaan Dadah Dalam Talian DanMedia Baharu: Satu Kajian Analisis Keperluan Nazari ah Shar’ie Janon, Nor Diana Mohd Mahudin, Azlin Alwi &

Kamarul Akmar Mukhtar

7. Penilaian Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan Dalam Penagihan 159

(7 Steps Recovery In Addiction Module : 7-SRA) Ke Atas Komuniti Aftercare: Aspek Kesahan Dan KebolehpercayaanMohamad Isa Amat, Muhammad Khairi Mahyuddin, Khairunneezam

Mohd Noor, Mohd Rushdan Mohd Jailani, Mohd Zohdi Mohd Amin,

Roslee Ahmad, Ku Suhaila Ku Johari & Nurfarhah Mohd Najib

8. Pembinaan Model Terapi Kerjaya AADK Dalam Kalangan 175 Klien AADK Amin Al Haadi Shafie, Hishamuddin Abdul Wahab, Nurhafizah Mohd

Sukor, Mizan Adiliah Ahmad Ibrahim, Mohd Nurul Hadi Yatau,

Chong Siew Ngoh, Mohd Khairul Anuar Rahimi & Siti Nubailah Mohd

Yusof

9. Modul Penyeliaan Kaunseling Klinikal Dan Perkembangan 221 Profesional Dalam Kalangan Pegawai Pemulihan DadahNur Faizah Abdul Kahar & Farhana Sabri

10. Penilaian Modul Pemulihan Penagih Dadah Melalui 239Pendekatan Modul Isra’: Satu Pendekatan Analisis Naratif Mansor Abu Talib, Mohd Roslan Rosnon, Farhana Sabri & Maziatul

Akmal Khairuzaman

MUKASURAT

SENARAI KANDUNGAN

JURNAL ANTIDADAH MALAYSIA

1

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Perspektif Majikan Terhadap Kebolehgajian Bekas Penagih Dadah

Norhayati Ibrahim1, Rozmi Ismail2*, Noh Amit1, Muhamad Ajib Razak2 dan Adibah Husin2, Faezah Isa3,

1. Program Psikologi Kesihatan, Pusat Pengajian Sains Jagaan Kesihatan, Fakulti Sains Kesihatan, Universiti Kebangsaan Malaysia.

2. Pusat Kajian Psikologi dan Kesejahteraan, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia

3. Bahagaian Latihan Kemahiran, Ibu Pejabat AADK

Corresponding AuthorRozmi Ismail*

Pusat Kajian Psikologi dan Kesejahteraan Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan,

Universiti Kebangsaan Malaysia

ABSTRAK

Pelbagai usaha telah dilaksanakan bagi bekas penagih menjalani hidup yang lebih baik selepas keluar dari pusat pemulihan namun masih ramai bekas penagih dadah yang kembali menggunakan dadah semula (relaps) sebaik keluar dari pusat pemulihan. Antara salah satu punca berlakunya relaps dalam kalangan bekas penagih dadah adalah kegagalan mereka untuk mendapatkan pekerjaan. Justeru itu kajian ini bertujuan untuk melihat sejauhmana persepsi majikan terhadap kebolehgajian bekas penagih. Kajian ini berbentuk kuantitatif dan kualitatif yang melibatkan seramai 56 orang majikan yang terdiri daripada 24 majikan yang pernah mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja dan 32 majikan yang tidak pernah mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja dari sektor hospitaliti, agrikultur, perkhidmatan, perkilangan dan teknikal. Keputusan kajian menunjukkan bahawa majikan mempunyai persepsi yang sederhana terhadap bekas penagih dari segi kemahiran asas, komunikasi dan interpersonal, membuat keputusan dan penyelesaian masalah, kerja berkumpulan, etika dan nilai. Seterusnya majikan memilih ciri-ciri tertentu dalam memilih bekas penagih untuk dijadikan pekerja mereka. Data kualitatif pula menunjukkan bahawa walaupun majikan bimbang untuk mengambil bekas penagih namun mereka masih bersedia dan merasakan bahawa bekas penagih patut diberi peluang kedua bagi menjalani kehidupan yang lebih baik. Kesimpulannya kajian ini dapat membantu pihak tertentu untuk menyediakan latihan yang diperlukan oleh majikan semasa penagih berada di


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

2

pusat pemulihan. Selain itu pihak majikan juga perlu diberi taklimat yang jelas dan berkala tentang keupayaan dan kesediaan bekas penagih untuk berkhidmat dalam sektor pekerjaan di syarikat mereka.

Kata Kunci: Persepsi Majikan, Penerimaan, Kebolehgajian, Peluang pekerjaan, Bekas klien AADK

ABSTRACT

Various efforts have been made for ex- drug user live a better life after release from rehab centres but still many of them who return to using drugs again (relapse). One of the cause of relapse among them is the difficulty to get job. Thus, this study is aimed to explore the perception of employers towards ex-drug useremployability. This study employed both quantitative and qualitativemethod, involved 56 employers which consists of 24 employers who had experienced taken the ex-drug user as workers and 32 employers who have never experience. The employers involved in this study were coming from various sectors such as hospitality, agriculture, services, manufacturing and technical. The results showed that the perception of employers towards ex-drug user competency skills (such as communication and interpersonal skills, decision making and problem solving, teamwork, ethics and values) at amoderate level. For the employer they prefer to take ex-drug addicts if certain characteristics is met. Qualitative data showed that generally employers were less preferred to take ex-addicts but they were agreed that they should be given a second chance to live in a better life. The findings of this study implies that the relevant parties should provide better vocational training or skill as required by the employers. In addition, employers also need to be informed and advised to accept this group of ex-AADK client to serve in their companies.

Keyword: Employer Perception, Acceptance, Employability, Job Opportunities, ex-AADK client


3

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

pusat pemulihan. Selain itu pihak majikan juga perlu diberi taklimat yang jelas dan berkala tentang keupayaan dan kesediaan bekas penagih untuk berkhidmat dalam sektor pekerjaan di syarikat mereka.

Kata Kunci: Persepsi Majikan, Penerimaan, Kebolehgajian, Peluang pekerjaan, Bekas klien AADK

ABSTRACT

Various efforts have been made for ex- drug user live a better life after release from rehab centres but still many of them who return to using drugs again (relapse). One of the cause of relapse among them is the difficulty to get job. Thus, this study is aimed to explore the perception of employers towards ex-drug useremployability. This study employed both quantitative and qualitativemethod, involved 56 employers which consists of 24 employers who had experienced taken the ex-drug user as workers and 32 employers who have never experience. The employers involved in this study were coming from various sectors such as hospitality, agriculture, services, manufacturing and technical. The results showed that the perception of employers towards ex-drug user competency skills (such as communication and interpersonal skills, decision making and problem solving, teamwork, ethics and values) at amoderate level. For the employer they prefer to take ex-drug addicts if certain characteristics is met. Qualitative data showed that generally employers were less preferred to take ex-addicts but they were agreed that they should be given a second chance to live in a better life. The findings of this study implies that the relevant parties should provide better vocational training or skill as required by the employers. In addition, employers also need to be informed and advised to accept this group of ex-AADK client to serve in their companies.

Keyword: Employer Perception, Acceptance, Employability, Job Opportunities, ex-AADK client

PENGENALAN

Berdasarkan rekod statistik yang diperoleh daripada Agensi Antidadah Kebangsaan pada tahun 2015, terdapat seramai 6,379 penagih berulang dan 20,289 penagih yang baru dikesan, menunjukkan berlakunya peningkatan dalam tempoh lima tahun, sejak 2010, meskipun terdapat penurunan pada tahun 2014. Terdapat banyak faktor atau punca berlakunya relaps dalam kalangan bekas penagih dadah, termasuklah kurang motivasi dan tidak berdaya, persekitaran yang berisiko tinggi, kurangnya sokongan sosial dan tahap pendidikan yang rendah (Jason dan rakan-rakan (2001).

Kebolehgajian dalam kalangan bekas penagih dadah merupakan antara isu yang mendorong golongan ini mengalami pelbagai masalah dalam mendapat pekerjaan. Antaranya adalah disebabkan oleh kurangnya pendidikan dan kemahiran, masalah kesihatan, sosial dan stigma masyarakat (Sutton et al. 2004), kurangnya kelayakan dan skil, kurang pengalaman kerja (Richards and Morrison, 2001), wujud jurang kerja yang terlalu lama, tidak mempunyai pekerjaan dan dibuang kerja, disamping mempunyai rekod yang tidak baik seperti tidak boleh dipercayai (Kemp and Neale, 2005); rekod ketidakjujuran dan kurangnya komitmen dalam pekerjaan (Klee et al., 2002). Keadaan ini boleh membawa kepada kegagalan mendapatkan pekerjaan yang stabil dan seterusnya mendorong kepada penagihan semula atau relaps. Menurut Mc. Coy dan Lai (1997) apabila mereka tidak memperoleh pekerjaan akibat kurang diterima oleh para majikan untuk bekerja di dalam organisasi mereka. Malah kebanyakan majikan merasakan bekas penagih dadah tidak mempunyai kemahiran yang sesuai dan kurang kompeten untuk diambil bekerja. Keadaan ini mungkin turut berlaku di dalam konteks Malaysia. Tambahan pula stigma masyarakat yang begitu menebal terhadap individu yang terbabit dalam penyalahgunaan bahan berbanding dengan masalah kesihatan lain (Rao et al 2009, Ronzani et al. 2009, Room et al. 2005, Corrigan et al. 2005). Stigma negatif masyarakat yang memandang buruk penagih dadah sebagai jahat, pencuri, kotor, merbahaya dan sebagainya turut berkekalan sehingga hari ini (Llyod, 2010). Ini akan memburukkan lagi persepsi majikan untuk mengambil bekas penagih bekerja di dalam syarikat mereka. Di samping itu sikap dan polisi syarikat yang kurang mesra kepada bekas penagih antara lain menyumbang kepada sukarnya mereka ini memperoleh pekerjaan (Fauziah et al., 2010, Mahmood, 2006). Menyedari hakikat itu, Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) telah mengambil inisiatif untuk mewujudkan program-program yang bukan sahaja dapat membantu golongan ini dari segi kepulihan, malah untuk mendapatkan pekerjaan setelah keluar dari pusat pemulihan kelak. AADK telah melaksanakan pelbagai program pencegahan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

4

untuk membantu golongan penagih dadah. Antara usaha-usaha yang giat dijalankan ialah rawatan dan pemulihan dadah terbuka, pendidikan pencegahan, kesedaran awam, kesukarelaan oleh Skuad AADK, penguatkuasaan serta membuka peluang pekerjaan kepada bekas penagih dadah dengan kerjasama organisasi bukan kerajaan (NGO). Bagi meningkatkan kompetensi dalam kalangan bekas penagih dadah¸ terdapat juga pusat pemulihan yang menyediakan mereka dengan kemahiran-kemahiran tertentu, seperti Pusat Vokasional Pulih dan Rawat (Cure and Care Vocational Centres, CCVC), supaya mereka dapat kembali berkhidmat kepada masyarakat dengan mendapatkan pekerjaan di organisasi-organisasi tertentu. Setakat ini hanya terdapat satu CCVC yang ditubuhkan, iaitu di Sepang. Antara perkhidmatan yang disediakan oleh CCVC termasuklah Latihan Kemahiran Vokasional yang menpunyai 15 sektor secara keseluruhan, Industrial Apprentice dan Hub Vokasional.

Pelbagai usaha telah dilaksanakan, masih ramai bekas penagih dadah yang kembali menggunakan dadah semula (relaps) sebaik keluar dari pusat pemulihan. Antara salah satu punca berlakunya relaps dalam kalangan bekas penagih dadah adalah kegagalan mereka untuk mendapatkan pekerjaan, seperti yang dinyatakan oleh Mc Coy dan Lai (1997) dan ditambah dengan masalah kewangan, menyebabkan mereka kembali semula kepada penggunaan dadah.” Hal ini diliihat sebagai satu paradoks, kerana AADK telah giat berusaha memberikan latihan vokasional kepada golongan bekas penagih dadah, dengan harapan mereka dapat menempatkan diri dalam organisasi-organisasi tertentu sebaik tamat tempoh pemulihan, namun kebanyakan majikan masih sukar untuk menerima bekas penagih dadah bekerja dalam organisasi mereka.

Meskipun kajian-kajian lepas membincangkan mengenai faktor yang menghalang penagih mendapatkan pekerjaan, kesan tidak memperoleh pekerjaan kepada bekas penagih dadah, serta persepsi bekas penagih sendiri terhadap kebolehgajian mereka dalam mendapatkan pekerjaan, namun tidak banyak kajian yang menekankan kebolehgajian bekas penagih dadah, dari perspektif majikan. Dalam erti kata lain, terdapat ‘ruang’ serta kekurangan sumber yang boleh dirujuk berkaitan kebolehgajian dari perspektif majikan. Maka, kefahaman berkaitan aspek ini juga sukar untuk diperolehi dan realiti serta hakikat sebenar tidak dapat ditonjolkan. Melalui kajian ini, pengkaji berharap dapat mengetahui dengan lebih lanjut mengenai persepsi serta penerimaan majikan sendiri, terhadap bekas penagih dadah, dalam konteks Malaysia.


5

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

untuk membantu golongan penagih dadah. Antara usaha-usaha yang giat dijalankan ialah rawatan dan pemulihan dadah terbuka, pendidikan pencegahan, kesedaran awam, kesukarelaan oleh Skuad AADK, penguatkuasaan serta membuka peluang pekerjaan kepada bekas penagih dadah dengan kerjasama organisasi bukan kerajaan (NGO). Bagi meningkatkan kompetensi dalam kalangan bekas penagih dadah¸ terdapat juga pusat pemulihan yang menyediakan mereka dengan kemahiran-kemahiran tertentu, seperti Pusat Vokasional Pulih dan Rawat (Cure and Care Vocational Centres, CCVC), supaya mereka dapat kembali berkhidmat kepada masyarakat dengan mendapatkan pekerjaan di organisasi-organisasi tertentu. Setakat ini hanya terdapat satu CCVC yang ditubuhkan, iaitu di Sepang. Antara perkhidmatan yang disediakan oleh CCVC termasuklah Latihan Kemahiran Vokasional yang menpunyai 15 sektor secara keseluruhan, Industrial Apprentice dan Hub Vokasional.

Pelbagai usaha telah dilaksanakan, masih ramai bekas penagih dadah yang kembali menggunakan dadah semula (relaps) sebaik keluar dari pusat pemulihan. Antara salah satu punca berlakunya relaps dalam kalangan bekas penagih dadah adalah kegagalan mereka untuk mendapatkan pekerjaan, seperti yang dinyatakan oleh Mc Coy dan Lai (1997) dan ditambah dengan masalah kewangan, menyebabkan mereka kembali semula kepada penggunaan dadah.” Hal ini diliihat sebagai satu paradoks, kerana AADK telah giat berusaha memberikan latihan vokasional kepada golongan bekas penagih dadah, dengan harapan mereka dapat menempatkan diri dalam organisasi-organisasi tertentu sebaik tamat tempoh pemulihan, namun kebanyakan majikan masih sukar untuk menerima bekas penagih dadah bekerja dalam organisasi mereka.

Meskipun kajian-kajian lepas membincangkan mengenai faktor yang menghalang penagih mendapatkan pekerjaan, kesan tidak memperoleh pekerjaan kepada bekas penagih dadah, serta persepsi bekas penagih sendiri terhadap kebolehgajian mereka dalam mendapatkan pekerjaan, namun tidak banyak kajian yang menekankan kebolehgajian bekas penagih dadah, dari perspektif majikan. Dalam erti kata lain, terdapat ‘ruang’ serta kekurangan sumber yang boleh dirujuk berkaitan kebolehgajian dari perspektif majikan. Maka, kefahaman berkaitan aspek ini juga sukar untuk diperolehi dan realiti serta hakikat sebenar tidak dapat ditonjolkan. Melalui kajian ini, pengkaji berharap dapat mengetahui dengan lebih lanjut mengenai persepsi serta penerimaan majikan sendiri, terhadap bekas penagih dadah, dalam konteks Malaysia.

METOD KAJIAN

Rekabentuk kajian

Kajian ini berbentuk mix-method yang melibatkan kajian berbentuk kuantitatif dan kualitatif. Bagi metod kualitatif, data diperoleh dengan menjalankan perbincangan kelompok terfokus serta temu bual face-to-face. Melalui perbincangan daripada kelompok berfokus, pengkaji dapat meneroka jawapan responden dengan lebih mendalam, serta mendapat penghuraian/penerangan yang lebih jelas berkaitan jawapan yang diberikan. Tiga sesi perbincangan dijalankan pada tarikh yang berlainan, dan setiap sesi merangkumi 6-8 orang responden sahaja, bagi memastikan setiap responden berpeluang memberikan penjelasan berkaitan jawapan-jawapan yang diberikan. Skop perbincangan merangkumi persepsi, jangkaan majkan terhadap bekas penagih dadah serta kesediaan mereka menerima bekas penagih dadah sebagai pekerja. Soalan diberikan secara berstruktur dan terbuka.

Sampel kajian

Kaedah persampelan yang digunakan dalam kajian ini ialah persampelan bukan kebarangkalian (non-probability sampling), di mana pengkaji menggunakan jenis persampelan mudah (convenience sampling). Seramai 56 orang majikan yang terdiri 24 majikan yang pernah mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja dan 32 majikan yang tidak pernah mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja. Majikan terdiri daripada 5 sektor iaitu hospitaliti, agrikultur, perkhidmatan, perkilangan dan teknikal.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

6

Alat ujian

Bagi pengumpulan data kualitatif, terdapat 3 soalan utama yang dikemukakan kepada responden iaitu i) bagaimana anda sebagai majikan melihat bekas penagih dadah, ii) mengapa anda harus mengambil/tidak mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, dan iii) jika anda diminta untuk mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, apakah ciri-ciri yang anda cari?

Bagi pendekatan kuantitatif, instrumen yang digunakan diadaptasi berdasarkan dimensi dalam data kualitatif serta Kajian Pasaran Kerja Graduan (Ishak dan rakan-rakan 2009). Soal selidik yang diedarkan kepada responden terbahagi kepada 2 bahagian iaitu; i) pandangan dan tanggapan majikan terhadap bekas penagih dadah (16 item) yang merangkumi subskala kemahiran komunikasi, membuat keputusan, kerja berkumpulan, etika dan nilai, ii) ciri-ciri pekerja (bekas penagih dadah) yang diperlukan oleh organisasi (16 item). Setiap soalan memerlukan responden untuk memilih antara skala 1 hingga 10. Kesemua dimensi di dalam alat ujian ini mempunyai nilai reliabiliti yang tinggi. Reliabiliti bagi dimensi pandangan terhadap kemahiran asas ialah 0.98, komunikasi dan interpersonal (0.911), Membuat keputusan dan penyelesaian masalah (0.949), kerja berkumpulan (0.948) dan etika dan nilai (0.930).

Analisis data

Data kualitatif yang diperoleh dianalisis dengan menggunakan perisian IBM SPSS 23.0. Seterusnya bagi data kualitatif transkrip perbincangan dianalisis dan diklusterkan mengikut tema untuk dipaparkan sebagai hasil kajian.


7

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Alat ujian

Bagi pengumpulan data kualitatif, terdapat 3 soalan utama yang dikemukakan kepada responden iaitu i) bagaimana anda sebagai majikan melihat bekas penagih dadah, ii) mengapa anda harus mengambil/tidak mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, dan iii) jika anda diminta untuk mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, apakah ciri-ciri yang anda cari?

Bagi pendekatan kuantitatif, instrumen yang digunakan diadaptasi berdasarkan dimensi dalam data kualitatif serta Kajian Pasaran Kerja Graduan (Ishak dan rakan-rakan 2009). Soal selidik yang diedarkan kepada responden terbahagi kepada 2 bahagian iaitu; i) pandangan dan tanggapan majikan terhadap bekas penagih dadah (16 item) yang merangkumi subskala kemahiran komunikasi, membuat keputusan, kerja berkumpulan, etika dan nilai, ii) ciri-ciri pekerja (bekas penagih dadah) yang diperlukan oleh organisasi (16 item). Setiap soalan memerlukan responden untuk memilih antara skala 1 hingga 10. Kesemua dimensi di dalam alat ujian ini mempunyai nilai reliabiliti yang tinggi. Reliabiliti bagi dimensi pandangan terhadap kemahiran asas ialah 0.98, komunikasi dan interpersonal (0.911), Membuat keputusan dan penyelesaian masalah (0.949), kerja berkumpulan (0.948) dan etika dan nilai (0.930).

Analisis data

Data kualitatif yang diperoleh dianalisis dengan menggunakan perisian IBM SPSS 23.0. Seterusnya bagi data kualitatif transkrip perbincangan dianalisis dan diklusterkan mengikut tema untuk dipaparkan sebagai hasil kajian.

Keputusan Kajian

Jadual 1. Profil demografi majikan

Bangsa Bilangan PeratusMelayu 46 82.1Cina 7 12.5India 1 1.8Lain-lain 2 3.6

JantinaLelaki 41 73.2Perempuan 15 26.8

Bahasa utama syarikatMelayu 40 71.4Inggeris 6 10.7Lebih daripada 1 10 17.9

Sektor organisasiAgrikultur 3 5.4Hospitaliti 5 8.9Perkhidmatan 41 73.2Perkilangan 3 5.4Teknikal 4 7.1

Pernah mengambil penagih atau tidakYa 24 42.9Tidak 32 57.1

Data demografi bagi jadual 1 menunjukkan bahawa majoriti majikan yang terlibat dalam kajian ini terdiri daripada bangsa Melayu (82.1%) dan dalam kalangan lelaki (73.2%). Seterusnya hampir 71.4% menggunakan Bahasa Melayu sebagai bahasa utama di syarikat mereka. Lima sektor utama yang terlibat dalam kajian ini ialah sektor pertanian, hospitaliti, perkhidmatan, perkilangan dan teknikal. Namun begitu majoriti majikan yang hadir adalah dari sektor perkhidmatan. Sebanyak 42.9% adalah terdiri daripada majikanyang pernah mengambil bekas penagih sebagai pekerja mereka manakala sebanyak 57.1% majikan yang tidak pernah mengambil bekas penagih.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

8

Jadual 2. Pandangan dan tanggapan majikan terhadap bekas penagih dadah (keupayaan/kebolehan asas)

Dimensi TahapRendah (bil /%)

Sederhana (bil /%)

Tinggi(bil /%)

Pandangan tentang kebolehan asas

6 (10.7%) 37 (66.1%) 13 (23.2%)

Kemahiran komunikasi

5(8.9%) 35 (62.5%) 16 (28.6%)

Kemahiran membuat keputusan

13 (23.2%) 36 (64.3%) 7 (12.5%)

Kerja berkumpulan

7 (12.5%) 34 (60.7%) 15(26.8%)

Etika dan Nilai 11 (19.6%) 31 (55.4%) 14 (25%)

Secara keseluruhan, majoriti majikan mempunyai pandangan yang sederhana terhadap bekas klien AADK dari segi kebolehan asas (66.1%), komunikasi dan interpersonal (62.5), membuat keputusan dan penyelesaian masalah (64.3%), kerja berkumpulan (50.7%), etika dan nilai (55.4%). Namun begitu masih ada majikan yang mempunyai persepsi yang tinggi atau baik terhadap bekas AADK. Sebahagian kecil daripada majikan mempunyai persepsi yang rendah terhadap bekas klien terutamanya dalam aspek kemahiran membuat keputusan dan etika dan nilai.


9

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 2. Pandangan dan tanggapan majikan terhadap bekas penagih dadah (keupayaan/kebolehan asas)

Dimensi TahapRendah (bil /%)

Sederhana (bil /%)

Tinggi(bil /%)

Pandangan tentang kebolehan asas

6 (10.7%) 37 (66.1%) 13 (23.2%)

Kemahiran komunikasi

5(8.9%) 35 (62.5%) 16 (28.6%)

Kemahiran membuat keputusan

13 (23.2%) 36 (64.3%) 7 (12.5%)

Kerja berkumpulan

7 (12.5%) 34 (60.7%) 15(26.8%)

Etika dan Nilai 11 (19.6%) 31 (55.4%) 14 (25%)

Secara keseluruhan, majoriti majikan mempunyai pandangan yang sederhana terhadap bekas klien AADK dari segi kebolehan asas (66.1%), komunikasi dan interpersonal (62.5), membuat keputusan dan penyelesaian masalah (64.3%), kerja berkumpulan (50.7%), etika dan nilai (55.4%). Namun begitu masih ada majikan yang mempunyai persepsi yang tinggi atau baik terhadap bekas AADK. Sebahagian kecil daripada majikan mempunyai persepsi yang rendah terhadap bekas klien terutamanya dalam aspek kemahiran membuat keputusan dan etika dan nilai.

Jadual 3. Ciri pekerja yang diperlukan

Ciri-ciri pekerja yang diperlukan Min Sisihan Piawai

1) Kelulusan akademik 5.61 2.29

2) Kemahiran Komunikasi 7.50 1.70

3) Kemahiran menulis 7.00 2.01

4) Keperibadian 7.98 1.74

5) Kepimpinan 6.88 2.24

6) Penampilan 7.64 2.00

7) Prestasi ujian 7.13 2.31

8) Prestasi temuduga 7.20 1.81

9) Pengetahuan am berkaitan kerja 7.21 2.00

10) Pengalaman kerja 6.41 2.25

11) Keyakinan diri 8.00 1.92

12) Kebolehan bekerja berdikari 7.91 1.86

13) Bertutur (BM) 8.00 1.83

14) Menulis (BM) 6.91 2.24

15) Bertutur (BI) 4.82 2.54

16) Menulis (BI) 4.50 2.43

Berdasarkan pada min dalam jadual menunjukkan ciri-ciri pekerja yang diperlukan oleh organisasi. Mengikut turutan keutamaan majikan paling memerlukan pekerja yang mempunyai keyakinan diri yang tinggi, diikuti dengan klien yang mampu bertutur dalam Bahasa melayu dengan baik, mempunyai keperibadian dan sahsiah diri tinggi, kebolehan bekerja secara berdikari, mejaga penampilan diri, mempunyai kemahiran berkomunikasi, mempunyai pengetahuan am berkaitan kerja, prestasi yang baik semasa temu duga, prestasi ujian yang diadakan (jika ada), kemahiran menulis dalam Bahasa Malaysia, ada kepimpinan, mempunyai pengalaman bekerja, ada


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

10

kelulusan akademik, mampu bertutur dalam Bahasa Inggeris dan akhir sekali klien mampu menulis dalam Bahasa Inggeris.

Jadual 4. Ringkasan tema-tema utama berdasarkan soalan:

Bil. Soalan Tema1 Bagaimana anda sebagai

majikan melihat bekas penagih dadah?

1. Perlu memberi peluang kedua/membantu bekas penagih

2. Tersilap langkah/terpengaruh

3. Majikan kurang yakin terhadap mereka

2 Mengapa anda harus mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja?


2. Menjimatkan kos pengambilan warga asing

3. Bekas penagih adalah berkemahiran/berbakat

3 Mengapa anda tidak harus mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja?

1. Mempengaruhi pekerja lain

2. Cenderung relaps3. Memberi kesan buruk

kepada syarikat

4 Jika anda diminta untuk mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, apakah ciri-ciri yang anda cari?

1. Minat/komitmen2. Sihat3. Berdisiplin4. Rajin5. Ingin berubah

5 Berapa lamakah pekerja (bekas penagih dadah boleh kekal dalam satu-satu pekerjaan?

1. 6 tahun2. 1 tahun


11

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

kelulusan akademik, mampu bertutur dalam Bahasa Inggeris dan akhir sekali klien mampu menulis dalam Bahasa Inggeris.

Jadual 4. Ringkasan tema-tema utama berdasarkan soalan:

Bil. Soalan Tema1 Bagaimana anda sebagai

majikan melihat bekas penagih dadah?


2. Tersilap langkah/terpengaruh

3. Majikan kurang yakin terhadap mereka

2 Mengapa anda harus mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja?


2. Menjimatkan kos pengambilan warga asing

3. Bekas penagih adalah berkemahiran/berbakat

3 Mengapa anda tidak harus mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja?

1. Mempengaruhi pekerja lain

2. Cenderung relaps3. Memberi kesan buruk

kepada syarikat

4 Jika anda diminta untuk mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, apakah ciri-ciri yang anda cari?

1. Minat/komitmen2. Sihat3. Berdisiplin4. Rajin5. Ingin berubah

5 Berapa lamakah pekerja (bekas penagih dadah boleh kekal dalam satu-satu pekerjaan?

1. 6 tahun2. 1 tahun

6 Apakah sebab mereka berhenti/diberhentikan?

1. Cenderung relaps2. Masalah gaji

Kajian berbentuk kualitatif telah dijalankan bagi melihat sejauh mana persepsi majikan terhadap bekas klien. Terdapat lima soalan utama ditanya kepada majikan iaitu; Bagaimana anda melihat bekas penagih dadah? Mengapa harus mengambil bekas penagih sebagai pekerja? Mengapa tidak harus mengambil bekas penagih sebagai pekerja? Ciri-ciri apakah yang dicari oleh majikan? dan sebab-sebab mereka berhenti/diberhentikan. Berdasarkan kepada soalan yang dikemukakan itu, keputusan kajian dengan menggunakan kaedah tematik telah digunakan bagi melihat tema yang terhasil. Secara ringkas antara tema penting yang terhasil adalah seperti Jadual 4 di atas.

PERBINCANGAN

Berdasarkan kepada keputusan kajian didapati bahawa secara keseluruhan, majoriti majikan mempunyai pandangan yang sederhana terhadap bekas klien AADK dari segi kebolehan tertentu berkaitan pekerjaan. Kebolehan sederhana adalah dalam aspek asas komunikasi dan interpersonal, membuat keputusan dan penyelesaian masalah, kerja berkumpulan serta etika dan nilai. Ini bermakna walaupun kebanyakan majikan tidak mempunyai persepsi yang positif terhadap bekas klien AADK, namun sebahagian besar daripada majikan masih mempunyai pandangan yang sederhana positif terhadap kebolehan asas mereka. Ini menunjukkan bahawa sekiranya majikan diberikan klien yang telah diberikan kemahiran tertentu semasa berada di pusat latihan maka persepsi mereka terhadap keupayaan klien untuk bekerja mungkin akan bertambah baik. Selain itu penerangan dan pencerahan tentang kelebihan dan kemahiran yang ada pada bekas klien oleh pihak AADK akan mampu mengubah tanggapan yang kurang baik terhadap keupayaan klien untuk bekerja di dalam sektor mereka.

Kajian ini juga bertujuan mendapatkan response majikan terhadap apakah ciri-ciri yang mereka kehendaki dari seseorang individu yang memohon pekerjaan. Dapatan kajian ini menunjukkan bahawa terdapat ciri-ciri tertentu yang diperlukan oleh majikan. Terdapat lima kriteria yang dirasakan amat penting yang perlu ada pada bekas klien iaitu; pertama, pekerja yang mempunyai keyakinan diri yang tinggi; kedua, bebolehan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

12

bertutur dalam Bahasa Melayu dengan baik; ketiga, mempunyai keperibadian dan sahsiah diri tinggi; keempat, kebolehan bekerja secara berdikari, dan kelima menjaga penampilan diri.

Dapatan kajian ini dapat menyokong kajian sebelumnya seperti dapatan kajian Richards dan Morrison (2001) yang menemui bahawa sudut pandangan majikan mereka melihat bekas penagih dadah dengan beberapa karakteristik sehingga membuatkan mereka kurang mampu untuk bersaing dengan individu lain dalam pasaran kerja iaitu kurang kemahiran formal dan kelayakan, serta tiada pengalaman kerja atau mempunyai pengalaman kerja yang terhad. Kriteria yang diperlukan oleh majikan kadang-kala sukar untuk diperolehi kerana sesetengah penagih tidak mampu untuk memenuhi kehendak majikan disebabkan oleh bekas penagih kurang mendapat pendedahan dengan pekerjaan yang ditawarkan oleh sektor tertentu. Seterusnya walaupun ada bekas klien yang mempunyai kemahiran tertentu tetapi kebanyakan majikan tidak mahu mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, kerana mereka merasakan bahawa bekas penagih dadah adalah golongan yang sukar untuk dipercayai (Holzer et. al 2013). Manakala Fauziah dan rakan-rakan (2011) mendapati 73.8% responden sedar majikan akan memberhentikan mereka daripada bekerja sekiranya didapati terlibat dengan dadah.

Walau bagaimanapun tidak semua majikan mempunyai persepsi yang negatif terhadap bekas penagih kerana terdapat majikan yang masih mahu memberi peluang kedua mereka. Ini dapat dilihat daripada persepsi majikan yang terlibat dalam kajian ini di mana kebanyakan mereka bersedia memberi peluang kedua kepada bekas penagih namun dalam masa yang sama kebimbangan mereka terhadap klien juga tetap ada. Majikan risau sekiranya bekas klien akan mempengaruhi pekerja lain, cenderung untuk relaps dan mungkin juga boleh memberi kesan buruk kepada syarikat. Kerisauan majikan ini adalah ada asasnya kerana jika dilihat data dari data AADK pada tahun 2015, terdapat seramai 6,379 penagih berulang. Apabila mereka relaps biasanya mereka diberhentikan atau berhenti ataupun mereka akan relaps selepas diberhentikan kerana faktor lain seperti sikap dan tahap kepercayaan majikan selepas mengetahui status sebenar mereka. Oleh itu apabila diberhentikan dan tiada memperoleh pekerjaan akan mendorong bekas penagih dadah untuk relaps (Mc Coy dan Lai 1997). Hal ini turut disokong oleh CNN Money (26 November 2013), yang menyatakan bahawa semasa berlakunya peningkatan yang besar dalam pengangguran, bilangan pengguna dadah boleh meningkat secara dramatik. Isu ini seolah-olah menjadi satu kitaran yang tiada titik penghujungnya, memandangkan hal ini melibatkan stigma masyarakat dan majikan.


13

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

bertutur dalam Bahasa Melayu dengan baik; ketiga, mempunyai keperibadian dan sahsiah diri tinggi; keempat, kebolehan bekerja secara berdikari, dan kelima menjaga penampilan diri.

Dapatan kajian ini dapat menyokong kajian sebelumnya seperti dapatan kajian Richards dan Morrison (2001) yang menemui bahawa sudut pandangan majikan mereka melihat bekas penagih dadah dengan beberapa karakteristik sehingga membuatkan mereka kurang mampu untuk bersaing dengan individu lain dalam pasaran kerja iaitu kurang kemahiran formal dan kelayakan, serta tiada pengalaman kerja atau mempunyai pengalaman kerja yang terhad. Kriteria yang diperlukan oleh majikan kadang-kala sukar untuk diperolehi kerana sesetengah penagih tidak mampu untuk memenuhi kehendak majikan disebabkan oleh bekas penagih kurang mendapat pendedahan dengan pekerjaan yang ditawarkan oleh sektor tertentu. Seterusnya walaupun ada bekas klien yang mempunyai kemahiran tertentu tetapi kebanyakan majikan tidak mahu mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja, kerana mereka merasakan bahawa bekas penagih dadah adalah golongan yang sukar untuk dipercayai (Holzer et. al 2013). Manakala Fauziah dan rakan-rakan (2011) mendapati 73.8% responden sedar majikan akan memberhentikan mereka daripada bekerja sekiranya didapati terlibat dengan dadah.

Walau bagaimanapun tidak semua majikan mempunyai persepsi yang negatif terhadap bekas penagih kerana terdapat majikan yang masih mahu memberi peluang kedua mereka. Ini dapat dilihat daripada persepsi majikan yang terlibat dalam kajian ini di mana kebanyakan mereka bersedia memberi peluang kedua kepada bekas penagih namun dalam masa yang sama kebimbangan mereka terhadap klien juga tetap ada. Majikan risau sekiranya bekas klien akan mempengaruhi pekerja lain, cenderung untuk relaps dan mungkin juga boleh memberi kesan buruk kepada syarikat. Kerisauan majikan ini adalah ada asasnya kerana jika dilihat data dari data AADK pada tahun 2015, terdapat seramai 6,379 penagih berulang. Apabila mereka relaps biasanya mereka diberhentikan atau berhenti ataupun mereka akan relaps selepas diberhentikan kerana faktor lain seperti sikap dan tahap kepercayaan majikan selepas mengetahui status sebenar mereka. Oleh itu apabila diberhentikan dan tiada memperoleh pekerjaan akan mendorong bekas penagih dadah untuk relaps (Mc Coy dan Lai 1997). Hal ini turut disokong oleh CNN Money (26 November 2013), yang menyatakan bahawa semasa berlakunya peningkatan yang besar dalam pengangguran, bilangan pengguna dadah boleh meningkat secara dramatik. Isu ini seolah-olah menjadi satu kitaran yang tiada titik penghujungnya, memandangkan hal ini melibatkan stigma masyarakat dan majikan.

Meskipun golongan bekas penagih dadah telah bebas dari ketagihan dadah dan mereka telah kembali ke dalam masyarakat untuk membina kehidupan mereka dengan bekerja namun mereka masih dipandang rendah dan sering dicurigai. Sekiranya fenomena seperti ini sentiasa wujud ini akan mendorong mereka untuk kembali semula kepada gejala dadah. Walau bagaimanapun data kualitatif menunjukkan bahawa sekiranya majikan ingin mengambil bekas penagih mereka memerlukan individu yang betul-betul mempunyai minat/komitmen, sihat fizikal dan mental, berdisiplin, rajin dan ingin berubah. Pandangan majikan ini memberi implikasi dari segi dasar dan perancangan kerajaan iaitu sesuatu mesti dilakukan untuk meningkatkan kemahiran dan kebolehpasaran mereka. Misalnya pusat latihan seperti CCVC perlu dikembangkan di semua negeri dan dinaiktaraf setanding dengan kolej vokasional supaya apabila mereka keluar nanti mereka memiliki kemahiran dan ciri yang dikehendaki oleh majikan malah mereka boleh bersaing dengan orang lain yang bukan berstatus bekas penagih.

LIMITASI KAJIAN

Terdapat beberapa limitasi yang dikenalpasti dalam kajian ini iaitu; kesukaran untuk mengenalpasti organisasi/syarikat yang benar-benar mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja (selain daripada yang berdaftar), menyebabkan kurangnya majikan sebagai sampel dalam kajian ini. Bilangan bekas penagih dadah yang telah pulih dan berjaya menempatkan diri dalam sesebuah organisasi untuk tempoh yang lama juga sukar dikenalpasti, yang mana mungkin dapat membantu dalam kajian ini jika berjaya dikenalpasti.

KESIMPULAN

Kajian ini dijalankan untuk mengetahui dengan lebih lanjut mengenai persepsi dan penerimaan majikan terhadap kebolehgajian bekas penagih dadah, di samping mengenalpasti ciri-ciri atau kriteria yang diinginkan oleh majikan dalam mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja. Selain itu, kajian ini turut dapat membantu pihak-pihak yang terlibat seperti Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) serta organisasi bukan kerajaan (NGO) dalam merangka polisi yang dapat membantu bekas penagih dadah untuk mendapatkan pekerjaan. Pusat-pusat pemulihan juga dapat merangka serta menambahbaik latihan vokasional yang sedia ada, bagi membantu memenuhi keperluan syarikat-syarikat tertentu dalam mengambil bekas penagih dadah sebagai pekerja. Kajian ini juga diharap dapat memberi manfaat kepada majikan dan masyarakat secara tidak langsung, dalam mengubah persepsi negatif


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

14

terhadap bekas penagih dadah, dan memberi peluang kepada mereka untuk berubah ke arah yang lebih positif.

RUJUKAN

Agensi Antidadah Kebangsaan. 2015. Maklumat dadah 2015, Kementerian Dalam Negeri.

CNN Money 2013. http://money.cnn.com/2013/11/26/news/economy/drugs-unemployed/ date of retrieved 25 Feb 2017

Corrigan PW, Lurie BD, Goldman HH, Slopen N, Medasani K, Phelan S. (2005). How Adolescents Perceive The Stigma Of Mental Illness And Alcohol Abuse. Psychiatr Serv. 56:544–50.

Fauziah, I., Omar, M. Lukman, Z. M., Alavi, K., Sarnon, N., Nen, S. & Subhi, N. (2011). Employment Barriers against People with Drug Use Histories. Pertanika J. Soc. Sci. & Hum. 19 (S): 109 –114.

Holzer, H.J, Raphael, S, Stoll. M.A. (2006). Perceived Criminality, Criminal Background Checks, And The Racial Hiring Practices Of Employers. Journal of Law and Economics, vol. XLIX, 451-475

Jason L.A, Davis M.I, Ferrari J.R, Bishop P.D. Oxford House: A Review Of Research And Implications For Substance Abuse Recovery And Community Research. Journal Of Drug Education. 2001; 31:1–27.

Kemp, P. and Neale, J. (2005), ‘Employability And Problem Drug Users’, Critical Social Policy, 25(1), 28–46.

Klee, H., McLean, I. and Yavorsky, C. (2002), Employing Drug Users: Individual And Systemic Barriers To Rehabilitation. York: Joseph Rowntree Foundation.

Lloyd, C. (2010), Sinning And Sinned Against: The Stigmatisation Of Problem Drug Users, The UK Drug Policy Commission (UKDPC), London.

Mahmood, N. M. (2006). Policy And Tolerance Towards Substance Use And Abuse In Malaysian Organizations. International Journal On Multicultural Societies, 13(2), 41-74.

Mc Coy. C. B & Lai. S. (1997). No Pain, No Gain, Establishing The Kunming,China, Drug Rehabilitation Center. Journal Of Drug Issues. 27 (1):73-85.


15

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

terhadap bekas penagih dadah, dan memberi peluang kepada mereka untuk berubah ke arah yang lebih positif.

RUJUKAN

Agensi Antidadah Kebangsaan. 2015. Maklumat dadah 2015, Kementerian Dalam Negeri.

CNN Money 2013. http://money.cnn.com/2013/11/26/news/economy/drugs-unemployed/ date of retrieved 25 Feb 2017

Corrigan PW, Lurie BD, Goldman HH, Slopen N, Medasani K, Phelan S. (2005). How Adolescents Perceive The Stigma Of Mental Illness And Alcohol Abuse. Psychiatr Serv. 56:544–50.

Fauziah, I., Omar, M. Lukman, Z. M., Alavi, K., Sarnon, N., Nen, S. & Subhi, N. (2011). Employment Barriers against People with Drug Use Histories. Pertanika J. Soc. Sci. & Hum. 19 (S): 109 –114.

Holzer, H.J, Raphael, S, Stoll. M.A. (2006). Perceived Criminality, Criminal Background Checks, And The Racial Hiring Practices Of Employers. Journal of Law and Economics, vol. XLIX, 451-475

Jason L.A, Davis M.I, Ferrari J.R, Bishop P.D. Oxford House: A Review Of Research And Implications For Substance Abuse Recovery And Community Research. Journal Of Drug Education. 2001; 31:1–27.

Kemp, P. and Neale, J. (2005), ‘Employability And Problem Drug Users’, Critical Social Policy, 25(1), 28–46.

Klee, H., McLean, I. and Yavorsky, C. (2002), Employing Drug Users: Individual And Systemic Barriers To Rehabilitation. York: Joseph Rowntree Foundation.

Lloyd, C. (2010), Sinning And Sinned Against: The Stigmatisation Of Problem Drug Users, The UK Drug Policy Commission (UKDPC), London.

Mahmood, N. M. (2006). Policy And Tolerance Towards Substance Use And Abuse In Malaysian Organizations. International Journal On Multicultural Societies, 13(2), 41-74.

Mc Coy. C. B & Lai. S. (1997). No Pain, No Gain, Establishing The Kunming,China, Drug Rehabilitation Center. Journal Of Drug Issues. 27 (1):73-85.

Rao H, Mahadevappa H, Pillay P, Sessay M, Abraham A, Luty J. (2009). A Study Of Stigmatized Attitudes Towards People With Mental Health Problems Among Health Professionals. J Psychiatr Ment Health Nurs. 16:279–84.

Richards, N. and Morrison, A. (2001), Moving On: Education, Training And Employment For Recovering Drug Users. Edinburgh: Effective Interventions Unit/Scottish Executive.

Ronzani TM, Higgins-Biddle J, Furtado EF. (2009).Stigmatization Of Alcohol And Other Drug Users By Primary Care Providers In Southeast Brazil. Soc Sci Med. 69:1080–4.

Room R. (2005). Stigma, Social Inequality And Alcohol And Drug Use. Drug Alcohol Rev. 24:143–55.

Sutton, L., Cebulla, A., Heaver, C. and Smith, N. (2004). Drug And Alcohol Use As Barriers To Employment: A Review Of The Literature. Loughborough University,For Department For Work And Pensions.


17

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Faktor-Faktor Penyumbang Kepada Tekanan Persekitaran Sosial dalam Kalangan Orang Kena Pengawasan di Malaysia

1Fauziah Ibrahim, 1Ezarina Zakaria, 1Salina Nen, Norulhuda Sarnon &2 Siti Mariam Mursidan

1Pusat Penyelidikan Psikologi dan Kesejahteraan Manusia Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor

2Agensi Antidadah Kebangsaan, Kementerian Dalam Negeri, Jalan Maktab Perguruan Islam 43000 Kajang, Selangor

E-mail: [email protected]; [email protected]; [email protected];[email protected]; [email protected]

ABSTRAK

Tekanan persekitaran sosial yang tidak terkawal berupaya mempengaruhi seseorang individu yang masih berada dalam tempoh pemulihan untuk terjebak semula dengan tingkah laku relaps. Kajian ini disediakan bertujuan untuk (1) mengenalpasti tahap tekanan persekitaran sosial dalam kalangan orang kena pengawasan (OKP) dan (2) untuk mengenalpasti faktor-faktor yang mempengaruhi tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP di Malaysia. Kajian telah dijalankan dengan menggunakan reka bentuk tinjauan keratan-lintang secara kuantitatif. Seramai 380 orang bekas penagih dadah yang telah tamat menjalani program pemulihan di Cure and Care Rehabilitation Centre (CCRC) dan kini sedang menjalani tempoh pengawasan oleh Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) dipilih sebagai responden kajian. Data kajian dianalisis secara deskriptif dan inferensi dengan menggunakan ujian regresi pelbagai secara stepwise. Analisis kajian menunjukkan bahawa majoriti OKP yang terlibat dalam kajian ini menunjukkan tahap tekanan persekitaran sosial yang terkawal iaitu berada pada tahap rendah (48.9%) ke tahap yang sederhana (47.1%). Manakala analisis regresi yang dijalankan menunjukkan bahawa faktor keinginan semula terhadap dadah (β=.436, p<.05), konflik hubungan keluarga (β=.315, p<.05) dan gangguan emosi (β=.224, p<.05) merupakan faktor yang dikenalpasti menjadi menyumbang kepada tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Hasil kajian memberi implikasi terhadap usaha kerajaan dan pihak-pihak yang berkepentingan ke arah usaha mengurangkan kadar kecenderungan relaps dalam kalangan bekas penagih dadah yang telah menjalani rawatan dan pemulihan bagi mengekalkan kepulihan.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

18

Kata kunci: tekanan, persekitaran sosial, orang kena pengawasan, penagih dadah, relaps

PENGENALAN

Faktor persekitaran sosial memberi impak secara hubungan timbal balas terhadap proses pembentukan tingkah laku dan jati diri seseorang individu (Zakaria Stapa, and Ahmad Munawar Ismail, and Noranizah Yusuf, (2012). Menurut al-Na’imy (1994), individu yang berada dalam keadaan persekitaran yang membantu ke arah kebaikan dilihat cenderung untuk menjadi seorang yang boleh memberi manfaat kepada orang lain. Bagi seorang individu yang pernah terjebak dengan aktiviti penyalahgunaan dadah dan pernah merasai ketagihan ekoran daripada pengalaman penggunaan dadah, sudah pasti mereka memerlukan keadaan persekitaran luaran yang bebas dadah. Namun, usaha menjalani kehidupan baru untuk terus mengekalkan kepulihan dalam keadaan persekitaran luaran yang pelbagai amat mencabar diri mereka untuk terus pulih dan membebaskan diri daripada dadah. Samira, Haslinda, Nobaya dan Ali (2010) berpendapat pengaruh persekitaran sosial yang tidak terkawal boleh menyumbang kepada tekanan dalam diri seseorang individu dan boleh membawa kepada kecenderungan relaps. Kajian yang telah dilakukan oleh mereka meletakkan pengaruh kelompok rakan sebaya sebagai suatu proses yang mudah untuk mendapatkan dadah dan menyumbang kepada tekanan dalam kalangan bekas penagih. Malah kajian mereka turut mendapati bahawa faktor seperti masalah keluarga, keadaan komuniti berisiko dan sekolah juga boleh menjadi tekanan sosial yang membawa kepada relaps dalam kalangan penagih dadah. Menurut mereka, tekanan sosial akan menjadi lebih tinggi dalam kalangan bekaspenagih apabila mereka menghabiskan kebanyakan masa yang terluang dengan keadaan persekitaran yang berisiko (Samira et al 2010).

Kajian yang dijalankan oleh Bhandari, Dahal, dan Neupane (2015), pula telah membahagikan tekanan luaran kepada dua iaitu tekanan terhadap pengaruh rakan sebaya dan masalah hubungan kekeluargaan. Bhandari, Dahal dan Neupane (2015) turut mengaitkan faktor lain yang turut menyumbang kepada tekanan sosial dalam kalangan penagih yang mendorong kepada kecenderungan relaps seperti status pendidikan yang rendah serta tidak mempunyai pekerjaan. Manakala kajian yang dilakukan oleh Sau, Mukherjee, Manna dan Sanyal (2013) pula mendapati status ekonomi yang rendah serta masalah dalam hubungan dengan rakan sebaya mempunyai hubungkait dengan kecenderungan relaps. Berdasarkan hasil kajian yang dilakukan, mereka mendapati bahawa agama bukan


19

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Kata kunci: tekanan, persekitaran sosial, orang kena pengawasan, penagih dadah, relaps

PENGENALAN

Faktor persekitaran sosial memberi impak secara hubungan timbal balas terhadap proses pembentukan tingkah laku dan jati diri seseorang individu (Zakaria Stapa, and Ahmad Munawar Ismail, and Noranizah Yusuf, (2012). Menurut al-Na’imy (1994), individu yang berada dalam keadaan persekitaran yang membantu ke arah kebaikan dilihat cenderung untuk menjadi seorang yang boleh memberi manfaat kepada orang lain. Bagi seorang individu yang pernah terjebak dengan aktiviti penyalahgunaan dadah dan pernah merasai ketagihan ekoran daripada pengalaman penggunaan dadah, sudah pasti mereka memerlukan keadaan persekitaran luaran yang bebas dadah. Namun, usaha menjalani kehidupan baru untuk terus mengekalkan kepulihan dalam keadaan persekitaran luaran yang pelbagai amat mencabar diri mereka untuk terus pulih dan membebaskan diri daripada dadah. Samira, Haslinda, Nobaya dan Ali (2010) berpendapat pengaruh persekitaran sosial yang tidak terkawal boleh menyumbang kepada tekanan dalam diri seseorang individu dan boleh membawa kepada kecenderungan relaps. Kajian yang telah dilakukan oleh mereka meletakkan pengaruh kelompok rakan sebaya sebagai suatu proses yang mudah untuk mendapatkan dadah dan menyumbang kepada tekanan dalam kalangan bekas penagih. Malah kajian mereka turut mendapati bahawa faktor seperti masalah keluarga, keadaan komuniti berisiko dan sekolah juga boleh menjadi tekanan sosial yang membawa kepada relaps dalam kalangan penagih dadah. Menurut mereka, tekanan sosial akan menjadi lebih tinggi dalam kalangan bekaspenagih apabila mereka menghabiskan kebanyakan masa yang terluang dengan keadaan persekitaran yang berisiko (Samira et al 2010).

Kajian yang dijalankan oleh Bhandari, Dahal, dan Neupane (2015), pula telah membahagikan tekanan luaran kepada dua iaitu tekanan terhadap pengaruh rakan sebaya dan masalah hubungan kekeluargaan. Bhandari, Dahal dan Neupane (2015) turut mengaitkan faktor lain yang turut menyumbang kepada tekanan sosial dalam kalangan penagih yang mendorong kepada kecenderungan relaps seperti status pendidikan yang rendah serta tidak mempunyai pekerjaan. Manakala kajian yang dilakukan oleh Sau, Mukherjee, Manna dan Sanyal (2013) pula mendapati status ekonomi yang rendah serta masalah dalam hubungan dengan rakan sebaya mempunyai hubungkait dengan kecenderungan relaps. Berdasarkan hasil kajian yang dilakukan, mereka mendapati bahawa agama bukan

merupakan faktor penentu kepada seseorang bekas penagih untuk kekal bebas daripada dadah mahupun relaps (Sau et al., 2013). Selain kajian yang dijalankan oleh Sau et al. (2013), kajian yang dijalankan oleh Yuet-Wah (2005) pula mendapati bahawa persekitaran luaran yang berisiko, ahli keluarga yang tidak menyokong serta penglibatan semula dengan rakan-rakan yang masih terlibat dengan dadah merupakan faktor penyebab kepada keadaan tekanan dalam kalangan bekas penagih. Bukan itu sahaja, keupayaan untuk memperolehi dadah dengan cara yang mudah juga telah dikenalpasti menjadi faktor yang menyumbang kepada tekanan sosial dalam kalangan penagih (Yuet-Wah 2005).

Berbeza dengan kajian yang dijalankan oleh Sharma, Upadhyaya, Bansal, Nijhawan dan Sharma (2012) terhadap faktor penyumbang kepada tekanan persekitaran dalam kalangan penagih. Sharma, et al (2012) mendapati pelbagai faktor yang menyumbang kepada tekanan persekitaran sosial seperti status pendidikan dan ekonomi yang rendah, ketiadaan pekerjaan, mempunyai sejarah latarbelakang keluarga yang terlibat dengan dadah dan jenayah serta sokongan rendah daripada keluarga dan masyarakat sekeliling sebagai faktor penyumbang kepada tekanan dalam kalangan bekas penagih. Manakala Drake, Wallach dan McGovern (2005), pula mengaitkan tekanan persekitaran sosial apabila bekas penagih bertemu semula dengan rakan-rakan berisiko. Selain itu mereka juga mendapati bahawa ketiadaan perancangan aktiviti harian yang tersusun, persekitaran kejiranan yang berisiko, disiplin diri yang rendah dalam menjalani proses pemulihan dan kurangnya sokongan sosial untuk meneruskan perubahan tingkah laku bebas dadah sebagai faktor yang menyumbang kepada tekanan persekiatan sosial sehingga membawa kepada kecenderungan relaps. Kajian literatur ini memperlihatkan pelbagai faktor yang menyumbang kepada kecenderungan relaps dalam kalangan penagih. Justeru itu, kajian ini dijalankan bertujuan untuk mengenalpasti (1) tahap tekanan persekitaran sosial dalam kalangan orang kena pengawasan (OKP) dan (2) untuk mengenalpasti faktor-faktor yang mempengaruhi tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP di Malaysia. Hasil kajian dilihat berupaya membantu AADK dalam usaha untuk mengesan simptom awal terhadap kecenderungan relaps dalam kalangan klien yang telah tamat mengikuti program rawatan dan pemulihan CCRC dan seterusnya mengambil tindakan bersepadu untuk menyediakan strategi danlangkah-langkah pencegahan yang berkesan bagi menangani permasalahan relaps yang dilihat kian membimbangkan.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

20

METOD KAJIAN

Kajian ini menggunakan pendekatan metodologi berbentuk tinjauan keratan-lintang secara kuantitatif. Data kajian telah dianalisis dengan menggunakan analisis regresi pelbagai secara stepwise. Penganalisaan data telah dilakukan dengan menggunakan ‘Statistical Package for the Social Science for Windows’(SPSS for Windows). Instrumen berikut telah digunakan dalam penyelidikan:

1. Alat ujian Tekanan Persekitaran Sosial (TPS): mengandungi 10 soalan berkaitan dengan tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.840.

2. Alat ujian Gangguan Emosi (GM): mengandungi 10 soalan berkaitan gangguan emosi dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.893.

3. Alat ujian Konflik Hubungan Keluarga (KHK): mengandungi 10 soalan berkaitan dengan konflik hubungan keluarga dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.851.

4. Alat ujian Keinginan Semula Terhadap Dadah (KSTD): mengandungi 10 soalan berkaitan dengan keinginan semula terhadap dadah dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.943.

5. Alat ujian Efikasi Diri Bebas Dadah (EDBD): mengandungi 11 soalan berkaitan dengan efikasi diri bebas dadah dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.935.

Kesemua soal selidik ini dibina oleh Fauziah, et al., (2017) dengan menggunakan likert empat skala di mana pilihan-pilihannya disusun mengikut kesesuaian iaitu (1) sangat tidak setuju, (2) tidak setuju, (3) setuju dan (4) sangat setuju.


21

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

METOD KAJIAN

Kajian ini menggunakan pendekatan metodologi berbentuk tinjauan keratan-lintang secara kuantitatif. Data kajian telah dianalisis dengan menggunakan analisis regresi pelbagai secara stepwise. Penganalisaan data telah dilakukan dengan menggunakan ‘Statistical Package for the Social Science for Windows’(SPSS for Windows). Instrumen berikut telah digunakan dalam penyelidikan:

1. Alat ujian Tekanan Persekitaran Sosial (TPS): mengandungi 10 soalan berkaitan dengan tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.840.

2. Alat ujian Gangguan Emosi (GM): mengandungi 10 soalan berkaitan gangguan emosi dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.893.

3. Alat ujian Konflik Hubungan Keluarga (KHK): mengandungi 10 soalan berkaitan dengan konflik hubungan keluarga dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.851.

4. Alat ujian Keinginan Semula Terhadap Dadah (KSTD): mengandungi 10 soalan berkaitan dengan keinginan semula terhadap dadah dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.943.

5. Alat ujian Efikasi Diri Bebas Dadah (EDBD): mengandungi 11 soalan berkaitan dengan efikasi diri bebas dadah dalam kalangan OKP. Nilai kebolehpercayaan untuk skala yang digunakan dalam kajian ini adalah tinggi iaitu 0.935.

Kesemua soal selidik ini dibina oleh Fauziah, et al., (2017) dengan menggunakan likert empat skala di mana pilihan-pilihannya disusun mengikut kesesuaian iaitu (1) sangat tidak setuju, (2) tidak setuju, (3) setuju dan (4) sangat setuju.

ANALISIS REGRESI PELBAGAI

Analisis deskriptif dan inferensi digunakan dalam penyelidikan. Analisis deskriptif digunakan untuk menjawab objektif kajian yang pertama iaitu untuk mengenalpasti tahap tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Manakala analisis regresi pelbagai (multiple regression) digunakan untuk mengenal pasti perubahan dalam dua atau lebih faktor (variabel bebas) yang menyumbang kepada perubahan dalam suatu variabel bersandar (Chua, 2012). Dalam kajian ini, analisis regresi pelbagai dengan menggunakan kaedah stepwise digunakan untuk mengukur objektif kajian iaitu untuk mengenal pasti faktor utama yangmenyumbang kepada tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP di Malaysia. Menurut Diekhoff (1992), kaedah stepwise mempunyai kelebihan berbanding dengan regresi pelbagai lain kerana melalui kaedah ini, hanya variabel peramal yang signifikan akan dimasukkan ke dalam regresi.

Kelebihan yang kedua ialah regresi pelbagai stepwise dapat mengelakkan masalah multicollinearity yang wujud akibat korelasi yang kuat antara variabel-variabel peramal.

Korelasi ini tidak bermakna dan ia menyebabkan analisis menjadi kurang tepat (Diekhoff, 1992). Masalah ini dapat di atasi melalui analisis regresi pelbagai stepwise kerana variabel-variabel yang bermasalah ini tidak akan dimasuk ke dalam regresi.

POPULASI, SAMPEL DAN LOKASI KAJIAN

Dalam kajian ini, populasi kajian merujuk kepada bekas penagih dadah yang telah tamat menjalani program pemulihan di Cure and Care Rehabilitation Centre (CCRC) dan kini sedang menjalani tempoh pengawasan oleh Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK). Mereka ini dikenali sebagai orang kena pengawasan (OKP). Persampelan rawak bertujuan digunakan untuk memilih 380 OKP yang sedang mengikuti program pengawasan lanjutan AADK di Malaysia. Lokasi kajian dibahagikan kepada lima zon tertentu bagi memudahkan kerja-kerja pengurusan dan pengumpulan data dikendalikan. Pembahagian zon juga dilakukan bertujuan untuk mendapatkan jumlah sampel yang seimbang untuk mewakili zon-zon yang berlainan. Pusat Pengawasan AADK yang terlibat dalam kajian ini adalah seperti berikut:


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

22

Jadual 2: Lokasi dan Bilangan Sampel Kajian

Bil

Zon Tempat Jumlah Responden

1 Selatan AADK Johor 40

AADK N. Sembilan 40

2 Timur AADK Kelantan 40

AADK Terengganu 40

3 Tengah AADK Melaka 60

AADK Selangor 40

4 Utara AADK P.Pinang 40

AADK Kedah 40

5 Sabah/Sarawak

AADK Sarawak 40

Jumlah Sampel

380

PROSES PENGUMPULAN BORANG SOAL SELIDIK

Sebelum pengumpulan data dimulakan, pasukan penyelidik telah mendapatkan kebenaran bertulis daripada Ketua Pengarah Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) untuk menjalankan penyelidikan di cawangan AADK yang terpilih di Malaysia. Setelah kelulusan diberikan oleh pihak AADK, pengkaji kemudiannya telah menghubungi dan membuat temu janji dengan Pengarah AADK cawangan yang terlibat bagi menetapkan tarikh sebenar untuk kerja-kerja pengutipan data dilaksanakan. Pengedaran borang soal selidik kajian kemudiannya telah dijalankan secara rawak setelah mendapat kebenaran bertulis untuk menjalankan kajian daripada pihak AADK.

Sewaktu kerja-kerja pengutipan data dilakukan, penyelidik telah dibantu oleh Pegawai Pemulihan AADK untuk menjalankan kerja-kerja pengedaran dan pengutipan data. Kaunselor dan pegawai-pegawai pemulihan AADK yang terlibat terlebih dahulu diberikan penerangan dan taklimat ringkas berkaitan


23

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 2: Lokasi dan Bilangan Sampel Kajian

Bil

Zon Tempat Jumlah Responden

1 Selatan AADK Johor 40

AADK N. Sembilan 40

2 Timur AADK Kelantan 40

AADK Terengganu 40

3 Tengah AADK Melaka 60

AADK Selangor 40

4 Utara AADK P.Pinang 40

AADK Kedah 40

5 Sabah/Sarawak

AADK Sarawak 40

Jumlah Sampel

380

PROSES PENGUMPULAN BORANG SOAL SELIDIK

Sebelum pengumpulan data dimulakan, pasukan penyelidik telah mendapatkan kebenaran bertulis daripada Ketua Pengarah Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) untuk menjalankan penyelidikan di cawangan AADK yang terpilih di Malaysia. Setelah kelulusan diberikan oleh pihak AADK, pengkaji kemudiannya telah menghubungi dan membuat temu janji dengan Pengarah AADK cawangan yang terlibat bagi menetapkan tarikh sebenar untuk kerja-kerja pengutipan data dilaksanakan. Pengedaran borang soal selidik kajian kemudiannya telah dijalankan secara rawak setelah mendapat kebenaran bertulis untuk menjalankan kajian daripada pihak AADK.

Sewaktu kerja-kerja pengutipan data dilakukan, penyelidik telah dibantu oleh Pegawai Pemulihan AADK untuk menjalankan kerja-kerja pengedaran dan pengutipan data. Kaunselor dan pegawai-pegawai pemulihan AADK yang terlibat terlebih dahulu diberikan penerangan dan taklimat ringkas berkaitan

kaedah pengumpulan data oleh penyelidik. Seterusnya, Pegawai Pemulihan AADK telah mengumpulkan OKP yang sedang mengikuti program pengawasan dalam komuniti mengikut bilangan yang dikehendaki dan kemudiannya mengasingkan mereka kepada dua kumpulan seperti berikut (1) bekas penagih yang boleh membaca dan (2) bekas penagih yang tidak boleh membaca.

Tujuan pengasingan kumpulan berkenaan adalah untuk memudahkan proses bagi melengkapkan borang soal selidik dalam kalangan responden. Bagi bekas penagih yang boleh membaca mereka telah menjawab setiap soalan pada borang soal selidik yang diedarkan secara sendirian dan diawasi oleh Pegawai Pemulihan AADK dan pasukan penyelidik sendiri. Manakala bagi kumpulan bekas penagih dadah yang tidak tahu membaca, Pegawai Pemulihan AADK telah ditempatkan di dalam kumpulan mereka untuk membantu membacakan satu persatu soalan yang disediakan dengan tujuan memudahkan proses menjawab soalan. Dalam masa yang sama, pengkaji juga bertindak mengawasi responden sewaktu mereka menjawab soal selidik bagi membolehkan mereka bertanya sekiranya terdapat soalan-soalan yang masih tidak difahami. Bagi mendapatkan jumlah borang soal selidik yang tepat, pasukan penyelidik telah memeriksa setiap helaian pada borang soal selidik sewaktu pengutipan borang soal selidik dijalankan. Ia bertujuan memastikan OKP mengisi borang soal selidik dengan sempurna dan lengkap. Sekiranya terdapat mana-mana borang yang didapati tidak diisi dengan lengkap, pasukan penyelidik akan memulangkan semula kepada OKP dan memastikan mereka menjawab soalan yang tercicir dengan bantuan daripada Pegawai Pemulihan AADK.

HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Tekanan persekitaran sosial merupakan situasi atau keadaan tekanan hasil daripada keadaan persekitaran yang berupaya mencetuskan kepada kecenderungan relaps dalam kalangan OKP. Berdasarkan analisis kajian terhadap kecenderungan terhadap relaps dari aspek tekanan persekitaran sosial, secara keseluruhan hasil kajian mendapati majoriti OKP yang sedang berada dalam pengawasan AADK menunjukkan tahap tekanan persekitaran sosial pada tahap rendah (48.9 peratus) ke tahap sederhana (47.1 peratus). Hanya 3.9 peratus sahaja OKP yang mengalami tekanan persekitaran sosial yang tinggi dan perlu diberikan perhatian sewajarnya oleh pihak yang berkepentingan bagi menghindari diri mereka daripada menjadi relaps (Jadual 1).


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

24

Jadual 1: Tahap Tekanan Persekitaran Sosial Responden (n=380)

Tahap N=380 Peratus (%) Min

Rendah 189 48.9 2.08Sederhana 179 47.1Tinggi 15 3.9

JUMLAH 100

Walaupun secara keseluruhannya majoriti OKP menunjukkan tahap tekanan persekitaran sosial yang terkawal, namun terdapat dua perkara penting yang perlu diberikan perhatian oleh pihak yang berkepentingan berkaitan dengan aspek tekanan persekitaran sosial OKP. Pertama, hasil kajian menunjukkan sejumlah 50 peratus OKP yang masih menjalani program pengawasan lanjutan masih menghadapi keadaan persekitaran tempat tinggal yang terdedah dengan aktiviti penagihan dadah (item1). Manakala 49.2 peratus pula mengakui bahawa kawan yang tinggal di persekitaran tempat tinggal mereka masih memberi mereka dadah (item 8). Persekitaran yang masih terdedah dengan bahaya dadah di samping pengaruh rakan sekeliling merupakan faktor yang perlu diberikan perhatian oleh pihak yang berkepentingan untuk membantu bekas penagih yang sedang berusaha untuk pulih bebas daripada aktiviti penagihan semula dadah dan menjadi relaps.

Jadual 2: Peratus Tekanan Persekitaran Sosial Mengikut Item

Bil Pernyataan C1: TEKANAN PERSEKITARAN SOSIAL Peratus(%)/Bilangan

1. Persekitaran tempat tinggal saya terdedah dengan aktiviti penagihan dadah

17.1(65)

32.9(125)

41.8(159)

8.2(31)

2. Saya sering berpindah tempat tinggal

33.7(128)

47.6(181)

14.7(56)

3.9 (15)

3. Tempat tinggal saya tidak selamat

22.4(85)

42.6(162)

27.4(104)

7.6 (29)

4. Persekitaran kerja saya terdedah dengan dadah

31.1(118)

42.1(160)

23.2(88)

3.7(14)

5. Rakan sekerja saya adalah 27.4 40.0 27.1 5.5


25

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 1: Tahap Tekanan Persekitaran Sosial Responden (n=380)

Tahap N=380 Peratus (%) Min

Rendah 189 48.9 2.08Sederhana 179 47.1Tinggi 15 3.9

JUMLAH 100

Walaupun secara keseluruhannya majoriti OKP menunjukkan tahap tekanan persekitaran sosial yang terkawal, namun terdapat dua perkara penting yang perlu diberikan perhatian oleh pihak yang berkepentingan berkaitan dengan aspek tekanan persekitaran sosial OKP. Pertama, hasil kajian menunjukkan sejumlah 50 peratus OKP yang masih menjalani program pengawasan lanjutan masih menghadapi keadaan persekitaran tempat tinggal yang terdedah dengan aktiviti penagihan dadah (item1). Manakala 49.2 peratus pula mengakui bahawa kawan yang tinggal di persekitaran tempat tinggal mereka masih memberi mereka dadah (item 8). Persekitaran yang masih terdedah dengan bahaya dadah di samping pengaruh rakan sekeliling merupakan faktor yang perlu diberikan perhatian oleh pihak yang berkepentingan untuk membantu bekas penagih yang sedang berusaha untuk pulih bebas daripada aktiviti penagihan semula dadah dan menjadi relaps.

Jadual 2: Peratus Tekanan Persekitaran Sosial Mengikut Item

Bil Pernyataan C1: TEKANAN PERSEKITARAN SOSIAL Peratus(%)/Bilangan

1. Persekitaran tempat tinggal saya terdedah dengan aktiviti penagihan dadah

17.1(65)

32.9(125)

41.8(159)

8.2(31)

2. Saya sering berpindah tempat tinggal

33.7(128)

47.6(181)

14.7(56)

3.9 (15)

3. Tempat tinggal saya tidak selamat

22.4(85)

42.6(162)

27.4(104)

7.6 (29)

4. Persekitaran kerja saya terdedah dengan dadah

31.1(118)

42.1(160)

23.2(88)

3.7(14)

5. Rakan sekerja saya adalah 27.4 40.0 27.1 5.5

bekas penagih dadah (104) (152) (103) (21)6. Saya terpaksa melalui

laluan tempat penagihan di kawasan perumahan

26.1(99)

35.8(136)

31.3(119)

6.8 (26)

7. Kawan masih memujuk saya untuk menggunakan dadah

30.3(115)

33.2(126)

31.8(126)

4.7 (18)

8. Kawan pernah memberi saya dadah

21.6(82)

29.2(111)

43.2(164)

6.1(23)

9. Saya sering didatangi oleh pengedar/tokan

28.9(110)

45.5(173)

22.4(85)

3.2 (12)

10. Majikan membekalkan dadah supaya saya rajin bekerja

55.3(210)

34.2(130)

7.1 (27) 3.4 (13)

Berdasarkan aspek-aspek lain dalam item tekanan persekitaran sosial, kajian mendapati secara keseluruhannya OKP yang sedang dalam program pengawasan ini masih berada dalam keadaan yang terkawal. Keadaan ini ditunjukkan melalui hasil kajian yang mendapati 81.3% OKP bukan terdiri daripada mereka yang sering berpindah randah (item 2) dan mempunyai kediaman sendiri. Kebanyakkan mereka yang terlibat dalam kajian ini masih menganggap tempat tinggal mereka selamat (65 peratus -item 3), persekitaran tempat kerja yang tidak terdedah dengan bahaya dadah (65% - item4) dan mempunyai rakan sekerja yang bebas dadah (67.4%- item 5). Keputusan kajian ini menunjukkan hanya 38.1% sahaja dalam kalangan OKP yang masih terpaksa melalui laluan tempat penagihan di kawasan perumahan mereka dan menghadapi tekanan di mana rakan masih memujuk mereka untuk menggunakan dadah (36.5% – item7). Walau bagaimanapun sejumlah 74.4% OKP yang terlibat dalam kajian ini menafikan bahawa mereka sering didatangi oleh pengedar/tokan (item9) dan tidak menghadapi masalah berkaitan dengan majikan yang membekalkan mereka dadah untuk menjadikan mereka rajin bekerja (89.5 peratus –item 10).

Berdasarkan analisis terhadap faktor-faktor yang boleh menyumbang kepada tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP pula kajian mendapati tiga (3) faktor iaitu keinginan semula terhadap dadah, konflik hubungan keluarga dan gangguan emosi merupakan faktor yang dikenalpasti menjadi pengaruh terhadap kecenderungan relaps dalam kalangan OKP. Berdasarkan analisis yang dijalankan, secara signifikan, keinginan semula terhadap dadah [F (1,378) =219.678, p<.05] menyumbang


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

26

sebanyak 36.8 peratus varians (R2= .368) terhadap tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Keputusan ini menunjukkan bahawa faktor keinginan semula terhadap dadah (β=.606, p<.05) merupakan petunjuk utama yang boleh menyumbang kepada tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Kombinasi keinginan semula terhadap dadah (β=.436, p<.05) dan konflik hubungan keluarga (β=.315, p<.05) menambah sebanyak (43.8-36.8) peratus atau 7 peratus kepada varians (R2= .438) dalam variable kriterion (tekanan persekitaran sosial) [F=2,377) =146.802, p<.05). Walaubagaimanapun faktor gangguan emosi dilihat kurang menyumbang kepada perubahan dalam tekanan persekitaran sosial OKP kerana kombinasi gangguan emosi (β=.224, p<.05) dengan konflik hubungan keluarga (β=.225, p<.05) menambah sebanyak (45.7-43.8) peratus atau 1.9 kepada varians (R2= .457) dalam faktor tekanan persekitaran sosial [F=3,376) =105.678, p<.05).

Model Summary

a. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah

b. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah, Konflik Hubungan Keluarga

c. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah, Konflik Hubungan Keluarga, Gangguan Emosi

Model

R

R Squared

Adjusted R Square

Std. Error of the Estimated

Change Statistics

R Square Change

F Change

df1

df2

Sig. F Change

1 .606a .368 .366 .43294 .368 219.678 1 378 .000

2 .662b .438 .435 .40872 .070 47.122 1 377 .000

3 .676c .457 .453 .40205 .020 13.610 1 376 .000


27

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

sebanyak 36.8 peratus varians (R2= .368) terhadap tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Keputusan ini menunjukkan bahawa faktor keinginan semula terhadap dadah (β=.606, p<.05) merupakan petunjuk utama yang boleh menyumbang kepada tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP. Kombinasi keinginan semula terhadap dadah (β=.436, p<.05) dan konflik hubungan keluarga (β=.315, p<.05) menambah sebanyak (43.8-36.8) peratus atau 7 peratus kepada varians (R2= .438) dalam variable kriterion (tekanan persekitaran sosial) [F=2,377) =146.802, p<.05). Walaubagaimanapun faktor gangguan emosi dilihat kurang menyumbang kepada perubahan dalam tekanan persekitaran sosial OKP kerana kombinasi gangguan emosi (β=.224, p<.05) dengan konflik hubungan keluarga (β=.225, p<.05) menambah sebanyak (45.7-43.8) peratus atau 1.9 kepada varians (R2= .457) dalam faktor tekanan persekitaran sosial [F=3,376) =105.678, p<.05).

Model Summary

a. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah

b. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah, Konflik Hubungan Keluarga

c. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah, Konflik Hubungan Keluarga, Gangguan Emosi

Model

R

R Squared

Adjusted R Square

Std. Error of the Estimated

Change Statistics

R Square Change

F Change

df1

df2

Sig. F Change

1 .606a .368 .366 .43294 .368 219.678 1 378 .000

2 .662b .438 .435 .40872 .070 47.122 1 377 .000

3 .676c .457 .453 .40205 .020 13.610 1 376 .000

ANOVAa

Model Sum of Squares df Mean

Square F Sig.

1 Regression 41.175 1 41.175 219.678 .000b

Residual 70.850 378 .187

Total 112.025 379

2 Regression 49.047 2 24.523 146.802 .000c

Residual 62.978 377 .167

Total 112.025 379

3 Regression 51.247 3 17.082 105.678 .000d

Residual 60.778 376 .162

Total 112.025 379

a. Dependent Variable: Tekanan persekitaran sosial

b. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah

C. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah, Konflik ….Hubungan Keluarga

d. Predictors: (Constant), Keinginan Semula Terhadap Dadah, Konflik ….Hubungan Keluarga, Gangguan Emosi

e. Dependent Variable: Tekanan Persekitaran Sosial


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

28

Coefficientsa

Model

Unstandardized Coefficients

Standardized Coefficients t Sig.

B Std. Error Beta

1 (Constant)

Keinginan Semula TerhadapDadah

1.085

.479

.071

.032 .606

15.307

14.822

.000

.000

2 (Constant)


Konflik Hubungan Keluarga

.739

.345

.320

.084

.036

.047

.436

.315

8.829

9.502

6.865

.000

.000

.000

3 (Constant)

Kerinduan Terhadap Dadah


Gangguan Emosi

.658

.259

.229

.204

.085

.043

.052

.055

.327

.225

.224

7.712

6.071

4.395

3.689

.000

.000

.000

.000

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Secara rumusan, kajian mendapati tahap tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP adalah terkawal dan tidak membimbangkan. Namun, terdapat beberapa perkara yang boleh ditambahbaik bagi memastikan OKP merasa


29

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Coefficientsa

Model

Unstandardized Coefficients

Standardized Coefficients t Sig.

B Std. Error Beta

1 (Constant)


1.085

.479

.071

.032 .606

15.307

14.822

.000

.000

2 (Constant)



.739

.345

.320

.084

.036

.047

.436

.315

8.829

9.502

6.865

.000

.000

.000

3 (Constant)

Kerinduan Terhadap Dadah


Gangguan Emosi

.658

.259

.229

.204

.085

.043

.052

.055

.327

.225

.224

7.712

6.071

4.395

3.689

.000

.000

.000

.000

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Secara rumusan, kajian mendapati tahap tekanan persekitaran sosial dalam kalangan OKP adalah terkawal dan tidak membimbangkan. Namun, terdapat beberapa perkara yang boleh ditambahbaik bagi memastikan OKP merasa

selesa sewaktu dalam tempoh pemulihan dan tidak tertekan apabila berada dalam keadaan persekitaran sosial. Aspek yang perlu diberikan perhatian adalah dimana OKP yang terlibat dalam kajian ini dilihat masih menghadapi tekanan persekitaran tempat tinggal yang terdedah dengan aktiviti penagihan dan mempunyai kawan-kawan yang memberi mereka dadah. Aspek ini perlu ditangani dengan berkesan bagi mengawal kecenderungan relaps dalam kalangan mereka. Oleh itu Pegawai Pemulihan AADK yang mengendalikan program pengawasan di setiap negeri/daerah wajar memberi perhatian terhadap aspek berkenaan sewaktu menjalankan sesi pertemuan / kaunseling bersama klien. Pelan tindakan pencegahan relaps dan strategi mengurangkan permasalahan tekanan persekitaran sosial telah dibangunkan melalui hasil dapatan kajian. Pelan tindakan pencegahan relaps berkenaan mencadangkan supaya pegawai-pegawai pemulihan AADK perlu (1) mengatasi masalah keinginan semula terhadap dadah (2) menangani konflik hubungan keluarga dan (3) mengatasi gangguan emosi yang dihadapi oleh OKP. Ketiga-tiga faktor ini dikenalpasti boleh membantu menyumbang kepada pengurangan tekanan persekitaran sosial yang dihadapi oleh klien untuk membebaskan diri daripada dadah dan mengekalkan kepulihan yang berkesan.

RUJUKAN

Al-Na’imy. 1994. Kaedah dan Pengajaran Menurut Ibnu Kaldun dan Al Qabisi. Terjemahan Mohd Barzi Omar. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Bhandari S., Dahal M., & Neupane G. 2015. Factors Associated With Drug Abuse Relapse: A Study on The Clients of Rehabilitation Centers. Al Ameen J Med Sci.8(4): 293-298

Chua Yan Piaw. 2012. Asas Statistik Penyelidikan. Kuala Lumpur: Mc Graw Hill Sdn Bhd

Diekhoff, G. 1992. Statistics For The Social And Behavioral Sciences: Univariate, Bivariate, Multivariate.

Dubuque, Iowa: Wm. C. Brown.

Drake R.E., Wallach M.A., & McGovern M.P. 2005. Future Directions in Preventing Relapse to Substance Abuse Among Clients with Severe Mental Illnesses. Psychiatric Services. 56(10): 1297-1302.

Fauziah Ibrahim, Ezarina Zakaria, Salina Nen, Norulhuda Sarnon & Siti Mariam Mursidan. 2017. Kadar Kecenderungan Relaps dan Kejayaan Mengekalkan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

30

Kepulihan dalam Kalangan Penghuni yang Tamat Menjalani Rawatan dan Pemulihan di CCRC. Laporan Akhir Penyelidikan: UKM-AADK, Selangor

Sharma A.K., Upadhyaya S.K., Bansal P., Nijhawan M., & Sharma D.K. 2012. AStudy of Factor Affecting Relapse in Substance Abuse. Indian J.L.Sci. 2(1): 31-35

Samira G., Haslinda A., Nobaya A., Ali A. 2010. Enviromental Factors Influencing Relapse Behavior among Adolescent Opiate Users in Kerman (A Province in Iran). Global Journal of Human Social Science. 10(4): 71-76

Sau M., Mukherjee A., Manna N., & Sanyal S. 2013. Sociodemographic and Substance Use Correlates of Repeated Relapse Among Patients Presenting for Relapse Treatment at an Addiction Treatment Center in Kolkata, India. African Health Sciences. 13(3): 791-799

Yuet-Wah C. 2005. Between Abstinence and Relapse: The Role of ‘Pre-Relapse Abstinence’ in Drug Rehabilitation in Hong Kong. Advances in Drug Abuse Research. 5(2005): 354-372.

Zakaria Stapa, and Ahmad Munawar Ismail & Noranizah Yusuf. 2012. Faktor Persekitaran Sosial Dan Hubungannya Dengan Pembentukan Jati Diri. Jurnal Hadhari, Specia. pp. 155-172. ISSN 1985-6830


31

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Kepulihan dalam Kalangan Penghuni yang Tamat Menjalani Rawatan dan Pemulihan di CCRC. Laporan Akhir Penyelidikan: UKM-AADK, Selangor

Sharma A.K., Upadhyaya S.K., Bansal P., Nijhawan M., & Sharma D.K. 2012. AStudy of Factor Affecting Relapse in Substance Abuse. Indian J.L.Sci. 2(1): 31-35

Samira G., Haslinda A., Nobaya A., Ali A. 2010. Enviromental Factors Influencing Relapse Behavior among Adolescent Opiate Users in Kerman (A Province in Iran). Global Journal of Human Social Science. 10(4): 71-76

Sau M., Mukherjee A., Manna N., & Sanyal S. 2013. Sociodemographic and Substance Use Correlates of Repeated Relapse Among Patients Presenting for Relapse Treatment at an Addiction Treatment Center in Kolkata, India. African Health Sciences. 13(3): 791-799

Yuet-Wah C. 2005. Between Abstinence and Relapse: The Role of ‘Pre-Relapse Abstinence’ in Drug Rehabilitation in Hong Kong. Advances in Drug Abuse Research. 5(2005): 354-372.

Zakaria Stapa, and Ahmad Munawar Ismail & Noranizah Yusuf. 2012. Faktor Persekitaran Sosial Dan Hubungannya Dengan Pembentukan Jati Diri. Jurnal Hadhari, Specia. pp. 155-172. ISSN 1985-6830

Kajian Meta-Analisis Keberkesanan Program Rawatan Dan Pemulihan Di Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK)

Amin Al Haadi Bin Shafie1, Mizan Adiliah Bt Ahmad Ibrahim3, Mohamad Isa Bin Amat1, Khairunnezam Bin Mohd Noor3, Hishamuddin Bin Abdul Wahab3 Dan

Zirwatul Ahlam Bt Zamzam2

Pusat Penyelidikan Dadah Asia (ACREDA)1

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK)2

Universiti Sains Islam Malaysia (USIM)3

ABSTRAK

Matlamat kajian ini adalah untuk melihat keberkesanan kajian-kajian lepas yang berkaitan dengan rawatan dan pemulihan yang dijalankan di bawah pusat yang dikelola oleh AADK. Kajian ini melibatkan lapan kajian kuantitatif dan empat belas kajian kualitatif. Pengkaji telah mengumpulkan kajian-kajian lepas yang berada dalam simpanan AADK dan juga yang berada di beberapa Institusi Pengajian Tinggi di Malaysia. Program rawatan dan pemulihan yang dikumpulkan telah dibahagikan kepada beberapa tema iaitu rawatan dengan pendekatan keagamaan, komuniti terapeutik, Cure and Care Rehabilitation Center dan pendekatan lain-lain. Kajian berbentuk kuantitatif telah dianalisis menggunakan perisian Stata untuk mengenalpasti keberkesanan rawatan pemulihan yang dikaji oleh pengkaji-pengkaji terdahulu. Kajian kualitatif pula dikumpulkan untuk menjadi sokongan kepada hasil meta-analisis data-data daripada kajian kuantitatif. Kajian kuantitatif yang dianalisis menggunakan meta-analisis diklasifikasikan kepada dua jenis analisis iaitu analisis selanjar dan analisis binari. Tahap keberkesanan rawatan bagi setiap kajian diukur daripada penganggaran effect size (ES) dengan menggunakan Cohen’s d bagi analisis selanjar dan nilai RR bagi analisis binari. Analisis binari pada keseluruhannya menunjukkan data-data tahap heterogeneous yang tinggi, manakala analisis selanjar pula didapati homogeneous. Di akhir kajian ini, pengkaji mendapati bahawa hasil dapatan kualitatif tidak dapat menyokong keputusan kajian-kajian kuantitatif disebabkan hasil dapatan kajian adalah berbeza-beza antara satu sama lain dan terlalu abstrak. Cadangan-cadangan yang dikemukakan diharapkan dapat membantu dalam penambahbaikan kajian keberkesanan serta pelaksanaan program rawatan pemulihan pada masa akan datang.

Kata Kunci: Meta-Analisis, Kajian AADK, Stata, Rawatan dan Pemulihan, Dadah, Acreda


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

32

ABSTRACT

The aim of this study is to examine the validity and reliability of previous studies that measured the effectiveness of treatments and rehabilitations in drug abuse. All studies which are in the possession of the National Drug Abused Agency (NADA) as well as those in several other institutions of higher learning in Malaysia were reviewed. Eight qualitative studies and fourteen quantitative studies were accepted to be the sample for this meta- analysis study. The studies were then divided into several themes as follows: the religious-approached treatment, therapeutic communities, Cure and Care rehabilitation centres and other approaches. The fourteen quantitative studies were analyzed using Stata software to identify the effectiveness of rehabilitation and treatment used by the researchers. Meta-analysis was then carried out using the continuous analysis and binary analysis. The effectiveness of treatment for each study was measured from the budgetary effect size (ES) by using Cohen's d for continuous analysis and the RR for binary analysis. Results from the binary analysis derived from the studies indicated a very heterogeneous in nature, while the continuous analysis showed homogeneity in majority of the studies. However, the quantitative studies also showed a significant impact of existing drug abuse rehabilitation and treatment programs in the country. The eight qualitative studies were analyzed to support the meta-analysis results above. However, the qualitative findings could not support the results of quantitative findings because of the difference in the area of study which was very heterogeneous. It is our hope that this meta-analysis study on the effectiveness of the implementation of existing rehabilitation programs in Malaysia will assist NADA to be more focus and with clear objectives prior to giving out grants, to enable NADA to propose new areas of interest for researches to explore, and to explore new and innovative approaches in treatment and rehabilitation programs.

Keywords: AADK Research, Stata, Treatment and Rehabilitation, Drugs, Acreda

PENDAHULUAN

Dadah telah diisytiharkan sebagai musuh nombor satu negara oleh Tun Dr.Mahathir bin Mohamad, Perdana Menteri Malaysia pada 19 Februari 1983 bersempena dengan sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan. Kerajaan mendapati bahawa masalah dadah bukan lagi sekadar masalah sosial tetapi telah mula dianggap sebagai ancaman kepada keselamatan negara. Menyedari akan bahaya dan bahana dadah, Dasar Dadah Kebangsaan telah diperkenalkan pada tahun 2004 bertujuan untuk mewujudkan negara Malaysia yang bebas daripada gejala ancaman dadah menjelang 2015 bagi


33

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

ABSTRACT

The aim of this study is to examine the validity and reliability of previous studies that measured the effectiveness of treatments and rehabilitations in drug abuse. All studies which are in the possession of the National Drug Abused Agency (NADA) as well as those in several other institutions of higher learning in Malaysia were reviewed. Eight qualitative studies and fourteen quantitative studies were accepted to be the sample for this meta- analysis study. The studies were then divided into several themes as follows: the religious-approached treatment, therapeutic communities, Cure and Care rehabilitation centres and other approaches. The fourteen quantitative studies were analyzed using Stata software to identify the effectiveness of rehabilitation and treatment used by the researchers. Meta-analysis was then carried out using the continuous analysis and binary analysis. The effectiveness of treatment for each study was measured from the budgetary effect size (ES) by using Cohen's d for continuous analysis and the RR for binary analysis. Results from the binary analysis derived from the studies indicated a very heterogeneous in nature, while the continuous analysis showed homogeneity in majority of the studies. However, the quantitative studies also showed a significant impact of existing drug abuse rehabilitation and treatment programs in the country. The eight qualitative studies were analyzed to support the meta-analysis results above. However, the qualitative findings could not support the results of quantitative findings because of the difference in the area of study which was very heterogeneous. It is our hope that this meta-analysis study on the effectiveness of the implementation of existing rehabilitation programs in Malaysia will assist NADA to be more focus and with clear objectives prior to giving out grants, to enable NADA to propose new areas of interest for researches to explore, and to explore new and innovative approaches in treatment and rehabilitation programs.

Keywords: AADK Research, Stata, Treatment and Rehabilitation, Drugs, Acreda

PENDAHULUAN

Dadah telah diisytiharkan sebagai musuh nombor satu negara oleh Tun Dr.Mahathir bin Mohamad, Perdana Menteri Malaysia pada 19 Februari 1983 bersempena dengan sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan. Kerajaan mendapati bahawa masalah dadah bukan lagi sekadar masalah sosial tetapi telah mula dianggap sebagai ancaman kepada keselamatan negara. Menyedari akan bahaya dan bahana dadah, Dasar Dadah Kebangsaan telah diperkenalkan pada tahun 2004 bertujuan untuk mewujudkan negara Malaysia yang bebas daripada gejala ancaman dadah menjelang 2015 bagi

menjamin kesejahteraan hidup masyarakat dan mengekalkan kestabilan dan ketahanan nasional (Shafie et al.2015).

Corak penyalahgunaan dadah di Malaysia kini menunjukkan peningkatan jumlah pengguna dan penurunan umur mula mengambil dadah. Pada 2014 sahaja, penagih yang berada di pusat pemulihan yang dikendalikan oleh AADK adalah seramai 13,446 orang, manakala yang berada di pusat CCH ialah seramai 52,937 orang. Bilangan yang dinyatakan ini tidak termasuk mereka yang menerima rawatan di pusat-pusat rawatan swasta seluruh Negara seperti di Inabah dan sebagainya. Tan, Zainudin Zainul & Sharon (2007) menyatakan corak kumpulan umur mula terlibat dengan penyalahgunaan dadah juga membimbangkan, iaitu seawal umur 10 tahun berbanding dengan umur 20 tahun pada zaman 80-an. Keadaan ini adalah serius memandangkan kemungkinan besar mereka akan menjadi penagih tegar di usia yang amat muda dan jangka masa hayat berada sebagai penagih juga akan semakin meningkat. Keadaan ini akan memberi impak yang besar kepada institusi keluarga, masyarakat dan negara, terutamanya semua organisasi yang diamanahkan untuk menguruskan permasalahan ini. Ini adalah kerana masalah penagihan dadah juga berkait rapat dengan pelbagai jenayah dan masalah sosial. Salleh (2012) menyatakan bahawa gejala dadah membawa pelbagai kos dan kesan buruk kepada negara kerana kebanyakan penagih merupakan golongan belia. Pada tahun 2003 hampir 80% daripada penagih dadah yang dikesan berumur di antara18 hingga 40 tahun. Kumpulan muda ini merupakan tenaga kerja yang amat diperlukan oleh negara. Kesan daripada peningkatan keterlibatan golongan belia ini mengundang kepada kejadian jenayah. Gejala dadah ini memberi kesan kepada negara seperti kos pengawasan polis, kos rawatan kesihatan dan kebajikan para penagih. Dalam jangka masa panjang akan memberikesan mendalam kepada ekonomi negara.

Di atas keperluan negara, Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) telah ditubuhkan pada 17 Februrari 1996 dengan menggabungkan dua buah entiti iaitu Pasukan Petugas Anti Dadah (PPAD) dan Bahagian Rawatan dan Pemulihan (BRPD) dan telah diletakkan di bawah Kementerian Dalam Negeri. AADK menjadi urusetia kepada Majlis Dadah Kebangsaan (MDK) yang dipengerusikan oleh Yang Berhormat Menteri Dalam Negeri sendiri. Yang Berhormat Menteri bertanggungjawab terhadap semua aspek yang berkaitan dengan aspek anti dadah di negara ini. Tugas utama AADK adalah untuk menggembleng segala usaha untuk memerangi dadah demi mewujudkan masyarakat yang bebas daripada ancaman dadah.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

34

Disebabkan antara tugas utama pihak AADK ialah rawatan dan pemulihan, dan dalam masa yang sama telah ada kajian-kajian yang dijalankan untuk melihat keberkesanannya, maka pihak pengkaji mengambil inisiatif untuk mengumpul kesemua kajian tentang rawatan dan pemulihan yang telah dijalankan untuk melihat kekuatan kajian-kajian ini.

PENYATAAN MASALAH

Menurut Unnip Abdullah (2016, Februari 28), Timbalan Perdana Menteri, Datuk Seri Dr Ahmad Zahid Hamidi, mengumumkan bahawa tahun 2016 ini sebagai tahun kempen besar-besaran untuk memerangi jenayah berkaitan dadah. Perkara ini dibangkitkan berikutan peningkatan jumlah penagih dadah berdaftar seramai 26,660 orang pada tahun lalu, menjadikan keseluruhan 282,660 penagih direkodkan seluruh negara ketika ini. Timbalan Perdana Menteri juga berkata, peningkatan golongan muda termasuk murid sekolah yang berumur tujuh tahun telah dikesan menjadi penagih dadah pada tahun lalu, memerlukan langkah baharu yang lebih berkesan bagi memerangi gejala itu. Saranan ini diumumkan pada Sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan 2016 di Lawas.

Dalam usaha memperkemaskan peranannya, AADK telah berusaha mendapatkan maklumat dan idea-idea baru dengan menyediakan geran-geran penyelidikan yang dilaksanakan bersama dengan institusi pengajian tinggi dan badan-badan NGO yang lain. Sejak ditubuhkan, AADK telah mengeluarkan geran penyelidikan untuk kegunaan penyelidikan yang meliputi bidang memperbaiki bidang latihan, peranan pencegahan, pengurusan, pemulihan, rawatan dan lain-lain lagi. Penemuan-penemuan ini telah membantu AADK dalam memperbaiki fungsi mereka dan menjadi maklumat asas untuk merancang aktiviti AADK.

Namun setelah sekian lama banyak penyelidikan dijalankan, belum ada satu usaha khusus dalam mengumpulkan penyelidikan-penyelidikan ini. Kajian meta-analisis ini menjadi asas yang kukuh untuk menyatukan kajian-kajian lain bagi mencari penemuan yang dapat digunakan sebagai data penting bagi membantu pihak AADK dalam rawatan dan pemulihan penagih dadah. Kajian-kajian mengenai rawatan pemulihan juga telah banyak dilaksanakan oleh pengkaji yang berminat di Malaysia ini. Namun usaha meneliti keseluruhan kajian-kajian rawatan pemulihan belum pernah dilaksankan. Oleh itu, satu kajian meta-analisis terhadap kajian-kajian yang meliputi tajuk rawatan dan pemulihan perlu diadakan untuk mendapatkan gambaran jelas kedudukan perkhidmatan rawatan pemulihan yang dijalankan di AADK.


35

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Disebabkan antara tugas utama pihak AADK ialah rawatan dan pemulihan, dan dalam masa yang sama telah ada kajian-kajian yang dijalankan untuk melihat keberkesanannya, maka pihak pengkaji mengambil inisiatif untuk mengumpul kesemua kajian tentang rawatan dan pemulihan yang telah dijalankan untuk melihat kekuatan kajian-kajian ini.

PENYATAAN MASALAH

Menurut Unnip Abdullah (2016, Februari 28), Timbalan Perdana Menteri, Datuk Seri Dr Ahmad Zahid Hamidi, mengumumkan bahawa tahun 2016 ini sebagai tahun kempen besar-besaran untuk memerangi jenayah berkaitan dadah. Perkara ini dibangkitkan berikutan peningkatan jumlah penagih dadah berdaftar seramai 26,660 orang pada tahun lalu, menjadikan keseluruhan 282,660 penagih direkodkan seluruh negara ketika ini. Timbalan Perdana Menteri juga berkata, peningkatan golongan muda termasuk murid sekolah yang berumur tujuh tahun telah dikesan menjadi penagih dadah pada tahun lalu, memerlukan langkah baharu yang lebih berkesan bagi memerangi gejala itu. Saranan ini diumumkan pada Sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan 2016 di Lawas.

Dalam usaha memperkemaskan peranannya, AADK telah berusaha mendapatkan maklumat dan idea-idea baru dengan menyediakan geran-geran penyelidikan yang dilaksanakan bersama dengan institusi pengajian tinggi dan badan-badan NGO yang lain. Sejak ditubuhkan, AADK telah mengeluarkan geran penyelidikan untuk kegunaan penyelidikan yang meliputi bidang memperbaiki bidang latihan, peranan pencegahan, pengurusan, pemulihan, rawatan dan lain-lain lagi. Penemuan-penemuan ini telah membantu AADK dalam memperbaiki fungsi mereka dan menjadi maklumat asas untuk merancang aktiviti AADK.

Namun setelah sekian lama banyak penyelidikan dijalankan, belum ada satu usaha khusus dalam mengumpulkan penyelidikan-penyelidikan ini. Kajian meta-analisis ini menjadi asas yang kukuh untuk menyatukan kajian-kajian lain bagi mencari penemuan yang dapat digunakan sebagai data penting bagi membantu pihak AADK dalam rawatan dan pemulihan penagih dadah. Kajian-kajian mengenai rawatan pemulihan juga telah banyak dilaksanakan oleh pengkaji yang berminat di Malaysia ini. Namun usaha meneliti keseluruhan kajian-kajian rawatan pemulihan belum pernah dilaksankan. Oleh itu, satu kajian meta-analisis terhadap kajian-kajian yang meliputi tajuk rawatan dan pemulihan perlu diadakan untuk mendapatkan gambaran jelas kedudukan perkhidmatan rawatan pemulihan yang dijalankan di AADK.

MATLAMAT KAJIAN

Kajian ini bermatlamat untuk menjalankan kajian meta-analisis terhadap semua bahan kajian dalam bidang rawatan pemulihan yang terdapat di negara ini sama ada yang diterbitkan atau tidak diterbitkan dan membuat beberapa kesimpulan mengenai rawatan pemulihan hasil penemuan mengunakan kaedah kajian meta-analisis.

OBJEKTIF KAJIAN

Kajian ini mempunyai beberapa objektif:

1. Mengumpulkan semua kajian-kajian yang berkaitan rawatan pemulihan yang telah dilaksanakan di negara ini samada oleh AADK atau badan–badan lain yang berbentuk kajian, tesis, jurnal, laporan seminar dan lain-lain, serta bahan yang diterbitkan atau tidak diterbitkan.

2. Menjalankan sorotan bahan kajian yang dikumpulkan dengan sistematik, lengkap tanpa bias terhadap semua koleksi kajian yang ditemui.

3. Melihat kekuatan dan kelemahan setiap bahan untuk tujuan mengelakkan berlaku kesalahan ‘garbage in garbage out’

4. Menjalankan proses penganalisaan statistik (Meta-Analisis)5. Membuat laporan Kuantitatif kepada penemuan dengan sokongan data

kualitatif (naratif)

PERSOALAN KAJIAN

Bagi mencapai matlamat, beberapa persoalan kajian dibina seperti:

1. Bagaimanakah bentuk-bentuk rawatan pilihan penyelidik di Malaysia?2. Apakah hasil-hasil dapatan kajian yang menjadi tumpuan pengkaji

pengkaji?3. Apakah bentuk-bentuk rawatan yang berkesan di pusat pemulihan?4. Bagaimanakah bentuk-bentuk kajian dan pendekatan yang sesuai dalam

pemulihan dadah?


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

36

METADOLOGI KAJIAN

Metadologi Kajian menggunakan kaedah meta-analisis; mengumpulkan hasil dapatan daripada beberapa kajian lepas yang bersifat kuantitatif dan kualitatif secara sistematik. Kajian kuantitatif yang di analisis menggunakan meta-analisis diklasifikasikan kepada dua jenis analisis iaitu analisis selanjar dan analisis binary.

Carta Alir Metadologi Kajian

Rajah 1.1 menunjukkan carta alir proses kajian meta-analisis dijalankan bagi mendapatkan hasil akhir yang menunjukkan keberkesanan program rawatan pemulihan dadah di Malaysia.


37

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

METADOLOGI KAJIAN

Metadologi Kajian menggunakan kaedah meta-analisis; mengumpulkan hasil dapatan daripada beberapa kajian lepas yang bersifat kuantitatif dan kualitatif secara sistematik. Kajian kuantitatif yang di analisis menggunakan meta-analisis diklasifikasikan kepada dua jenis analisis iaitu analisis selanjar dan analisis binary.

Carta Alir Metadologi Kajian

Rajah 1.1 menunjukkan carta alir proses kajian meta-analisis dijalankan bagi mendapatkan hasil akhir yang menunjukkan keberkesanan program rawatan pemulihan dadah di Malaysia.

Rajah 1.1: Carta Alir Metadologi Kajian Meta-Analisis

Dinilai

Tajuk & Abstrak

Meta-analisis

Coding: Rawatan,

Pemulihan, AADK

Terbit

Menggunakan Website

Journal, Buku, Prosiding

Tidak Diterbit

Cari secara manual di

IPT, Tesis, Laporan Ilmiah dan Kajian

Relevan Tidak Relevan

Ulasan (Review)

• Teks lengkap • Reka bentuk kajian • Sampel • Hasil kajian • Ulasan kaedah kajian

Tidak diterima

Meta-analisis

Analisis Naratif

Kuantitatif

Membandingkan keputusan kajian

• Terdapat perbezaan atau perhubungan

Kualitatif

• Terlampau Heterogenus oleh menjadi data sokongan kajian


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

38

Sampel Kajian

Bahan-bahan kajian yang telah diterbitkan atau tidak diterbitkan seperti tesis dan lain-lain, dalam bidang rawatan pemulihan, untuk melihat kelainan dan kesamaan dalam proses membuat satu kesimpulan kepada penemuan-penemuan semua kajian yang disorot.

Analisis Data

Data awal mungkin banyak bilangannya, dan apabila disaring mengikut kesesuaian setelah dilihat tajuk dan abstrak (Dykiert, 2013)

Proses:

• Tajuk atau abstraks dibaca• Bahan yang relevan dibaca sepenuhnya• Bahan yang menepati disorot• Hasil sorotan akan dilaksanakan analisis META

Data-data yang dikumpul adalah seperti berikut:

Rajah 1.2 Pengekelasan Data

Data Neratif

Data Neratif (Kualitatif) menjadi data tambahan atau sokongan kepada meta-analisis. Data neratif sendiri adalah baik sekiranya kajian sangat heterogeneous. Apabila meta-analisis dilaksanakan, data neratif boleh menjadi latar belakang dan sokongan kepada kajian dan hasil dapat kajian.


39

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Sampel Kajian

Bahan-bahan kajian yang telah diterbitkan atau tidak diterbitkan seperti tesis dan lain-lain, dalam bidang rawatan pemulihan, untuk melihat kelainan dan kesamaan dalam proses membuat satu kesimpulan kepada penemuan-penemuan semua kajian yang disorot.

Analisis Data

Data awal mungkin banyak bilangannya, dan apabila disaring mengikut kesesuaian setelah dilihat tajuk dan abstrak (Dykiert, 2013)

Proses:

• Tajuk atau abstraks dibaca• Bahan yang relevan dibaca sepenuhnya• Bahan yang menepati disorot• Hasil sorotan akan dilaksanakan analisis META

Data-data yang dikumpul adalah seperti berikut:

Rajah 1.2 Pengekelasan Data

Data Neratif

Data Neratif (Kualitatif) menjadi data tambahan atau sokongan kepada meta-analisis. Data neratif sendiri adalah baik sekiranya kajian sangat heterogeneous. Apabila meta-analisis dilaksanakan, data neratif boleh menjadi latar belakang dan sokongan kepada kajian dan hasil dapat kajian.

Data Kuantitatif

Dalam pengujian sampel kajian, analisis Meta selalunya melibatkan dua peringkat analisis (two-level) di mana peringkat pertama lebih kepada penganggaran “Effect Statistics (ES)” yang memberikan skala numerikal piawai keberkesanan sesuatu rawatan bagi setiap kajian. Tahap ini melibatkan analisis di peringkat individu (setiap kajian) dan dibahagikan kepada 2 jenis analisis; iaitu analisis selanjar (continuous) dan analisis binari.

Tahap kedua melibatkan penganggaran parameter secara keseluruhan (pooled estimate) menggunakan model Fixed Effects atau Random Effects.

Tahap 1: Pengganggaran Effect Size atau Effect Statistics, ES

Meta-Analisis selanjar (continuous)

Bagi tujuan untuk melihat keberkesanan relatif program pemulihan rawatan penagihan dadah bagi kajian i, ES yang boleh digunakan adalah Cohen’s ddan diukur dengan mengira perbezaan min piawai (standardized mean difference, SMD). Secara umumnya, Cohen’s d adalah merupakan alat statistik untuk menganggarkan kesan signifikan rawatan bagi setiap program pemulihan. Data dalam sampel mestilah berbentuk selanjar (continuous). Formulasi bagi pengiraan perbezaan min piawai Cohen’s d adalah seperti berikut:

(1)

di mana adalah min bagi kumpulan 1 dan adalah min bagi kumpulan

2. Kumpulan 1 merujuk kepada kumpulan rawatan manakala kumpulan 2 selalunya melibatkan kumpulan kawalan (control group). Spooled ditakrifkan seperti berikut:

(2)

di mana adalah varians bagi kumpulan 1, adalah varians bagi kumpulan

2, dan masing-masing adalah bilangan sampel bagi kumpulan 1 dan kumpulan 2.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

40

Setelah kita memperolehi Cohen’s d, analisis seterusnya akan melibatkan pengukuran pemberat. Input penting bagi pengukuran pemberat adalah sisihan piawaian (standard error, se) untuk Cohen’s d yang diformulasikan seperti berikut:

(3)

Dari sini, pengiraan pemberat bagi setiap sampel kajian adalah seperti berikut:

(4)

Tahap signifikan terhadap perbezaan min boleh dinilai menggunakan statistik ujian Z berdasarkan taburan normal piawai Z dengan min 0 dan sisihan piawai 1 i.e., Z ̴ N(0,1). Statitik ujian Z0 untuk min d adalah;

(5)

Sekiranya nilai statistik ujian Z0 > Zα (nilai skor Z bergantung kepada α= aras signifikan, 1%, 5%, 10%), analisis boleh menyimpulkan bahawa perbezaan min piawai bagi kaedah rawatan antara kumpulan 1(rawatan) dan kumpulan 2 (kawalan) adalah signifikan dari segi statistik. Kaedah lain yang boleh digunakan untuk menentukan tahap signifikan perbezaan min Cohen’s dadalah dengan menggunakan selang keyakinan (confidence interval) yang melibatkan selang keyakinan atas dan bawah (lower & upper interval). Dengan andaian bahawa aras signifikan 5% dipilih, 95% selang keyakinan bagi parameter d adalah seperti berikut:

(6)

Meta- Analisis Binari

Analisis binari sesuai digunakan bagi kajian-kajian lepas yang mengukur tahap keberkesanan sesuatu rawatan melalui frekuensi, iaitu keberkesanan diukur sebagai bilangan peserta yang berjaya dirawat menerusi sesuatu rawatan. Pertimbangkan meta analisis k kajian (Kajian i; 1≤i≤k)dengan 2 dapatan bagi 2 kumpulan (2 x 2) untuk satu rawatan seperti berikut:


41

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Setelah kita memperolehi Cohen’s d, analisis seterusnya akan melibatkan pengukuran pemberat. Input penting bagi pengukuran pemberat adalah sisihan piawaian (standard error, se) untuk Cohen’s d yang diformulasikan seperti berikut:

(3)

Dari sini, pengiraan pemberat bagi setiap sampel kajian adalah seperti berikut:

(4)

Tahap signifikan terhadap perbezaan min boleh dinilai menggunakan statistik ujian Z berdasarkan taburan normal piawai Z dengan min 0 dan sisihan piawai 1 i.e., Z ̴ N(0,1). Statitik ujian Z0 untuk min d adalah;

(5)

Sekiranya nilai statistik ujian Z0 > Zα (nilai skor Z bergantung kepada α= aras signifikan, 1%, 5%, 10%), analisis boleh menyimpulkan bahawa perbezaan min piawai bagi kaedah rawatan antara kumpulan 1(rawatan) dan kumpulan 2 (kawalan) adalah signifikan dari segi statistik. Kaedah lain yang boleh digunakan untuk menentukan tahap signifikan perbezaan min Cohen’s dadalah dengan menggunakan selang keyakinan (confidence interval) yang melibatkan selang keyakinan atas dan bawah (lower & upper interval). Dengan andaian bahawa aras signifikan 5% dipilih, 95% selang keyakinan bagi parameter d adalah seperti berikut:

(6)

Meta- Analisis Binari

Analisis binari sesuai digunakan bagi kajian-kajian lepas yang mengukur tahap keberkesanan sesuatu rawatan melalui frekuensi, iaitu keberkesanan diukur sebagai bilangan peserta yang berjaya dirawat menerusi sesuatu rawatan. Pertimbangkan meta analisis k kajian (Kajian i; 1≤i≤k)dengan 2 dapatan bagi 2 kumpulan (2 x 2) untuk satu rawatan seperti berikut:

Jadual 1: Keberkesanan rawatan bagi 2 kumpulan

KumpulanHasil Rawatan

JumlahBerkesan Tidak berkesan

Kumpulan 1 ai bi n1i =ai + bi

Kumpulan 2 ci di n2i =ci + di

ai mewakili bilangan peserta yang berjaya dirawat dari kumpulan 1, bi

bilangan peserta yang tidak menunjukkan perubahan dari rawatan dari kumpulan 1, ci mewakili bilangan peserta yang berjaya dirawat dari kumpulan 2, di bilangan peserta yang tidak menunjukkan perubahan dari rawatan dari kumpulan 2. Secara amnya, nisbah peserta berjaya dari satu rawatan diukur sebagai risk ratio (RR) di mana RRi bagi kajian i diukur seperti berikut:

(7)

Seterusnya, tahap keberkesanan relatif ES bagi setiap kajian i adalah diukur dengan mengambil transformasi logaritma ke atas RR, iaitu ln (RR). Sisihan piawai bagi ln(RR) adalah seperti berikut:

(8)

95% selang keyakinan bagi ln(RR) diukur seperti berikut:

(9)

Penilaian Heterogeneity

Dalam pengukuran model FE dan RE, sifat varians untuk parameter ES perlu di nilai terlebih dahulu. Varians untuk parameter ES bagi keseluruhan kajian boleh bersifat rawak (heterogenous) atau bersifat tidak berubah (homogenous). Dalam penilaian sifat heterogeneity, kita menilai samada semua ES akan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

42

bertumpu kepada satu min tunggal. Dari perspektif lain, ia bermaksud pengujian samada varians ES kekal sama bagi semua kajian (homogenous). Berdasarkan analisis selang keyakinan, sekiranya selang keyakinan bagi setiap kajian tidak bertindih, ia adalah petunjuk kepada kemungkinan wujud varians yang berubah-ubah (heterogeneity). Alat pengujian statistik bagi mengesan kewujudan sifat homogeneity/heterogeneity adalah menggunakan ujian Chi-square atau dipanggil sebagai ujian statistik Q (Cochran’s Q). Pengukuran statistik ujian Q0 adalah seperti berikut:

(10)

Sekiranya nilai statistik ujian Q0 > Qα,df (nilai Q bergantung kepada α= aras signifikan, 1%, 5%, 10% dan darjah kebebasan, df = n-1), analisis boleh menyimpulkan bahawa perbezaan varians ES bagi setiap kajian adalah signifikan dari segi statistik dan kewujudan elemen heterogeneity antara kajian-kajian lepas. Selain Q-stat, alat statistik I2 boleh digunakan untuk mengukur kewujudan elemen heterogeneity antara kumpulan (between-group). I2mengukur peratusan varians disebabkan oleh heterogeneity dan diformulasikan seperti berikut:

(11)

Tahap 2: Pengganggaran model Fixed Effects (FE) dan Random Effects (RE)

Model Fixed Effects and Random Effects digunakan untuk mengira anggaran keberkesanan keseluruhan kajian (pooled estimate). Model FE mengira anggaran keberkesanan keseluruhan kajian dengan meletakkan syarat bahawa kesan rawatan adalah sama bagi setiap kajian (varians ES adalah tetap dan tidak berubah). Anggaran keberkesanan keseluruhan kajian bagi Fixed Effect sakan menggunakan kaedah varians songsang (inverse variance). Model Random Effects pula mengira anggaran keberkesanan keseluruhan kajian dengan menggugurkan andaian bahawa kesan rawatan adalah tetap bagi setiap kajian. Anggaran keberkesanan keseluruhan kajian bagi Random Effects akan menggunakan kaedah Dersimonian & Laird (D&L).


43

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

bertumpu kepada satu min tunggal. Dari perspektif lain, ia bermaksud pengujian samada varians ES kekal sama bagi semua kajian (homogenous). Berdasarkan analisis selang keyakinan, sekiranya selang keyakinan bagi setiap kajian tidak bertindih, ia adalah petunjuk kepada kemungkinan wujud varians yang berubah-ubah (heterogeneity). Alat pengujian statistik bagi mengesan kewujudan sifat homogeneity/heterogeneity adalah menggunakan ujian Chi-square atau dipanggil sebagai ujian statistik Q (Cochran’s Q). Pengukuran statistik ujian Q0 adalah seperti berikut:

(10)

Sekiranya nilai statistik ujian Q0 > Qα,df (nilai Q bergantung kepada α= aras signifikan, 1%, 5%, 10% dan darjah kebebasan, df = n-1), analisis boleh menyimpulkan bahawa perbezaan varians ES bagi setiap kajian adalah signifikan dari segi statistik dan kewujudan elemen heterogeneity antara kajian-kajian lepas. Selain Q-stat, alat statistik I2 boleh digunakan untuk mengukur kewujudan elemen heterogeneity antara kumpulan (between-group). I2mengukur peratusan varians disebabkan oleh heterogeneity dan diformulasikan seperti berikut:

(11)

Tahap 2: Pengganggaran model Fixed Effects (FE) dan Random Effects (RE)

Model Fixed Effects and Random Effects digunakan untuk mengira anggaran keberkesanan keseluruhan kajian (pooled estimate). Model FE mengira anggaran keberkesanan keseluruhan kajian dengan meletakkan syarat bahawa kesan rawatan adalah sama bagi setiap kajian (varians ES adalah tetap dan tidak berubah). Anggaran keberkesanan keseluruhan kajian bagi Fixed Effect sakan menggunakan kaedah varians songsang (inverse variance). Model Random Effects pula mengira anggaran keberkesanan keseluruhan kajian dengan menggugurkan andaian bahawa kesan rawatan adalah tetap bagi setiap kajian. Anggaran keberkesanan keseluruhan kajian bagi Random Effects akan menggunakan kaedah Dersimonian & Laird (D&L).

Penganggaran model Fixed Effects (Inverse Variance)

Jumlah varians dikira berdasarkan kepada “within-study” varians. Setiap kajian akan dikira pemberat berdasarkan “inverse variance” seperti berikut:

(12)

Anggaran keseluruhan (pooled estimate) menggunakan kaedah Fixed Effects -varians songsang bagi semua kajian akan diukur seperti berikut:

(13)

Penganggaran model Random Effects (Dersimonian & Laird)

Dalam membuat analisis Random Effects menggunakan kaedah Dersimonian & Laird (D&L), pemberat (wi) yang baru perlu diperolehi dengan memasukkan elemen tambahan varians (berdasarkan Q-stat) seperti berikut:

(14)

di mana nilai diperolehi dari persamaan berikut:

k = bilangan ES (15)

Anggaran keseluruhan (pooled estimate) menggunakan kaedah Random Effects - Dersimonian and Laird bagi semua kajian akan diukur seperti berikut:

(16)


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

44

KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN

Meta-Analisis Selanjar

Rajah: Kajian-kajian Rawatan Analisis Selanjar

Analisis Selanjar Kajian-Kajian Rawatan

Parameter yang digunakan dalam analisis selanjar adalah perbezaan min piawai (Standardized Mean Difference, SMD). Secara umumnya, Cohen’s ddigunakan untuk menganggar perbezaan min piawai. Daripada keputusan analisis chi-square, nilai kebarangkalian p = 0.00 < 5% (aras signifikan). Ini menunjukkan bahawa keberkesanan rawatan dalam kajian-kajian ini adalah bersifat heterogenis. Keputusan ini juga disokong oleh I-Squared statistik di mana variasi dalam perbezaan min dalam kajian-kajian yang disebabkan oleh faktor heterogenis adalah merangkumi 85%.

Test of SMD=0 : z= 4.25 p = 0.000

I-squared (variation in SMD attributable to heterogeneity) = 85.0%Heterogeneity chi-squared = 113.57 (d.f. = 17) p = 0.000

---------------------+---------------------------------------------------I-V pooled SMD | 0.080 0.043 0.118 100.00---------------------+---------------------------------------------------18 | -0.241 -0.571 0.089 1.2617 | -0.004 -0.333 0.325 1.2716 | -0.051 -0.380 0.278 1.2715 | -0.268 -0.599 0.062 1.2614 | -0.653 -0.990 -0.315 1.2113 | -0.330 -0.661 0.001 1.2512 | 0.872 0.473 1.271 0.8711 | -0.262 -0.488 -0.036 2.7010 | -0.325 -0.533 -0.117 3.189 | 0.250 0.142 0.359 11.698 | 0.060 -0.025 0.145 19.157 | 0.280 0.171 0.389 11.636 | 0.096 0.011 0.181 19.115 | 0.069 -0.042 0.179 11.314 | 0.091 -0.020 0.201 11.263 | -0.927 -1.436 -0.418 0.532 | 0.403 -0.109 0.914 0.531 | 0.526 0.011 1.041 0.52---------------------+---------------------------------------------------

Study | SMD [95% Conf. Interval] % Weight


45

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387


Meta-Analisis Selanjar

Rajah: Kajian-kajian Rawatan Analisis Selanjar

Analisis Selanjar Kajian-Kajian Rawatan

Parameter yang digunakan dalam analisis selanjar adalah perbezaan min piawai (Standardized Mean Difference, SMD). Secara umumnya, Cohen’s ddigunakan untuk menganggar perbezaan min piawai. Daripada keputusan analisis chi-square, nilai kebarangkalian p = 0.00 < 5% (aras signifikan). Ini menunjukkan bahawa keberkesanan rawatan dalam kajian-kajian ini adalah bersifat heterogenis. Keputusan ini juga disokong oleh I-Squared statistik di mana variasi dalam perbezaan min dalam kajian-kajian yang disebabkan oleh faktor heterogenis adalah merangkumi 85%.

Test of SMD=0 : z= 4.25 p = 0.000

I-squared (variation in SMD attributable to heterogeneity) = 85.0%Heterogeneity chi-squared = 113.57 (d.f. = 17) p = 0.000

---------------------+---------------------------------------------------I-V pooled SMD | 0.080 0.043 0.118 100.00---------------------+---------------------------------------------------18 | -0.241 -0.571 0.089 1.2617 | -0.004 -0.333 0.325 1.2716 | -0.051 -0.380 0.278 1.2715 | -0.268 -0.599 0.062 1.2614 | -0.653 -0.990 -0.315 1.2113 | -0.330 -0.661 0.001 1.2512 | 0.872 0.473 1.271 0.8711 | -0.262 -0.488 -0.036 2.7010 | -0.325 -0.533 -0.117 3.189 | 0.250 0.142 0.359 11.698 | 0.060 -0.025 0.145 19.157 | 0.280 0.171 0.389 11.636 | 0.096 0.011 0.181 19.115 | 0.069 -0.042 0.179 11.314 | 0.091 -0.020 0.201 11.263 | -0.927 -1.436 -0.418 0.532 | 0.403 -0.109 0.914 0.531 | 0.526 0.011 1.041 0.52---------------------+---------------------------------------------------

Study | SMD [95% Conf. Interval] % Weight

Rajah 1.3: Forest Plot Kajian Analisis Selanjar

Forest Plot Keseluruhan Kajian Analisis Selanjar

Dapat dilihat daripada Forest Plot keseluruhan kajian analisis selanjar, bahawa min perbezaan antara dua kumpulan agak ketara. ID 1 hingga 9 mewakili kajian Jusoh (2003), ID 10 hingga 12 mewakili kajian Mohamed (2013) dan ID 13 hingga 18 mewakili kajian Megat Ahmad dan Mohd Nor (2011). Kajian yang menghasilkan plot ke arah kanan menunjukkan keberkesanan rawatan, manakala plot yang ke arah kiri menunjukkan yang sebaliknya. Plot yang menghampiri garisan tengah menunjukkan bahawa tiada perbezaan yang signifikan antara kumpulan rawatan. Secara umumnya, dapat dilihat bahawa kebanyakan rawatan menghasilkan kesan positif berbanding dengan kesan negatif.

Overall (I-squared = 85.0%, p = 0.000)

6

Study

32

10

14

1

87

4

9

13

15

18

ID

5

16

1211

17

-0.08 (-0.12, -0.04)

-0.10 (-0.18, -0.01)

0.93 (0.42, 1.44)-0.40 (-0.91, 0.11)

0.32 (0.12, 0.53)

0.65 (0.31, 0.99)

-0.53 (-1.04, -0.01)

-0.06 (-0.14, 0.02)-0.28 (-0.39, -0.17)

-0.09 (-0.20, 0.02)

-0.25 (-0.36, -0.14)

0.33 (-0.00, 0.66)

0.27 (-0.06, 0.60)

0.24 (-0.09, 0.57)

SMD (95% CI)

-0.07 (-0.18, 0.04)

0.05 (-0.28, 0.38)

-0.87 (-1.27, -0.47)0.26 (0.04, 0.49)

0.00 (-0.33, 0.33)

100.00

19.11

%

0.530.53

3.18

1.21

0.52

19.1511.63

11.26

11.69

1.25

1.26

1.26

Weight

11.31

1.27

0.872.70

1.27

-0.08 (-0.12, -0.04)

-0.10 (-0.18, -0.01)

0.93 (0.42, 1.44)-0.40 (-0.91, 0.11)

0.32 (0.12, 0.53)

0.65 (0.31, 0.99)

-0.53 (-1.04, -0.01)

-0.06 (-0.14, 0.02)-0.28 (-0.39, -0.17)

-0.09 (-0.20, 0.02)

-0.25 (-0.36, -0.14)

0.33 (-0.00, 0.66)

0.27 (-0.06, 0.60)

0.24 (-0.09, 0.57)

SMD (95% CI)

-0.07 (-0.18, 0.04)

0.05 (-0.28, 0.38)

-0.87 (-1.27, -0.47)0.26 (0.04, 0.49)

0.00 (-0.33, 0.33)

100.00

19.11

%

0.530.53

3.18

1.21

0.52

19.1511.63

11.26

11.69

1.25

1.26

1.26

Weight

11.31

1.27

0.872.70

1.27

0-1.5 -1 -.5 0 .5 1 1.5

continuos data


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

46

Meta-Analisis Data Binari

Rajah 1.4:Analisis Binari Kajian-kajian Rawatan

Analisis ini melibatkan 3 kajian iaitu kajian oleh Muhd Rus, Marican dan Mohamed (2008), Ibrahim, Zakaria, Nen, Saim & Mohamad Sani. (2015) dan Jusoh, Mohd Hussin & Abd Ghani, (2015). Nilai RR pada jadual tersebut merujuk kepada peratusan keberkesanan bagi sesuatu rawatan di mana RR yang tinggi dan positif (RR>1) menunjukkan bahawa rawatan tersebut memberi kesan positif. RR bersamaan dengan 1 (RR=1) menunjukkan rawatan tersebut tidak memberi sebarang perubahan. RR yang nilainya kurang daripada 1 (RR<1) menunjukkan bahawa tidak memberi kesan positif.

Test of RR=1 : z= 0.98 p = 0.328

Estimate of between-study variance Tau-squared = 0.0391I-squared (variation in RR attributable to heterogeneity) = 19.8%Heterogeneity chi-squared = 16.22 (d.f. = 13) p = 0.238

---------------------+---------------------------------------------------D+L pooled RR | 1.131 0.884 1.448 100.00---------------------+---------------------------------------------------Jusoh_DB (2015) | 2.000 0.816 4.901 6.40Jusoh_SE (2015) | 1.600 0.620 4.130 5.81Jusoh_SOC (2015) | 2.000 0.704 5.685 4.91Ibrahim (2015) | 1.103 0.916 1.327 33.08Muhd_rus2_Maintenanc | 1.143 0.474 2.753 6.61Muhd_Rus2_Action (20 | 0.154 0.038 0.624 2.89Muhd_Rus2_Preparatio | 0.714 0.255 2.001 5.04Muhd_Rus2_Contemplat | 1.571 0.705 3.501 7.70Muhd_Rus2_Precontemp | 2.000 0.396 10.108 2.20Muhd_Rus1_Maintenanc | 0.875 0.363 2.108 6.61Muhd_Rus1_Action (20 | 1.500 0.610 3.691 6.35Muhd_Rus1_Preparatio | 1.000 0.219 4.564 2.49Muhd_Rus1_Cont (2008 | 0.636 0.286 1.418 7.70Muhd_Rus1_Precont (2 | 2.000 0.396 10.108 2.20---------------------+---------------------------------------------------

Study | RR [95% Conf. Interval] % Weight


47

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Meta-Analisis Data Binari

Rajah 1.4:Analisis Binari Kajian-kajian Rawatan

Analisis ini melibatkan 3 kajian iaitu kajian oleh Muhd Rus, Marican dan Mohamed (2008), Ibrahim, Zakaria, Nen, Saim & Mohamad Sani. (2015) dan Jusoh, Mohd Hussin & Abd Ghani, (2015). Nilai RR pada jadual tersebut merujuk kepada peratusan keberkesanan bagi sesuatu rawatan di mana RR yang tinggi dan positif (RR>1) menunjukkan bahawa rawatan tersebut memberi kesan positif. RR bersamaan dengan 1 (RR=1) menunjukkan rawatan tersebut tidak memberi sebarang perubahan. RR yang nilainya kurang daripada 1 (RR<1) menunjukkan bahawa tidak memberi kesan positif.

Test of RR=1 : z= 0.98 p = 0.328

Estimate of between-study variance Tau-squared = 0.0391I-squared (variation in RR attributable to heterogeneity) = 19.8%Heterogeneity chi-squared = 16.22 (d.f. = 13) p = 0.238

---------------------+---------------------------------------------------D+L pooled RR | 1.131 0.884 1.448 100.00---------------------+---------------------------------------------------Jusoh_DB (2015) | 2.000 0.816 4.901 6.40Jusoh_SE (2015) | 1.600 0.620 4.130 5.81Jusoh_SOC (2015) | 2.000 0.704 5.685 4.91Ibrahim (2015) | 1.103 0.916 1.327 33.08Muhd_rus2_Maintenanc | 1.143 0.474 2.753 6.61Muhd_Rus2_Action (20 | 0.154 0.038 0.624 2.89Muhd_Rus2_Preparatio | 0.714 0.255 2.001 5.04Muhd_Rus2_Contemplat | 1.571 0.705 3.501 7.70Muhd_Rus2_Precontemp | 2.000 0.396 10.108 2.20Muhd_Rus1_Maintenanc | 0.875 0.363 2.108 6.61Muhd_Rus1_Action (20 | 1.500 0.610 3.691 6.35Muhd_Rus1_Preparatio | 1.000 0.219 4.564 2.49Muhd_Rus1_Cont (2008 | 0.636 0.286 1.418 7.70Muhd_Rus1_Precont (2 | 2.000 0.396 10.108 2.20---------------------+---------------------------------------------------

Study | RR [95% Conf. Interval] % Weight

Rajah 1.5: Forest Plot Analisis Binari

Secara umumnya, hasil kajian-kajian lepas menunjukkan bahawa kebanyakan rawatan menunjukkan hasil positif. Keputusan ini disokong oleh nilai purata RR (D & L pooled RR) yang mencatatkan nilai 1. 131.ID yang menunjukkan kajian Muhd Rus et. al(2008) mengkaji kesan rawatan dalam pendekatan komuniti terapeutik, ID kajian Ibrahim et.al (2015) pula mengkaji keberkesanan modul Cure and Care Rehabilitation Center, manakala ID yang menunjukkan kajian Jusoh (2015) mengkaji keberkesanan terapi kelompok psikopendidikan

BENTUK-BENTUK RAWATAN PILIHAN PENYELIDIK DI MALAYSIA

Pengkaji-pengkaji di Malaysia majoritinya memberi tumpuan kepada beberapa jenis rawatan iaitu rawatan dalam pendekatan komuniti terapeutik, pendekatan agama dan rawatan dari model Cure and Care Rehabilitation Center. Sebahagian besar daripada pengkaji-pengkaji tidak mengkaji rawatan yang disediakan oleh AADK di pusat-pusat serenti, tetapi mereka membuat kajian terhadap kaedah rawatan berdasarkan minat dan kepakaran masing-masing seperti kaedah Terapi Seni Ekspresif, Motivational

NOTE: Weights are from random effects analysis

Overall (I-squared = 19.8%, p = 0.238)

Muhd_Rus1_Cont (2008)

Muhd_Rus2_Action (2008)

Muhd_Rus1_Preparation (2008)

ID

Muhd_Rus2_Contemplation (2008)

Ibrahim (2015)

Study

Muhd_rus2_Maintenance (2008)

Muhd_Rus2_Precontemplation (2008)

Jusoh_DB (2015)

Muhd_Rus1_Action (2008)

Jusoh_SE (2015)

Jusoh_SOC (2015)

Muhd_Rus2_Preparation (2008)

Muhd_Rus1_Precont (2008)

Muhd_Rus1_Maintenance (2008)

1.13 (0.88, 1.45)

0.64 (0.29, 1.42)

0.15 (0.04, 0.62)

1.00 (0.22, 4.56)

RR (95% CI)

1.57 (0.71, 3.50)

1.10 (0.92, 1.33)

1.14 (0.47, 2.75)

2.00 (0.40, 10.11)

2.00 (0.82, 4.90)

1.50 (0.61, 3.69)

1.60 (0.62, 4.13)

2.00 (0.70, 5.68)

0.71 (0.25, 2.00)

2.00 (0.40, 10.11)

0.88 (0.36, 2.11)

100.00

7.70

2.89

2.49

Weight

7.70

33.08

%

6.61

2.20

6.40

6.35

5.81

4.91

5.04

2.20

6.61

1.13 (0.88, 1.45)

0.64 (0.29, 1.42)

0.15 (0.04, 0.62)

1.00 (0.22, 4.56)

RR (95% CI)

1.57 (0.71, 3.50)

1.10 (0.92, 1.33)

1.14 (0.47, 2.75)

2.00 (0.40, 10.11)

2.00 (0.82, 4.90)

1.50 (0.61, 3.69)

1.60 (0.62, 4.13)

2.00 (0.70, 5.68)

0.71 (0.25, 2.00)

2.00 (0.40, 10.11)

0.88 (0.36, 2.11)

100.00

7.70

2.89

2.49

Weight

7.70

33.08

%

6.61

2.20

6.40

6.35

5.81

4.91

5.04

2.20

6.61

1.1 .2 .5 1 2 6


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

48

Interviewing, Terapi Kelompok Psikopendidikan dan sebagainya dalam membantu kepulihan penagih.

HASIL-HASIL DAPATAN KAJIAN YANG MENJADI TUMPUAN PENGKAJI-PENGKAJI

Daripada analisis yang telah dijalankan, didapati bahawa hasil dapatan kajian-kajian lepas adalah terlalu pelbagai (heterogeneous) dan berbeza antara satu sama lain. Keberkesanan setiap rawatan diukur daripada aspek yang berbeza-berbeza seperti tahap kesediaan untuk berubah, pencapaian motivasi (motivational achievement), amalan agama, tahap kepuasan, tahap perubahan penagih dan sebagainya. Topik dapatan yang menjadi tumpuan diterangkan mengikut empat jenis rawatan iaitu rawatan dalam pendekatan komuniti terapeutik, pendekatan agama, Model Cure and Care Rehabilitation Center dan pendekatan jenis lain-lain termasuk inovasi penyelidik.

BENTUK-BENTUK RAWATAN BERKESAN DI PUSAT PEMULIHAN

Jenis Rawatan

Nama Penyelidik dan Tahun Tajuk Kajian

Komuniti Terapeutik

Ahmad dan Sulaiman (2010)

1. The Effectiveness of Drug Rehabilitation Module On The Motivation Achievement Among Male Inmates In Malaysia.

Ismail (2004).2. The Effectiveness of Drug

Abuse Treatment on Mental Health: A Case Study of Therapeutic Community & SelfRealization Program in Malaysia.


49

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Interviewing, Terapi Kelompok Psikopendidikan dan sebagainya dalam membantu kepulihan penagih.

HASIL-HASIL DAPATAN KAJIAN YANG MENJADI TUMPUAN PENGKAJI-PENGKAJI

Daripada analisis yang telah dijalankan, didapati bahawa hasil dapatan kajian-kajian lepas adalah terlalu pelbagai (heterogeneous) dan berbeza antara satu sama lain. Keberkesanan setiap rawatan diukur daripada aspek yang berbeza-berbeza seperti tahap kesediaan untuk berubah, pencapaian motivasi (motivational achievement), amalan agama, tahap kepuasan, tahap perubahan penagih dan sebagainya. Topik dapatan yang menjadi tumpuan diterangkan mengikut empat jenis rawatan iaitu rawatan dalam pendekatan komuniti terapeutik, pendekatan agama, Model Cure and Care Rehabilitation Center dan pendekatan jenis lain-lain termasuk inovasi penyelidik.

BENTUK-BENTUK RAWATAN BERKESAN DI PUSAT PEMULIHAN

Jenis Rawatan

Nama Penyelidik dan Tahun Tajuk Kajian

Komuniti Terapeutik

Ahmad dan Sulaiman (2010)

1. The Effectiveness of Drug Rehabilitation Module On The Motivation Achievement Among Male Inmates In Malaysia.

Ismail (2004).2. The Effectiveness of Drug

Abuse Treatment on Mental Health: A Case Study of Therapeutic Community & SelfRealization Program in Malaysia.

Cure

and Care

Rehabilitation

Center

Mohamed (2013)1. Perbandingan Outcome

CCSC yang dikelola oleh AADK dan NGO.

Ibrahim et.al (2015)

2. Perbandingan Tahap Pengekalan Kepulihan antara Bekas Klien Tamat menalani ProgramPenyingkatan CCRC dalam Tempoh 6-11 bulan dan Pembebasan antara 12-24 bulan.

Mat Min et al. (n.d)3. Keberkesanan Program

Rawatan dan Pemulihan secara Residensi dan Non Residensi bagi Klien di Cure & Care Service Center

Pendekatan Agama

Ab. Lateh (2006),1. Keberkesanan Program

Agama Terhadap Penagih

Saper et al. (2012) 2. Pengaruh Intervensi

Keagamaan ke Atas Pelatih-Pelatih Pusat Pemulihan Dadah

Muhamad et al. (2013)

3. Keberkesanan Rawatan Pemulihan Dadah Menggunakan Pendekatan Keagamaan

Stapa et Al. (20104. Keberkesanan Modul

Pengajian Islam di Pusat Pemulihan Narkotik (PUSPEN)

Adam et al. (2015)5. Drug Rehabilitation

Treatment: The Consistency Practice of Remembrance to Allah


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

50

(Zikir) Among Drug Addicts in Malaysia

Lain-lain Rawatan

Jusoh, et al. (2015),1. Keberkesanan Terapi

Kelompok Psikopendidikan dalam Meningkatkan Motivasi Penagih Dadah

Sayed Mohamed et al. (2015).

2. Keberkesanan Penggunaan Expressive Art Therapy Terhadap Pemulihan Klien” telah dijalankan oleh

Lee (2007)

3. Faktor Personaliti dan Kepuasan Penagih Dadah Terhadap Kaunseling Berstruktur dalam Program Rawatan dan Pemulihan Dadah di Dua Buah Pusat Serenti

Mohamed et al. (2009)

4. Keberkesanan Modul Model Matrix untuk Pemulihan Penagih Dadah dalam Setting Komuniti

BENTUK-BENTUK KAJIAN DAN PENDEKATAN YANG SESUAI DALAM PEMULIHAN DADAH

Jelasnya terdapat pelbagai bentuk kajian dan pendekatan yang telah dikaji di pusat-pusat pemulihan dadah di negara ini dan terdapat juga sebilangannya didapati berkesan oleh penyelidiknya. Namun tidak terdapat tumpuan tertentu yang benar-benar dapat membantu pihak AADK dalam memperkukuhkan khidmat rawatan dan pemulihannya.

Oleh itu adalah dicadangkan supaya pihak AADK membangunkan badan pengawal seperti MQA untuk mengawal pengisian kurikulum dan kaedah penyampaian serta keberhasilan modul. Kajian yang berbentuk modul bersifat


51

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(Zikir) Among Drug Addicts in Malaysia

Lain-lain Rawatan

Jusoh, et al. (2015),1. Keberkesanan Terapi

Kelompok Psikopendidikan dalam Meningkatkan Motivasi Penagih Dadah

Sayed Mohamed et al. (2015).

2. Keberkesanan Penggunaan Expressive Art Therapy Terhadap Pemulihan Klien” telah dijalankan oleh

Lee (2007)

3. Faktor Personaliti dan Kepuasan Penagih Dadah Terhadap Kaunseling Berstruktur dalam Program Rawatan dan Pemulihan Dadah di Dua Buah Pusat Serenti

Mohamed et al. (2009)

4. Keberkesanan Modul Model Matrix untuk Pemulihan Penagih Dadah dalam Setting Komuniti

BENTUK-BENTUK KAJIAN DAN PENDEKATAN YANG SESUAI DALAM PEMULIHAN DADAH

Jelasnya terdapat pelbagai bentuk kajian dan pendekatan yang telah dikaji di pusat-pusat pemulihan dadah di negara ini dan terdapat juga sebilangannya didapati berkesan oleh penyelidiknya. Namun tidak terdapat tumpuan tertentu yang benar-benar dapat membantu pihak AADK dalam memperkukuhkan khidmat rawatan dan pemulihannya.

Oleh itu adalah dicadangkan supaya pihak AADK membangunkan badan pengawal seperti MQA untuk mengawal pengisian kurikulum dan kaedah penyampaian serta keberhasilan modul. Kajian yang berbentuk modul bersifat

eksperimen harus diteliti dahulu oleh pihak AADK. Perjanjian rasmi perlulah ditandatangani untuk memberi latihan kepada Agensi Antidadah Kebangsaan dalam rawatan inovasi yang terbukti berkesan. Tema-tema kajian keberkesanan rawatan perlulah bersifat homogeneous dan lebih berfokus agar satu kesimpulan yang jelas tentang jenis pendekatan rawatan tersebut dapat dibuat. Pengkaji-pengkaji di masa akan datang dicadangkan untuk membuat kajian berbentuk eksperimental bagi mengukur keberkesanan rawatan.

RUMUSAN

Kajian meta-analisis ini menunjukkan bahawa kajian-kajian yang berbentuk kuantitatif agak terhad bilangannya. Agak sukar untuk membuat satu kesimpulan bagaimanakah bentuk rawatan yang paling berkesan yang telah dikaji di pusat-pusat pemulihan AADK kerana tumpuan pengkaji terhadap hasil program pemulihan adalah pelbagai. Data-data kualitatif tidak dapat menyokong data-data kuantitatif dalam menentukan keberkesanan rawatanyang dilaksanakan di AADK.

RUJUKAN

Ab Lateh, A. T. (2006). Keberkesanan Program Agama Terhadap Penagih Dadah: Kajian Di Pusat Serenti Karangan Dan Inabah 10, Kedah. Kuala Lumpur: Universiti Malaya.

Adam, F., Wan Ahmad, W. I., Mohammed Anuar, M & Ab Rahman, A. (2015). “Drug Rehabilitation Treatment: The Consistency Practice of Remembrance to Allah (Zikir) Among Drug Addict in Malaysia”. Mediterranean Journal of Social Science. Vol 6(2): March. pp. 336-340.

Ahmad, J., Sulaiman, T. & Alias, S. R. (2010). “The Effectiveness of Drug Rehabilitation Module on the Motivation Achievement Among Male Inmates in Malaysia”. International Journal of Psychological Study. Vol. 2(2): December. pp 70-80

Crombie, I.K & Davies, H.T. (2009). What is Meta-Analisis? Retrieve from:

www.whatisseries.co.uk

Dykiert.D. (2013). Data Extraction, Quality Assessment and Narrative Synthesis, Retrieve From: http://www.ccace.ed.ac.uk/sites/default/files/Data %20extraction,%20assessment%20and%20synthesis_2014.pdf


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

52

Ibrahim, F., Zakaria, E., Nen, S., Saim, N.J., & Mohamad Sani, M.N., (2015).Perbandingan Tahap Pengekalan Kepulihan Antara Bekas Klien Tamat Menjalani Program Penyingkatan CCRC Dalam Tempoh 6-11 Bulan dan Pembebasan antara 12-24 Bulan. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.

Ismail, A. A. (2004). The Effectiveness of Drug Treatment on mental health: A Case Study of Therapeutic Community and Self-Realization Programmes in Malaysia. (PhD Thesis). Universiti Kebangsaan Malaysia.

Jusoh, M. R., Mohd Hussin, A. H. & Abdul Ghani, S. (2015). Keberkesanan Terapi Kelompok Psikopendidikan (PGT) Dalam Meningkatkan Motivasi Penagih. Jurnal Antidadah Malaysia. Vol 9 (1): Disember.

Lee, A. N. (2007). Faktor Personaliti Dan Kepuasan Penagih Dadah Terhadap Kaunseling Berstruktur Dalam Program Rawatan Dan Pemulihan Dadah Di Dua Buah Pusat Serenti. (Projek Ilmiah Ijazah Sarjana Muda). Bangi: UniversitiKebangsaan Malaysia.

Mat Min, R., Abdullah, S. S., Mohd Yusoff, R. A., Mohamad Syukri, M. & Husain, Z (n.d). Keberkesanan Program Rawatan Dan Pemulihan Secara Residensi Dan Non Residensi Bagi Klien Di Cure & Care Service Centre. (Laporan Geran Penyelidikan AADK).

Megat Ahmad, P. H. & Mohd Nor, M. A. (2011). “Kaunseling Individu: Strategi Adaptasi Motivational Interviewing, AMI untuk Pelatih PUSPEN”. Jurnal Antidadah Malaysia. Vol. 7 (1): Jun. pp. 54-83.

Mohd Rus, N., Marican, S. & Mohamed, M. N. (2008). ‘Motivasi untuk berubah wanita yang bergantung kepada dadah yang sedang menjalani rawatan pemulihan dadah dalam institusi”. Jurnal Antidadah Malaysia.Vol. 3 & 4. pp. 235-277

Mohamed, M. N. (2013). Perbandingan Outcome CCSC yang dikelolakan oleh AADK dan NGO. Cyberjaya: Cyberjaya University College.

Mohammad, S.N., Mohd Yusof, F., Nizar, T.J., Ghazali M.A., Abdullah, A., & Mamat, A. (2013) Keberkesanan Rawatan Pemulihan Dadah Menggunakan Pendekatan Keagamaan: Kajian Dalam Kalangan Pelatih Wanita di CCRC Bachok (Kelantan), AADK Besut, AADK Kemaman CCSC Kuala Terengganu (Terengganu). (Geran Penyelidikan Ilmiah AADK). Pusat Penyelidikan Fiqh, Sains dan Teknologi, Universiti Teknologi Malaysia

Mohamed, M.N., Zakaria, M. & Ghani, S. (2009). “Keberkesanan Modul ModelMatrix Untuk Pemulihan Penagih Dadah Dalam Setting Komuniti: Laporan


53

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Ibrahim, F., Zakaria, E., Nen, S., Saim, N.J., & Mohamad Sani, M.N., (2015).Perbandingan Tahap Pengekalan Kepulihan Antara Bekas Klien Tamat Menjalani Program Penyingkatan CCRC Dalam Tempoh 6-11 Bulan dan Pembebasan antara 12-24 Bulan. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.

Ismail, A. A. (2004). The Effectiveness of Drug Treatment on mental health: A Case Study of Therapeutic Community and Self-Realization Programmes in Malaysia. (PhD Thesis). Universiti Kebangsaan Malaysia.

Jusoh, M. R., Mohd Hussin, A. H. & Abdul Ghani, S. (2015). Keberkesanan Terapi Kelompok Psikopendidikan (PGT) Dalam Meningkatkan Motivasi Penagih. Jurnal Antidadah Malaysia. Vol 9 (1): Disember.

Lee, A. N. (2007). Faktor Personaliti Dan Kepuasan Penagih Dadah Terhadap Kaunseling Berstruktur Dalam Program Rawatan Dan Pemulihan Dadah Di Dua Buah Pusat Serenti. (Projek Ilmiah Ijazah Sarjana Muda). Bangi: UniversitiKebangsaan Malaysia.

Mat Min, R., Abdullah, S. S., Mohd Yusoff, R. A., Mohamad Syukri, M. & Husain, Z (n.d). Keberkesanan Program Rawatan Dan Pemulihan Secara Residensi Dan Non Residensi Bagi Klien Di Cure & Care Service Centre. (Laporan Geran Penyelidikan AADK).

Megat Ahmad, P. H. & Mohd Nor, M. A. (2011). “Kaunseling Individu: Strategi Adaptasi Motivational Interviewing, AMI untuk Pelatih PUSPEN”. Jurnal Antidadah Malaysia. Vol. 7 (1): Jun. pp. 54-83.

Mohd Rus, N., Marican, S. & Mohamed, M. N. (2008). ‘Motivasi untuk berubah wanita yang bergantung kepada dadah yang sedang menjalani rawatan pemulihan dadah dalam institusi”. Jurnal Antidadah Malaysia.Vol. 3 & 4. pp. 235-277

Mohamed, M. N. (2013). Perbandingan Outcome CCSC yang dikelolakan oleh AADK dan NGO. Cyberjaya: Cyberjaya University College.

Mohammad, S.N., Mohd Yusof, F., Nizar, T.J., Ghazali M.A., Abdullah, A., & Mamat, A. (2013) Keberkesanan Rawatan Pemulihan Dadah Menggunakan Pendekatan Keagamaan: Kajian Dalam Kalangan Pelatih Wanita di CCRC Bachok (Kelantan), AADK Besut, AADK Kemaman CCSC Kuala Terengganu (Terengganu). (Geran Penyelidikan Ilmiah AADK). Pusat Penyelidikan Fiqh, Sains dan Teknologi, Universiti Teknologi Malaysia

Mohamed, M.N., Zakaria, M. & Ghani, S. (2009). “Keberkesanan Modul ModelMatrix Untuk Pemulihan Penagih Dadah Dalam Setting Komuniti: Laporan

Kajian Perintis Di AADK Muar, Kota Bharu, Kota Kinabalu”. Jurnal Antidadah Malaysia. Vol. 6. (2): Disember.

Unnip Abdullah, M. I. (2016, February 28). Kempen Besar-besaran Perangi Dadah Tahun Ini. BHOnline. Retrieved from http://www.bharian.com.my/node/128928

Salleh, M.J. (2012). Permasalahan Penagihan Dadah.: Tinjauan di Pusat Serenti Selangor. Paper presented at International Seminar on Community Development. Universiti Malaysia Terengganu. 7-9 April. Terengganu

Saper, M.N., Jalal, F.H., Mohd Daud, N.A., Jemali, M., Mohd Yatim. & Ajuhary M.K.A. (2012). Pengaruh Intervensi Pelatih-Pelatih Pusat Pemulihan Dadah: Kajian Kes di Beberapa Buah Pusat Pemulihan Dadah di Malaysia. (Laporan Geran Penyelidikan Ilmiah AADK). Tanjung Malim: Universiti Pendidikan Sultan Idris.

Sayed Mohamad, S. M. A., Ismail, B., Yusof, R. A. & Mohamad, Z. (2015). “Keberkesanan Penggunaan “Expressive Arts Therapy” Terhadap Pemulihan Klien”. Jurnal Antidadah Malaysia. Vol 9 (1): Disember.

Shafie, A. A. H, Mohd. Husin, A.H, Mohd. Jailani, M. R, Amat, M. I, Mohd Noor, K,Ahmad, Z. A. & Jusoh, M. R (2015). Pengesanan Bekas Peserta Program, Perubatan dan Pemulihan di Klinik Cure & Care 1 Malaysia. (Laporan GeranPenyelidikan Ilmiah AADK). Nilai: Universiti Sains Islam Malaysia.

Tan, S. Y., Zainudin Zainul, S. & Sharon, Y. L. H. (2007) “Dimensi Psikologikal danGaya Menghadapi Masalah Di Kalangan Penghuni-Penghuni Pusat PemulihanDadah.” Jurnal Antidadah Malaysia. Vol. 1 (1): Jun. pp. 81-96


55

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Kajian Meta-Analisis Keberkesanan Program Pendidikan Pencegahan Di Agensi Antidadah Kebangsaan

Prof. Madya Dr. Mohd Muzafar Shah bin Mohd Razali1 Dr. Md Azman bin Shahadan1

Prof. Madya Dr. Mohammad Aziz Shah bin Mohamed Arip1 Che Anuar bin Che Abdullah1

Dr. Mohammad Isa bin Amat2 Mohd Farid bin Hj. Mohamad Japeri3

Azad Athahiri Bin Anuar (Pembantu Penyelidik) 1

1Universiti Pendidikan Sultan Idris(UPSI)

2Universiti Sains Islam Malaysia (USIM)

3Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK)

ABSTRAK

Tujuan kajian ini ialah menjalankan kajian meta-analisis keberkesanan program pendidikan pencegahan dadah di Agensi Antidadah Kebangsaan dengan menggunakan model Heterogeneity atau Homogeneity. Kajian ini dijalankan dengan meneroka kajian-kajian lepas tempatan yang berkaitan kesan program pendidikan pencegahan dadah di Malaysia dan dipilih berdasarkan kriteria inclusion dan exclusion yang telah ditetapkan.Lokasi kajian ialah di sepuluh buah universiti awam tempatan dan sebuah agensi.Sebanyak 24 buah kajian telah dikenal pasti dan hanya 3 buah kajian yang dipilih untuk dianalisis.Perisian komputer R telah digunakan untuk menganalisis data kajian.Dapatan analisis kajian menunjukkan kekuatan nilai ‘g’ Hedges bagi keseluruhan kesan program pencegahan berada pada tahap sederhana (0.54).Ini menunjukkan keseluruhan program pencegahan yang telah dijalankan tidak mencapai tahap keberkesanan yang tinggi.

Kata Kunci : Program pencegahan dadah, AADK, inclusion, exclusion, meta-analisis.

PENDAHULUAN

Agensi Antidadah Kebangsaan (2007) menyatakan bahawa fenomena penyalahgunaan najis dadah dalam kalangan pelajar sekolah perlu dipandang serius kerana ia berkaitan dengan masalah disiplin seperti merokok, ponteng sekolah, melawan guru, mencuri, bergaduh dan merosakkan harta benda sekolah atau vandalisme, yakni kebiasaannya murid yang terlibat


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

56

dengan penyalahgunaan dadah bukan sahaja menghadapi masalah disiplin dan akademik tetapi turut juga terdedah kepada risiko gejala sosial di luar sekolah seperti penglibatan dengan kumpulan samseng, pergaulan bebas, melepak, hamil luar nikah dan lari dari rumah.

Statistik yang dikeluarkan oleh pihak Agensi Antidadah Kebangsaan (2015) melaporkan seramai 20,289 penagih dadah baru berjaya dikesan. Ini menunjukkan betapa perlunya program-program pencegahan dadah yang berkesan dilaksanakan. Namun begitu, sejauh mana kesan program-program yang telah dilaksanakan selama ini maka kajian meta-analisis terhadap semua kajian lepas yang berkaitan dalam bidang ini perlu diadakan.

PROGRAM PENDIDIKAN PENCEGAHAN DADAH

Pada 28 Februari 1983, Jawatankuasa Kabinet Anti Dadah telah mengisytiharkan "Dadah Musuh Utama Negara". Dalam hal ini, Kementerian Pendidikan Malaysia telah diberi tanggungjawab untuk merancang dan melaksanakan Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) di sekolah. Sasaran utama program ialah kepada murid, guru, kakitangan sekolah dan ibu bapa.

Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) merupakan usaha yang berterusan dalam penyebaran maklumat dan meningkatkan kesedaran terhadap bahaya penyalahgunaan dadah di sekolah. Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) bertumpu di sekolah kerana hasil kajian menunjukkan penagih dadah mula mencuba dadah ketika mereka masih berada di bangku sekolah lagi iaitu dalam lingkungan usia 13 hingga 17 tahun (Ais, 2013).

Walaupun pelbagai program telah diatur oleh agensi kerajaan mahu pun bukan kerajaan bagi mengatasi masalah ini, ia tetap sukar dibendung dan menjadi semakin teruk. Antara masalah sosial yang dianggap sebagai salah satu musuh nombor satu negara adalah penyalahgunaan dadah (Mohd Noorazam et al., 2009).

Jones dan rakan-rakan (2007), serta Morgan dan rakan-rakan (2002) menyebutkan bahawa walaupun pelbagai program pencegahan telah wujud, namun ianya dilihat memberi impak yang sedikit kepada masyarakat. Ini adalah sesuatu yang sangat membimbangkan kerana tanpa program-program pencegahan yang berkesan, dikhuatiri akan meningkatkan lagi bilangan penagih baru hari demi hari.


57

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

dengan penyalahgunaan dadah bukan sahaja menghadapi masalah disiplin dan akademik tetapi turut juga terdedah kepada risiko gejala sosial di luar sekolah seperti penglibatan dengan kumpulan samseng, pergaulan bebas, melepak, hamil luar nikah dan lari dari rumah.

Statistik yang dikeluarkan oleh pihak Agensi Antidadah Kebangsaan (2015) melaporkan seramai 20,289 penagih dadah baru berjaya dikesan. Ini menunjukkan betapa perlunya program-program pencegahan dadah yang berkesan dilaksanakan. Namun begitu, sejauh mana kesan program-program yang telah dilaksanakan selama ini maka kajian meta-analisis terhadap semua kajian lepas yang berkaitan dalam bidang ini perlu diadakan.

PROGRAM PENDIDIKAN PENCEGAHAN DADAH

Pada 28 Februari 1983, Jawatankuasa Kabinet Anti Dadah telah mengisytiharkan "Dadah Musuh Utama Negara". Dalam hal ini, Kementerian Pendidikan Malaysia telah diberi tanggungjawab untuk merancang dan melaksanakan Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) di sekolah. Sasaran utama program ialah kepada murid, guru, kakitangan sekolah dan ibu bapa.

Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) merupakan usaha yang berterusan dalam penyebaran maklumat dan meningkatkan kesedaran terhadap bahaya penyalahgunaan dadah di sekolah. Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) bertumpu di sekolah kerana hasil kajian menunjukkan penagih dadah mula mencuba dadah ketika mereka masih berada di bangku sekolah lagi iaitu dalam lingkungan usia 13 hingga 17 tahun (Ais, 2013).

Walaupun pelbagai program telah diatur oleh agensi kerajaan mahu pun bukan kerajaan bagi mengatasi masalah ini, ia tetap sukar dibendung dan menjadi semakin teruk. Antara masalah sosial yang dianggap sebagai salah satu musuh nombor satu negara adalah penyalahgunaan dadah (Mohd Noorazam et al., 2009).

Jones dan rakan-rakan (2007), serta Morgan dan rakan-rakan (2002) menyebutkan bahawa walaupun pelbagai program pencegahan telah wujud, namun ianya dilihat memberi impak yang sedikit kepada masyarakat. Ini adalah sesuatu yang sangat membimbangkan kerana tanpa program-program pencegahan yang berkesan, dikhuatiri akan meningkatkan lagi bilangan penagih baru hari demi hari.

SOROTAN KAJIAN PROGRAM PENCEGAHAN DI MALAYSIA

Mahmood dan rakan-rakan (2005) menjalankan sebuah kajian untuk mengenalpasti kesan program Skim Lencana Anti Dadah (SLAD) dengan merujuk kepada objektif program dan menggunakan reka bentuk kajian eksperimental. Sampel kajian terdiri daripada 66 orang pelajar tingkatan empat (16 tahun) sekolah menengah kebangsaan dari seluruh Malaysia yang mewakili sekolah masing-masing dalam program SLAD di UUM. Alat ukur yang digunakan dalam kajian ini dibina berdasarkan objektif program SLAD. Dapatan kajian menunjukkan aspek pengetahuan meningkat selepas mengikuti program SLAD. Manakala aspek harga diri keluarga, kendiri, rakan sebaya, sekolah juga turut meningkat. Selain itu, Jamaludin (2013) menjalankan kajian sarjananya yang bertujuan melihat kesan program pencegahan dadah SHIELDS terhadap peserta program di daerah Kluang Johor berdasarkan model Kirkpatrick dengan melihat empat aspek utama iaitu reaksi, pembelajaran, tingkah laku, dan hasil. Sampel kajian terdiri daripada 37 peserta yang telah menghadiri program SHIELDS bagi sesi 2012. Kajian ini menggunakan reka bentuk jenis kaedah campuran. Alat ukur yang digunakan adalah soal selidik dan protokol temubual. Dapatan kajian menunjukkan keempat-empat aspek yang dikaji menunjukkan reaksi positif iaitu peserta berpuas hati dengan latihan yang diikuti, mendapat pengetahuan serta dapat meningkatkan kemahiran, berlakunya perubahan sikap serta mendapat manfaat meninggalkan dadah.

OBJEKTIF KAJIAN

1) Mengumpul kajian-kajian lepas dalam pendidikan pencegahan dadah oleh AADK dan badan-badan lain dalam bentuk tesis, artikel jurnal, laporan seminar.

2) Mengenalpasti kajian mengikut jenis (eksperimental, tinjauan, kuantitatif, kualitatif).

3) Menjalankan meta-analisis keberkesanan program pendidikan pencegahan dadah.

4) Mengenalpasti kekuatan dan kekurangan kajian yg telah dijalankan.5) Membuat laporan dan cadangan penambahbaikan kajian di masa

hadapan kepada AADK.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

58

METOD KAJIAN

Kajian ini menggunakan kaedah meta-analisis untuk mengenalpasti program pendidikan pencegahan dadah yang berkesan berdasarkan effect size.Terdapat dua jenis effect size iaitu yang berasaskan r (correlational study) dan d (experimental study).

PEMILIHAN KAJIAN

Pemilihan kajian untuk dijalankan meta-analisis perlu mengikuti syarat dan ciri kriteria inclusion dan exclusion yang ditetapkan seperti berikut:

Inclusion Exclusion- Keberkesanan program pendidikan pencegahan dadah; Kesedaran, ..Pengetahuan & Kemahiran (NIDA, 2002)

- Pencegahan awalan- Setting sekolah/universiti- Lokasi semenanjung Malaysia- Tahun 2015 ke bawah- Maklumat statistik deskriptif- Tesis, laporan & jurnal AADK- Eksperimental/tinjauan

- Program rawatan & pemulihan- Kajian pencegahan ..sekunder & tertiari

- Setting selain sekolah/universiti- Lokasi kajian luar Malaysia- Tahun kajian 2016 ke atas

KAEDAH CARIAN

Secara keseluruhannya, kajian ini menggunakan tiga kaedah sebagai strategi untuk mengumpulkan bahan kajian. Tiga kaedah tersebut adalah:

1) Carian menggunakan komputer (internet).2) Merujuk senarai rujukan.3) Carian secara langsung.

LOKASI SUMBER KAJIAN

Lokasi sumber kajian yang dikenalpasti untuk tujuan penyelidikan ini ialah sebelas buah universiti awam tempatan dan sebuah agensi. Jadual berikut menunjukkan senarai lokasi sumber kajian tersebut:


59

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

METOD KAJIAN

Kajian ini menggunakan kaedah meta-analisis untuk mengenalpasti program pendidikan pencegahan dadah yang berkesan berdasarkan effect size.Terdapat dua jenis effect size iaitu yang berasaskan r (correlational study) dan d (experimental study).

PEMILIHAN KAJIAN

Pemilihan kajian untuk dijalankan meta-analisis perlu mengikuti syarat dan ciri kriteria inclusion dan exclusion yang ditetapkan seperti berikut:

Inclusion Exclusion- Keberkesanan program pendidikan pencegahan dadah; Kesedaran, ..Pengetahuan & Kemahiran (NIDA, 2002)

- Pencegahan awalan- Setting sekolah/universiti- Lokasi semenanjung Malaysia- Tahun 2015 ke bawah- Maklumat statistik deskriptif- Tesis, laporan & jurnal AADK- Eksperimental/tinjauan

- Program rawatan & pemulihan- Kajian pencegahan ..sekunder & tertiari

- Setting selain sekolah/universiti- Lokasi kajian luar Malaysia- Tahun kajian 2016 ke atas

KAEDAH CARIAN

Secara keseluruhannya, kajian ini menggunakan tiga kaedah sebagai strategi untuk mengumpulkan bahan kajian. Tiga kaedah tersebut adalah:

1) Carian menggunakan komputer (internet).2) Merujuk senarai rujukan.3) Carian secara langsung.

LOKASI SUMBER KAJIAN

Lokasi sumber kajian yang dikenalpasti untuk tujuan penyelidikan ini ialah sebelas buah universiti awam tempatan dan sebuah agensi. Jadual berikut menunjukkan senarai lokasi sumber kajian tersebut:

Bil. Lokasi Tempat Carian

1. Universiti Malaya (UM) Perpustakaan & Pusat Penyelidikan

2. Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM)

Perpustakaan & Pusat Penyelidikan

3. Universiti Putra Malaysia (UPM)


4. Universiti Teknologi Mara (UITM)


5. Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM)

Perpustakaan

6. Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK)

Pusat Sumber

7. Universiti Sains Malaysia (USM)


8. Universiti Utara Malaysia (UUM)


9. Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI)

Perpustakaan

10. Universiti Teknologi Malaysia (UTM)

Perpustakaan

11. Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM)


12. Universiti Sains Islam Malaysia (USIM)

Perpustakaan & ACREDA

BAHAN KAJIAN TERKUMPUL

Setelah menjalankan proses pengumpulan bahan kajian, hanya terdapat sebanyak 24 buah kajian yang berkaitan dengan program pendidikan pencegahan dadah, senarai kajian adalah seperti dalam jadual berikut:


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

60

Bil Lokasi Tajuk Penulis Tahun Lokasi Sampel

Rekabentuk

1. USIM

Implementation of School-Based Drug Prevention Programme in Petaling Perdana District

Vijayalachumy A/P

Alagarasamy2010

(TesisMA)

Sekolah /Murid

SekolahTinjauan

2. UiTM

Keberkesanan Pengajaran Terhadap Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Murid Tingkatan Empat di Sebuah Sekolah Menengah Lembah Kelang

Mohd Noorazam

2006

(Tesis MA)

Sekolah/Murid

sekolahTinjauan

3. UiTM

Keberkesanan Pengajaran Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Murid Tingkatan 4 Sekolah Menengah Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah, Seksyen 2, Shah Alam, Selangor

MohdNoorazam

et al.

2008Sekolah /

Murid Sekolah

Tinjauan

4 UUM

Program pendidikan pencegahan dadah SLAD: adakah ia berkesan mencapai matlamatnya?

Mahmood Nazar et al.

2005

(Artikel)

Sekolah /Murid

SekolahExperimental

5. AADK

Keberkesanan Pelaksanaan Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) di Sekolah Rendah

Chan Yuen Fook et al.(1)

Kajian AADK

Sekolah /Murid

SekolahTinjauan

6. AADK

Substance Abuse Presevention among Secondary School Student in


2012

Kajian AADK

Sekolah /Murid

Sekolah Tinjauan


61

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Bil Lokasi Tajuk Penulis Tahun Lokasi Sampel

Rekabentuk

1. USIM

Implementation of School-Based Drug Prevention Programme in Petaling Perdana District

Vijayalachumy A/P

Alagarasamy2010

(TesisMA)

Sekolah /Murid

SekolahTinjauan

2. UiTM

Keberkesanan Pengajaran Terhadap Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Murid Tingkatan Empat di Sebuah Sekolah Menengah Lembah Kelang

Mohd Noorazam

2006

(Tesis MA)

Sekolah/Murid

sekolahTinjauan

3. UiTM

Keberkesanan Pengajaran Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Murid Tingkatan 4 Sekolah Menengah Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah, Seksyen 2, Shah Alam, Selangor

MohdNoorazam

et al.

2008Sekolah /

Murid Sekolah

Tinjauan

4 UUM

Program pendidikan pencegahan dadah SLAD: adakah ia berkesan mencapai matlamatnya?

Mahmood Nazar et al.

2005

(Artikel)

Sekolah /Murid

SekolahExperimental

5. AADK

Keberkesanan Pelaksanaan Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) di Sekolah Rendah


Kajian AADK

Sekolah /Murid

SekolahTinjauan

6. AADK

Substance Abuse Presevention among Secondary School Student in


2012

Kajian AADK

Sekolah /Murid

Sekolah Tinjauan

Malaysia

7. AADK

Penilaian Keberkesanan Program Skuad 1Malaysia dalam Pencegahan Dadah di Malaysia


2013

Kajian AADK

Sekolah/Guru &

PegawaiTinjauan

8. AADK

Kefahaman Kemahiran Keibubapaan dan Kesedaran Kesan Dadah kepada Kesihatan Sebelum dan Sesudah Peserta Menghadiri Program ‘Family on Alert’

Nazariah et al.

2013

Kajian AADK

Daerah Kerian

Lelaki, Bujang,

umur 41-50

Experimental

9. AADK

Tahap Keberkesanan Kempen AntiDadah di Malaysia dan Strategi Komunikasi bagi Peningkatan Kesedaran Bahaya Penyalahgunaan Dadah

Zainol et al.

2012

Kajian AADK

500 sampel seluruh

Malaysia mengikut

zonTinjauan

10. AADK

Remaja Berisiko Mengambil Dadah: Langkah Pengesanan dan Pencegahan Awal

Mohammad Nasir et al

2013

Kajian AADK

Remaja Experimental

11. AADK

Keberkesanan Program Shield dalam Mencegah Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Remaja Berisiko

Sabitha Marican et al.

2013

Kajian AADK

Remaja Tinjauan

12. AADK

Kesan Program Pencegahan Dadah Berasaskan Modul Pengubahsuaian Corak Pemikiran (PCP) ke atas Daya Tahan dan Kelangsangan

Mohammad Aziz Shah et al

2013

Kajian AADK

UPSI / Belia lelaki &

perempuanExperimental


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

62

dalam Kalangan Belia Berisiko

13. AADK

Pemerkasaan Strategi Intervensi dan Pencegahan Dadah Berasaskan Tanggungjawab Sosial Komuniti

Roziah Omar et al.

2015

Kajian AADK

- Tinjauan

14. AADK

Pengajaran Penyalahgunaan Dadah Dalam Kalangan Pelajar Tingkatan 4

Mohd Norazam et al

2009

Jurnal AADK

Sekolah /Murid

Sekolah Tinjauan

15. AADK

Program Pendidikan Pencegahan Dadah di Sekolah Rendah di Malaysia

Chan et al.

2009

Jurnal AADK

Sekolah /Murid

Sekolah Campuran

16. AADK

Perbandingan Program Bimbingan Serta Terapi Penyalahgunaan Dadah di Malaysia dan Asia

Abd Halim et al

2011

Jurnal AADK

Orang awam

Kajian Kepustakaan

17. AADK

Keberkesanan Program Skuad 1 Malaysia dalam Pencegahan Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Klien Berisiko di Komuniti

Chan et al.

2015

Jurnal AADK

4 buah negeri /

SukarelawanCampuran

18. AADK

Implikasi Kajian Risiko dan Pelindung Penyalahgunaan Dadah Dalam Kalangan Remaja dan Belia Terhadap Program Pencegahan Dadah

Mohd Muzafar

2015

Jurnal AADK

IPT, Kolej kemahiran,

Pusat pemulihan

Tinjauan

19. UTMImpak Program Pencegahan SHIELDS Kepada

Ais Md Sulbidin2013

(Tesis MA)Sekolah /

Murid Campuran


63

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

dalam Kalangan Belia Berisiko

13. AADK

Pemerkasaan Strategi Intervensi dan Pencegahan Dadah Berasaskan Tanggungjawab Sosial Komuniti

Roziah Omar et al.

2015

Kajian AADK

- Tinjauan

14. AADK

Pengajaran Penyalahgunaan Dadah Dalam Kalangan Pelajar Tingkatan 4

Mohd Norazam et al

2009

Jurnal AADK

Sekolah /Murid

Sekolah Tinjauan

15. AADK

Program Pendidikan Pencegahan Dadah di Sekolah Rendah di Malaysia

Chan et al.

2009

Jurnal AADK

Sekolah /Murid

Sekolah Campuran

16. AADK

Perbandingan Program Bimbingan Serta Terapi Penyalahgunaan Dadah di Malaysia dan Asia

Abd Halim et al

2011

Jurnal AADK

Orang awam

Kajian Kepustakaan

17. AADK

Keberkesanan Program Skuad 1 Malaysia dalam Pencegahan Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Klien Berisiko di Komuniti

Chan et al.

2015

Jurnal AADK

4 buah negeri /

SukarelawanCampuran

18. AADK

Implikasi Kajian Risiko dan Pelindung Penyalahgunaan Dadah Dalam Kalangan Remaja dan Belia Terhadap Program Pencegahan Dadah

Mohd Muzafar

2015

Jurnal AADK

IPT, Kolej kemahiran,

Pusat pemulihan

Tinjauan

19. UTMImpak Program Pencegahan SHIELDS Kepada

Ais Md Sulbidin2013

(Tesis MA)Sekolah /

Murid Campuran

Pembangunan Pelajar Di Daerah Mersing Johor

Sekolah

20. UTM

Impak Program Pencegahan SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar Di Daerah Kluang, Johor

Jamaludin Salimin

2013

(Tesis MA)

Sekolah /Murid

Sekolah Campuran

21. UTM

Impak Program Pencegahan SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar Di Daerah Muar dan Ledang

‘Aifaa Jasni2013

(Tesis MA)

Sekolah /Murid

Sekolah Campuran

22. UTM

Impak Program Pencegahan SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar Di Daerah Batu Pahat

Lau Yoke Siew2013

(Tesis MA)

Sekolah /Murid

Sekolah Campuran

23 UTM

Impak Program Pencegahan SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar Di Daerah Segamat, Johor

Nor Azmin2013

(Tesis MA)

Sekolah /Murid

Sekolah Campuran

24 AADK

Keberkesanan Program SKUAD 1Malaysia Dalam Pencegahan Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Klien Berisiko di Komuniti

Chan et al.

2015

Jurnal Anti

Dadah

Muar, Dang Wangi,

Seberang Perai

Tengah & Kuala

Langat

Campuran


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

64

PENTADBIRAN KAJIAN

Rajah berikut memberi gambaran secara menyeluruh proses pentadbiran kajian meta-analisis ini:

PROSEDUR MENGANALISIS DATA

Bagi mencapai tujuan kajian, prosedur statistik meta-analisis dijalankan bagi melihat pertalian kajian-kajian yang dipilih berdasarkan kriteria inclusion dan exclusion yang telah ditetapkan untuk melihat kekuatan (power) kajian akan keberkesanan program-program pendidikan pencegahan dadah yang telah dijalankan. Pertamanya, mengganggarkan effect size berdasarkan formula Cohen dengan menggunakan program perisian komputer ‘R’ dibawah rutin ‘metafor’ (Del Re, 2015) dengan formula , Seterusnya Cohen d

correction dibuat berdasarkan cadangan yang telah dikemukakan oleh Hedges = ‘g’ (Hedges & Olkin, 1985; Borenstein et al., 2009) untuk menukar ‘d’ Cohen kepada ‘g’ Hedges. Bagi mengira ‘g’, correction factor J perlu dikira

Kajian Pendidikan Pencegahan Dadah di Malaysia

Perpustakaan IPTA

Pusat Penyelidikan IPTA

Perpustakaan Agensi

Internet

Kumpulan Kajian yang menggunakan kata kunci ‘Pencegahan Dadah’, ‘Pendidikan Pencegahan’, ‘Drug Prevention’, dan sebagainya

Mengklasifikasi dan mengekod kajian berdasarkan kriteria inclusion dan exclusion yang ditetapkan

Menyelidiki hasil dapatan kajian yang dipilih bagi tujuan menjalankan prosedur statistik meta-analisis

Menjalankan prosedur statistik meta-analisis menggunakan perisisan komputer ‘R’ bagi mengkaji pertalian antara kajian yang dikumpul dan dipilih untuk melihat kekuatan (power)

program pendidikan pencegahan dadah yang telah dijalankan


65

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

PENTADBIRAN KAJIAN

Rajah berikut memberi gambaran secara menyeluruh proses pentadbiran kajian meta-analisis ini:

PROSEDUR MENGANALISIS DATA

Bagi mencapai tujuan kajian, prosedur statistik meta-analisis dijalankan bagi melihat pertalian kajian-kajian yang dipilih berdasarkan kriteria inclusion dan exclusion yang telah ditetapkan untuk melihat kekuatan (power) kajian akan keberkesanan program-program pendidikan pencegahan dadah yang telah dijalankan. Pertamanya, mengganggarkan effect size berdasarkan formula Cohen dengan menggunakan program perisian komputer ‘R’ dibawah rutin ‘metafor’ (Del Re, 2015) dengan formula , Seterusnya Cohen d

correction dibuat berdasarkan cadangan yang telah dikemukakan oleh Hedges = ‘g’ (Hedges & Olkin, 1985; Borenstein et al., 2009) untuk menukar ‘d’ Cohen kepada ‘g’ Hedges. Bagi mengira ‘g’, correction factor J perlu dikira

Kajian Pendidikan Pencegahan Dadah di Malaysia

Perpustakaan IPTA

Pusat Penyelidikan IPTA

Perpustakaan Agensi

Internet

Kumpulan Kajian yang menggunakan kata kunci ‘Pencegahan Dadah’, ‘Pendidikan Pencegahan’, ‘Drug Prevention’, dan sebagainya

Mengklasifikasi dan mengekod kajian berdasarkan kriteria inclusion dan exclusion yang ditetapkan

Menyelidiki hasil dapatan kajian yang dipilih bagi tujuan menjalankan prosedur statistik meta-analisis

Menjalankan prosedur statistik meta-analisis menggunakan perisisan komputer ‘R’ bagi mengkaji pertalian antara kajian yang dikumpul dan dipilih untuk melihat kekuatan (power)

program pendidikan pencegahan dadah yang telah dijalankan

terlebih dahulu menggunakan formula , Oleh itu, indeks power

yang digunakan adalah indeks ‘g’. ‘g’ yang dinilai adalah berasaskan kepada kajian individual.

DAPATAN KAJIAN

Dapatan preliminari

Hasil dari proses pengumpulan bahan kajian yang dijalankan, secara keseluruhannya pengkaji berjaya mengumpulkan sebanyak 24 buah kajian yang berkaitan program pendidikan pencegahan dadah. Namun, hanya beberapa buah kajian sahaja yang sesuai dipilih untuk dijalankan meta-analisis. Jadual berikut menunjukkan pemilihan bahan kajian mengikut jenis dan reka bentuk kajian:

Status Kajian Jenis dan Reka Bentuk Kajian

Frekuansi Peratusan (%)

Diterima Eksperimental 3 12.5

Ditolak Eksperimental 1 4.2

Tinjauan 11 45.8

Campuran 8 33.3

Kualitatif 1 4.2

Dapatan meta-analisis

Dapatan analisis menunjukkan nilai ‘g’ Hedges bagi keseluruhan kesan program pencegahan yang dinilai berada pada tahap sederhana (0.54) (namun nilai (0.54) tidak boleh digunakan kerana setiap kajian perlu bersifat independant. Hal ini menunjukkan keseluruhan program yang dijalankan tidak mencapai tahap keberkesanan yang tinggi. Namun begitu, dapatan analisis menunjukkan daripada ketiga-tiga kajian, kajian oleh M. Nasir dan rakan-rakan (2013) adalah memiliki kekuatan (power) yang paling tinggi dengan nilai ‘g’keseluruhan sebanyak 1.26. Rajah berikut menunjukkan power bagi setiap kajian yang disoroti:


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

66

Rajah seterusnya menunjukkan kekuatan (power) skor agregat bagi setiap kajian:

Bagi kajian yang memiliki power yang tinggi iaitu kajian M.Nasir dan rakan-rakan (2013), kesemua lapan kajian (study) di dalamnya berada pada tahap yang tinggi, yakni komponen Hadapi Cabaran (study 8) memiliki kekuatan (power) yang paling tinggi iaitu 1.83. Manakala komponen yang paling rendah ialah Optimistik (Study 6) yang memiliki nilai kekuatan (power) 0.85, namun masih berada pada tahap kekuatan (power) yang tinggi. Rajah berikut menunjukkan power bagi kelapan-lapan study berikut:


67

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Rajah seterusnya menunjukkan kekuatan (power) skor agregat bagi setiap kajian:

Bagi kajian yang memiliki power yang tinggi iaitu kajian M.Nasir dan rakan-rakan (2013), kesemua lapan kajian (study) di dalamnya berada pada tahap yang tinggi, yakni komponen Hadapi Cabaran (study 8) memiliki kekuatan (power) yang paling tinggi iaitu 1.83. Manakala komponen yang paling rendah ialah Optimistik (Study 6) yang memiliki nilai kekuatan (power) 0.85, namun masih berada pada tahap kekuatan (power) yang tinggi. Rajah berikut menunjukkan power bagi kelapan-lapan study berikut:

PERBINCANGAN

Berdasarkan dapatan awal kajian ini menunjukkan bahawa kajian-kajian dalam bidang pencegahan dadah masih kurang dijalankan di Malaysia. Kekurangan ini mengambarkan kelemahan dan kekurangan program-program pendidikan pencegahan yang ada dan telah dijalankan di Malaysia. Berdasarkan kajian jenis kuantitatif yang berjaya dikumpul, menunjukkan bahawa hanya empat kajian sahaja yang menggunakan reka bentuk eksperimental, dan selebihnya adalah menggunakan reka bentuk kajian tinjauan. Ini menunjukkan kurangnya kajian yang mengkaji ‘kesan’ dan ‘sebab’, atau dengan kata lain banyak kajian yang dijalankan hanya mengkaji tentang ‘what?’ dan ‘why?’, tetapi kurang kajian yang mengkaji tentang ‘how?’. Sedangkan kajian yang mengkaji tentang ‘kesan’ dan ‘sebab’ adalah penting bagi melihat keberkesanan pencegahan dadah yang telah jalankan di Malaysia sama ada yang berbentuk program pendidikan atau pembangunan modul pencegahan.

Dapatan statistik meta-analisis pula menunjukkan daripada tiga buah kajian eksperimental yang dipilih hanya sebuah kajian sahaja yang menunjukkan kesan program pendidikan pencegahan dadah yang tinggi. Manakala dua buah kajian lagi menunjukkan tahap keberkesanan program yang rendah. Melalui dapatan ini memaklumkan kepada kita bahawa perlunya lebih banyak lagi program pendidikan pencegahan dadah yang berkesan dijalankan. Dengan adanya pelbagai program pencegahan yang berkesan, diharapkan dapat menurunkan peningkatan jumlah penagih dadah, terutamanya dalam kalangan remaja.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

68

CADANGAN

Berdasarkan hasil dapatan kajian yang diperolehi, beberapa cadangan terutamanya untuk kajian pada masa hadapan dapat dibuat, cadangan tersebut adalah seperti berikut:

1) Kajian bidang pencegahan amat sedikit.2) Banyak kajian hanya fokus kepada The, What & Why. Terlalu sedikit

tentang How? (Penyelidikan yang mengkaji tentang kesan dan sebab seperti pembinaan instrumen, modul intervensi dan sebagainya).

3) Perlu garis panduan penyelidikan yang jelas dan selaras (metodologi, matlamat kajian, output kajian).

4) Semakan proposal kajian oleh panel pakar bagi memastikan tahap penyelidikan yang berkualiti.

5) Pembahagian penyelidikan mengikut kepentingan sektor (seperti contoh, pencegahan – 30%, rawatan & pemulihan – 30%, polisi – 30%, lain-lain –10%).

6) Memberi fokus kajian kepada reka bentuk eksperimental atau randomised trial study.

RUJUKAN

Ais, M. S. (2013). Impak Program Pencegahan Dadah SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar di Daerah Mersing, Johor (Tesis Sarjana), Universiti Teknologi Malaysia.

‘Aifaa, J. (2013). Impak Program Pencegahan Dadah SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar di Daerah Muar dan Ledang (Tesis Sarjana), Universiti Teknologi Malaysia.

Arora, N., & Zoubi, F. H. (2011). A Review of Meta-Analysis Methods andEmpirical Analysis of Davar’s (2006) Improvement Over Hunter-Schmidt-Jackson (1982) Framework.International Journal of Arts & Sciences, 4(22), 165-180, ISSN: 1944-6934.

Abdul, H. M. H., Asmawati, M. A., & Ahmad, K. A. W. (2011). Perbandingan Program Bimbingan Serta Terapi Penyalahgunaan Dadah di Malaysia dan Asia.Jurnal AADK, 7(1).

Boucher, A. R. (2012). Classroom Based Substance Use Prevention Programs: A Meta-Analysis (Master Thesis). University of Centtral Florida.


69

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

CADANGAN

Berdasarkan hasil dapatan kajian yang diperolehi, beberapa cadangan terutamanya untuk kajian pada masa hadapan dapat dibuat, cadangan tersebut adalah seperti berikut:

1) Kajian bidang pencegahan amat sedikit.2) Banyak kajian hanya fokus kepada The, What & Why. Terlalu sedikit

tentang How? (Penyelidikan yang mengkaji tentang kesan dan sebab seperti pembinaan instrumen, modul intervensi dan sebagainya).

3) Perlu garis panduan penyelidikan yang jelas dan selaras (metodologi, matlamat kajian, output kajian).

4) Semakan proposal kajian oleh panel pakar bagi memastikan tahap penyelidikan yang berkualiti.

5) Pembahagian penyelidikan mengikut kepentingan sektor (seperti contoh, pencegahan – 30%, rawatan & pemulihan – 30%, polisi – 30%, lain-lain –10%).

6) Memberi fokus kajian kepada reka bentuk eksperimental atau randomised trial study.

RUJUKAN

Ais, M. S. (2013). Impak Program Pencegahan Dadah SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar di Daerah Mersing, Johor (Tesis Sarjana), Universiti Teknologi Malaysia.

‘Aifaa, J. (2013). Impak Program Pencegahan Dadah SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar di Daerah Muar dan Ledang (Tesis Sarjana), Universiti Teknologi Malaysia.

Arora, N., & Zoubi, F. H. (2011). A Review of Meta-Analysis Methods andEmpirical Analysis of Davar’s (2006) Improvement Over Hunter-Schmidt-Jackson (1982) Framework.International Journal of Arts & Sciences, 4(22), 165-180, ISSN: 1944-6934.

Abdul, H. M. H., Asmawati, M. A., & Ahmad, K. A. W. (2011). Perbandingan Program Bimbingan Serta Terapi Penyalahgunaan Dadah di Malaysia dan Asia.Jurnal AADK, 7(1).

Boucher, A. R. (2012). Classroom Based Substance Use Prevention Programs: A Meta-Analysis (Master Thesis). University of Centtral Florida.

Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P. T., & Rothstein, H. R. (2009).Introduction to Meta-Analysis.John Wiley & Sons, Ltd.

Chan, Y. F., Abdul, H. M. H., Gurnam, K. S., Nazeera, A. B., & Rozilah, A. A. (2013). Program Pendidikan Pencegahan Dadah di Sekolah Rendah di Malaysia.Agensi Antidadah Kebangsaan.

Chan, Y. F., Abdul, H. M. H, Gurnam, K. S., Nazeera, A. B., & Rozilah, A. Z. (2009). Program Pendidikan Pencegahan Dadah di Sekolah Rendah di Malaysia.Jurnal AADK.

Chan, Y. F., Abdul, H. M. H., Gurnam, K. S., & Nazeera, A, B. (2010). Keberkesanan Pelaksanaan Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa) di Sekolah Rendah.Kajian AADK & UITM.

Chan, Y. F., Gurnam, K. S., Abdul, H. M. H., Wee, E. H., Lim, P. C., & Mohd, Z. A. H. (2012). Substance Abuse Presevention among Secondary School Student in Malaysia.Kajian AADK & UITM.

Chan, Y. F., Gurnam, K. S., Wee, E. H., Mohd, Z. A. H., & Abdul, H. M. H. (2013). Penilaian Keberkesanan Program Skuad 1Malaysia dalam Pencegahan Dadah di Malaysia.Kajian AADK.

Chan, Y. F., Gurnam, K. S., Wee, E, H., Mohd, Z. A. H., & Abdul, H. M. H. (2015). Keberkesanan Program Skuad 1 Malaysia dalam Pencegahan Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Klien Berisiko di Komuniti. Jurnal AADK,9(1).

Del Re, A. C. (2015). A Practical Tutorial on Conducting Meta-Analysis in R. The Quantitative Methods for Psychology, 11(1). Doi: 10. 20982/tqmp.11.1. p037

Espada, J. P., Gonzalvez, M. T., Orgiles, M., Lioret, D., & Guillen, R. A. (2015). Meta-Analysis of The Effectiveness of School Substance Abuse Prevention Programs in Spain. Psicothema, 27(1), 5-12.Ennett, S. T., Tobler, N. S., Ringwalt, C. L., Flewelling, R. L. (1994). How Effective Is Drug Abuse Resistance Education? A Meta-Analysis Of Project DARE Outcome Evaluations. American Journal Of Public Health, 84(9), 1394-1401.

Ennett, S. T., Ringwalt, C. L., Thorne, J., Rohrbach, L. A., Vincus, A., Rudolph, A. S., & Jones,S. (2003). A Comparison of Current Practice in School-Based


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

70

Substance Use Prevention Programs with Meta-Analysis Findings.Prevention Science, 4(1), 1-14, DOI: 10.1023/A:1021777109369.

Field, A. P. (2001). ‘Meta-analysis of Correlation Coefficients: a Monte Carlo Comparison of Fixed and Random Effects Methods’. Psychological Methods,vol 6, pp 161-180.

Glass, G.V. (1976) “Primary, Secondary, and Meta-Analysis of Research”, Review of research in Education,http://www.blackwellpublishing.com/medicine/bmj/systreviews/)

Hedges, L. V. (1992). ‘Meta-analysis’. Journal of Educational Statistics, vol 17, pp 279-296.

Hedges, L. V. (1985). Statistical Methods for Meta-Analysis.Academic Press Orlando, FL.

Jones, S. E., Fisher, C. J., Greene, B. Z., Hertz, M. F., & Pritzl, J. (2007). Health And Safe School Environment, Part 1: Results from the School Health Policies and Programs Study 2006. Journal of School Health, 77(8), 522–543.

Jain, V., Sharma, R, & Singh, S. (2012). Doing Meta-Analysis in Research: A Systematic Approach.Indian Journal of Dermatology, Venereology, and Leprology, 78(3).

Johnson, B. T., Mullen, B., & Salas, E. (1995). ‘Comparison of Three Major Meta-Analytic Approaches.Journal of Applied Psychology, 80, 94-106.

Jamaludin, S. (2013). Impak Program Pencegahan Dadah SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar di Daerah Kluang, Johor (Tesis Sarjana), Universiti Teknologi Malaysia.

Kulinskaya, E., Morgenthaler, S., & Staudte, R. G. (2008). Meta Analysis: A Guide to Calibrating and Combining Statiscal Evidence.John Wiley & Sons, Ltd.

Kenneth, W. G., Gilbert, J. B., Tracy, R. N., & Margaret, M. D. (2003). Effectiveness of a Universal Drug Abuse Prevention Approach for Youth at High Risk for Substance Use Initiation, Elsevier Journal, 36(1), 1-7.


71

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Substance Use Prevention Programs with Meta-Analysis Findings.Prevention Science, 4(1), 1-14, DOI: 10.1023/A:1021777109369.

Field, A. P. (2001). ‘Meta-analysis of Correlation Coefficients: a Monte Carlo Comparison of Fixed and Random Effects Methods’. Psychological Methods,vol 6, pp 161-180.

Glass, G.V. (1976) “Primary, Secondary, and Meta-Analysis of Research”, Review of research in Education,http://www.blackwellpublishing.com/medicine/bmj/systreviews/)

Hedges, L. V. (1992). ‘Meta-analysis’. Journal of Educational Statistics, vol 17, pp 279-296.

Hedges, L. V. (1985). Statistical Methods for Meta-Analysis.Academic Press Orlando, FL.

Jones, S. E., Fisher, C. J., Greene, B. Z., Hertz, M. F., & Pritzl, J. (2007). Health And Safe School Environment, Part 1: Results from the School Health Policies and Programs Study 2006. Journal of School Health, 77(8), 522–543.

Jain, V., Sharma, R, & Singh, S. (2012). Doing Meta-Analysis in Research: A Systematic Approach.Indian Journal of Dermatology, Venereology, and Leprology, 78(3).

Johnson, B. T., Mullen, B., & Salas, E. (1995). ‘Comparison of Three Major Meta-Analytic Approaches.Journal of Applied Psychology, 80, 94-106.

Jamaludin, S. (2013). Impak Program Pencegahan Dadah SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar di Daerah Kluang, Johor (Tesis Sarjana), Universiti Teknologi Malaysia.

Kulinskaya, E., Morgenthaler, S., & Staudte, R. G. (2008). Meta Analysis: A Guide to Calibrating and Combining Statiscal Evidence.John Wiley & Sons, Ltd.

Kenneth, W. G., Gilbert, J. B., Tracy, R. N., & Margaret, M. D. (2003). Effectiveness of a Universal Drug Abuse Prevention Approach for Youth at High Risk for Substance Use Initiation, Elsevier Journal, 36(1), 1-7.

Lau, Y. S. (2013). Impak Program Pencegahan Dadah SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar di Daerah Batu Pahat (Tesis Sarjana), Universiti Teknologi Malaysia.

Luhman, M., Eid, M., Hofmann, W., & Lucas, R. E. (2012). Subjective Well-Being and Adaption to Life Events: A Meta-Analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 102(3), 592-615. Doi: 10.1037/a0025948.

Morris, S. B. (2008). Estimating Effect Sizes from Pretest-Posttest-Control Group Designs. Organizational Research Methods, 11(2), 364-386. Sage Publications: 10.1177/1094428106291059.

Mohd Noorazam, A. R., Fatin, A. M. R., Mohamad, A. A., Hasbullah, I., Ani, M. D. M., & Soffian, O. F. (2009). Pengajaran Penyalahgunaan Dadah dalam Kalangan Pelajar Tingkatan 4, Kajian AADK.

Mohd Noorazam, A. R. (2006). Keberkesanan Pengajaran Terhadap Penyalahgunaan Dadah Di Kalangan Murid Tingkatan Empat Di Sebuah Sekolah Menengah Lembah Kelang (Tesis Sarjana). Universiti Teknologi Mara.

Mohd Noorazam, A. R., & Fatin, A. M. R. (2008). Keberkesanan Pengajaran Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Murid Tingkatan 4 Sekolah Menengah Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah, Seksyen 2, Shah Alam, Selangor.UITM.

Mohd, M. S. (2015). Implikasi Kajian Risiko dan Pelindung Penyalahgunaan Dadah Dalam Kalangan Remaja dan Belia Terhadap Program Pencegahan Dadah.Jurnal AADK, 9(1).

Mohammad, A. S., Muzaffar, S., Ahmad, J. J., Syed, S., & Muhammad, B. M. (2013). Kesan Program Pencegahan Dadah Berasaskan ModulPengubahsuaian Corak Pemikiran (PCP) ke atas Daya Tahan dan Kelangsangan dalam kalangan Belia Berisiko. AADK (Kod, 2012-0105-106-13).

Morgan, T. J., White, H. R., & Mun, E. Y. (2002). Identification, prevention and treatment: A review of individual-focused strategies to reduce problematic alcohol consumption by college students. Journal of Studies Alcohol Supplement Mar (14), 148-163.

Mohammad, N. B., Ahmad, J. J., Muhamad, B. M., Noraini, I., Samsiah, M. J., Aslina, A., Amelia, M. N., Faizura, R., & Mohd, N. I. (2013). Remaja Berisiko


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

72

Mengambil Dadah: Langkah Pengesanan dan Pencegahan Awal. AADK & UPSI (Kod, 2012-0104-106-13).

Mahmood, N. M., Yahya, D., Mohamad, H., & Muhamad, D. K. (2005). Program Pendidikan Pencegahan Dadah SLAD: Adakah Ia Berkesan Mencapai Matlamatnya? MJLI, 2, 1-16.

Mohamad, J. S. (2012). Permasalahan Penagihan Dadah: Tinjauan di Pusat Serenti Selangor. International Seminar on Community Development. Fakulti Perkembangan Sosial, UMT.

Nazariah, S. J., Nor, D. M. M., Azlin, A., & Mimi, I. M. I. (2013). Kefahaman Kemahiran Keibubapaan dan Kesedaran Kesan Dadah kepada Kesihatan Sebelum dan Sesudah Peserta Menghadiri Program ‘Family on Alert’. Kajian AADK.

Nancy, S. T. (1986). Meta-Analysis of 143 Adolescent Drug Prevention Programs: Quantitative Outcome Results of Program Participants Compared to a Control or Comparison Group. Journal of Drug Issues, 16(4).

Nor, A. (2013). Impak Program Pencegahan SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar Di Daerah Segamat, Johor (Tesis Sarjana). Universiti Teknologi Malaysia.

Olejnik, S., & Algina, J. (2000). Measures of Effect Size for Comparative Studies: Applications, Interpretations, and Limitations. Contemporary Educational Psychology, 25, 241-286. Doi: 10.1006/ceps.2000.1040.

Rosenthal, R., & DiMatteo, M. R. (2001). Meta-Analysis: Developments in Quantitative Methods for Literature Reviews.Annual Review of Psychology, 52, 59.

Razak, L., Nur, A. A., Noor, A. Z., Nurul, S. A., Abdul, H. A. W., Azizah, H., Suriati, A. R., Siti, N. A., Roslizawati, M. A., & Muhammad, A. S. (2014). Empowering Youth in Drug Prevention Education Programmes through Motivational Camp Retreat.International e-Journal of Community & Industry Engagement, 1(2), 22-30.

Richard, R. C., Anne, M. C., & Bryan, M. J. (1991). The Effectiveness of Drug Abuse Resistance Education (Project DARE): 5-Year Follow-Up Results. Preventive Medicine, 25(3), 307-318.


73

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Mengambil Dadah: Langkah Pengesanan dan Pencegahan Awal. AADK & UPSI (Kod, 2012-0104-106-13).

Mahmood, N. M., Yahya, D., Mohamad, H., & Muhamad, D. K. (2005). Program Pendidikan Pencegahan Dadah SLAD: Adakah Ia Berkesan Mencapai Matlamatnya? MJLI, 2, 1-16.

Mohamad, J. S. (2012). Permasalahan Penagihan Dadah: Tinjauan di Pusat Serenti Selangor. International Seminar on Community Development. Fakulti Perkembangan Sosial, UMT.

Nazariah, S. J., Nor, D. M. M., Azlin, A., & Mimi, I. M. I. (2013). Kefahaman Kemahiran Keibubapaan dan Kesedaran Kesan Dadah kepada Kesihatan Sebelum dan Sesudah Peserta Menghadiri Program ‘Family on Alert’. Kajian AADK.

Nancy, S. T. (1986). Meta-Analysis of 143 Adolescent Drug Prevention Programs: Quantitative Outcome Results of Program Participants Compared to a Control or Comparison Group. Journal of Drug Issues, 16(4).

Nor, A. (2013). Impak Program Pencegahan SHIELDS Kepada Pembangunan Pelajar Di Daerah Segamat, Johor (Tesis Sarjana). Universiti Teknologi Malaysia.

Olejnik, S., & Algina, J. (2000). Measures of Effect Size for Comparative Studies: Applications, Interpretations, and Limitations. Contemporary Educational Psychology, 25, 241-286. Doi: 10.1006/ceps.2000.1040.

Rosenthal, R., & DiMatteo, M. R. (2001). Meta-Analysis: Developments in Quantitative Methods for Literature Reviews.Annual Review of Psychology, 52, 59.

Razak, L., Nur, A. A., Noor, A. Z., Nurul, S. A., Abdul, H. A. W., Azizah, H., Suriati, A. R., Siti, N. A., Roslizawati, M. A., & Muhammad, A. S. (2014). Empowering Youth in Drug Prevention Education Programmes through Motivational Camp Retreat.International e-Journal of Community & Industry Engagement, 1(2), 22-30.

Richard, R. C., Anne, M. C., & Bryan, M. J. (1991). The Effectiveness of Drug Abuse Resistance Education (Project DARE): 5-Year Follow-Up Results. Preventive Medicine, 25(3), 307-318.

Rongione, D., Erford, B. T., & Broglie, C. (2011). Alcohol and Other Drug Abuse Counseling Outcomes for School-Aged Youth: A Meta-Analysis of Studies from1990 to 2009. Counseling Outcome Research and Evaluation, 2(1), 8-24. Doi: 10.1177/2150137811400595.Roziah, O. (2013). Pemerkasaan Strategi Intervensi dan Pencegahan Dadah Berasaskan Tanggungjawab Sosial Komuniti.Jurnal AADK.

Strom, H. K., Adolfsen, F., Fossum, S., Kaiser, S. & Martinussen, M. (2014). Effectiveness of School-Based Preventive Interventions on Adolescent Alcohol Use: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Subst Abuse Treat Prev Polisy, 9(48).

Sabitha, M., Mahmood, N. M., & Muhammad, D. K. (2013). Keberkesanan Program SHIELDS dalam Mencegah Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Remaja Berisiko. AADK.

Tobler, N. S., & Stratton, H. H. (1997). Effectiveness of School-Based Drug Prevention Programs: A Meta-Analysis of the Research. Journal of Primary Prevention, 18(1), 71-128.

Tobler, N. S., Roona, M. R., & Ochshorn, P. (2000). School-Based Adolescent Drug Prevention Programs: 1998 Meta-Analysis. Journal of Primary Prevention,20(4), 275-336.Vijayalachumy, A. (2010). Implementation of School-Based Drug Prevention Programme in Petaling Perdana District (Tesis Sarjana). Universiti Sains Islam Malaysia.

William, R. K. &Jun, H., (2005) Understanding the Role and Methods of Meta-Analysis in IS Research.(http://www.encyclopedia.com/doc/1G1-11008717.html)

Zainol, A. A., Abdul, H. M. H., Musa, A. H., Mohd, Z. Z., & Muhamad, Z. M. (2013). Tahap Keberkesanan Kempen Antidadah di Malaysia dan Strategi Komunikasi Bagi Peningkatan Kesedaran Bahaya Penyalahgunaan Dadah.USIM & AADK


75

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Kajian Penilaian Keberkesanan Program Perangi Dadah Habis-Habisan (PDH) 2016

1Prof. Dr. Haslee Sharil Lim Abdullah, 2Dr. Mohd Rafidi Jusoh, 1Dr Mohamad Isa Amat, 1Dr Amin Al Haadi Shafie, 1Prof Datuk Dr Mizan Adiliah Bt Ahmad Ibrahim,

1Mohd Arief Sadik

1Persatuan Kaunseling Malaysia (PERKAMA INTERNATIONAL)2Agensi Antidadah Kebangsaan

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan untuk menilai keberkesanan program Perangi Dadah Habis-habisan (PDH) 2016. Objektif kajian ini adalah untuk menilai keberkesanan program PDH melalui enam program utama yang ditentukan berasaskan kepada tujuh indikator penilaian berikut: pertama: Jumlah penagih baru yang dikesan di 14 kawasan tumpuan. Kedua: Jumlah sarang penagihan yang berjaya dibersihkan. Ketiga: Impak program perangi dadah habis-habisan secara kuantitatif dan kualitatif. Keempat: Komitmen pemegang taruh terhadap semua program yang dijalankan dalam program. Kelima: Keterangkuman komuniti terhadap aktiviti program perangi dadah habis-habisan. Ketujuh: Kesediaan masyarakat terhadap program perangi dadah habis-habisan. Kajian ini bersifat kuantitatif yang melibatkan nombor dan angka, namun begitu, data kualitatif juga telah dikumpul melalui temubual separa berstruktur (semi-structured interview) dan dianalisis untuk menyokong dan memperkukuhkan dapatan kuantitatif. Kaedah pengumpulan data untuk kajian ini adalah berbentuk teknik pensampelan berstrata atau stratified sampling technique. Dalam kajian ini, strata adalah mengikut hot-spot di setiap negeri. 150 orang sample meliputi 6 segmen dipilih daripada setiap strata. Maka jumlah sampel yang terlibat adalah sekitar 2100 orang. Data-data kuantitatif diperoleh daripada pelaporan aktiviti mengikut KPI yang ditetapkan untuk dianalisis supaya objektif 1,2,4 dan 6 tercapai. Sementara untuk mencapai objektif ke 3 yang mengukur impak program PDH, satu set soalselidik telah dibangunkan bagi tujuan pengumpulan kejayaan dan keberkesanan kempen ini adalah berdasarkan kepada dapatan berikut. Penurunan kadar penagih baru yang dikesan di kawasan tumpuan. Jika digeneralisasikan kepada kadar penagih baru kebangsaan, dapatan kajian ini adalah jauh lebih rendah atau pengurangan sebanyak 55.0%. Pembersihan sebanyak 71.4% daripada jumlah sarang penagihan yang didaftar dan diprofilkan di kawasan-kawasan tumpuan dalam tempoh lapan bulan. Impak program secara keseluruhan adalah sebanyak 80.4% ke atas komuniti berdasarkan ukuran terhadap pembolehubah kebolehcapaian (accessible), boleh dilihat


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

76

(visible), kesediaan (readiness), kesedaran (awareness), pengetahuan (knowledge) dan kemahiran (skills) dalam kalangan pemimpin dan ahli komuniti. Program pengesanan dan penahanan (operasi cegah, sarang dan bersepadu) paling tinggi memberi impak ke komuniti, diikuti oleh program omnipresence, media dan ikon antidadah. Komitmen yang ditunjukkan oleh pemegang taruh (stakeholder) kepada Kempen PDH adalah amat tinggi. Keterangkuman komuniti berlaku di 85.7% kawasan tumpuan PDH, melibatkan peranan semua pihak iaitu badan bukan kerajaan (NGO), sektor swasta, individu persendirian dan pemimpin komuniti. Keputusan yang diperolehi juga menunjukkan bahawa pemimpin-pemimpin komuniti memainkan peranan paling penting dengan kadar penglibatan sebanyak 78.6%, diikuti NGO (57.1%), sektor swasta (35.7%) dan individu persendirian (35.7%). Secara keseluruhan, dapatan-dapatan kajian ini menunjukkan bahawa kempen perangi dadah habis-habisan amat berjaya dan berkesan dalam mengurangkan masalah penagihan dadah.

PENDAHULUAN

Dadah telah diisytiharkan sebagai musuh nombor satu negara oleh mantan Perdana Menteri Malaysia yang ke empat pada 19 Februari 1983 bersempena dengan sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan. Pihak kerajaan telah mendapati bahawa masalah dadah bukan lagi sekadar masalah sosial tetapi telah mula dianggap sebagai ancaman kepada keselamatan negara. Menyedari akan bahana dadah, Dasar Dadah Kebangsaan telah diperkenalkan pada tahun 2004 bertujuan untuk mewujudkan negara Malaysia bebas daripada gejala ancaman dadah menjelang 2015 bagi menjamin kesejahteraan hidup masyarakat dan mengekalkan kestabilan dan ketahanan nasional.

Dalam tahun 2015, seramai 26,668 penagih dadah telah dikenalpasti di seluruh negara melalui Sistem Maklumat Dadah Kebangsaan (MYAADK) di mana, 20,289 orang merupakan penagih pertama kali dikesan dan selebihnya 6,379 orang merupakan penagih berulang. Majoriti pesalah adalah daripada golongan lelaki iaitu seramai 25,655 orang (96.20%) dan 1,013 orang (3.80%)adalah golongan wanita. Manakala mengikut kategori etnik, kaum Melayu masih mengekalkan majoriti daripada keseluruhan angka penagih dadah yang mencatatkan sebanyak 21,335 orang (80.00%), diikuti oleh kaum Cina 2,117 orang (7.94%) dan India sebanyak 2,113 orang (7.92%). Kaum-kaum lain menyumbang sebanyak 4.14%.

Masalah penyalahgunaan dadah turut dikenalpasti memberi kesan kepada pelbagai masalah lain dari sudut sosial, ekonomi dan kesihatan yang telah memberi tekanan kepada orang awam bagi mendesak untuk melakukan


77

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(visible), kesediaan (readiness), kesedaran (awareness), pengetahuan (knowledge) dan kemahiran (skills) dalam kalangan pemimpin dan ahli komuniti. Program pengesanan dan penahanan (operasi cegah, sarang dan bersepadu) paling tinggi memberi impak ke komuniti, diikuti oleh program omnipresence, media dan ikon antidadah. Komitmen yang ditunjukkan oleh pemegang taruh (stakeholder) kepada Kempen PDH adalah amat tinggi. Keterangkuman komuniti berlaku di 85.7% kawasan tumpuan PDH, melibatkan peranan semua pihak iaitu badan bukan kerajaan (NGO), sektor swasta, individu persendirian dan pemimpin komuniti. Keputusan yang diperolehi juga menunjukkan bahawa pemimpin-pemimpin komuniti memainkan peranan paling penting dengan kadar penglibatan sebanyak 78.6%, diikuti NGO (57.1%), sektor swasta (35.7%) dan individu persendirian (35.7%). Secara keseluruhan, dapatan-dapatan kajian ini menunjukkan bahawa kempen perangi dadah habis-habisan amat berjaya dan berkesan dalam mengurangkan masalah penagihan dadah.

PENDAHULUAN

Dadah telah diisytiharkan sebagai musuh nombor satu negara oleh mantan Perdana Menteri Malaysia yang ke empat pada 19 Februari 1983 bersempena dengan sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan. Pihak kerajaan telah mendapati bahawa masalah dadah bukan lagi sekadar masalah sosial tetapi telah mula dianggap sebagai ancaman kepada keselamatan negara. Menyedari akan bahana dadah, Dasar Dadah Kebangsaan telah diperkenalkan pada tahun 2004 bertujuan untuk mewujudkan negara Malaysia bebas daripada gejala ancaman dadah menjelang 2015 bagi menjamin kesejahteraan hidup masyarakat dan mengekalkan kestabilan dan ketahanan nasional.

Dalam tahun 2015, seramai 26,668 penagih dadah telah dikenalpasti di seluruh negara melalui Sistem Maklumat Dadah Kebangsaan (MYAADK) di mana, 20,289 orang merupakan penagih pertama kali dikesan dan selebihnya 6,379 orang merupakan penagih berulang. Majoriti pesalah adalah daripada golongan lelaki iaitu seramai 25,655 orang (96.20%) dan 1,013 orang (3.80%)adalah golongan wanita. Manakala mengikut kategori etnik, kaum Melayu masih mengekalkan majoriti daripada keseluruhan angka penagih dadah yang mencatatkan sebanyak 21,335 orang (80.00%), diikuti oleh kaum Cina 2,117 orang (7.94%) dan India sebanyak 2,113 orang (7.92%). Kaum-kaum lain menyumbang sebanyak 4.14%.

Masalah penyalahgunaan dadah turut dikenalpasti memberi kesan kepada pelbagai masalah lain dari sudut sosial, ekonomi dan kesihatan yang telah memberi tekanan kepada orang awam bagi mendesak untuk melakukan

semakan semula bagi melihat pendekatan rawatan kesihatan dan pengambilalihan kuasa kepada pegawai kesihatan untuk memainkan peranan mereka dalam menguruskan pesakit yang bergantung kepada dadah tersebut. Malahan, masalah ketagihan dadah ini turut dikaitkan dengan masalah sosial yang lain seperti jenayah jalanan, gejala rasuah, kemalangan, pelacuran dan masalah ponteng sekolah. Bahana kegiatan penyalahgunaan dadah juga boleh menjadi salah satu faktor kemerosotan perkembangan sumber manusia di negara ini. Ini adalah kerana majoriti penagih dadah adalah dalam lingkungan umur yang masih muda dan produktif dimana pada usia ini mereka diharapkan mampu menyumbangkan tenaga dan kemahiran kepada negara pada masa akan datang. Berdasarkan laporan daripada AADK (2015), golongan yang berumur 40 tahun dan ke atas adalah merupakan penagih dadah, dengan angka sebanyak 6,373 (23.90%). Ketagihan dalam kalangan golongan muda yang berumur 13-19 tahun dilaporkan sebanyak 1,375 (5.16%). Jumlah bagi penagih dadah bagi golongan yang berusia 25-29 tahun iaitu sebanyak 4,977 (18.66%) manakala bagi golongan dewasa yang berumur 50 tahun dan ke atas dilaporkan seramai 6,373 (23.90%). Penyalahgunaan dadah ini telah memberi kesan kepada belanjawan negara bukan hanya disebabkan oleh kekurangan tenaga pekerja, malahan meningkatkan lagi kos untuk menampung program pemulihan, pendidikan kesihatan dan pencegahan, perubatan dan kos undang-undang berikutan jenayah yang timbul.

LATAR BELAKANG KAJIAN

Pada bulan Februari 2016, Timbalan Perdana Menteri, Dato’ Seri Dr. Ahmad Zahid bin Hamidi, mengumumkan tahun 2016 sebagai tahun kempen besar-besaran untuk memerangi jenayah berkaitan dadah. YAB Timbalan Perdana Menteri membuat pengisytiharan tersebut setelah mengambil kira isu dan masalah yang dikenalpasti dalam trend penyalahgunaan dan penagihan dadah masa kini, yang mana:

(a) Peningkatan jumlah penagih yang dikesan pada tahun 2015 yang meningkat kepada 26,668 orang, dengan komposisi penagih baru yang membimbangkan iaitu sebanyak 76.1%;

(b) Penglibatan generasi muda yang berada dalam kumpulan umur 18 hingga 39 tahun yang menyumbang kepada 73.4% daripada jumlah keseluruhan;

(c) Peningkatan jumlah keseluruhan penagih dikesan sehingga tahun 2016 kepada 282,660 orang;


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

78

(d) Penurunan umur mula (onset age) menyalahguna dadah kepada seawal 7 tahun; dan

(e) 178 kawasan di seluruh negara dikenalpasti sebagai kawasan berisiko tinggi.

Timbalan Perdana Menteri juga berkata, peningkatan golongan muda termasuk murid sekolah dengan paling muda berumur tujuh tahun telah dikesan menjadi penyalahguna dadah pada tahun lalu, memerlukan langkah baharu lebih berkesan bagi memerangi gejala itu. Saranan ini diumumkan pada Sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan 2016 di Lawas, Sarawak. Mantan Ketua Pengarah pada 15 Mac 2016 menjelaskan bahawa lebih banyak program daripada pihak AADK akan dilaksanakan kepada pelajar sekolah dan masyarakat yang melibatkan kerajaan negeri, pemimpin masyarakat, dan komuniti untuk mengambil peduli dalam usaha membanteras dadah.

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) sebagai agensi peneraju dalam usaha memerangi ancaman dadah dalam negara telah mengambil langkah awal menyahut seruan perang ini dengan menganjurkan mesyuarat dan bengkel khas bagi merancang dan melaksanakan program-program dan aktiviti-aktiviti yang komprehensif sesuai dengan hasrat kerajaan, melalui strategi Perangi Dadah Habis-habisan (PDH). Perancangan awal program dan aktiviti PDH memberi tumpuan kepada tiga (3) focuspoint iaitu pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan.AADK mengetuai usaha perancangan ini dengan melibatkan penyertaan, perbincangan dan perkongsian input-input daripada pelbagai agensi-agensi kerajaan lain yang relevan antaranya seperti Polis DiRaja Malaysia (PDRM), Agensi Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM), Lembaga Kemajuan Ikan Malaysia (LKIM), Jabatan Sukarelawan Malaysia (RELA), Bahagian Perkhidmatan Farmasi (Kementerian Kesihatan Malaysia) dan Jabatan Pendidikan, di semua peringkat iaitu kebangsaan, negeri dan daerah. Perancangan program dan aktiviti dalam pelaksanaan PDH yang tersusun telah dibentuk dan digerakkan bersama iaitu:

(a) Penubuhan “war room” sebagai penyelaras dan pemudahcara semua program dan aktiviti yang dilaksana di bawah inisiatif PDH di peringkat ibupejabat, negeri dan daerah;

(b) Perlantikan individu-individu berpengaruh dalam komuniti sebagai “focal person” untuk memberi impak kepada pelaksanaan program dan aktivitiPDH;


79

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(d) Penurunan umur mula (onset age) menyalahguna dadah kepada seawal 7 tahun; dan

(e) 178 kawasan di seluruh negara dikenalpasti sebagai kawasan berisiko tinggi.

Timbalan Perdana Menteri juga berkata, peningkatan golongan muda termasuk murid sekolah dengan paling muda berumur tujuh tahun telah dikesan menjadi penyalahguna dadah pada tahun lalu, memerlukan langkah baharu lebih berkesan bagi memerangi gejala itu. Saranan ini diumumkan pada Sambutan Hari Anti Dadah Kebangsaan 2016 di Lawas, Sarawak. Mantan Ketua Pengarah pada 15 Mac 2016 menjelaskan bahawa lebih banyak program daripada pihak AADK akan dilaksanakan kepada pelajar sekolah dan masyarakat yang melibatkan kerajaan negeri, pemimpin masyarakat, dan komuniti untuk mengambil peduli dalam usaha membanteras dadah.

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) sebagai agensi peneraju dalam usaha memerangi ancaman dadah dalam negara telah mengambil langkah awal menyahut seruan perang ini dengan menganjurkan mesyuarat dan bengkel khas bagi merancang dan melaksanakan program-program dan aktiviti-aktiviti yang komprehensif sesuai dengan hasrat kerajaan, melalui strategi Perangi Dadah Habis-habisan (PDH). Perancangan awal program dan aktiviti PDH memberi tumpuan kepada tiga (3) focuspoint iaitu pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan.AADK mengetuai usaha perancangan ini dengan melibatkan penyertaan, perbincangan dan perkongsian input-input daripada pelbagai agensi-agensi kerajaan lain yang relevan antaranya seperti Polis DiRaja Malaysia (PDRM), Agensi Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM), Lembaga Kemajuan Ikan Malaysia (LKIM), Jabatan Sukarelawan Malaysia (RELA), Bahagian Perkhidmatan Farmasi (Kementerian Kesihatan Malaysia) dan Jabatan Pendidikan, di semua peringkat iaitu kebangsaan, negeri dan daerah. Perancangan program dan aktiviti dalam pelaksanaan PDH yang tersusun telah dibentuk dan digerakkan bersama iaitu:


(b) Perlantikan individu-individu berpengaruh dalam komuniti sebagai “focal person” untuk memberi impak kepada pelaksanaan program dan aktivitiPDH;

(c) Penentuan dan penyediaan profiling kawasan tumpuan atau “focal area” bagi pelaksanaan program dan aktiviti PDH; dan

(d) Perlantikan pakar-pakar rujuk yang berpengetahuan dan berkemahiran luas dalam bidang pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan dadah (subject matter experts) di peringkat ibupejabat dan negeri.

Kempen strategi perangi dadah habis-habisan ini melibatkan pembersihan di 178 kawasan berisiko tinggi dengan memberi fokus kepada 14 kawasan utama seluruh negara yang telah ditentukan mengikut kriteria yang ditetapkan oleh pihak AADK bagi menghapus/mengurangkan permintaan dan penawaran dadah. Kempen ini menggunakan tiga strategi utama iaitu, pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan melalui kerjasama strategik antara agensi kerajaan, NGOs dan komuniti dalam membantu menggerakkan semua agensi yang terlibat untuk sama-sama menjalankan kesemua strategi yang terdapat dalam program Perangi Dadah Habis-habisan. Program-program yang dijalankan di semua 14 kawasan tumpuan tersebut adalah:

Program omnipresence, iaitu program dan aktiviti bagi menunjukkan kehadiran pihak berkuasa atau pasukan bertugas dalam sesuatu kawasan tumpuan bagi meningkatkan rasa selamat dan keyakinan ahli komuniti;

Program operasi pengesanan dan penahanan, iaitu program dan aktiviti mengesan dan menahan penagih-penagih di kawasan port yang dikenalpasti dan memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan dan pemulihan di institusi atau komuniti;

Program operasi bersepadu (penyertaan dalam operasi “sarang” PDRM), iaitu program dan aktiviti pengesanan dan penahanan pengedar-pengedar dan penagih-penagih dadah secara bersepadu, termasuk memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan dan pemulihan di institusi atau komuniti;

Program media baru, luar dan statik, iaitu program dan aktiviti pendidikan pencegahan melalui sebaran maklumat, dan pengetahuan bagi meningkatkan kesedaran bahaya dadah dan promosi gaya hidup sihat kepada pelbagai kumpulan sasar;

Program pemberdayaupaya komuniti (community empowerment), iaitu program memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai bahaya dadah, dan menyedarkan ahli komuniti termasuk pemimpin-pemimpin komuniti


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

80

mengenai peranan dan tanggungjawab mereka dalam merancang, menggerak dan melaksanakan program dan aktiviti pendidikan pencegahan seta rawatan dan pemulihan dadah di dalam komuniti; dan

Program ikon antidadah, iaitu program dan aktiviti pendidikan pencegahan melalui perantara tokoh atau personaliti berpengaruh sebagai agen promosi dan kempen, duta antidadah dan role-model kepada kumpulan sasar yang dikenalpasti.

OBJEKTIF KAJIAN

Objektif kajian ini adalah untuk menilai keberkesanan program perangi dadah habis-habisan melalui enam program utama yang ditentukan berasaskan kepada tujuh indikator penilaian berikut:

(a) Jumlah penagih baru yang dikesan di 14 kawasan tumpuan

(b) Jumlah sarang penagihan yang berjaya dibersihkan

(c) Impak program perangi dadah habis-habisan secara kuantitatif dan kualitatif

(d) Komitmen pemegang taruh terhadap semua program yang dijalankan dalam program

(e) Keterangkuman komuniti terhadap aktiviti program perangi dadah habis-habisan

(f) Kesediaan masyarakat terhadap program perangi dadah habis-habisan

PERSOALAN KAJIAN

Persoalan kajian yang akan dijawab dalam kajian ini ialah adakah program-program dan aktiviti-aktiviti yang dilaksanakan melalui strategi PDH berkesan dalam:

(a) Mengurangkan jumlah penagih-penagih baru yang dikesan

(b) Mengurang dan menghapuskan sarang-sarang penagihan

(c) Memberi impak kepada keseluruhan pelaksanaan PDH di kawasan-kawasan yang menjadi tumpuan


81

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

mengenai peranan dan tanggungjawab mereka dalam merancang, menggerak dan melaksanakan program dan aktiviti pendidikan pencegahan seta rawatan dan pemulihan dadah di dalam komuniti; dan

Program ikon antidadah, iaitu program dan aktiviti pendidikan pencegahan melalui perantara tokoh atau personaliti berpengaruh sebagai agen promosi dan kempen, duta antidadah dan role-model kepada kumpulan sasar yang dikenalpasti.

OBJEKTIF KAJIAN

Objektif kajian ini adalah untuk menilai keberkesanan program perangi dadah habis-habisan melalui enam program utama yang ditentukan berasaskan kepada tujuh indikator penilaian berikut:

(a) Jumlah penagih baru yang dikesan di 14 kawasan tumpuan

(b) Jumlah sarang penagihan yang berjaya dibersihkan

(c) Impak program perangi dadah habis-habisan secara kuantitatif dan kualitatif

(d) Komitmen pemegang taruh terhadap semua program yang dijalankan dalam program

(e) Keterangkuman komuniti terhadap aktiviti program perangi dadah habis-habisan

(f) Kesediaan masyarakat terhadap program perangi dadah habis-habisan

PERSOALAN KAJIAN

Persoalan kajian yang akan dijawab dalam kajian ini ialah adakah program-program dan aktiviti-aktiviti yang dilaksanakan melalui strategi PDH berkesan dalam:

(a) Mengurangkan jumlah penagih-penagih baru yang dikesan

(b) Mengurang dan menghapuskan sarang-sarang penagihan

(c) Memberi impak kepada keseluruhan pelaksanaan PDH di kawasan-kawasan yang menjadi tumpuan

(d) Meningkatkan komitmen pemegang taruh dalam memerangi dadah secara habis-habisan

(e) Melibatkan semua pihak berkepentingan dari segi keterangkuman komuniti dalam memerangi dadah secara habis-habisan

(f) Meningkatkan kesediaan pemimpin dan ahli komuniti dalam memerangi dadah secara habis-habisan

DEFINISI OPERASI

Bagi membantu proses pemahaman kontekstual, setiap pemboleh ubah dalam kajian ini perlu dijelaskan dengan lebih lanjut, termasuk beberapa istilah yang digunakan dalam Kempen PDH.

Program Omnipresence

Program Omnipresence ialah merujuk kepada program dan aktiviti yang dilakukan bagi menunjukkan kehadiran pihak berkuasa atau pasukan bertugas dalam sesuatu kawasan tumpuan bagi meningkatkan rasa selamat dan keyakinan ahli komuniti terhadap sesuatu perkara. Rasa selamat dan keyakinan ini berasaskan kepada persepsi dan pandangan ahli komuniti mengenai visibility dan accessibility kepada perkhidmatan yang diberikan atau tujuan program diadakan.

Program Operasi Cegah

Program ini merujuk kepada program dan aktiviti mengesan dan menahan penagih-penagih di kawasan sarang penagihan yang dikenalpasti dan memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan dan pemulihan di institusi atau komuniti. Program operasi ini dijalankan oleh Pegawai-pegawai AADK.

Program Operasi Sarang/Bersepadu

Program ini merujuk kepada program dan aktiviti pengesanan dan penahanan pengedar-pengedar dan penagih-penagih dadah secara bersepadu, termasuk memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan dan pemulihan di institusi atau komuniti. Operasi Sarang adalah program yang dikendalikan oleh pihak Jabatan Siasatan Jenayah


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

82

Narkotik, Polis DiRaja Malaysia (PDRM) yang disertai oleh Pegawai-pegawai AADK, manakala Operasi Bersepadu ialah program operasi yang dianjurkan oleh AADK bersama rakan strategik lain seperti Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ), Imigresen, Agensi Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM), Jabatan Sukarelawan Malaysia (RELA) dan sebagainya.

Program Media Baru, Luar Dan Stati

Program ini merujuk kepada program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan melalui kaedah sebaran maklumat dan pengetahuan bagi meningkatkan kesedaran bahaya dadah dan promosi gaya hidup sihat kepada pelbagai kumpulan sasar.

Program Pemdayaupaya Komuniti (Community Empowerment)

Program ini merujuk kepada program memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai bahaya dadah dan menyedarkan ahli komuniti termasuk pemimpin-pemimpin komuniti mengenai peranan serta tanggungjawab mereka. Program yang dilaksanakan meliputi merancang, menggerak, melaksanakan program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan/pemulihan dadah di dalam komuniti.

Program Ikon Antidadah

Program ini merujuk kepada program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan melalui perantara tokoh atau personaliti berpengaruh sebagai agen promosi dan kempen. Ikon akan bertindak sebagai duta antidadah dan role-model kepada kumpulan sasar yang dikenalpasti dalam melaksanakan program.

Profiling Kawasan

Profiling kawasan merujuk kepada program dan aktiviti yang dilakukan oleh Pegawai-pegawai AADK bagi memprofilkan kawasan tumpuan Kempen PDH berasaskan kepada maklumat-maklumat yang diperlukan seperti keluasan kawasan, jumlah populasi penduduk, jumlah unit keluarga, jumlah institusi pendidikan termasuk sekolah dan institusi pengajian tinggi, dan sebagainya.


83

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Narkotik, Polis DiRaja Malaysia (PDRM) yang disertai oleh Pegawai-pegawai AADK, manakala Operasi Bersepadu ialah program operasi yang dianjurkan oleh AADK bersama rakan strategik lain seperti Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ), Imigresen, Agensi Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM), Jabatan Sukarelawan Malaysia (RELA) dan sebagainya.

Program Media Baru, Luar Dan Stati

Program ini merujuk kepada program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan melalui kaedah sebaran maklumat dan pengetahuan bagi meningkatkan kesedaran bahaya dadah dan promosi gaya hidup sihat kepada pelbagai kumpulan sasar.

Program Pemdayaupaya Komuniti (Community Empowerment)

Program ini merujuk kepada program memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai bahaya dadah dan menyedarkan ahli komuniti termasuk pemimpin-pemimpin komuniti mengenai peranan serta tanggungjawab mereka. Program yang dilaksanakan meliputi merancang, menggerak, melaksanakan program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan/pemulihan dadah di dalam komuniti.

Program Ikon Antidadah

Program ini merujuk kepada program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan melalui perantara tokoh atau personaliti berpengaruh sebagai agen promosi dan kempen. Ikon akan bertindak sebagai duta antidadah dan role-model kepada kumpulan sasar yang dikenalpasti dalam melaksanakan program.

Profiling Kawasan

Profiling kawasan merujuk kepada program dan aktiviti yang dilakukan oleh Pegawai-pegawai AADK bagi memprofilkan kawasan tumpuan Kempen PDH berasaskan kepada maklumat-maklumat yang diperlukan seperti keluasan kawasan, jumlah populasi penduduk, jumlah unit keluarga, jumlah institusi pendidikan termasuk sekolah dan institusi pengajian tinggi, dan sebagainya.

Sarang Penagihan

Sarang penagihan atau port adalah merujuk tempat yang digunakan oleh penagih-penagih dadah melebihi dua orang untuk menggunakan dadah sama ada secara tetap atau sementara, atau tempat yang berlaku aktiviti jual-beli dadah.

Rondaan 24 Jam

Rondaan 24 merujuk kepada aktiviti membuat roandaan secara berkumpulan yang dilaksanakan oleh Pegawai-pegawai AADK bersama komuniti setempat dan agensi kerajaan seperti Sistem Rondaan Sukarela (SRS), Kumpulan Rukun Tetangga (KRT), Jawatankuasa Keselamatan dan Kemajuan Penduduk (JKKK), PDRM, RELA, JPNIM dan lain-lain bagi tujuan menunjukkan kehadiran pihak berkuasa dalam sesuatu tempat dan mengumpul maklumat berkaitan penagihan dadah.

Walkabout

Walkabout adalah merujuk kepada aktiviti turun padang yang dilaksanakan oleh pemimpin-pemimpin setempat bagi menyampaikan mesej, maklumat dan kesedaran kepada ahli-ahli komuniti mengenai bahaya dadah, peranan mereka dalam memerangi dadah, dan sebagainya.

Walking Message

Walking message adalah aktiviti yang dilaksanakan Pegawai-pegawai AADK, pemimpin komuniti dan individu-indidivu berpengaruh, termasuk ikon, untuk m5emberi maklumat dan pengetahuan mengenai masalah dadah yang dihadapi dalam kawasan tumpuan, khususnya kepada kumpulan sasar.

War Room

War Room adalah merujuk kepada bilik gerakan ditubuhkan di peringkat kebangsaan, negeri dan daerah bagi tujuan merancang, melaksana, menyelaras dan memantau setiap program dan aktiviti yang dijalankan di kawasan tumpuan.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

84

Community Engagement

Community engagement adalah merujuk kepada proses penglibatan semua segmen masyarakat dalam program dan aktiviti yang dilaksanakan dalam membasmi masalah dadah di kawasan tumpuan.

Perancangan awal program dan aktiviti PDH memberi tumpuan kepada tiga (3) focus point iaitu pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan. AADK mengetuai usaha perancangan ini dengan melibatkan penyertaan, perbincangan dan perkongsian input-input daripada pelbagai agensi-agensi kerajaan lain yang relevan antaranya seperti Polis DiRaja Malaysia (PDRM), Jabatan Kastam DiRaja Malaysia (KDRM), Agensi Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM), Agensi Kawalan Sempadan Malaysia (AKSEM), RELA, Bahagian Perkhidmatan Farmasi (Kementerian Kesihatan Malaysia) dan Jabatan Pendidikan Malaysia, di semua peringkat iaitu kebangsaan, negeri dan daerah.

Perancangan program dan aktiviti yang dirumus dan dipersetujui bersama bagi merealisasikan PDH ini telah dibentangkan kepada Timbalan Ketua Setiausaha (Keselamatan) Kementerian Dalam Negeri melalui Bahagian Dasar Kepenjaraan, Antidadah dan Rela (PDR) pada 30 Mac dan 10 Mei 2016 untuk proses pelaksanaan. Selain mempersetujui perancangan yang telah digariskan, satu mekanisme pelaksanaan PDH yang tersusun telah dibentuk dan digerakkan bersama, iaitu:


(b) Perlantikan individu-individu berpengaruh dalam komuniti sebagai “focal person” untuk memberi impak kepada pelaksanaan program dan aktiviti PDH;




85

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Community Engagement

Community engagement adalah merujuk kepada proses penglibatan semua segmen masyarakat dalam program dan aktiviti yang dilaksanakan dalam membasmi masalah dadah di kawasan tumpuan.

Perancangan awal program dan aktiviti PDH memberi tumpuan kepada tiga (3) focus point iaitu pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan. AADK mengetuai usaha perancangan ini dengan melibatkan penyertaan, perbincangan dan perkongsian input-input daripada pelbagai agensi-agensi kerajaan lain yang relevan antaranya seperti Polis DiRaja Malaysia (PDRM), Jabatan Kastam DiRaja Malaysia (KDRM), Agensi Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM), Agensi Kawalan Sempadan Malaysia (AKSEM), RELA, Bahagian Perkhidmatan Farmasi (Kementerian Kesihatan Malaysia) dan Jabatan Pendidikan Malaysia, di semua peringkat iaitu kebangsaan, negeri dan daerah.

Perancangan program dan aktiviti yang dirumus dan dipersetujui bersama bagi merealisasikan PDH ini telah dibentangkan kepada Timbalan Ketua Setiausaha (Keselamatan) Kementerian Dalam Negeri melalui Bahagian Dasar Kepenjaraan, Antidadah dan Rela (PDR) pada 30 Mac dan 10 Mei 2016 untuk proses pelaksanaan. Selain mempersetujui perancangan yang telah digariskan, satu mekanisme pelaksanaan PDH yang tersusun telah dibentuk dan digerakkan bersama, iaitu:


(b) Perlantikan individu-individu berpengaruh dalam komuniti sebagai “focal person” untuk memberi impak kepada pelaksanaan program dan aktiviti PDH;



Enam program dan 27 aktiviti utama telah dipersetujui untuk dilaksanakan bagi mencapai matlamat PDH seperti berikut:

Program Omnipresence

Definisi

Program Omnipresence ialah program atau aktiviti yang dilakukan bagi menunjukkan kehadiran pihak berkuasa atau pasukan bertugas dalam sesuatu kawasan tumpuan bagi meningkatkan rasa selamat dan keyakinan ahli komuniti terhadap sesuatu perkara. Rasa selamat dan keyakinan ini berasaskan kepada persepsi atau pandangan ahli komuniti mengenai visibilitydan accessibility kepada perkhidmatan yang diberikan atau tujuan program ini diadakan.

Objektif

Objektif-objektif yang ditetapkan melalui pelaksanaan program ini ialah:

(a) Menunjukkan kehadiran dan komitmen pihak berkuasa dalam mencegah penyalahgunaan dan penagihan dadah, rawatan dan pemulihan serta penguatkuasaan dadah di dalam komuniti.

(b) Meningkatkan rasa selamat ahli-ahli komuniti dalam menghadapi ancaman penyalahgunaan dan penagihan dadah.

(c) Meningkatkan keyakinan ahli-ahli komuniti mengenai keberkesanan program dan aktiviti pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan dadah.

Aktiviti-aktiviti

Antara aktiviti-aktiviti yang boleh dilaksanakan di bawah program ini ialah:

(a) Rondaan – iaitu merujuk kepada aktiviti rondaan dan tinjauanoleh anggota penguatkuasa bersama ahli-ahli komuniti dalam sesuatu kawasan.

(b) Walkabout –iaitu merujuk kepada aktiviti lawatan dan ramah mesra pemimpin dan pegawai agensi pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan dadah ke kawasan tumpuan awam seperti kawasan perumahan, pasar, rumah ibadat, tempat-tempat hiburan dan sebagainya.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

86

(c) Papan iklan atau mesej statik di kawasan strategik dan tumpuan – iaitu merujuk kepada aktiviti memasang dan mempamer mesej secara statik di tempat-tempat strategik dan tumpuan bagi menyatakan pesanan, etika, nilai dan norma hidup sihat atau peraturan dan undang-undang khusus bagi memberi pengetahuan dan kesedaran komuniti. Paparan mesej adalah berkaitan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan.

(d) Walking message –aktiviti menyebarluas mesej atau maklumat antidadah kepada kumpulan sasar secara lisan dan bukan lisan, sama ada mesej pencegahan, rawatan dan pemulihan, atau penguatkuasaan dadah.

Program pengesanan dan penahanan penagih melalui Operasi Cegah

Program pengesanan dan penahanan penagih melalui Operasi Cegah atau Ops Cegah ialah program dan aktiviti mengesan dan menahan penagih-penagih di kawasan sarang penagihan (port) yang dikenalpasti dan memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan danpemulihan di institusi atau komuniti. Operasi ini biasanya hanya melibatkan pegawai dan anggota AADK sahaja.

Objektif


(a) Menyediakan sistem profiling kawasan penagihan yang komprehensif

(b) Membersihkan port atau sarang penagihan

(c) Membina dan mengekalkan kerjasama dengan agensi-agensi penguatkuasaan dadah dalam operasi mengesan dan menahan penagih-penagih dadah

(d) Mengurangkan permintaan terhadap dadah melalui penahanan penagih dan membawa mereka menjalani rawatan dan pemulihan

Aktiviti-aktiviti

Antara aktiviti-aktiviti yang ditetapkan di bawah program ini ialah:


87

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(c) Papan iklan atau mesej statik di kawasan strategik dan tumpuan – iaitu merujuk kepada aktiviti memasang dan mempamer mesej secara statik di tempat-tempat strategik dan tumpuan bagi menyatakan pesanan, etika, nilai dan norma hidup sihat atau peraturan dan undang-undang khusus bagi memberi pengetahuan dan kesedaran komuniti. Paparan mesej adalah berkaitan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan.

(d) Walking message –aktiviti menyebarluas mesej atau maklumat antidadah kepada kumpulan sasar secara lisan dan bukan lisan, sama ada mesej pencegahan, rawatan dan pemulihan, atau penguatkuasaan dadah.

Program pengesanan dan penahanan penagih melalui Operasi Cegah

Program pengesanan dan penahanan penagih melalui Operasi Cegah atau Ops Cegah ialah program dan aktiviti mengesan dan menahan penagih-penagih di kawasan sarang penagihan (port) yang dikenalpasti dan memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan danpemulihan di institusi atau komuniti. Operasi ini biasanya hanya melibatkan pegawai dan anggota AADK sahaja.

Objektif


(a) Menyediakan sistem profiling kawasan penagihan yang komprehensif

(b) Membersihkan port atau sarang penagihan

(c) Membina dan mengekalkan kerjasama dengan agensi-agensi penguatkuasaan dadah dalam operasi mengesan dan menahan penagih-penagih dadah

(d) Mengurangkan permintaan terhadap dadah melalui penahanan penagih dan membawa mereka menjalani rawatan dan pemulihan

Aktiviti-aktiviti


(a) Mengenalpasti sarang penagihan atau port dan penyediaan profil dalam kawasan tumpuan

(b) Membuat dan mengumpul maklumat risikan

(c) Mengesan dan menahan penagih-penagih yang disyaki

(d) Mengeluarkan perintah menjalani rawatan

(e) Membawa penagih-penagih yang diperintah menjalani rawatan ke pusat-pusat pemulihan

(f) Menjalankan siasatan dan pendakwaan ke atas penagih-penagih yang melanggar syarat atau perintah pengawasan

Program pengesanan dan penahanan penagih melalui Ops Sarang atau Bersepadu

Program pengesanan dan penahanan penagih melalui Operasi Sarang (Ops Sarang) atau Operasi Bersepadu (Ops Bersepadu) ialah program dan aktiviti mengesan dan menahan pengedar-pengedar dan penagih-penagih di kawasan sarang penagihan (port) yang dikenalpasti atau mana-mana kawasan lain dan memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan dan pemulihan di institusi atau komuniti. Program Ops Sarang akandiketuai oleh pasukan Polis DiRaja Malaysia, manakala Ops Bersepadu merupakan operasi melibatkan kerjasama pelbagai jabatan penguatkuasa. AADK akan menyertai program operasi ini melalui kerjasama dan hanya terhad kepada kumpulan sasar penagih dadah dan memproses mereka yang disahkan penagih untuk menjalani rawatan dan pemulihan di institusi atau komuniti.

Objektif


(a) Membersihkan port atau sarang penagihan

(b) Membina dan mengekalkan kerjasama dengan agensi-agensi penguatkuasaan dadah dalam operasi mengesan dan menahan penagih-penagih dadah


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

88

(c) Mengurangkan permintaan terhadap dadah melalui penahanan penagih dan membawa mereka menjalani rawatan dan pemulihan

Aktiviti-aktiviti


(a) Mengenalpasti port atau sarang penagihan dan penyediaan profil dalam kawasan tumpuan






Program media baru, luar dan konvensional

Program media ialah program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan melalui kaedah sebaran maklumat dan pengetahuan bagi meningkatkan kesedaran bahaya dadah dan promosi gaya hidup sihat kepada pelbagai kumpulan sasar. Saluran atau medium media yang digunakan ialah sama ada media baru (seperti YouTube, Twitter, Instagram dan Facebook), media luar (seperti pameran, brosur, papan iklan dan poster), atau media konvensional (seperti televisyen, radio dan media cetak).

Objektif


(a) Memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai pendidikan pencegahan dadah dan rawatan dan pemulihan dadah mengikut kumpulan sasar


89

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(c) Mengurangkan permintaan terhadap dadah melalui penahanan penagih dan membawa mereka menjalani rawatan dan pemulihan

Aktiviti-aktiviti


(a) Mengenalpasti port atau sarang penagihan dan penyediaan profil dalam kawasan tumpuan






Program media baru, luar dan konvensional

Program media ialah program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan melalui kaedah sebaran maklumat dan pengetahuan bagi meningkatkan kesedaran bahaya dadah dan promosi gaya hidup sihat kepada pelbagai kumpulan sasar. Saluran atau medium media yang digunakan ialah sama ada media baru (seperti YouTube, Twitter, Instagram dan Facebook), media luar (seperti pameran, brosur, papan iklan dan poster), atau media konvensional (seperti televisyen, radio dan media cetak).

Objektif


(a) Memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai pendidikan pencegahan dadah dan rawatan dan pemulihan dadah mengikut kumpulan sasar

(b) Memberi kesedaran mengenai peranan dan tanggungjawab mencegah penyalahgunaan dadah dan rawatan dan pemulihan dadah mengikut kumpulan sasar

(c) Menggerakkan komitmen dan penglibatan aktif kumpulan sasar dalam memerangi ancaman dadah dalam kawasan tumpuan

Aktiviti-aktiviti

Antara aktiviti-aktiviti yang boleh dilaksanakan di bawah program ini ialah:

(a) Penyediaan bahan-bahan media mengikut kesesuaian kawasan tumpuan

(b) Menjalin kerjasama dengan pihak penyedia perkhidmatan media bagi penyebaran mesej antidadah

(c) Membina dan mengoperasi rangkaian media antidadah khas di peringkat negeri dan daerah

(d) Pameran statik dan booth di lokasi utama dalam kawasan tumpuan

Ikon Antidadah

Program ikon antidadah ialah program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan melalui perantara tokoh atau personaliti berpengaruh sebagai agen promosi dan kempen, duta antidadah dan role-model kepada kumpulan sasar yang dikenalpasti. Ikon antidadah memainkan peranan menyebarkan pengetahuan dan kemahiran berdasarkan kepakaran yang dimiliki atau sebagai agen penyampai maklumat yang dibekalkan oleh pegawai antidadah.

Objektif


(a) Meningkatkan kesedaran mengenai peranan dan tangungjawab kumpulan sasar dalam memerangi ancaman dadah melalui perantara tokoh atau personaliti berpengaruh

(b) Menjadikan ikon antidadah sebagai agen pengaruh dan role model bagi mempromosi gaya hidup sihat

(c) Meningkatkan keberkesanan penyampaian mesej antidadah kepada kumpulan sasar


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

90

Aktiviti-aktiviti


(a) Mengenalpasti dan melantik ikon antidadah daripada kalangan tokoh atau personaliti berpengaruh dalam kawasan tumpuan

(b) Merancang dan melaksana aktiviti-aktiviti antidadah bagi melibatkan ikon antidadah

(c) Melibatkan focal person dalam aktiviti-aktiviti pencegahan dan rawatan dan pemulihan mengikut kesesuaian kawasan tumpuan

Pendayaupayaan Komuniti

Program memdayaupayakan komuniti atau community empowerment ialah program memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai bahaya dadah, kemahiran dalam aktiviti antidadah dan menyedarkan ahli komuniti termasuk pemimpin-pemimpin komuniti mengenai peranan dan tanggungjawab mereka dalam merancang, menggerak dan melaksanakan program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan dadah di dalam komuniti.

Objektif


(a) Memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai bahaya dadah kepada semua peringkat lapisan komuniti

(b) Memberi kemahiran-kemahiran asas dalam pendidikan pencegahan dan rawatan dan pemulihan dadah kepada pemimpin-pemimpin komuniti yang dipilih

(c) Melibatkan ahli komuniti secara aktif dalam merancang, menggerak dan melaksanakan aktiviti-aktiviti pendidikan pencegahan dan rawatan dan pemulihan dadah di dalam komuniti

Aktiviti-aktiviti


(a) Aktiviti-aktiviti bagi mengaktifkan komuniti


91

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Aktiviti-aktiviti


(a) Mengenalpasti dan melantik ikon antidadah daripada kalangan tokoh atau personaliti berpengaruh dalam kawasan tumpuan

(b) Merancang dan melaksana aktiviti-aktiviti antidadah bagi melibatkan ikon antidadah

(c) Melibatkan focal person dalam aktiviti-aktiviti pencegahan dan rawatan dan pemulihan mengikut kesesuaian kawasan tumpuan

Pendayaupayaan Komuniti

Program memdayaupayakan komuniti atau community empowerment ialah program memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai bahaya dadah, kemahiran dalam aktiviti antidadah dan menyedarkan ahli komuniti termasuk pemimpin-pemimpin komuniti mengenai peranan dan tanggungjawab mereka dalam merancang, menggerak dan melaksanakan program dan aktiviti pendidikan pencegahan serta rawatan dan pemulihan dadah di dalam komuniti.

Objektif


(a) Memberi pengetahuan dan kefahaman mengenai bahaya dadah kepada semua peringkat lapisan komuniti

(b) Memberi kemahiran-kemahiran asas dalam pendidikan pencegahan dan rawatan dan pemulihan dadah kepada pemimpin-pemimpin komuniti yang dipilih

(c) Melibatkan ahli komuniti secara aktif dalam merancang, menggerak dan melaksanakan aktiviti-aktiviti pendidikan pencegahan dan rawatan dan pemulihan dadah di dalam komuniti

Aktiviti-aktiviti


(a) Aktiviti-aktiviti bagi mengaktifkan komuniti

(b) Aktiviti-aktiviti bagi membangunkan keupayaan (capacity building) komuniti

(c) Aktiviti-aktiviti bagi membangunkan kemahiran pengurusan (management skills development) bagi membolehkan komuniti merancang, melaksana danmemantau aktiviti pencegahan dan rawatan

(d) Aktiviti-aktiviti bagi membina persekitaran yang suportif (supportive environment)

Pelaksanaan program

Pelaksanaan program-program di bawah PDH di 14 kawasan utama adalah berasaskan kepada perkara-perkara berikut:

Program PDH menerapkan konsep kolaborasi dan keterangkuman komuniti (community collaboration and engagement) sebagai asas dalam mekanisme pelaksanaannya. Lima mekanisme utama digunakan dalam menggerakkan konsep ini, iaitu:

(a) ProfilingProfiling merupakan mekanisme pelaksanaan awal yang perlu dilakukan oleh pegawai AADK Negeri dan Daerah yang terlibat dalam PDH. Ia merupakan langkah pemetaan kawasan PDH bagi mengenalpasti dan menetapkan secara geografi dan populasi sesebuah kawasan mengikut input-input yang diperlukan bagi pelaksanaan program. Setiap kawasan PDH perlu dilengkapkan dengan maklumat atau input yang ditetapkan, dengan menggunakan format seperti di Lampiran A: Profiling Kawasan Tumpuan Program Perangi Dadah Habis-habisan.

(b) Penilaian keperluan komunitiPelaksanaan enam program utama PDH di 14 kawasan utama bergantung sepenuhnya kepada analisis keperluan (need assessment) yang dibuat di dalam komuniti berkenaan. Analisis keperluan merupakan satu cara yang boleh digunakan untuk memahami keperluan-keperluan dan aset-aset dalam komuniti, termasuk maklumat mengenai tahap penyalahgunaan dadah dalam komuniti, kesannya kepada komuniti, aktiviti-aktiviti pencegahan dan penguatkuasaan yang sedang dan telah dilakukan, dan jurang sumber atau aset dalam komuniti yang


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

92

boleh diperolehi. Dapatan analisis akan membolehkan suatu usaha dan pelan tindakan dirangka dan dilaksanakan bagi mengatasi isu dan masalah yang dihadapi komuniti menggunakan enam program PDH yang ditetapkan. Proses pelaksanaan analisis adalah seperti di Lampiran B: Garis Panduan Analisis Keperluan Komuniti Program Perangi Dadah Habis-habisan.

(c) Penilaian kesediaan komunitiPenilaian kesediaan komuniti merujuk kepada penilaian untuk mengetahui sejauh mana pemimpin dan ahli komuniti bersedia untuk mengambil tindakan dalam menangani masalah dadah di dalam komuniti mereka. Maklumat mengenai tahap kesediaan ini boleh membantu agensi pelaksana program merangka pelan tindakan program PDH yang ditetapkan, khususnya apabila melibatkan program pendayaupayaan komuniti. Proses penilaian ini dibincangkan secara terperinci di dalam bab metodologi.

(d) Mendayaupayakan komunitiMekanisme mendayaupayakan komuniti dalam pelaksanaan program-program PDH merujuk kepada usaha untuk memberi pengetahuan, kefahaman dan kemahiran kepada pemimpin dan ahli komuniti untuk merancang, melaksana dan memantau program dan aktiviti pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan dadah di dalam komuniti. Matlamat akhir kepada mekanisme ini ialah pemimpin dan ahli komuniti menjadikan program dan aktiviti sebagai hak milik komuniti (pemilikhakkan program). Terdapat empat fasa mekanisme ini dilaksanakan iaitu pengaktifan komuniti, pembangunan keupayaan, pembangunan kemahiran pengurusan program dan pembinaan persekitaran suportif.

(e) War room dan subject matter expertSetiap peringkat pelaksana PDH sama ada Ibupejabat AADK, AADK Negeri dan Daerah (kawasan PDH) dikehendaki menubuh dan menyelenggara operasi sebuah bilik gerakan atau war roomsebagai satu mekanisme memantau, menyelaras dan memudahcara semua program dan aktiviti yang dilaksanakan di bawah program PDH. Di samping itu, seorang pegawai AADK perlu dilantik sebagai seorang subject matter expert yang berfungsi sebagai pakar rujuk kepada pelaksanaan, khidmat


93

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

boleh diperolehi. Dapatan analisis akan membolehkan suatu usaha dan pelan tindakan dirangka dan dilaksanakan bagi mengatasi isu dan masalah yang dihadapi komuniti menggunakan enam program PDH yang ditetapkan. Proses pelaksanaan analisis adalah seperti di Lampiran B: Garis Panduan Analisis Keperluan Komuniti Program Perangi Dadah Habis-habisan.

(c) Penilaian kesediaan komunitiPenilaian kesediaan komuniti merujuk kepada penilaian untuk mengetahui sejauh mana pemimpin dan ahli komuniti bersedia untuk mengambil tindakan dalam menangani masalah dadah di dalam komuniti mereka. Maklumat mengenai tahap kesediaan ini boleh membantu agensi pelaksana program merangka pelan tindakan program PDH yang ditetapkan, khususnya apabila melibatkan program pendayaupayaan komuniti. Proses penilaian ini dibincangkan secara terperinci di dalam bab metodologi.

(d) Mendayaupayakan komunitiMekanisme mendayaupayakan komuniti dalam pelaksanaan program-program PDH merujuk kepada usaha untuk memberi pengetahuan, kefahaman dan kemahiran kepada pemimpin dan ahli komuniti untuk merancang, melaksana dan memantau program dan aktiviti pendidikan pencegahan, rawatan dan pemulihan, dan penguatkuasaan dadah di dalam komuniti. Matlamat akhir kepada mekanisme ini ialah pemimpin dan ahli komuniti menjadikan program dan aktiviti sebagai hak milik komuniti (pemilikhakkan program). Terdapat empat fasa mekanisme ini dilaksanakan iaitu pengaktifan komuniti, pembangunan keupayaan, pembangunan kemahiran pengurusan program dan pembinaan persekitaran suportif.

(e) War room dan subject matter expertSetiap peringkat pelaksana PDH sama ada Ibupejabat AADK, AADK Negeri dan Daerah (kawasan PDH) dikehendaki menubuh dan menyelenggara operasi sebuah bilik gerakan atau war roomsebagai satu mekanisme memantau, menyelaras dan memudahcara semua program dan aktiviti yang dilaksanakan di bawah program PDH. Di samping itu, seorang pegawai AADK perlu dilantik sebagai seorang subject matter expert yang berfungsi sebagai pakar rujuk kepada pelaksanaan, khidmat

nasihat dan pemudahcara kepada program-program PDH, di peringkat ibupejabat dan negeri.

METODOLOGI

Metodologi kajian memainkan peranan yang penting dalam menentukan kejayaan sesuatu kajian. Nachmias dan Nachimias (1976) berpendapat setelah objektif, soalan kajian atau hipotesis serta pemboleh ubah kajian ditentukan, pengkaji perlu menentukan reka bentuk kajian yang dapat mencapai objektif dan menjawab soalan kajian. Reka bentuk kajian adalah program yang membimbing kajian dalam proses pengumpulan data, membuat analisis data dan menginterpretasikan data.

REKA BENTUK KAJIAN

Walizer dan Wienir (1978) menyatakan reka bentuk kajian sebagai ’Ways of collecting data are often referred to as research designs’. Manakala MajidKonteng (2000) menerangkan bahawa reka bentuk sesuatu penyelidikan adalah teknik dan kaedah tertentu untuk memperoleh maklumat yang perlu untuk menyelesaikan masalah. Khususnya, reka bentuk sesuatu penyelidikan membincangkan tentang bagaimana untuk mencapai sesuatu objektif penyelidikan. Reka bentuk merupakan keseluruhan rangka projek penyelidikan yang menyatakan apakah corak atau jenis kajian yang hendak dilaksanakan, jenis maklumat yang di kumpul, dari mana sumber maklumat boleh didapati dan dengan apa maklumat boleh diperolehi.

Singleton dan Straits (2005) melihat reka bentuk kajian sebagai strategi awal dalam menjalankan kajian. Pada asasnya, mereka berpendapat dengan pernyataan dan permasalahan kajian yang jelas, ia perlulah melibatkan perancangan untuk mengumpul, menginterpretasikan dan pemerhatian yang diperlukan untuk menyelesaikan permasalahan yang dimaksudkan.

Chua Yan Piaw (2006) juga menyatakan dalam dunia penyelidikan, hasil kajian ditentukan oleh kaedah kajian dan reka bentuk kajian, dan reka bentuk kajian pula ditentukan oleh tujuan kajian. Tidak ada satu reka bentuk kajian yang boleh digunakan dalam semua kajian, tetapi satu kajian boleh dilakukan dengan menggunakan beberapa reka bentuk kajian yang berbeza. Oleh itu, pengkaji harus merancang kajiannya dengan reka bentuk kajian yang sesuai berpandukan tujuan kajiannya. Jika reka bentuk yang tidak sesuai digunakan, hasil kajian yang diperolehi mungkin tidak benar dan akan mendatangkan kesan negatif kepada mereka yang membuat rujukan nanti.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

94

Jelasnya, pakar-pakar penyelidikan melihat reka bentuk kajian sebagai salah satu elemen yang sangat penting bagi sesuatu kajian terutama bagi memastikan matlamat kajian tercapai dengan sempurna. Kajian yang dijalankan ini berbentuk berbentuk kajian penilaian di mana ia adalah “anapplied form of research that involved finding out how well a programme, practice, procedure or policy is working” (Polit & Hungler 1999:201). Tujuan kajian penilaian adalah untuk menilai atau mentaksir kejayaan sesuatu amalan, program atau polisi dan ia selari dengan objektif utama kajian ini untuk menilai keberkesanan program Perangi Dadah Habis-habisan (PDH).

Walaupun pada dasarnya kajian ini bersifat kuantitatif yang melibatkan nombor dan angka, data kualitatif telah dikumpul melalui temubual separa berstruktur (semi-strctured interview) dan dianalisis untuk memperkukuhkan dapatan kuantitatif.

LOKASI KAJIAN

Lokasi kajian yang dipilih ialah perkampungan nelayan, tanah rancangan (Felda/Felcra) dan perumahan rakyat (PPR) yang dikenal pasti berdasarkan empat kriteria iaitu jumlah aduan kegiatan dadah tertinggi, jumlah besar penagih baru dikesan, kadar jenayah yang tinggi dan jumlah orang kena pengawasan (OKP) di setiap negeri. Berdasarkan kriteria tersebut, 14 kawasan daripada 178 kawasan berisiko tinggi dipilih dalam Kempen PDH 2016 adalah seperti berikut Kangar, Perlis,Kawasan Kuala Kedah, Kedah, Kepala Batas, Pulau Pinang, Sitiawan, Perak, Kawasan Petaling Jaya, Selangor, Kawasan Pantai Dalam, Kuala Lumpur Kawasan Jempol, Negeri Sembilan,Kawasan Tanjung Kling, Melaka, Kawasan Pasir Gudang, Johor, Kawasan Kuantan, Pahang, Kawasan Gong Badak, Terengganu, Kawasan Pasir Mas, Kelantan, Kawasan Samariang, Sarawak dan Kawasan Merotai, Sabah.

SAMPEL KAJIAN

Kaedah pengumpulan data untuk kajian ini adalah berbentuk teknik pensampelan berstrata atau stratified sampling technique. Pensampelan strata ini adalah dengan membahagikan populasi ke dalam kumpulan-kumpulan berbeza supaya sampel mewakili satu dan hanya satu strata sahaja (Bless & Higson-Smith, 1995). Neuman (2006) menyatakan bahawa teknik pensampelan berstrata berbeza dengan tetapi lebih berkesan daripada teknik pensampelan kebarangkalian atau probability. Teknik pensampelan berstrata adalah seperti berikut:


95

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jelasnya, pakar-pakar penyelidikan melihat reka bentuk kajian sebagai salah satu elemen yang sangat penting bagi sesuatu kajian terutama bagi memastikan matlamat kajian tercapai dengan sempurna. Kajian yang dijalankan ini berbentuk berbentuk kajian penilaian di mana ia adalah “anapplied form of research that involved finding out how well a programme, practice, procedure or policy is working” (Polit & Hungler 1999:201). Tujuan kajian penilaian adalah untuk menilai atau mentaksir kejayaan sesuatu amalan, program atau polisi dan ia selari dengan objektif utama kajian ini untuk menilai keberkesanan program Perangi Dadah Habis-habisan (PDH).

Walaupun pada dasarnya kajian ini bersifat kuantitatif yang melibatkan nombor dan angka, data kualitatif telah dikumpul melalui temubual separa berstruktur (semi-strctured interview) dan dianalisis untuk memperkukuhkan dapatan kuantitatif.

LOKASI KAJIAN

Lokasi kajian yang dipilih ialah perkampungan nelayan, tanah rancangan (Felda/Felcra) dan perumahan rakyat (PPR) yang dikenal pasti berdasarkan empat kriteria iaitu jumlah aduan kegiatan dadah tertinggi, jumlah besar penagih baru dikesan, kadar jenayah yang tinggi dan jumlah orang kena pengawasan (OKP) di setiap negeri. Berdasarkan kriteria tersebut, 14 kawasan daripada 178 kawasan berisiko tinggi dipilih dalam Kempen PDH 2016 adalah seperti berikut Kangar, Perlis,Kawasan Kuala Kedah, Kedah, Kepala Batas, Pulau Pinang, Sitiawan, Perak, Kawasan Petaling Jaya, Selangor, Kawasan Pantai Dalam, Kuala Lumpur Kawasan Jempol, Negeri Sembilan,Kawasan Tanjung Kling, Melaka, Kawasan Pasir Gudang, Johor, Kawasan Kuantan, Pahang, Kawasan Gong Badak, Terengganu, Kawasan Pasir Mas, Kelantan, Kawasan Samariang, Sarawak dan Kawasan Merotai, Sabah.

SAMPEL KAJIAN

Kaedah pengumpulan data untuk kajian ini adalah berbentuk teknik pensampelan berstrata atau stratified sampling technique. Pensampelan strata ini adalah dengan membahagikan populasi ke dalam kumpulan-kumpulan berbeza supaya sampel mewakili satu dan hanya satu strata sahaja (Bless & Higson-Smith, 1995). Neuman (2006) menyatakan bahawa teknik pensampelan berstrata berbeza dengan tetapi lebih berkesan daripada teknik pensampelan kebarangkalian atau probability. Teknik pensampelan berstrata adalah seperti berikut:

(a) Pengkaji membahagikan populasi kepada beberapa sub populasi atau strata untuk mendapatkan maklumat tambahan tentang populasi.

(b) Setelah membahagikan populasi kepada strata tertentu, teknik pensampelan rawak digunakan untuk setiap strata. Cara ini dapat membantu pengkaji untuk mengawal dan memastikan sampel yang dipilih dalam setiap strata.

(c) Kaedah ini akan mendapat sampel yang betul-betul mewakili populasi daripada menggunakan teknik pensampelan rawak (random sampling technique) yang sukar dikawal oleh pengkaji.

Dalam kajian ini, strata adalah mengikut hot-spot di setiap negeri. Sebanyak lebih kurang 150 orang sample meliputi 6 segmen komuniti iaitu guru sekolah, ketua kampung atau penghulu, pengerusi atau persatuan penduduk/ taman perumahan/kejiranan, anggota/ pegawai penguatkuasa undang-undang, imam/ketua agama, dan pegawai/ profesional perubatan dipilih daripada setiap strata. Maka jumlah sampel yang terlibat adalah sekitar 2100 orang. Jadual 3.1 memaparkan sampel kajian mengikut negeri, jantina dan bangsa.

Sampel Kajian Mengikut Negeri, Jantina dan Bangsa

BANGSAJANTINA

LELAKI PEREMPUAN JUMLAHMELAYU NEGERI JOHOR 65 66 131

MELAKA 79 44 123SABAH 33 13 46KUALA LUMPUR 87 35 122SELANGOR 75 51 126KEDAH 83 55 138TERENGGANU 109 38 147KELANTAN 89 60 149PAHANG 67 68 135PERLIS 76 52 128NEGERI SEMBILAN 139 17 156SARAWAK 70 33 103PULAU PINANG 85 29 114PERAK 43 38 81

JUMLAH 1100 599 1699


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

96

CINA NEGERI JOHOR 1 2 3MELAKA 5 8 13SABAH 1 3 4KUALA LUMPUR 2 0 2SELANGOR 3 6 9KEDAH 6 5 11TERENGGANU 0 1 1PAHANG 6 6 12PERLIS 8 6 14NEGERI SEMBILAN 2 1 3SARAWAK 5 3 8PULAU PINANG 13 6 19PERAK 7 0 7

JUMLAH 59 47 106

INDIA NEGERI JOHOR 4 6 10MELAKA 1 0 1SABAH 1 0 1KUALA LUMPUR 20 2 22SELANGOR 6 7 13KEDAH 0 1 1KELANTAN 1 0 1PAHANG 1 2 3PERLIS 3 4 7NEGERI SEMBILAN 4 0 4SARAWAK 16 22 38PULAU PINANG 15 1 16PERAK 1 1 2

JUMLAH 73 46 119

BUMIPUTRASABAH & SARAWAK

NEGERI JOHOR 0 3 3

MELAKA 1 1 2SABAH 52 34 86KUALA LUMPUR 1 2 3SELANGOR 1 1 2TERENGGANU 1 1 2PAHANG 1 0 1


97

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

CINA NEGERI JOHOR 1 2 3MELAKA 5 8 13SABAH 1 3 4KUALA LUMPUR 2 0 2SELANGOR 3 6 9KEDAH 6 5 11TERENGGANU 0 1 1PAHANG 6 6 12PERLIS 8 6 14NEGERI SEMBILAN 2 1 3SARAWAK 5 3 8PULAU PINANG 13 6 19PERAK 7 0 7

JUMLAH 59 47 106

INDIA NEGERI JOHOR 4 6 10MELAKA 1 0 1SABAH 1 0 1KUALA LUMPUR 20 2 22SELANGOR 6 7 13KEDAH 0 1 1KELANTAN 1 0 1PAHANG 1 2 3PERLIS 3 4 7NEGERI SEMBILAN 4 0 4SARAWAK 16 22 38PULAU PINANG 15 1 16PERAK 1 1 2

JUMLAH 73 46 119

BUMIPUTRASABAH & SARAWAK

NEGERI JOHOR 0 3 3

MELAKA 1 1 2SABAH 52 34 86KUALA LUMPUR 1 2 3SELANGOR 1 1 2TERENGGANU 1 1 2PAHANG 1 0 1

PERLIS 1 0 1NEGERI SEMBILAN 1 0 1PERAK 20 37 57

JUMLAH 79 79 158

LAIN-LAIN NEGERI JOHOR 2 0 2MELAKA 0 1 1SABAH 9 2 11KUALA LUMPUR 1 0 1SELANGOR 1 0 1PULAU PINANG 1 0 1PERAK 1 1 2

JUMLAH 15 4 19

JUMLAH NEGERI JOHOR 72 77 149MELAKA 86 54 140SABAH 96 52 148KUALA LUMPUR 111 39 150SELANGOR 86 65 151KEDAH 89 61 150TERENGGANU 110 40 150KELANTAN 90 60 150PAHANG 75 76 151PERLIS 88 62 150NEGERI SEMBILAN 146 18 164SARAWAK 91 58 149PULAU PINANG 114 36 150PERAK 72 77 149

JUMLAH 1326 775 2101

Selain itu, teknik persampelan bertujuan (purposive sampling) digunakan untuk menentukan responden temu bual separa berstruktur agar data kualitatif dapat diperoleh sebagai pengukuhan kepada dapatan kuantitatif. Menurut Maxwell (1997), persampelan bertujuan yang membabitkan “particular settings, persons, or events are deliberately selected for the important information they can provide that cannot be gotten as well from other choices’’. Dalam kajian ini, seorang responden dipilih untuk mewakili setiap


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

98

enam segmen komuniti. Oleh demikian, sebanyak 84 (6x14) orang responden terpilih sebagai sumber data kualitatif kajian ini.

Instrumen Kajian Kuantitatif

Given dan Lisa (2008) menyatakan data kuantitatif adalah data yang melibatkan nombor (numerical) seperti statistik, peratusan dan lain-lain lagi. Pengumpulan data kuantitatif pula, merangkumi kaedah pengumpulan data dengan menggunakan alat ujian dengan soalan dan respons yang terkini, mengumpul data yang numerikal dan mengumpul data daripada kelompok individu yang besar. Walter (2008) menjelaskan data kuantitatif adalah satu set data numerikal yang direkod dan diperolehi daripada tinjauan dunia sosial. Data-data kuantitatif diperoleh daripada pelaporan aktiviti mengikut KPI yang ditetapkan untuk dianalisis supaya objektif 1,2,4 dan 6 tercapai.

Sementara untuk mencapai objektif ke 3 yang mengukur impak program PDH, satu set soal selidik telah dibangunkan oleh sepasukan pakar bidang berdasarkan kerangka berikut untuk memastikan kesahan item soal selidik.


99

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

enam segmen komuniti. Oleh demikian, sebanyak 84 (6x14) orang responden terpilih sebagai sumber data kualitatif kajian ini.

Instrumen Kajian Kuantitatif

Given dan Lisa (2008) menyatakan data kuantitatif adalah data yang melibatkan nombor (numerical) seperti statistik, peratusan dan lain-lain lagi. Pengumpulan data kuantitatif pula, merangkumi kaedah pengumpulan data dengan menggunakan alat ujian dengan soalan dan respons yang terkini, mengumpul data yang numerikal dan mengumpul data daripada kelompok individu yang besar. Walter (2008) menjelaskan data kuantitatif adalah satu set data numerikal yang direkod dan diperolehi daripada tinjauan dunia sosial. Data-data kuantitatif diperoleh daripada pelaporan aktiviti mengikut KPI yang ditetapkan untuk dianalisis supaya objektif 1,2,4 dan 6 tercapai.

Sementara untuk mencapai objektif ke 3 yang mengukur impak program PDH, satu set soal selidik telah dibangunkan oleh sepasukan pakar bidang berdasarkan kerangka berikut untuk memastikan kesahan item soal selidik.

Jadual 3.2: Kerangka Pembinaan Item Impak Program PDH

Enam komponen yang perlu diukur dalam item-item setiap program:

1. Accessible2. Visible3. Readyness4. Awareness5. Knowledge6. Skills

Omnipresence

1. Anda dapat melihat kehadiran pihak berkuasa dalam memerangi ancaman dadah dalam komuniti anda

2. Anda merasa lebih selamat dengan kehadiran pihakberkuasa dalam komuniti anda

3. Anda mudah membuat aduan mengenai isu dadah kepada pihak berkuasa

4. Anda tahu bagaimanamendapatkan perkidmatan yang disediakan oleh pihak berkuasa

Mukaddimah

menjelaskan isu

semasa kepada

sampel


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

100

Ops Sarang / Operasi

Bersepadu

1. Anda sedar ada tindakan oleh pihak berkuasa dalam komuniti anda

2. Anda sedar ada tindakan memerangi ancaman dadah oleh pihak berkuasa ditempat anda

3. Anda bersedia bekerjasama dengan pihak berkuasa

4. Tindakan pihak berkuasa berjaya menghapuskan sarang-sarang penagihan(port) dalam komuniti anda

Accessible & Visible

Media Baru, Luar dan Konvensional

1. Anda sedar mengenai kempen perangi dadah habis habisan melalui media massa

2. Anda melihat peningkatan kempen perangi dadah di media massa

3. Anda mendapat pengetahuan kempen perangi dadah melalui media massa

4. Media massa

Accessible Visible Readyness Awareness

Knowledge Skills


101

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Ops Sarang / Operasi

Bersepadu

1. Anda sedar ada tindakan oleh pihak berkuasa dalam komuniti anda

2. Anda sedar ada tindakan memerangi ancaman dadah oleh pihak berkuasa ditempat anda

3. Anda bersedia bekerjasama dengan pihak berkuasa

4. Tindakan pihak berkuasa berjaya menghapuskan sarang-sarang penagihan(port) dalam komuniti anda

Accessible & Visible

Media Baru, Luar dan Konvensional

1. Anda sedar mengenai kempen perangi dadah habis habisan melalui media massa

2. Anda melihat peningkatan kempen perangi dadah di media massa

3. Anda mendapat pengetahuan kempen perangi dadah melalui media massa

4. Media massa


Knowledge Skills

membantu anda untuk bertindak memerangi dadah habis habisan

Ikon Anti Dadah

1. Anda tahu penglibatan individu berpengaruh/tokoh dalam komuniti anda dalam kempen perangi dadah habis habisan

2. Penglibatan individu/tokoh berpegaruh berupaya meningkatkan keberkesanan kempen perangi dadah habis habisan

3. Mesej yang disampaikan individu berpengaruh memberi kesan kepada diri anda

4. Anda berpendapat penglibatan pemimpin kerajan penting dalam kempen perangi


Knowledge Skills

Community empowerment 1. Anda sedar

peranan dan

AwarenessKnowledge


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

102

tanggungjawab anda dalam usaha memerangi dadah

2. Anda mempunyai pengetahuan untuk membantu memerangi dadah habis habisan

3. Anda berupaya menyampaikan maklumat tentang isu penyalahgunaan dalam komuniti

4. Anda berupaya memberi kesedaran mengenai kesan dan bahaya dadah kepada ahli komuniti anda

Jadual 3.3: Taburan item mengikut program dan tahap impak

Program Omnipresence Tahap Impak1 Anda dapat melihat kehadiran pihak

berkuasa dalam memerangi ancaman dadah dalam komuniti anda

Awareness

2 Anda merasa lebih selamat dengan kehadiran pihak berkuasa dalam komuniti anda

Awareness

3 Anda mudah membuat aduan mengenai isu dadah kepada pihak berkuasa

Knowledge

4 Anda tahu bagaimana mendapatkan perkidmatan yang disediakan oleh pihak berkuasa

Skill


103

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

tanggungjawab anda dalam usaha memerangi dadah

2. Anda mempunyai pengetahuan untuk membantu memerangi dadah habis habisan

3. Anda berupaya menyampaikan maklumat tentang isu penyalahgunaan dalam komuniti

4. Anda berupaya memberi kesedaran mengenai kesan dan bahaya dadah kepada ahli komuniti anda

Jadual 3.3: Taburan item mengikut program dan tahap impak

Program Omnipresence Tahap Impak1 Anda dapat melihat kehadiran pihak

berkuasa dalam memerangi ancaman dadah dalam komuniti anda

Awareness

2 Anda merasa lebih selamat dengan kehadiran pihak berkuasa dalam komuniti anda

Awareness

3 Anda mudah membuat aduan mengenai isu dadah kepada pihak berkuasa

Knowledge

4 Anda tahu bagaimana mendapatkan perkidmatan yang disediakan oleh pihak berkuasa

Skill

Program Ops Sarang/Bersepadu Tahap Impak1 Anda sedar ada tindakan oleh pihak

berkuasa dalam komuniti andaAwareness

2 Anda sedar ada tindakan memerangi ancaman dadah oleh pihak berkuasa ditempat anda

Awareness

3 Anda bersedia bekerjasama dengan pihak berkuasa

Skill

4 Tindakan pihak berkuasa berjaya menghapuskan sarang-sarang penagihan(port) dalam komuniti anda Knowledge

Program Media Baru Tahap Impak1 Anda sedar mengenai kempen

perangi dadah habis habisan melalui media massa

Awareness

2 Anda melihat peningkatan kempen perangi dadah di media massa

Awareness

3 Anda mendapat pengetahuan kempen perangi dadah melalui media massa

Knowledge

4 Media massa membantu anda untuk bertindak memerangi dadah habis-habisan

Skill

Program Ikon Anti Dadah Tahap Impak1 Anda tahu penglibatan individu

berpengaruh/tokoh dalam komuniti anda dalam kempen perangi dadah habis habisan

Awareness

2 Penglibatan individu/tokoh berpegaruh berupaya meningkatkan keberkesanan kempen perangi dadah habis habisan

Awareness


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

104

3 Mesej yang disampaikan individu berpengaruh memberi kesan kepada diri anda

Knowledge

4 Anda tahu penglibatan individu berpengaruh/tokoh dalam komuniti anda dalam kempen perangi dadah habis habisan

Knowledge

Kesemua item telah diperkemaskan setelah mendapat maklumbalas daripada ujian rintis yang dijalankan. Sila rujuk lampiran untuk melihat soal selidik Penilaian Impak Program PDH yang sebenar. Ujian Cronbach’s Alpha ke atas kesemua 16 item soal selidik menunjukkan bacaan .916, satu tahap kebolehpercayaan yang tinggi. Selain data kuantitatif, data kualitatif melalui temu bual separa berstruktur telah dilakukan. Analisis data kualitatif adalah untuk memperkukuhkan dapatan impak kuantitatif. Sila rujuk lampiran untuk soalan Instrumen Temubual Berstruktur PDH. Akhir sekali, untuk mencapai objektif ke 6, data yang diperlukan telah diperoleh melalui soalselidik Tahap Kesediaan Komuniti. Sepasukan pakar bidang telah terlibat dalam pembinaan instrumen ini. Prosedur dan prosesnya dijelaskan seperti berikut.

Langkah 1: Laksana dan rekodkan temuduga

Apabila anda melaksanakan proses temuduga bagi menilai tahap kesediaan komuniti ini, pastikan:

(a) Paling mudah dan terbaik dilakukan temuduga melalui telefon, namun ia bergantung kepada kesediaan responden. Kaedah temuduga secara bersemuka juga boleh digunakan.

(b) Bagi mengelak maklumat tidak tercicir, gunakan perakam untuk merekod jawapan responden (pastikan kebenaran merakam diperolehi daripada responden).

(c) Atur temujanji dengan responden terlebih dahulu, dan maklumkan responden dengan maklumat berkaitan kajian ini.


105

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

3 Mesej yang disampaikan individu berpengaruh memberi kesan kepada diri anda

Knowledge

4 Anda tahu penglibatan individu berpengaruh/tokoh dalam komuniti anda dalam kempen perangi dadah habis habisan

Knowledge

Kesemua item telah diperkemaskan setelah mendapat maklumbalas daripada ujian rintis yang dijalankan. Sila rujuk lampiran untuk melihat soal selidik Penilaian Impak Program PDH yang sebenar. Ujian Cronbach’s Alpha ke atas kesemua 16 item soal selidik menunjukkan bacaan .916, satu tahap kebolehpercayaan yang tinggi. Selain data kuantitatif, data kualitatif melalui temu bual separa berstruktur telah dilakukan. Analisis data kualitatif adalah untuk memperkukuhkan dapatan impak kuantitatif. Sila rujuk lampiran untuk soalan Instrumen Temubual Berstruktur PDH. Akhir sekali, untuk mencapai objektif ke 6, data yang diperlukan telah diperoleh melalui soalselidik Tahap Kesediaan Komuniti. Sepasukan pakar bidang telah terlibat dalam pembinaan instrumen ini. Prosedur dan prosesnya dijelaskan seperti berikut.

Langkah 1: Laksana dan rekodkan temuduga

Apabila anda melaksanakan proses temuduga bagi menilai tahap kesediaan komuniti ini, pastikan:

(a) Paling mudah dan terbaik dilakukan temuduga melalui telefon, namun ia bergantung kepada kesediaan responden. Kaedah temuduga secara bersemuka juga boleh digunakan.

(b) Bagi mengelak maklumat tidak tercicir, gunakan perakam untuk merekod jawapan responden (pastikan kebenaran merakam diperolehi daripada responden).

(c) Atur temujanji dengan responden terlebih dahulu, dan maklumkan responden dengan maklumat berkaitan kajian ini.

(d) Hadkan setiap sesi temuduga mengambil masa 20 hingga 60 minit sahaja. Jika soalan masih tindak lengkap, atur sesi kedua dan seterusnya.

(e) Jangan beri/bekalkan soalan temuduga kepada responden sebelum proses temuduga dilakukan.

(f) Penemuduga perlu mahir dengan skala pemarkatan dan proses pemarkahan bagi instrumen ini.

Selepas selesai proses temuduga, pastikan jawapan responden disalin semula (transcribe) dalam bentuk ayat demi ayat bagi setiap soalan, khususnya apabila dilakukan dengan menggunakan perakam.

Langkah 2: Lakukan pemarkahan temuduga

Pemarkahan temuduga dibuat bagi setiap dimensi, bukannya mengikut soalan. Gunakan dua orang penemuduga untuk memberi markah bagi setiap dimensi, kemudian dapatkan skor purata bagi setiap dimensi. Secara terperinci, ikuti panduan berikut:

(a) Baca keseluruhan jawapan yang diberikan bagi setiap soalan dalam setiap dimensi sebelum anda memberikan skor markah mengikut pertimbangan anda

(b) Gunakan skala markah yang disediakan untuk membantu anda memberikan skor markah. Skor markah bagi setiap dimensi ialah antara 1 hingga 10 (cth: 1 sangat tidak aktif kepada 10 sangat aktif)

(c) Masukkan skor markah dalam ruang pemarkahan yang disediakan mengikut #temuduga (sekurang-kurangnya enam responden temuduga)


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

106

Langkah 3: Kira skor purata setiap dimensi

Apabila anda telah memberi pemarkahan bagi setiap dimensi dan bilangan temuduga (#temuduga), gambarannya adalah mungkin seperti jadual berikut:

Jadual 3.4: Pengiraan skor purata

Dimensi #1 #2 #3 #4 #5 #6 Skor Purata

Dimensi 1 3 4.25 2 2.5 3 3.5

Dimensi 2 3.5 3.5 4 3 2.5 4

Dimensi 3 3.5 2.5 1.5 3.25 2 3

Dimensi 4 2.5 2.5 3 2.5 3 2.25

Dimensi 5 4 3.5 2.5 3 4 3.5

Jumlah keseluruhan skor

Dapatkan nilai skor purata bagi setiap dimensi, dengan mencampurkan semua skor mengikut #temuduga dalam dimensi yang sama, dan isikan nilai skor purata yang di ruang yang disediakan.

Contoh: Dimensi 1 = 3 + 4.25 + 2 + 2.5 + 3 + 3.5 / 6 = 3.04


Dimensi 1 3 4.25 2 2.5 3 3.5 3.04

Kemudian, dapatkan jumlah keseluruhan skor dengan mencampurkan semua nilai skor purata dan dibahagikan dengan jumlah dimensi.


107

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Langkah 3: Kira skor purata setiap dimensi

Apabila anda telah memberi pemarkahan bagi setiap dimensi dan bilangan temuduga (#temuduga), gambarannya adalah mungkin seperti jadual berikut:

Jadual 3.4: Pengiraan skor purata


Dimensi 1 3 4.25 2 2.5 3 3.5

Dimensi 2 3.5 3.5 4 3 2.5 4

Dimensi 3 3.5 2.5 1.5 3.25 2 3

Dimensi 4 2.5 2.5 3 2.5 3 2.25

Dimensi 5 4 3.5 2.5 3 4 3.5

Jumlah keseluruhan skor

Dapatkan nilai skor purata bagi setiap dimensi, dengan mencampurkan semua skor mengikut #temuduga dalam dimensi yang sama, dan isikan nilai skor purata yang di ruang yang disediakan.

Contoh: Dimensi 1 = 3 + 4.25 + 2 + 2.5 + 3 + 3.5 / 6 = 3.04


Dimensi 1 3 4.25 2 2.5 3 3.5 3.04

Kemudian, dapatkan jumlah keseluruhan skor dengan mencampurkan semua nilai skor purata dan dibahagikan dengan jumlah dimensi.


Dimensi 1 3 4.25 2 2.5 3 3.5 3.04

Dimensi 2 3.5 3.5 4 3 2.5 4 3.42

Dimensi 3 3.5 2.5 1.5 3.25 2 3 2.63

Dimensi 4 2.5 2.5 3 2.5 3 2.25 2.63

Dimensi 5 4 3.5 2.5 3 4 3.5 3.42

Jumlah keseluruhan skor 3.03

Pengiraan jumlah skor keseluruhan (JKS) ialah:

JKS = 3.04 + 3.42 + 2.63 + 2.63 + 3.42 / 5 = 3.03

Nilai jumlah keseluruhan skor yang diperolehi ialah 3.03. Berdasarkan nilai ini, tahap kesediaan komuniti yang diperolehi ialah kesedaran kabur (rujuk jadual di bawah).

SKOR JKS TAHAP KESEDIAN

1 Tiada kesedaran/toleran2 Penafian/penentangan3 Kesedaran kabur4 Pra-perancangan5 Persediaan6 Mengambil inisiatif7 Stabilisasi8 Pengembangan/pengesahan9 Pemilikhakkan komuniti

ANALISIS DATA

Data kuantitatif dianalisis menggunakan software SPSS Ver. 21. Memandangkan objektif kajian tidak membabitkan statistik inferential, hanya statistik deskriptif dilakukan. Data kualitatif pula dianalisis secara manual di mana setiap responden telah diberi kod identiti mengikut kawasan dan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

108

segmen komuniti seperti dalam Jadual 3.4 Kod Identiti Responden Temubual. Contohnya ID 8.1 adalah Tanjung Kling, Guru, 12.4 adalah Pasir Mas, Penguatkuasa dan sebagainya.

Jadual 3.4: Kod Identiti Responden Temubual

Kod Kawasan Kawasan

Kod Segmen Komuniti

Segmen Komuniti

1 Kangar 1 Guru Sekolah

2 Kuala Kedah 2Ketua Kampung / PenghuluPengerusi / Ketua Persatuan

3 Kepala Batas 3Penduduk / Taman Perumahan /Kejiranan

4 Sitiawan 4Anggota / Pegawai Penguatkuasa

5 Petaling Jaya 5 Imam / Ketua Agama

6 Pantai Dalam 6Pegawai Profesional Perubatan

7 Jempol8 Tanjung Kling9 Pasir Gudang

10 Kuantan11 Gong Badak12 Pasir Mas13 Samariang14 Merotai


Analisis deskriptif

Analisis deskriptif akan membincangkan dapatan kajian berdasarkan kepada profiling kawasan tumpuan PDH mengikut input-input yang dilaporkan, dan pencapaian KPI kawasan tumpuan PDH mengikut kawasan dan keseluruhan.


109

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

segmen komuniti seperti dalam Jadual 3.4 Kod Identiti Responden Temubual. Contohnya ID 8.1 adalah Tanjung Kling, Guru, 12.4 adalah Pasir Mas, Penguatkuasa dan sebagainya.

Jadual 3.4: Kod Identiti Responden Temubual

Kod Kawasan Kawasan

Kod Segmen Komuniti

Segmen Komuniti

1 Kangar 1 Guru Sekolah

2 Kuala Kedah 2Ketua Kampung / PenghuluPengerusi / Ketua Persatuan

3 Kepala Batas 3Penduduk / Taman Perumahan /Kejiranan

4 Sitiawan 4Anggota / Pegawai Penguatkuasa

5 Petaling Jaya 5 Imam / Ketua Agama

6 Pantai Dalam 6Pegawai Profesional Perubatan

7 Jempol8 Tanjung Kling9 Pasir Gudang

10 Kuantan11 Gong Badak12 Pasir Mas13 Samariang14 Merotai


Analisis deskriptif

Analisis deskriptif akan membincangkan dapatan kajian berdasarkan kepada profiling kawasan tumpuan PDH mengikut input-input yang dilaporkan, dan pencapaian KPI kawasan tumpuan PDH mengikut kawasan dan keseluruhan.

Profiling kawasan

Analisis profiling kawasan PDH dibuat berdasarkan laporan yang disediakanoleh semua kawasan PDH mengikut format yang telah ditetapkan. Jadual 4.1 berikut menunjukkan profiling keseluruhan kawasan PDH mengikut input utama.

Berdasarkan Jadual 4.1, program PDH yang dilaksanakan di 14 kawasan seluruh negara sebagai kawasan tumpuan utama membasmi masalah dadah, adalah meliputi keluasan kawasan sebanyak 201,781.04 kilometer persegi dengan jumlah populasi seramai 1,501,931 orang, atau dalam unit keluarga adalah sebanyak 319,532 unit. Dalam kawasan ini juga mempunyai sebanyak 405 buah institusi pendidikan (sekolah rendah, menengah dan institusi pengajian tinggi) dengan jumlah pelajar seramai 392,047 orang.

Jadual 4.1: Profiling keseluruhan 14 kawasan PDH

Maklumat profiling Jumlah1 Keluasan kawasan 201,781.04 km22 Populasi penduduk 1,501,931 orang3 Keluarga 319,532 unit4 Institusi pendidikan 405 buah

392,047 orang5 Focal area

FeldaNelayanPPR/Taman

12279025

6 Anggaran penagih 8,747 orang7 OKP 6,091 orang8 Sarang penagihan 85 buah

Berdasarkan focal area yang menjadi sasaran program pula, kawasan-kawasan PDH ini juga mempunyai 12 kawasan penempatan tanah rancangan seperti FELDA dan FELCRA, 27 kawasan perkampungan nelayan, dan 9,025 buah penempatan projek perumahan rakyat (PPR), projek perumahan awam (PPA), taman-taman perumahan dan kampung-kampung tradisional. Dari segi kumpulan sasar pula, kawasan ini dianggarkan mempunyai seramai 8,747 orang penagih aktif, 6,091 orang bekas penagih yang sedang menjalani program pengawasan (OKP) dan 85 buah sarang penagihan (port) yang aktif.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

110

Pencapaian KPI

Analisis deskriptif pencapaian KPI mendapati secara keseluruhan kawasan mencapai sasaran melebihi 100 peratus dalam tempoh pelaksanaan selama lapan bulan. Jadual 4.2 menunjukkan prestasi pencapaian KPI mengikut program yang ditetapkan.

Jadual 4.2: Pencapai KPI mengikut program utama

BIL PROGRAM KPIPENCAPAIAN

KPI PERATUS1. Omnipresence 896 956 106.72. Ops Cegah 336 371 110.4

3. Ops Sarang/Bersepadu

112 131 117.0

4. Ikon antidadah 112 128 114.35. Media 1,904 2,148 112.8

6. Community Empowerment

448 448 100.0

JUMLAH 3808 4182 109.8

Jadual menunjukkan bahawa secara keseluruhan pencapaian KPI nasional ialah sebanyak 109.8 peratus, iaitu pelaksanaan sebanyak 4,182 aktiviti berbanding KPI yang ditetapkan sebanyak 3,808 kali. Semua program PDH yang dilaksanakan telah mencapai KPI yang telah ditetapkan. Program paling tinggi pencapaian KPI ialah program Ops Sarang/Bersepadu iaitu sebanyak 117.0 peratus dan paling rendah ialah program Community Empowerment,iaitu sebanyak 100 peratus.

Analisis lanjut dibuat bagi melihat pencapaian KPI mengikut jenis program dan kawasan-kawasan PDH. Jadual 4.3 hingga 4.9 berikut menunjukkan pencapaian KPI setiap program mengikut kawasan tumpuan PDH dan pencapaian secara keseluruhan.

Berdasarkan analisis pencapaian KPI yang dibuat bagi program omnipresence, Jadual 4.3 menunjukkan bahawa sebanyak sembilan kawasan PDH (64.3 peratus) telah mencapai KPI yang ditetapkan. Kawasan Kuala Kedah mencapai prestasi KPI terbaik iaitu telah menjalankan sebanyak 114 aktiviti di bawah program omnipresence berbanding 64 aktiviti ditetapkan (pencapaian sebanyak 178.1 peratus), diikuti oleh kawasan Sitiawan (85 aktiviti, 132.8 peratus) dan kawasan Gong Badak (73 aktiviti, 114.1 peratus). Lima kawasan PDH (35.7 peratus) tidak mencapai sasaran KPI yang


111

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Pencapaian KPI

Analisis deskriptif pencapaian KPI mendapati secara keseluruhan kawasan mencapai sasaran melebihi 100 peratus dalam tempoh pelaksanaan selama lapan bulan. Jadual 4.2 menunjukkan prestasi pencapaian KPI mengikut program yang ditetapkan.

Jadual 4.2: Pencapai KPI mengikut program utama

BIL PROGRAM KPIPENCAPAIAN

KPI PERATUS1. Omnipresence 896 956 106.72. Ops Cegah 336 371 110.4

3. Ops Sarang/Bersepadu

112 131 117.0

4. Ikon antidadah 112 128 114.35. Media 1,904 2,148 112.8

6. Community Empowerment

448 448 100.0

JUMLAH 3808 4182 109.8

Jadual menunjukkan bahawa secara keseluruhan pencapaian KPI nasional ialah sebanyak 109.8 peratus, iaitu pelaksanaan sebanyak 4,182 aktiviti berbanding KPI yang ditetapkan sebanyak 3,808 kali. Semua program PDH yang dilaksanakan telah mencapai KPI yang telah ditetapkan. Program paling tinggi pencapaian KPI ialah program Ops Sarang/Bersepadu iaitu sebanyak 117.0 peratus dan paling rendah ialah program Community Empowerment,iaitu sebanyak 100 peratus.

Analisis lanjut dibuat bagi melihat pencapaian KPI mengikut jenis program dan kawasan-kawasan PDH. Jadual 4.3 hingga 4.9 berikut menunjukkan pencapaian KPI setiap program mengikut kawasan tumpuan PDH dan pencapaian secara keseluruhan.

Berdasarkan analisis pencapaian KPI yang dibuat bagi program omnipresence, Jadual 4.3 menunjukkan bahawa sebanyak sembilan kawasan PDH (64.3 peratus) telah mencapai KPI yang ditetapkan. Kawasan Kuala Kedah mencapai prestasi KPI terbaik iaitu telah menjalankan sebanyak 114 aktiviti di bawah program omnipresence berbanding 64 aktiviti ditetapkan (pencapaian sebanyak 178.1 peratus), diikuti oleh kawasan Sitiawan (85 aktiviti, 132.8 peratus) dan kawasan Gong Badak (73 aktiviti, 114.1 peratus). Lima kawasan PDH (35.7 peratus) tidak mencapai sasaran KPI yang

ditetapkan. Kawasan Jempol menunjukkan prestasi pencapaian KPI yang terendah iaitu hanya menjalankan sebanyak 48 aktiviti berbanding 64 aktiviti yang ditetapkan (75.0 peratus), diikuti oleh kawasan Petaling Jaya (51 aktiviti, 79.7 peratus) dan kawasan Kuantan (60 aktiviti, 93.8 peratus).

Jadual 4.3: Pencapaian program Omnipresence mengikut 14 kawasan

Bagi program ops cegah pula, analisis seperti Jadual 4.4 menunjukkan bahawa 11 kawasan PDH (78.6 peratus) telah mencapai atau melebihi sasaran KPI yang ditetapkan, manakala empat kawasan PDH (21.4 peratus) tidak mencapai sasaran KPI. Mengikut prestasi, kawasan Samariang mencapai KPI paling tinggi, iaitu melaksanakan sebanyak 46 aktiviti berbanding 24 aktiviti mengikut KPI (191.7 peratus), diikuti oleh kawasan Kangar dan Sitiawan (33 aktiviti, 137.5peratus). Dari segi prestasi pencapaian KPI terendah, kawasan Merotai hanya mencapai 62.5 peratus prestasi pencapaian KPI (15 aktiviti), dikuti oleh kawasan Kuala Kedah (17 aktiviti, 70.8 peratus) dan kawasan Gong Badak (20 aktiviti, 83.3 peratus).

BIL KAWASAN KPIPENCAPAIAN

KPI PERATUS1. Kangar 64 64 100.02. Kuala Kedah 64 114 178.13. Kepala Batas 64 61 95.34. Sitiawan 64 85 132.85. Petaling Jaya 64 51 79.76. Pantai Dalam 64 64 100.07. Jempol 64 48 75.08. Tanjung Kling 64 62 96.99. Pasir Gudang 64 64 100.0

10. Kuantan 64 60 93.811. Gong Badak 64 73 114.112. Pasir Mas 64 67 104.713. Samariang 64 72 112.514. Merotai 64 71 110.9

JUMLAH 896 956 106.7


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

112

Jadual 4.4: Pencapaian program Ops Cegah mengikut 14 kawasan




JUMLAH 336 371 110.4

KPI yang ditetapkan bagi program ops sarang atau bersepadu ialah sebanyak lapan kali sepanjang PDH. Berdasarkan keputusan analisis seperti di Jadual 4.5, hanya lapan kawasan PDH (57.1 peratus) telah mencapai atau melebihi sasaran KPI yang ditetapkan, manakala enam kawasan (42.9 peratus) gagal mencapai sasaran KPI yang ditetapkan. Bagi kawasan yang mencapai sasaran KPI, kawasan Sitiawan menunjukkan prestasi terbaik dengan melaksanakan 24 aktiviti, iaitu tiga kali ganda sasaran KPI yang ditetapkan (300.0 peratus). Kawasan kedua terbaik ialah kawasan Gong Badak, iaitu melaksanakan 14 aktiviti (175.0 peratus), dan ketiga, kawasan Pasir Gudang dan Pasir Mas, masing-masing melaksanakan 13 aktiviti atau pencapaian 162.5 peratus. Bagi kawasan PDH yang tidak mencapai prestasi KPI yang ditetapkan pula, kawasan Samariang merupakan kawasan paling sedikit melaksanakan aktiviti iaitu hanya dua aktiviti atau 25.0 peratus daripada sasaran KPI. Kawasan kedua paling rendah prestasi ialah kawasan Merotai (empat aktiviti, 50.0 peratus) dan kawasan ketiga ialah kawasan Kepala Batas iaitu hanya melaksanakan lima aktiviti atau mencapai 62.5 peratus pencapaian KPI.


113

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 4.4: Pencapaian program Ops Cegah mengikut 14 kawasan




JUMLAH 336 371 110.4

KPI yang ditetapkan bagi program ops sarang atau bersepadu ialah sebanyak lapan kali sepanjang PDH. Berdasarkan keputusan analisis seperti di Jadual 4.5, hanya lapan kawasan PDH (57.1 peratus) telah mencapai atau melebihi sasaran KPI yang ditetapkan, manakala enam kawasan (42.9 peratus) gagal mencapai sasaran KPI yang ditetapkan. Bagi kawasan yang mencapai sasaran KPI, kawasan Sitiawan menunjukkan prestasi terbaik dengan melaksanakan 24 aktiviti, iaitu tiga kali ganda sasaran KPI yang ditetapkan (300.0 peratus). Kawasan kedua terbaik ialah kawasan Gong Badak, iaitu melaksanakan 14 aktiviti (175.0 peratus), dan ketiga, kawasan Pasir Gudang dan Pasir Mas, masing-masing melaksanakan 13 aktiviti atau pencapaian 162.5 peratus. Bagi kawasan PDH yang tidak mencapai prestasi KPI yang ditetapkan pula, kawasan Samariang merupakan kawasan paling sedikit melaksanakan aktiviti iaitu hanya dua aktiviti atau 25.0 peratus daripada sasaran KPI. Kawasan kedua paling rendah prestasi ialah kawasan Merotai (empat aktiviti, 50.0 peratus) dan kawasan ketiga ialah kawasan Kepala Batas iaitu hanya melaksanakan lima aktiviti atau mencapai 62.5 peratus pencapaian KPI.

Jadual 4.5: Pencapaian program Ops Sarang/Bersepadu mengikut 14 kawasan

KPI yang ditetapkan bagi pelaksanaan program Ikon Antidadah adalah sebanyak 8 kali bagi setiap kawasan, atau 112 kali secara keseluruhan sepanjang Kempen PDH. Jadual 4.6 menunjukkan bahawa sebanyak tujuh kawasan telah mencapai KPI yang ditetapkan dan tujuh kawasan tidak mencapai KPI yang ditetapkan. Kawasan paling tinggi pencapaian KPI ialah kawasan Tanjung Kling yang telah mencapai KPI sebanyak 22 kali atau pencapaian sebanyak 275%, diikuti oleh Samariang (14 kali, 175%), Kuala Kedah (12 kali, 150%), Pasir Gudang, Kuantan dan Pasir Mas (masing-masing sebanyak 11 kali, 137%) dan Kepala Batas (10 kali, 125%). Manakala bagi kawasan yang tidak mencapai KPI, kawasan Petaling Jaya merupakan paling sedikit melaksanakan aktiviti, iaitu sebanyak 3 kali (37.5%), kedua ialah kawasan Sitiawan (4 kali, 50%) dan ketiga paling sedikit ialah Merotai dan Pantai Dalam (masing-masing 5 kali, 62.5%).




JUMLAH 112 131 117.0


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

114

Jadual 4.6: Pencapaian program Ikon Antidadah mengikut 14 kawasan

Bagi program media pula, sebanyak 136 aktiviti media dijadikan KPI bagi setiap kawasan, atau keseluruhan 1,904 bagi keseluruhan 14 kawasan. Keputusan analisis di Jadual 4.7 menunjukkan bahawa sebanyak 2,148 aktiviti media telah dilaksanakan, iaitu pencapaian sebanyak 112.8%. Sembilan kawasan berjaya mencapai sasaran KPI, manakala lima kawasan gagal mencapai sasaran KPI yang ditetapkan. Kawasan

Jempol merupakan kawasan terbaik dalam pencapaian pelaksanaan program media iaitu melaksanakan sebanyak 328 kali (241.2%), diikuti kawasan Sitiawan (203 kali, 149.3%) dan Petaling Jaya (182 kali, 133.8%). Manakala kawasan yang paling rendah pencapaian KPI ialah kawasan Samariang, iaitu hanya berjaya melaksanakan 41 aktiviti (30.2%), diikuti kawasan Kepala Batas (104 kali, 76.5%) dan kawasan Merotai (121 kali, 89.0%).




JUMLAH 112 128 114.3


115

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 4.6: Pencapaian program Ikon Antidadah mengikut 14 kawasan

Bagi program media pula, sebanyak 136 aktiviti media dijadikan KPI bagi setiap kawasan, atau keseluruhan 1,904 bagi keseluruhan 14 kawasan. Keputusan analisis di Jadual 4.7 menunjukkan bahawa sebanyak 2,148 aktiviti media telah dilaksanakan, iaitu pencapaian sebanyak 112.8%. Sembilan kawasan berjaya mencapai sasaran KPI, manakala lima kawasan gagal mencapai sasaran KPI yang ditetapkan. Kawasan

Jempol merupakan kawasan terbaik dalam pencapaian pelaksanaan program media iaitu melaksanakan sebanyak 328 kali (241.2%), diikuti kawasan Sitiawan (203 kali, 149.3%) dan Petaling Jaya (182 kali, 133.8%). Manakala kawasan yang paling rendah pencapaian KPI ialah kawasan Samariang, iaitu hanya berjaya melaksanakan 41 aktiviti (30.2%), diikuti kawasan Kepala Batas (104 kali, 76.5%) dan kawasan Merotai (121 kali, 89.0%).




JUMLAH 112 128 114.3

Jadual 4.7: Pencapaian program Media mengikut 14 kawasan.

Bagi program pendayaupayaan komuniti, sebanyak 32 aktiviti dijadikan KPI bagi setiap kawasan, atau keseluruhan sebanyak 448 aktiviti di semua kawasan. Analisis keputusan di Jadual 4.8 menunjukkan bahawa hanya tujuh kawasan telah berjaya mencapai KPI yang ditetapkan, manakala tujuh kawasan lagi gagal mencapai KPI yang ditetapkan. Bagi kawasan yang mencapai KPI, kawasan Kepala Batas merupakan kawasan terbaik dengan pelaksanaan sebanyak 63 kali (196.9%), diikuti oleh kawasan Sitiawan (38 kali, 118.8%) dan kawasan Pasir Mas (36 kali, 112.5%). Manakala bagi kawasan yang tidak mencapai KPI, kawasan Pantai Dalam merupakan kawasan paling sedikit melaksanakan program pendayaupayaan komuniti, iaitu hanya sebanyak 17 kali atau 53.1% daripada KPI yang ditetapkan, diikuti kawasan Jempol (18 kali, 56.3%) dan Gong Badak (25 kali, 78.1%).




JUMLAH 1904 2148 112.8


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

116

Jadual 4.8: Pencapaian program Pendayaupayaan komuniti mengikut 14 kawasan.

Kempen PDH menetapkan setiap kawasan tumpuan perlu melaksanakan sebanyak 272 aktiviti melibatkan enam program utama, atau secara keseluruhan sebanyak 3,808 aktiviti. Analisis pelaksanaan dan pencapaian KPI bagi setiap kawasan di Jadual 4.9 menunjukkan bahawa 10 kawasan (71.4%) mencapai sasaran KPI yang ditetapkan, manakala empat lagi kawasan (28.6%) gagal mencapai sasaran KPI. Kawasan PDH Jempol merupakan kawasan terbaik dari segi pencapaian KPI iaitu melaksanakan sebanyak 431 aktiviti, atau pencapaian sebanyak 158.5% berbanding sasaran KPI, diikuti oleh kawasan Sitiawan (387, 142.2%) dan kawasan Kuala Kedah (324, 119.1%). Bagi kawasan yang gagal mencapai sasaran KPI pula, kawasan Samariang adalah kawasan yang paling sedikit mencapai sasaran KPI iaitu sebanyak 207 aktiviti atau pencapaian sebanyak 76.1% berbanding sasaran KPI, diikuti oleh kawasan Merotai (245, 90.1%), dan kawasan Kuantan (261, 96.0%).




JUMLAH 448 448 100.0


117

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 4.8: Pencapaian program Pendayaupayaan komuniti mengikut 14 kawasan.

Kempen PDH menetapkan setiap kawasan tumpuan perlu melaksanakan sebanyak 272 aktiviti melibatkan enam program utama, atau secara keseluruhan sebanyak 3,808 aktiviti. Analisis pelaksanaan dan pencapaian KPI bagi setiap kawasan di Jadual 4.9 menunjukkan bahawa 10 kawasan (71.4%) mencapai sasaran KPI yang ditetapkan, manakala empat lagi kawasan (28.6%) gagal mencapai sasaran KPI. Kawasan PDH Jempol merupakan kawasan terbaik dari segi pencapaian KPI iaitu melaksanakan sebanyak 431 aktiviti, atau pencapaian sebanyak 158.5% berbanding sasaran KPI, diikuti oleh kawasan Sitiawan (387, 142.2%) dan kawasan Kuala Kedah (324, 119.1%). Bagi kawasan yang gagal mencapai sasaran KPI pula, kawasan Samariang adalah kawasan yang paling sedikit mencapai sasaran KPI iaitu sebanyak 207 aktiviti atau pencapaian sebanyak 76.1% berbanding sasaran KPI, diikuti oleh kawasan Merotai (245, 90.1%), dan kawasan Kuantan (261, 96.0%).




JUMLAH 448 448 100.0

Jadual 4.9: Perbandingan pencapaian KPI keseluruhan program mengikut kawasan

Jumlah penagih baru dikesan

Keputusan analisis deskriptif di Jadual 4.4 dan 4.5 menunjukkan bahawa sebanyak 502 operasi pengesanan dan penahanan, iaitu meliputi 371 kali ops cegah dan 131 kali ops sarang/bersepadu, telah dilakukan di 14 kawasan tumpuan PDH sepanjang tempoh Kempen PDH selama lapan bulan (Mei hingga Oktober) pada tahun 2016. Hasilnya seramai 2,459 orang penagih telah berjaya ditahan dan disahkan positif pelbagai jenis dadah.

Keputusan di Jadual 4.10 menunjukkan bahawa jumlah penagih baru yang dikesan dan ditahan sepanjang Kempen PDH ialah seramai 518 orang atau 21.1%, lebih rendah berbanding jumlah penagih berulang iaitu seramai 772 orang (31.4%) dan jumlah kes baru dikesan iaitu seramai 1,169 orang (47.5%). Keputusan ini membuktikan bahawa Kempen PDH telah berjaya mengurangkan kadar penagihan baru yang dikesan di kawasan-kawasan PDH. Berdasarkan kepada kawasan pula, keputusan analisis menunjukkan bahawa kawasan Pasir Gudang mencatatkan kadar penagih baru paling tinggi iaitu seramai 158 orang atau 30.5% daripada jumlah penagih baru keseluruhan, diikuti oleh kawasan Petaling Jaya iaitu seramai 72 orang (13.9%)




JUMLAH 3808 4182 109.8


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

118

dan kawasan Tanjung Kling iaitu seramai 60 orang (11.6%). Kawasan paling kurang pengesanan dan penahanan penagih baru pula ialah kawasan Merotai iaitu kosong (0.0%), diikuti oleh kawasan Samariang iaitu seramai satu orang (0.2%) dan kawasan Gong Badak iaitu seramai empat orang (0.8%).

Jadual 4.10: Jumlah penagih dikesan

Majoriti penagih yang dikesan dan ditahan sepanjang tempoh ops cegah dan ops sarang/bersepadu ialah kes baru dikesan, iaitu penagih dadah yang telah lama menagih tetapi baru dikesan dan ditahan semasa Kempen PDH. Kawasan Kuantan mencatatkan jumlah kes baru dikesan paling tinggi iaitu seramai 279 orang atau 23.9%, diikuti oleh kawasan Kuala Kedah iaitu seramai 158 orang (13.5%) dan kawasan Merotai iaitu seramai 116 orang (9.9%). Manakala bagi penagih berulang pula, kawasan Jempol mencatatkan pengesanan dan penahanan penagih berulang paling tinggi iaitu seramai 130 orang atau 16.8%, diikuti oleh kawasan Pantai Dalam iaitu seramai 109 orang (14.1%) dan kawasan Kuala Kedah iaitu seramai 89 orang (11.5%).


KPI PERATUS1. Kangar 24 47 722. Kuala Kedah 36 89 1583. Kepala Batas 5 30 84. Sitiawan 12 54 665. Petaling Jaya 72 69 1026. Pantai Dalam 46 109 867. Jempol 44 130 718. Tanjung Kling 60 66 359. Pasir Gudang 158 32 14

10. Kuantan 38 77 27911. Gong Badak 4 26 5912. Pasir Mas 18 38 7213. Samariang 1 1 3114. Merotai 0 4 116

JUMLAH 518 772 1169


119

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

dan kawasan Tanjung Kling iaitu seramai 60 orang (11.6%). Kawasan paling kurang pengesanan dan penahanan penagih baru pula ialah kawasan Merotai iaitu kosong (0.0%), diikuti oleh kawasan Samariang iaitu seramai satu orang (0.2%) dan kawasan Gong Badak iaitu seramai empat orang (0.8%).


Majoriti penagih yang dikesan dan ditahan sepanjang tempoh ops cegah dan ops sarang/bersepadu ialah kes baru dikesan, iaitu penagih dadah yang telah lama menagih tetapi baru dikesan dan ditahan semasa Kempen PDH. Kawasan Kuantan mencatatkan jumlah kes baru dikesan paling tinggi iaitu seramai 279 orang atau 23.9%, diikuti oleh kawasan Kuala Kedah iaitu seramai 158 orang (13.5%) dan kawasan Merotai iaitu seramai 116 orang (9.9%). Manakala bagi penagih berulang pula, kawasan Jempol mencatatkan pengesanan dan penahanan penagih berulang paling tinggi iaitu seramai 130 orang atau 16.8%, diikuti oleh kawasan Pantai Dalam iaitu seramai 109 orang (14.1%) dan kawasan Kuala Kedah iaitu seramai 89 orang (11.5%).


KPI PERATUS1. Kangar 24 47 722. Kuala Kedah 36 89 1583. Kepala Batas 5 30 84. Sitiawan 12 54 665. Petaling Jaya 72 69 1026. Pantai Dalam 46 109 867. Jempol 44 130 718. Tanjung Kling 60 66 359. Pasir Gudang 158 32 14

10. Kuantan 38 77 27911. Gong Badak 4 26 5912. Pasir Mas 18 38 7213. Samariang 1 1 3114. Merotai 0 4 116

JUMLAH 518 772 1169

Jumlah sarang penagihan dibersihkan

Bagi menilai keberkesanan Kempen PDH juga, AADK telah menetapkan agar semua sarang penagihan diprofilkan di semua kawasan tumpuan. Berdasarkan Jadual 4.11, sebelum Kempen PDH bermula, sebanyak 85 buah sarang penagihan telah dikenalpasti dan didaftarkan di 14 kawasan, dengan kawasan PDH Kangar mendaftarkan sebanyak 12 buah sarang penagihan, diikuti kawasan Jempol iaitu sebanyak 11 buah sarang penagihan, dan Pasir Mas sebanyak 9 buah sarang penagihan.


Dalam tempoh lapan bulan Kempen PDH, sebanyak 13 lagi sarang penagihan telah dikenalpasti menjadikan semuanya berjumlah 98 buah. Sebanyak 70 buah sarang penagihan atau 71.4% sarang penagihan telah berjaya dibersihkan, manakala bakinya sebanyak 28 buah atau 28.6% masih belum berjaya dibersihkan. Kawasan Kangar dan Sitiawan masing-masing berjaya membersihkan 12 buah sarang penagihan (17.1%), adalah dua kawasan paling berkesan menghapus dan membersihkan sarang penagihan, diikuti oleh kawasan Pasir Mas, iaitu sebanyak 9 buah sarang penagihan atau 12.9%.

JUMLAH SARANG PENAGIHAN

BIL KAWASAN DIKENALPASTI BERJAYA DIBERSIHKAN

BARU DIKESAN

1 Kangar 12 12 12 Kuala Kedah 6 4 03 Kepala Batas 5 2 04 Sitiawan 8 12 45 Petaling Jaya 1 1 26 Pantai Dalam 5 5 17 Jempol 11 4 08 Tanjung Kling 3 3 19 Pasir Gudang 7 2 110 Kuantan 4 4 211 Gong Badak 6 6 012 Pasir Mas 9 9 113 Samariang 5 3 014 Merotai 3 3 0

JUMLAH 85 70 13


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

120

Impak program

Impak program PDH diukur dengan Instrumen Impak Progam PDH yang mengandungi 16 item (4 item untuk setiap 4 program) meliputi program Omnipresence, Pengesanan (gabungan Ops Cegah dan Ops Sarang/bersepadu), Media dan Ikon pada aras kesedaran, pengetahuan dan kemahiran berdasarkan skala Likert 5 mata. Mata 1 = Sangat Tidak Setuju, 2 = Tidak Setuju, 3 = Tidak Pasti, 4 = Setuju dan 5 = Sangat Setuju. Setiap program diukur dengan 4 item. Saiz sampel adalah 2101 meliputi kesemua 14 kawasan hot spot. Butiran sampel kajian telah dibentangkan pada perkara 3.4 dalam Bab 3. Analisis statistik deskriptif telah dilakukan untuk mengukur impak PDH berdasarkan program, dan kemudian berdasarkan program untuk setiap kawasan.

Memandangkan setiap program diukur dengan 4 item pada skala Likert 5 mata, maka julat skor setiap program adalah di antara 4 hingga 20. Sementara julat skor keseluruhan PDH adalah 16 hingga 80. Keputusan analisis statistik deskriptif mengikut program adalah seperti dalam Jadual 4.12. Berdasarkan keputusan di Jadual 4.12, program PDH yang paling tinggi impaknya adalah program Pengesanan yang skor minnya 16.40. Program Pengesanan ini merangkumi Ops Cegah dan Ops Sarang/Bersepadu. Program PDH yang kedua tinggi impaknya adalah Omnipresence dengan skor min 16.20. Program PDH yang ketiga tinggi impaknya adalah Media dengan skor min 15.93. Sementara program Ikon didapati paling rendah impaknya dengan skor min 15.78. Pada keseluruhannya, PDH boleh dikatakan memberi impak yang baik kepada komuniti kawasan terbabit di mana skor min adalah 64.32.

Jadual 4.12: Skor impak program

Program N Skor min

Skor maks

Skor Purata

Sisihan Piawai

Omnipresene 2101 4.00 20.00 16.20 2.41

Pengesanan 2101 4.00 20.00 16.40 2.38

Media 2101 4.00 20.00 15.93 2.94

Ikon 2101 4.00 20.00 15.78 2.79

Impak PDH 2101 16.00 80.00 64.32 8.61


121

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Impak program

Impak program PDH diukur dengan Instrumen Impak Progam PDH yang mengandungi 16 item (4 item untuk setiap 4 program) meliputi program Omnipresence, Pengesanan (gabungan Ops Cegah dan Ops Sarang/bersepadu), Media dan Ikon pada aras kesedaran, pengetahuan dan kemahiran berdasarkan skala Likert 5 mata. Mata 1 = Sangat Tidak Setuju, 2 = Tidak Setuju, 3 = Tidak Pasti, 4 = Setuju dan 5 = Sangat Setuju. Setiap program diukur dengan 4 item. Saiz sampel adalah 2101 meliputi kesemua 14 kawasan hot spot. Butiran sampel kajian telah dibentangkan pada perkara 3.4 dalam Bab 3. Analisis statistik deskriptif telah dilakukan untuk mengukur impak PDH berdasarkan program, dan kemudian berdasarkan program untuk setiap kawasan.

Memandangkan setiap program diukur dengan 4 item pada skala Likert 5 mata, maka julat skor setiap program adalah di antara 4 hingga 20. Sementara julat skor keseluruhan PDH adalah 16 hingga 80. Keputusan analisis statistik deskriptif mengikut program adalah seperti dalam Jadual 4.12. Berdasarkan keputusan di Jadual 4.12, program PDH yang paling tinggi impaknya adalah program Pengesanan yang skor minnya 16.40. Program Pengesanan ini merangkumi Ops Cegah dan Ops Sarang/Bersepadu. Program PDH yang kedua tinggi impaknya adalah Omnipresence dengan skor min 16.20. Program PDH yang ketiga tinggi impaknya adalah Media dengan skor min 15.93. Sementara program Ikon didapati paling rendah impaknya dengan skor min 15.78. Pada keseluruhannya, PDH boleh dikatakan memberi impak yang baik kepada komuniti kawasan terbabit di mana skor min adalah 64.32.

Jadual 4.12: Skor impak program

Program N Skor min

Skor maks

Skor Purata

Sisihan Piawai

Omnipresene 2101 4.00 20.00 16.20 2.41

Pengesanan 2101 4.00 20.00 16.40 2.38

Media 2101 4.00 20.00 15.93 2.94

Ikon 2101 4.00 20.00 15.78 2.79

Impak PDH 2101 16.00 80.00 64.32 8.61

Penganalisisan statistik deskriptif seterusnya adalah untuk mengukur impak program PDH mengikut kawasan berdasarkan skor min program. Keputusannya dipaparkan di Jadual 4.13. Berdasarkan keputusan di Jadual 4.13, impak program Omnipresence paling tinggi adalah di Tanjung Kling dengan skor min 17.64 dengan ranking pertama. Impak kedua tertinggi adalah di Kuala Kedah dengan skor min 17.33dan ketiga tertinggi adalah di Merotai dengan skor min 16.89. Tiga kawasan yang impak Omnipresence paling rendah adalah Petaling Jaya dengan skor min 15.54 iaitu pada ranking 12, diikuti Kuantan skor min 15.22 pada ranking 13 dan Samariang skor min 14.71 pada ranking terbawah, iaitu 14. Skor min Omnipresence adalah 16.20. Berdasarkan skor min ini, terdapat enam kawasan mempunyai nilai skor min kurang daripada skor 16.20 iaitu kawasan Pantai Dalam dengan skor min 15.83, kawasan Sitiawan (15.57), kawasan Jempol (15.56), kawasan Petaling Jaya (15.54), kawasan Kuantan (15.22) dan kawasan Samarian (14.71).

Bagi program Pengesanan dan Penahanan, impak paling tinggi adalah di kawasan Tanjung Kling iaitu di ranking pertama dengan skor min 17.76. Impak Pengesanan dan Penahanan kedua tertinggi adalah di kawasan Kuala Kedah dengan skor min 17.64. Kawasan Kangar pula adalah ketiga tertinggi dengan skor min 17.28. Tiga kawasan impak Pengesanan dan Penahanan paling rendah adalah di kawasan Kuantan (15.46) yang berada di ranking 12, kawasan Jempol (15.42) yang berada di ranking 13 dan kawasan Samariang (14.88) yang berada di ranking 14. Skor min Pengesanan dan Penahanan adalah 16.40. Terdapat tujuh kawasan mempunyai impak Pengesanan dan Penahanan di bawah skor min 16.40 iaitu kawasan Pantai Dalam (16.13) di ranking ke 8, kawasan Petaling Jaya (15.69) di ranking ke 9, kawasan Sitiawan (15.68) di ranking 10, kawasan Gong Badak (15.55) di ranking 11, kawasan Kuantan (15.46) di ranking 12, kawasan Jempol (15.42) di ranking 13 dan kawasan Sarariang (14.88) di ranking terbawah, iaitu 14.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

122

Jadual 4.13: Skor min dan ranking mengikut program dan kawasan

• Nilai ranking dinyatakan dalam [ ]

Manakala bagi program Media pula, impak tertinggi adalah di kawasan Kuala Kedah dengan skor min 17.68. Impak kedua tertinggi adalah di kawasan Tanjung Kling dengan skor min 17.66 dan yang ketiga adalah di kawasan Merotai dengan skor min 17.08. Tiga kawasan yang mempunyai impak Media paling rendah adalah kawasan Samariang dengan skor min 14.72 di ranking ke 12, kawasan Jempol dengan skor min 14.43 berada di ranking 13 dan kawasan Kangar dengan skor min 13.53 berada di ranking terbawah iaiatu ke 14. Skor

KAWASAN OMNI-PRESENCE PENGESANAN MEDIA IKON IMPAKPDH

Kangar(n=150) 15.74 [4] 17.28 [3] 13.53 [14]

17.25 [1]

64.79 [7]

Kuala Kedah (n=150) 17.33 [2] 17.64 [2] 17.68 [1]

16.06 [5]

68.71 [2]

Kepala Batas (n=150) 16.55 [6] 16.69 [7] 16.62 [5]

15.82 [8]

65.59 [5]

Setiawan(n=149) 15.57 [10] 15.68 [10] 15.40 [11]

14.96 [11]

61.60 [11]

Petaling Jaya(n=151) 15.54 [12] 15.69 [9] 15.44 [10]

14.27 [14]

61.03 [12]

Pantai Dalam(n=150) 15.83 [9] 16.13 [8] 15.80 [8]

15.47 [10]

63.23 [9]

Jempol(n=164) 15.56 [11] 15.42 [13] 14.43 [13]

14.76 [12]

60.66 [13]

Tanjung Kling(n=140) 17.64 [1] 17.76 [1] 17.66 [2]

17.12 [3]

70.18 [1]

Pasir Gudang(n=149) 16.74 [4] 17.23 [4] 16.78 [4]

16.30 [4]

67.05 [4]

Kuantan(n=151) 15.22 [13] 15.46 [12] 15.94 [7]

15.94 [7]

62.56 [10]

Gong Badak(n=150) 16.23 [8] 15.55 [11] 15.65 [9]

15.99 [6]

63.43 [8]

Pasir Mas(n=150) 16.30 [7] 16.79 [6] 16.49 [6]

15.59 [9]

65.23 [6]

Samariang(n=149) 14.71 [14] 14.88 [14] 14.72 [12]

14.41 [13]

58.83 [14]

Merotai(n=148) 16.89 [3] 17.11 [5] 17.08 [3]

17.20 [2]

68.34 [3]

Keseluruhan(N=2101) 16.20 16.40 15.93 15.78 64.32


123

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 4.13: Skor min dan ranking mengikut program dan kawasan

• Nilai ranking dinyatakan dalam [ ]

Manakala bagi program Media pula, impak tertinggi adalah di kawasan Kuala Kedah dengan skor min 17.68. Impak kedua tertinggi adalah di kawasan Tanjung Kling dengan skor min 17.66 dan yang ketiga adalah di kawasan Merotai dengan skor min 17.08. Tiga kawasan yang mempunyai impak Media paling rendah adalah kawasan Samariang dengan skor min 14.72 di ranking ke 12, kawasan Jempol dengan skor min 14.43 berada di ranking 13 dan kawasan Kangar dengan skor min 13.53 berada di ranking terbawah iaiatu ke 14. Skor

KAWASAN OMNI-PRESENCE PENGESANAN MEDIA IKON IMPAKPDH

Kangar(n=150) 15.74 [4] 17.28 [3] 13.53 [14]

17.25 [1]

64.79 [7]

Kuala Kedah (n=150) 17.33 [2] 17.64 [2] 17.68 [1]

16.06 [5]

68.71 [2]

Kepala Batas (n=150) 16.55 [6] 16.69 [7] 16.62 [5]

15.82 [8]

65.59 [5]

Setiawan(n=149) 15.57 [10] 15.68 [10] 15.40 [11]

14.96 [11]

61.60 [11]

Petaling Jaya(n=151) 15.54 [12] 15.69 [9] 15.44 [10]

14.27 [14]

61.03 [12]

Pantai Dalam(n=150) 15.83 [9] 16.13 [8] 15.80 [8]

15.47 [10]

63.23 [9]

Jempol(n=164) 15.56 [11] 15.42 [13] 14.43 [13]

14.76 [12]

60.66 [13]

Tanjung Kling(n=140) 17.64 [1] 17.76 [1] 17.66 [2]

17.12 [3]

70.18 [1]

Pasir Gudang(n=149) 16.74 [4] 17.23 [4] 16.78 [4]

16.30 [4]

67.05 [4]

Kuantan(n=151) 15.22 [13] 15.46 [12] 15.94 [7]

15.94 [7]

62.56 [10]

Gong Badak(n=150) 16.23 [8] 15.55 [11] 15.65 [9]

15.99 [6]

63.43 [8]

Pasir Mas(n=150) 16.30 [7] 16.79 [6] 16.49 [6]

15.59 [9]

65.23 [6]

Samariang(n=149) 14.71 [14] 14.88 [14] 14.72 [12]

14.41 [13]

58.83 [14]

Merotai(n=148) 16.89 [3] 17.11 [5] 17.08 [3]

17.20 [2]

68.34 [3]

Keseluruhan(N=2101) 16.20 16.40 15.93 15.78 64.32

min Media adalah 15.93. Terdapat tujuh kawasanyang mempunyai impak Media di bawah min 15.93 iaitu kawasan Pantai Dalam dengan skor min 15.80 di ranking ke 8, kawasan Gong Badak dengan skor min 15.65 di ranking ke 9, kawasan Petaling Jaya dengan skor min 15.54 di ranking ke 10, kawasan Sitiawan dengan skor min 15.40 di ranking ke 11, kawasan Samariang dengan skor min 14.72 di ranking ke 12, kawasan Jempol dengan skor min 14.43 di ranking ke 13 dan akhir sekali kawasan Kangar di ranking ke 14 degan skor min 13.53.

Akhir sekali adalah program Ikon, keputusan menunjukkan bahawa impak tertinggi adalah di kawasan Kangar dengan skor min 17.25 di ranking pertama. Kawasan Merotai adalah kawasan kedua tertinggi impak Ikon dengan skor min 17.20. Sementara di ranking ketiga adalah kawasan Tanjung Kling dengan sor min 17.12. Tiga kawasan impak Media paling rendah adalah di kawasan Jempol, Samariang dan Petaling Jaya di ranking masing-masing ke 12, 13 dan 14 dan skor min masing-masing ialah 14.76, 14.41 dan 14.27. Skor min Ikon adalah 15.78 dan terdapat enam kawasan yang impaknya berada di bawah skor min ini. Kawasan-kawasan tersebut adalah kawasan Pasir Mas dengan skor min 15.59 di ranking ke 9, kawasan Pantai Dalam dengan skor min 15.47 di ranking ke 10, kawasan Sitiawan dengan skor min14.96 di ranking ke 11, dan seterusnya adalah di kawasan Jempol, Samariang dan PetalingJaya di ranking ke 12, 13 dan 14 dengan skor min masing-masing 14.76, 14.41 dan 14.27.

Analisis impak PDH keseluruhan dengan menggabungkan impak keempat-empat program Omnipresence, Pengesanan dan Penahanan, Media dan Ikon, keputusan menunjukkan Impak PDH tertinggi berlaku di kawasan Tanjung Kling dengan skor min 70.18 di ranking pertama. Ranking kedua adalah kawasan Kuala Kedah dengan skor min 68.71. Sementara kawasan Merotai berada di ranking ketiga dengan skor min 68.34. Tiga kawasan impak PDH paling rendah adalah kawasan Petaling Jaya, Jempol dan Samarian yang berada di ranking ke 12, 13 dan 14 dengan skor min masing-masing 61.03, 60.66 dan 58.83. Skor min impak PDH yang diperolehi ialah 64.32 dan terdapat enam kawasan mempunyai impak PDH di bawah skor min ini. Kawasan-kawasan tersebut adalah kawasan Pantai Dalam (9), Kuantan (10), Sitiawan (11), Petaling Jaya (12), Jempol (13) dan Samariang (14) yang masing-masing mengikut urutan mempunyai skor min 63.23, 62.56, 61.60, 61.03, 60.66 dan 58.83.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

124

Komitmen pemegang taruh (stakeholder)

Jadual 4.14 menunjukkan keputusan analisis indikator keberkesanan Kempen PDH iaitu komitmen pemegang taruh atau stakeholder commitment. Lima komponen komitmen diambilkira dalam analisis ini iaitu komitmen kewangan, logistik, pembangunan, polisi dan tenaga kerja. Nilai yang diberi ialah 1 (ada komitmen) dan 0 (tiada komitmen) bagi setiap laporan komitmen yang diberi oleh pemegang taruh dalam program-program pendayaupayaan komuniti di setiap kawasan.

Keputusan yang diperolehi menunjukkan bahawa secara keseluruhannya pemegang taruh memberi komitmen yang baik dalam usaha memerangi dadah di kawasan masing-masing, kecuali di kawasan Gong Badak dan Samariang. Komitmen pemegang taruh paling tinggi adalah dalam komponen kewangan iaitu di 10 kawasan (71.4%), diikuti oleh komitmen dalam komponen logistik dan tenaga kerja di lapan kawasan (masing-masing 57.1%), komponen polisi di tiga kawasan (21.4%), dan komponen pembangunan di dua kawasan (14.3%). Kawasan Tangjung Kling merupakan satu-satunya kawasan tumpuan PDH mendapat komitmen 100.0% daripada pemegang taruh dalam komponen yang diukur. Komitmen pemegang taruh yang cemerlang lain ialah di kawasan Jempol dan Sitiawan iaitu masing-masing mendapat komitmen 80.0%. Kawasan Kuala Kedah, Kepala Batas dan Pasir Gudang pula mendapat komitmen pemegang taruh sebanyak 60.0%.

Keputusan juga menunjukkan bahawa tiga kawasan iaitu Petaling Jaya, Kuantan dan Merotai hanya mendapat masing-masing 40.0% komitmen daripada pemegang taruh. Manakala kawasan Kangar, Pantai Dalam dan Pasir Mas pula mendapat hanya 20.0% komitmen daripada pemegang taruh, kawasan Gong Badak dan Samariang tidak mempunyai rekod komitmen pemegang taruh dalam komponen-komponen yang diukur.


125

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Komitmen pemegang taruh (stakeholder)

Jadual 4.14 menunjukkan keputusan analisis indikator keberkesanan Kempen PDH iaitu komitmen pemegang taruh atau stakeholder commitment. Lima komponen komitmen diambilkira dalam analisis ini iaitu komitmen kewangan, logistik, pembangunan, polisi dan tenaga kerja. Nilai yang diberi ialah 1 (ada komitmen) dan 0 (tiada komitmen) bagi setiap laporan komitmen yang diberi oleh pemegang taruh dalam program-program pendayaupayaan komuniti di setiap kawasan.

Keputusan yang diperolehi menunjukkan bahawa secara keseluruhannya pemegang taruh memberi komitmen yang baik dalam usaha memerangi dadah di kawasan masing-masing, kecuali di kawasan Gong Badak dan Samariang. Komitmen pemegang taruh paling tinggi adalah dalam komponen kewangan iaitu di 10 kawasan (71.4%), diikuti oleh komitmen dalam komponen logistik dan tenaga kerja di lapan kawasan (masing-masing 57.1%), komponen polisi di tiga kawasan (21.4%), dan komponen pembangunan di dua kawasan (14.3%). Kawasan Tangjung Kling merupakan satu-satunya kawasan tumpuan PDH mendapat komitmen 100.0% daripada pemegang taruh dalam komponen yang diukur. Komitmen pemegang taruh yang cemerlang lain ialah di kawasan Jempol dan Sitiawan iaitu masing-masing mendapat komitmen 80.0%. Kawasan Kuala Kedah, Kepala Batas dan Pasir Gudang pula mendapat komitmen pemegang taruh sebanyak 60.0%.

Keputusan juga menunjukkan bahawa tiga kawasan iaitu Petaling Jaya, Kuantan dan Merotai hanya mendapat masing-masing 40.0% komitmen daripada pemegang taruh. Manakala kawasan Kangar, Pantai Dalam dan Pasir Mas pula mendapat hanya 20.0% komitmen daripada pemegang taruh, kawasan Gong Badak dan Samariang tidak mempunyai rekod komitmen pemegang taruh dalam komponen-komponen yang diukur.

Jadual 4.14: Komitmen pemegang taruh

Keterangkuman komuniti (community engagement)

Jadual 4.15 menunjukkan keputusan analisis indikator keberkesanan Kempen PDH iaitu keterangkuman komuniti atau community engagement. Empat komponen komuniti utama diambilkira dalam analisis keterangkuman ini iaitu badan-badan bukan kerajaan (NGO), sektor swasta, individu persendirian dan pemimpin masyarakat. Nilai yang diberi ialah 1 (ada penglibatan) dan 0 (tiada penglibatan) bagi setiap laporan penglibatan yang diberi oleh komponen komuniti dalam program-program pendayaupayaan komuniti di setiap kawasan.

KawasanKomponen Komitmen

Kewangan Logistik Pembangunan Polisi TenagaKerja

1 Kangar 0 0 0 0 12 Kuala Kedah 1 1 0 0 13 Kepala Batas 1 1 0 0 14 Sitiawan 1 1 0 1 15 Petaling Jaya 1 1 0 0 06 Pantai Dalam 0 1 0 0 07 Jempol 1 1 1 1 08 Tanjung Kling 1 1 1 1 19 Pasir Gudang 1 1 0 0 1

10 Kuantan 1 0 0 0 111 Gong Badak 0 0 0 0 012 Pasir Mas 1 0 0 0 013 Samariang 0 0 0 0 014 Merotai 1 0 0 0 1

JUMLAH 10 8 2 3 8


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

126

Jadual 4.15: Keterangkuman komponen komuniti dalam program PDH

Keputusan yang diperolehi menunjukkan bahawa secara keseluruhannya keterangkuman atau penglibatan komuniti berlaku dalam usaha memerangi dadah di kawasan masing-masing kecuali di kawasan Kuantan dan Pantai Dalam. Berdasarkan komponen-komponen utama komuniti yang diukur, pemimpin komuniti memainkan peranan yang aktif dalam memerangi dadah di kebanyakan kawasan, iaitu di 11 kawasan atau pada kadar keterangkuman sebanyak 78.6%, diikuti oleh komponen NGO di lapan kawasan (57.1%), sektor swasta dan individu persendirian masing-masing terlibat di lima kawasan atau 35.7%.

Kadar keterangkuman komuniti paling tinggi berlaku di kawasan Kuala Kedah dan Pasir Gudang, iaitu masing-masing mencapai 100.0% kadar keterangkuman komuniti. Empat kawasan iaitu kawasan Sitiawan, Petaling Jaya, Tanjung Kling dan Samariang pula mencapai keterangkuman komuniti sebanyak 75.0%, dan tiga kawasan mencapai keterangkuman komuniti sebanyak 50.0% iaitu kawasan Kangar, Kepala Batas dan Gong Badak. Manakala tiga kawasan lagi iaitu Jempol, Pasir Mas dan Merotai masing-masing hanya mencapai keterangkuman komuniti sebanyak 25.0% sahaja,


NGO Swasta Individu Pemimpin Komuniti

1 Kangar 0 0 1 12 Kuala Kedah 1 1 1 13 Kepala Batas 1 0 0 14 Sitiawan 1 1 0 15 Petaling Jaya 1 1 0 16 Pantai Dalam 0 0 0 07 Jempol 0 0 0 18 Tanjung Kling 1 0 1 19 Pasir Gudang 1 1 1 1

10 Kuantan 0 0 0 011 Gong Badak 1 0 0 112 Pasir Mas 0 0 0 113 Samariang 1 1 1 014 Merotai 0 0 0 1

JUMLAH 8 5 5 11


127

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 4.15: Keterangkuman komponen komuniti dalam program PDH

Keputusan yang diperolehi menunjukkan bahawa secara keseluruhannya keterangkuman atau penglibatan komuniti berlaku dalam usaha memerangi dadah di kawasan masing-masing kecuali di kawasan Kuantan dan Pantai Dalam. Berdasarkan komponen-komponen utama komuniti yang diukur, pemimpin komuniti memainkan peranan yang aktif dalam memerangi dadah di kebanyakan kawasan, iaitu di 11 kawasan atau pada kadar keterangkuman sebanyak 78.6%, diikuti oleh komponen NGO di lapan kawasan (57.1%), sektor swasta dan individu persendirian masing-masing terlibat di lima kawasan atau 35.7%.

Kadar keterangkuman komuniti paling tinggi berlaku di kawasan Kuala Kedah dan Pasir Gudang, iaitu masing-masing mencapai 100.0% kadar keterangkuman komuniti. Empat kawasan iaitu kawasan Sitiawan, Petaling Jaya, Tanjung Kling dan Samariang pula mencapai keterangkuman komuniti sebanyak 75.0%, dan tiga kawasan mencapai keterangkuman komuniti sebanyak 50.0% iaitu kawasan Kangar, Kepala Batas dan Gong Badak. Manakala tiga kawasan lagi iaitu Jempol, Pasir Mas dan Merotai masing-masing hanya mencapai keterangkuman komuniti sebanyak 25.0% sahaja,


NGO Swasta Individu Pemimpin Komuniti

1 Kangar 0 0 1 12 Kuala Kedah 1 1 1 13 Kepala Batas 1 0 0 14 Sitiawan 1 1 0 15 Petaling Jaya 1 1 0 16 Pantai Dalam 0 0 0 07 Jempol 0 0 0 18 Tanjung Kling 1 0 1 19 Pasir Gudang 1 1 1 1

10 Kuantan 0 0 0 011 Gong Badak 1 0 0 112 Pasir Mas 0 0 0 113 Samariang 1 1 1 014 Merotai 0 0 0 1

JUMLAH 8 5 5 11

iaitu hanya dalam komponen pemimpin komuniti. Dua kawasan mencatatkan tiada keterangkuman komuniti berlaku dalam setiap komponen komuniti yang diukur iaitu kawasan Pantai Dalam dan Kuantan (0.0%).

Kesediaan Komuniti Untuk Berubah

Jadual 4.16 berikut menunjukkan keputusan survei kesediaan komuniti untuk berubah dalam kalangan pemimpin-pemimpin komuniti di peringkat ujian pra dan ujian post.

Jadual 4.16: Keputusan ujian pra dan pos kesediaan komuniti

Keputusan seperti di Jadual 4.16 menunjukkan bahawa secara keseluruhan tahap kesediaan komuniti untuk berubah meningkat satu mata, iaitu daripada mata 6 (mengambil inisiatif) pada ujian pra kepada mata 7 (stabilisasi) pada ujian pos. Keputusan menggambarkan bahawa tahap kesediaan komuniti untuk berubah meningkat dari tahap mempunyai pengetahuan yang cukup mengenai program, adanya peranan aktif pemimpin komuniti, pemilikan tanggungjawab dan mencuba melaksanakan program, kepada tahap melaksanakan program dan menjadikannya sebagai satu aktiviti runtin dan berguna.

Analisis mengikut kawasan pula menunjukkan keputusan yang diperolehi mendapati semua kawasan berlaku peningkatan sekurang-kurangnya satu mata tahap kesediaan komuniti untuk berubah pada ujian pos berbanding

Nama Kawasan Ujian Pra Ujian Pos1 Kangar 6 72 Kuala Kedah 6 63 Kepala Batas 6 84 Sitiawan 3 65 Petaling Jaya 6 76 Pantai Dalam 5 77 Jempol 5 68 Tanjung Kling 8 99 Pasir Gudang 4 8

10 Kuantan 3 411 Gong Badak 6 712 Pasir Mas 7 713 Samariang 8 814 Merotai 5 8

Purata Keseluruhan 6 7


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

128

ujian pra, kecuali kawasan Kuala Kedah, Pasir Mas dan Samariang. Kawasan Pasir Gudang menunjukkan peningkatan tahap yang paling tinggi iaitu daripada mata 4 (pra-perancangan) pada ujian pra kepada mata 8 (pengembangan) pada ujian pos, diikuti oleh kawasan Manjung, iaitu daripada mata 3 (kesedaran kabur) pada ujian pra kepada mata 6 (mengambil inisiatif) pada ujian pos. Keputusan juga menunjukkan kawasan Tanjung Kling merekodkan tahap kesediaan komuniti untuk berubah yang paling tinggi iaitu mencapai mata 9 pada ujian pos, iaitu tahap pemilikhakkan komuniti, mata maksimum bagi tahap kesediaan komuniti untuk berubah.

KESIMPULAN

Secara keseluruhan, dapatan-dapatan kajian ini menunjukkan bahawa kempen perangi dadah habis-habisan amat berjaya dan berkesan dalam mengatasi masalah penagihan dadah. Kejayaan dan keberkesanan kempen ini adalah berdasarkan kepada dapatan-dapatan berikut:

Penurunan kadar penagih baru yang dikesan di kawasan tumpuan Kempen PDH. Dapatan kajian menunjukkan dalam tempoh lapan bulan Kempen PDHdilaksanakan, seramai 2,459 orang penagih telah ditahan dan dikesan positif dadah. Daripada jumlah ini, hanya seramai 518 orang sahaja atau 21.1% adalah penagih baru. Jika digeneralisasikan kepada kadar penagih baru kebangsaan, dapatan kajian ini adalah jauh lebih rendah atau pengurangan sebanyak 55.0%. Sebelum kempen ini dilancarkan, kadar penagih baru yang direkodkan pada tahun 2015 ialah 76.1%. Pembersihan sebanyak 71.4% daripada jumlah sarang penagihan yang didaftar dan diprofilkan di kawasan-kawasan tumpuan dalam tempoh lapan bulan. Tiada rekod menunjukkan sarang-sarang ini telah diaktifkan semula selepas dibersihkan.

Impak program secara keseluruhan adalah sebanyak 80.4% ke atas komuniti berdasarkan ukuran terhadap pembolehubah kebolehcapaian (accessible), boleh dilihat (visible), kesediaan (readiness), kesedaran (awareness), pengetahuan (knowledge) dan kemahiran (skills) dalam kalangan pemimpin dan ahli komuniti. Program pengesanan dan penahanan (operasi cegah, sarang dan bersepadu) paling tinggi memberi impak ke komuniti, diikuti oleh program omnipresence, media dan ikon antidadah.

Komitmen yang ditunjukkan oleh pemegang taruh (stakeholder) kepada Kempen PDH adalah amat tinggi. Dapatan kajian menunjukkan bahawa pemegang taruh memberi komitmen sehingga 71.4% dari segi kewangan, 57.1% dari segi logistik dan tenaga kerja, 21.4% dari segi pembentukan polisi dan 14.3% dari segi pembangunan insan dan fizikal kepada kawasan-kawasan tumpuan yang berada di bawah tanggungjawab mereka. Komitmen ini


129

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

ujian pra, kecuali kawasan Kuala Kedah, Pasir Mas dan Samariang. Kawasan Pasir Gudang menunjukkan peningkatan tahap yang paling tinggi iaitu daripada mata 4 (pra-perancangan) pada ujian pra kepada mata 8 (pengembangan) pada ujian pos, diikuti oleh kawasan Manjung, iaitu daripada mata 3 (kesedaran kabur) pada ujian pra kepada mata 6 (mengambil inisiatif) pada ujian pos. Keputusan juga menunjukkan kawasan Tanjung Kling merekodkan tahap kesediaan komuniti untuk berubah yang paling tinggi iaitu mencapai mata 9 pada ujian pos, iaitu tahap pemilikhakkan komuniti, mata maksimum bagi tahap kesediaan komuniti untuk berubah.

KESIMPULAN

Secara keseluruhan, dapatan-dapatan kajian ini menunjukkan bahawa kempen perangi dadah habis-habisan amat berjaya dan berkesan dalam mengatasi masalah penagihan dadah. Kejayaan dan keberkesanan kempen ini adalah berdasarkan kepada dapatan-dapatan berikut:

Penurunan kadar penagih baru yang dikesan di kawasan tumpuan Kempen PDH. Dapatan kajian menunjukkan dalam tempoh lapan bulan Kempen PDHdilaksanakan, seramai 2,459 orang penagih telah ditahan dan dikesan positif dadah. Daripada jumlah ini, hanya seramai 518 orang sahaja atau 21.1% adalah penagih baru. Jika digeneralisasikan kepada kadar penagih baru kebangsaan, dapatan kajian ini adalah jauh lebih rendah atau pengurangan sebanyak 55.0%. Sebelum kempen ini dilancarkan, kadar penagih baru yang direkodkan pada tahun 2015 ialah 76.1%. Pembersihan sebanyak 71.4% daripada jumlah sarang penagihan yang didaftar dan diprofilkan di kawasan-kawasan tumpuan dalam tempoh lapan bulan. Tiada rekod menunjukkan sarang-sarang ini telah diaktifkan semula selepas dibersihkan.

Impak program secara keseluruhan adalah sebanyak 80.4% ke atas komuniti berdasarkan ukuran terhadap pembolehubah kebolehcapaian (accessible), boleh dilihat (visible), kesediaan (readiness), kesedaran (awareness), pengetahuan (knowledge) dan kemahiran (skills) dalam kalangan pemimpin dan ahli komuniti. Program pengesanan dan penahanan (operasi cegah, sarang dan bersepadu) paling tinggi memberi impak ke komuniti, diikuti oleh program omnipresence, media dan ikon antidadah.

Komitmen yang ditunjukkan oleh pemegang taruh (stakeholder) kepada Kempen PDH adalah amat tinggi. Dapatan kajian menunjukkan bahawa pemegang taruh memberi komitmen sehingga 71.4% dari segi kewangan, 57.1% dari segi logistik dan tenaga kerja, 21.4% dari segi pembentukan polisi dan 14.3% dari segi pembangunan insan dan fizikal kepada kawasan-kawasan tumpuan yang berada di bawah tanggungjawab mereka. Komitmen ini

dijangka akan meningkat dari masa ke semasa, dan ukuran hanya terhad kepada komitmen selama lapan bulan kajian sahaja.

Keterangkuman komuniti berlaku di 85.7% kawasan tumpuan PDH, melibatkan peranan semua pihak iaitu badan bukan kerajaan (NGO), sektor swasta, individu persendirian dan pemimpin komuniti. Keputusan yang diperolehi juga menunjukkan bahawa pemimpin-pemimpin komuniti memainkan peranan paling penting dengan kadar penglibatan sebanyak 78.6%, diikuti NGO (57.1%), sektor swasta (35.7%) dan individu persendirian (35.7%).

Peningkatan tahap kesediaan komuniti untuk berubah atau mengambil tindakan terhadap masalah penagihan yang berlaku dalam komuniti mereka. Secara umum, berlaku peningkatan tahap kesediaan di semua kawasan selepas ujian pos dilakukan, iaitu sekurang-kurangnya satu mata. Keputusan yang diperolehi menunjukkan bahawa 92.9% kawasan tumpuan mempunyai komuniti yang sekurang-kurangnya telah mengambil inisiatif untuk mengatasi masalah dadah dalam komuniti mereka, 71.4% kawasan mempunyai komuniti yang stabil dari segi penglibatan komuniti dalam kempen memerangi dadah, 28.6% kawasan tumpuan mempunyai komuniti yang telah mahir/profesional dan berusaha mengembangkan program-program memerangi dadah, dan satu kawasan telah mencapai tahap maksimum iaitu komuniti mereka telah menjadikan kempen dan program memerangi dadah sebagai hakmilik mereka (ownership).

Berdasarkan keputusan kajian ini dan limitasi kajian yang telah dikenalpasti, pengkaji mencadangkan beberapa penambahbaikan berikut perlu diambilkira bagi menjalankan kajian penilaian yang serupa pada masa akan datang, iaitu:

Lebih banyak kawasan kajian perlu dilibatkan bagi mendapatkan data yang lebih banyak untuk menjalankan proses penilaian keberkesanan program. Kajian ini hanya melibatkan 14 kawasan yang mewakili sebanyak 7.9% daripada kawasan-kawasan yang dikenalpasti berisiko tinggi.

Jumlah responden yang telibat perlu ditingkatkan berdasarkan jumlah focal area yang dipilih agar sampel kajian lebih mewakili kepada keseluruhan populasi kawasan Kempen PDH yang terlibat.

Pengukuran tahap kesediaan komuniti perlu melibatkan lebih banyak responden dan kategori komuniti bagi membantu pengkaji memperolehi data kesediaan komuniti yang lebih menyeluruh.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

130

Kajian perlu mendapatkan respons daripada agensi dan pegawai/kakitangankerajaan yang terlibat dalam pelaksanaan Kempen PDH. Kajian ini tidak mengambilkira pandangan atau data daripada mereka. Data yang dikutip hanya terhad kepada ahli komuniti sahaja, yang menerima perkhidmatan.

Menilai faktor-faktor penyebab kepada kegagalan kawasan-kawasan tertentu untuk mencapai KPI program yang ditetapkan.

Menambah jumlah indikator penilaian bagi setiap program yang dijalankan dan menyediakan instrumen pengukuran dalam bentuk kualitatif dan kuantitatif bagi setiap indikator.

Secara keseluruhan, dapatan-dapatan kajian ini menunjukkan bahawa kempen perangi dadah habis-habisan (PDH) 2016 telah berjaya dilaksanakan dan berjaya mencapai kesemua KPI yang ditetapkan. Selain daripada itu, program ini juga dianggap berkesan dan mampu memberi impak besar dalam usaha mengurangkan masalah penagihan dadah.

RUJUKAN

Altheide D, Johnson J. Denzin N, Lincoln Y. Criteria For Assessing Interpretive Validity In Qualitative Research, Handbook Of Qualitative Research., 1994Thousand Oaks CASage Publications

Barlett, James E; Kotrlik, Joe W; Higgins, Chadwick C. Information Technology, Learning, and Performance Journal; Morehead19.1 (Spring 2001): 43-50.

Bless, C. & Higson-Smith, C. 1995. 2nded. Fundamentals Of Social Research Methods: An African Perspective. Cape Town: Juta.

Botvin G. n.d. Advances In Substance Abuse Prevention. In National Institute On Drug Abuse (Ed.), First Triennial Report On Drug Abuse To The U.S. Congress.Washington, D.C.: Supt. Of Documents, U.S. Government Printing Office, In Press.

Bry B.1978 Research Design In Drug Abuse Prevention: Review And Recommendations. The International Journal Of The Addictions, 13 (7): 1157–1168.

Bry B., George F. 1979 Evaluating And Improving Prevention Programs: AStrategy From Drug Abuse. Evaluation And Program Planning, 2:127–136

Caracelli, V.J., & Greene, J.C. (1993). Data Analysis Strategies For Mixed-Method Evaluation Designs. Educational Evaluation And Policy Analysis, 15, 195–207


131

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Kajian perlu mendapatkan respons daripada agensi dan pegawai/kakitangankerajaan yang terlibat dalam pelaksanaan Kempen PDH. Kajian ini tidak mengambilkira pandangan atau data daripada mereka. Data yang dikutip hanya terhad kepada ahli komuniti sahaja, yang menerima perkhidmatan.

Menilai faktor-faktor penyebab kepada kegagalan kawasan-kawasan tertentu untuk mencapai KPI program yang ditetapkan.

Menambah jumlah indikator penilaian bagi setiap program yang dijalankan dan menyediakan instrumen pengukuran dalam bentuk kualitatif dan kuantitatif bagi setiap indikator.

Secara keseluruhan, dapatan-dapatan kajian ini menunjukkan bahawa kempen perangi dadah habis-habisan (PDH) 2016 telah berjaya dilaksanakan dan berjaya mencapai kesemua KPI yang ditetapkan. Selain daripada itu, program ini juga dianggap berkesan dan mampu memberi impak besar dalam usaha mengurangkan masalah penagihan dadah.

RUJUKAN

Altheide D, Johnson J. Denzin N, Lincoln Y. Criteria For Assessing Interpretive Validity In Qualitative Research, Handbook Of Qualitative Research., 1994Thousand Oaks CASage Publications

Barlett, James E; Kotrlik, Joe W; Higgins, Chadwick C. Information Technology, Learning, and Performance Journal; Morehead19.1 (Spring 2001): 43-50.

Bless, C. & Higson-Smith, C. 1995. 2nded. Fundamentals Of Social Research Methods: An African Perspective. Cape Town: Juta.

Botvin G. n.d. Advances In Substance Abuse Prevention. In National Institute On Drug Abuse (Ed.), First Triennial Report On Drug Abuse To The U.S. Congress.Washington, D.C.: Supt. Of Documents, U.S. Government Printing Office, In Press.

Bry B.1978 Research Design In Drug Abuse Prevention: Review And Recommendations. The International Journal Of The Addictions, 13 (7): 1157–1168.

Bry B., George F. 1979 Evaluating And Improving Prevention Programs: AStrategy From Drug Abuse. Evaluation And Program Planning, 2:127–136

Caracelli, V.J., & Greene, J.C. (1993). Data Analysis Strategies For Mixed-Method Evaluation Designs. Educational Evaluation And Policy Analysis, 15, 195–207

Chua Yan Piaw (2006). Asas Statistik Penyelidikan. Kuala Lumpur: Mc-Graw Hill.

Creswell, J.W. 2008. Education Research: Planning, Conducting and EvaluatingQuantitative and Qualitative Research, (3rd.). Upper Saddle River NJ: PearsonEducation Inc.

Diem (2002) Using Research Method to Evaluate Your Extension Programhttp://www.joe.org/joe/2002 december/a.1.php

Given, I. & Lisa, M. (2008). The Encyclopedia of Qualitative Research Methods.

Glaser, B. G. & Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine

http://www.adk.gov.my/web/guest/dadah // maklumat dadah. Agensi Antidadah Kebangsaan, 2016, Statistik Penagih Dari Januari 2014 Hingga Disember 2015

http://www.data.gov.my/data/ms_MY/dataset/statistik-penyalahgunaan-dadah/ Statistik Dadah 2010 – 2016

J. (Eds.), Preventing Adolescent Drug Abuse: Intervention Strategies. NIDA Research.

Kimchi, J., Polivka, B. & Stevenson, J. S. (1991). Triangulation. Operational Definitions. Nursing Research 40: 120-123.

Krejcie, R.V. & Morgan, D.W. (1970). Determining Sample Size For Research Activities.

Krejcie, R.V. & Morgan, D.W. (1970). Determining Sample Size For Research Activities.

Educational And Psychological Measurement. 30. p. 607-610.

Majid Konteng (2000). Kaedah Penyelidikan Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

McAlister A. 1983 Social-Psychological Approaches. In Glynn T., Leukefeld C., Ludford

McLeod, S. A. 2008. Qualitative Quantitative.http://www.simplypsychology.org/qualitative-quantitative.html [29 Disember 2011]


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

132

Monograph 47 (DHHS publication number (ADM) 83–1280). Washington, D.C.: U.S.Government Printing Office: 36–50

Morgan, D.L. (1998). Practical Strategies For Combining Qualitative And Quantitative Methods: Applications To Health Research. Qualitative Health Research, 8, 362– 376.

Nachmias, D. & Nachimias, C. F. (1976). Research Methods In The Social Sciences.St. Martin’s Press.

Neuman.W, L. (2014) Social Research Method: Quantitative and Qualitative Approch, Pearson Education Limited Singleton, R. A., & Straits, B. C. (2005). Approaches Tosocial Research (4thed.). New York: Oxford University Press.

Organizational Research: Determining Appropriate Sample Size In Survey Research

Schinke, S.P, Botvin, G.J Trimble Orlandi, M A. Gilchrist. L.d locklear. V.S Prevention Strategies For Vulnerable Pupils: Social Work Practices To Prevent Substnace Abuse. Urban Education

Walizer, M. H. & Wienir, P. L. (1978). Reseach Methods and Analysis: Searching for Relationships. New York: Harper & Ro

Walter, M. (2008). Indigenous Statistics: A Quantitative Research Methodology.Left Coast Press


133

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Monograph 47 (DHHS publication number (ADM) 83–1280). Washington, D.C.: U.S.Government Printing Office: 36–50

Morgan, D.L. (1998). Practical Strategies For Combining Qualitative And Quantitative Methods: Applications To Health Research. Qualitative Health Research, 8, 362– 376.

Nachmias, D. & Nachimias, C. F. (1976). Research Methods In The Social Sciences.St. Martin’s Press.

Neuman.W, L. (2014) Social Research Method: Quantitative and Qualitative Approch, Pearson Education Limited Singleton, R. A., & Straits, B. C. (2005). Approaches Tosocial Research (4thed.). New York: Oxford University Press.

Organizational Research: Determining Appropriate Sample Size In Survey Research

Schinke, S.P, Botvin, G.J Trimble Orlandi, M A. Gilchrist. L.d locklear. V.S Prevention Strategies For Vulnerable Pupils: Social Work Practices To Prevent Substnace Abuse. Urban Education

Walizer, M. H. & Wienir, P. L. (1978). Reseach Methods and Analysis: Searching for Relationships. New York: Harper & Ro

Walter, M. (2008). Indigenous Statistics: A Quantitative Research Methodology.Left Coast Press

Pembangunan Modul Program Intervensi Keluarga Untuk Mengurangkan Penyalahgunaan Dadah Dalam Talian Dan Media

Baharu: Satu Kajian Analisis Keperluan

Nazariah Shar’ie Bt. Janon¹*, Nor Diana Bt. Mohd Mahudin1, Azlin Bt Alwi1, &

Kamarul Akmar Bin Mukhtar2

¹Jabatan Psikologi, Universiti Islam Antarabangsa Malaysia

2Agensi Antidadah Kebangsaan

ABSTRAK

Pembangunan sesuatu program yang komprehensif mempunyai cabarannya yang tersendiri dan perlu mengambil kira keperluan serta permasalahan kumpulan sasaran. Namun, kajian mengenai pembangunan program intervensi keluarga yang dapat mengurangkan risiko penyalahgunaan dadah dalam talian dan media baharu masih kurang dijalankan. Ini menyebabkan persoalan berkaitan pengisian serta isi kandungan yang sepatutnya digarap dalam program sedemikian terutamanya dalam kalangan keluarga di Malaysia masih belum diterokai. Oleh itu, kajian ini dijalankan untuk meninjau keperluan pembangunan program intervensi keluarga untuk pengurangan risiko pennyalahgunaan dadah dalam talian dan media baharu serta mencari maklumat tentang pengisian kandungan modul yang boleh dijadikan panduan dalam pembangunan program tersebut. Dengan menggunakan kajian kualitatif melalui temu bual separa berstruktur bersama tiga kumpulan responden iaitu kumpulan remaja yang terlibat dalam penyalahgunaan dadah (n = 30), ibu bapa atau waris yang mempunyai anak di pusat pemulihan kelolaan AADK (n=22), dan kumpulan pakar (n = 6), hasil dapatan dapat dirumuskan kepada dua kategori. Pertama, wujudnya keperluan segera untuk membangunkan satu program intervensi keluarga yang dapat membantu keluarga mengurangkan risiko penyalahgunaan dadah dalam talian dan media baharu; dan kedua, lima tema utama iaitu (1) Pengetahuan, (2) Diri, (3) Keluarga, (4) Internet dan Media Baharu, dan (5) Undang-undang telah dikenal pasti sebagai pengisian yang sesuai dan bertepatan dengan keperluan program sasaran. Hasil kajian ini dijangka dapat memberikan gambaran tentang perincian modul serta aktiviti yang sesuai dalam membangunkan sesuatu program intervensi keluarga yang akan dibina supaya menjadi lebih relevan, praktikal, dan bermanfaat.

Kata kunci: Pembangunan modul; analisis keperluan, dadah; internet, media baharu


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

134

PENGENALAN

Pelbagai berita (contohnya, Bernama, 27 Disember 2016; Utusan Online, 06 Februari, 2017; The Star, 06 Februari, 2017) telah melaporkan peningkatan jumlah kanak-kanak dan remaja yang terlibat dengan penyalahgunaan dadah. Laporan terkini oleh pihak Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK), Malaysia (2016) turut menyatakan bahawa jumlah penyalahgunaan dadah adalah tiga kali lebih tinggi di kalangan remaja (iaitu 20,295) berbanding daripada golongan dewasa (iaitu 6,373). Isu ini lebih ketara dalam kalangan mereka yang berisiko tinggi iaitu kanak-kanak dan remaja yang mempunyai tingkah laku berisiko atau anti-sosial serta mempunyai ahlikeluarga yang terlibat dengan dadah.

Tinjauan terhadap kajian lampau telah mengenalpasti beberapa faktor penyumbang kepada peningkatan jumlah remaja dan kanak-kanak yang terlibat dengan penyalahgunaan dadah. Salah satunya melibatkan meluasnya penyebaran maklumat tentang dadah dan bahan terlarang melalui internet dan media baharu serta ketersediaan pengedaran dadah dan bahan psikoaktif dalam talian serta rangkaian media sosial (Van Buskirk et al., 2017; Orsolini et al., 2015). Kajian yang dijalankan oleh Forman et al. (2006) dan Pusat Pemantauan Eropah bagi Dadah dan Ketagihan Dadah (2014) menegaskan bahawa internet dan media baharu memainkan peranan penting dalam pengenalan, pengedaran, dan penyalahgunaan dadah kerana seseorang individu itu boleh membeli apa sahaja bahan terlarang tanpa mendedahkan identiti mereka. Disebabkan oleh ketersediaan maklumat tentang dadah dalam talian dan media baharu ini dan ditambah pula remaja merupakan golongan pengguna internet yang paling tinggi (Seybert & Reinecke, 2013; Gray et al., 2005), maka mereka dianggap berisiko tinggi untuk terpengaruh dan seterusnya terlibat dengan penyalahgunaan dadah.

Kajian lampau turut menunjukkan bahawa golongan remaja menggunakan internet dan media baharu untuk mendapatkan maklumat berkaitan isu-isu kesihatan; ini termasuklah untuk mendapatkan maklumat mengenai dadah preskripsi (Seybert & Reinecke, 2013; Pusat Pemantauan Eropah bagi Dadah dan Ketagihan Dadah, 2014). Di Amerika Syarikat sahaja, lima jenis dadah preskripsi atau bahan kimia terlarang didapati mudah dibeli melalui internet (Bowker, 2011). Ketersediaan maklumat tentang dadah melalui internet juga dilaporkan berhubung terus dengan kewujudan farmasi dalam talian serta pengkomputeran awan yang memudahkan akses segera tanpa had dan membolehkan iklan-iklan disebar secara email berantai atau spam(Halder, 2012). Faktor-faktor ini seterusnya menyebabkan penyalahgunaan


135

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

PENGENALAN

Pelbagai berita (contohnya, Bernama, 27 Disember 2016; Utusan Online, 06 Februari, 2017; The Star, 06 Februari, 2017) telah melaporkan peningkatan jumlah kanak-kanak dan remaja yang terlibat dengan penyalahgunaan dadah. Laporan terkini oleh pihak Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK), Malaysia (2016) turut menyatakan bahawa jumlah penyalahgunaan dadah adalah tiga kali lebih tinggi di kalangan remaja (iaitu 20,295) berbanding daripada golongan dewasa (iaitu 6,373). Isu ini lebih ketara dalam kalangan mereka yang berisiko tinggi iaitu kanak-kanak dan remaja yang mempunyai tingkah laku berisiko atau anti-sosial serta mempunyai ahlikeluarga yang terlibat dengan dadah.

Tinjauan terhadap kajian lampau telah mengenalpasti beberapa faktor penyumbang kepada peningkatan jumlah remaja dan kanak-kanak yang terlibat dengan penyalahgunaan dadah. Salah satunya melibatkan meluasnya penyebaran maklumat tentang dadah dan bahan terlarang melalui internet dan media baharu serta ketersediaan pengedaran dadah dan bahan psikoaktif dalam talian serta rangkaian media sosial (Van Buskirk et al., 2017; Orsolini et al., 2015). Kajian yang dijalankan oleh Forman et al. (2006) dan Pusat Pemantauan Eropah bagi Dadah dan Ketagihan Dadah (2014) menegaskan bahawa internet dan media baharu memainkan peranan penting dalam pengenalan, pengedaran, dan penyalahgunaan dadah kerana seseorang individu itu boleh membeli apa sahaja bahan terlarang tanpa mendedahkan identiti mereka. Disebabkan oleh ketersediaan maklumat tentang dadah dalam talian dan media baharu ini dan ditambah pula remaja merupakan golongan pengguna internet yang paling tinggi (Seybert & Reinecke, 2013; Gray et al., 2005), maka mereka dianggap berisiko tinggi untuk terpengaruh dan seterusnya terlibat dengan penyalahgunaan dadah.

Kajian lampau turut menunjukkan bahawa golongan remaja menggunakan internet dan media baharu untuk mendapatkan maklumat berkaitan isu-isu kesihatan; ini termasuklah untuk mendapatkan maklumat mengenai dadah preskripsi (Seybert & Reinecke, 2013; Pusat Pemantauan Eropah bagi Dadah dan Ketagihan Dadah, 2014). Di Amerika Syarikat sahaja, lima jenis dadah preskripsi atau bahan kimia terlarang didapati mudah dibeli melalui internet (Bowker, 2011). Ketersediaan maklumat tentang dadah melalui internet juga dilaporkan berhubung terus dengan kewujudan farmasi dalam talian serta pengkomputeran awan yang memudahkan akses segera tanpa had dan membolehkan iklan-iklan disebar secara email berantai atau spam(Halder, 2012). Faktor-faktor ini seterusnya menyebabkan penyalahgunaan

dadah yang tinggi melalui internet dalam kalangan pelajar atau remaja, terutamanya di universiti dan kolej (Boston, 2011).

Disebabkan golongan remaja berisiko tinggi dalam penyalahgunaan dadah dan mereka jugalah kumpulan pengguna internet yang aktif, maka satu langkah proaktif perlu dilakukan untuk mengurangkan risiko penyalahgunaan dadah dalam kalangan golongan ini. Oleh yang demikian, program intervensi keluarga yang memberikan pengetahuan, maklumat, dan kemahiran berkaitan kesedaran keselamatan siber dan teknologi maklumat serta kaedah penggunaan media baharu yang selamat dan bertanggungjawab dilihat sebagai salah satu program intervensi yang wajardibangunkan dan diperkenalkan. Dengan pengetahuan dan kemahiran ini, golongan remaja dapat menghindarkan diri mereka daripada terbabit dengan jenayah siber dan penyalahgunaan media baharu. Selain daripada remaja, keluarga juga perlu melengkapkan diri mereka dengan ilmu dankemahiran keselamatan siber dan teknologi maklumat supaya mereka boleh memantau ahli keluarga mereka daripada menjadi mangsa jenayah dan masalah sosial yang berkait dengan dunia siber, terutamanya jenayah yang berkaitan dengan pengenalan dan pengedaran dadah dalam talian dan media baharu.

Program intervensi keluarga ditakrifkan sebagai program yang melibatkan ibu bapa, anak-anak, dan ahli keluarga yang lain yang akan bersama-sama menerima maklumat dan mempelajari kemahiran berkaitan dengan pembangunan keluarga yang sihat (Toumbourou, 2002). Antara program intervensi keluarga yang telah dibina dan digunakan termasuklah program Focus on Families (Catalano, Gainey, Fleming, Haggerty, & Johnson, 1999) yang bertujuan untuk mengurangkan penyalahgunaan dadah oleh ibu bapa dan mengurangkan permulaan pengambilan dadah oleh anak-anak mereka. Manakala program Functional Family Therapy (Sexton & Alexander, 1999) pula bertujuan untuk membangunkan kekuatan dalaman ahli keluarga dan menyemai rasa mampu mengubah situasi mereka. Begitu juga program Multisystemic Treatment (MST) yang bertujuan meningkatkan kecekapan individu, menangani masalah hubungan rakan sebaya, dan memastikan akses kepada kerja, pendidikan, dan sumber komuniti serta program Targeted Adolescent/Family Multisystems Intervention (TAFMI) (Bry, 1991; Boyd-Franklin,1989) yang mensasarkan anak-anak supaya mereka dapat membaiki tingkah laku dan meningkatkan matlamat akademik manakala ibu bapa dapat membantu dan mengiktiraf pencapaian anak-anak mereka.

Berlainan pula dengan program Families and Schools Together (FAST)(Kumpfer, Alexander, & Olds, 1998) yang melibatkan pembinaan sokongan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

136

sosial untuk keluarga dalam konteks sekolah. Program ini bertujuan untuk meningkatkan kepercayaan dan keyakinan dalam diri ibu bapa, meningkatkan kemahiran komunikasi dalam kalangan anak-anak, dan meningkatkan hubungan kekeluargaan yang baik secara keseluruhan. Objektif program Iowa SFP (Spoth, Redmond, & Shin, 1998) pula adalah untuk memberikan kesedaran dan kemahiran kepada peserta tentang pengukuhan impian dan tingkah laku prososial, cara-cara menangani tekanan dan emosi, menghargai ibu bapa dan orang yang lebih tua, konsep bertanggungjawab, dan kemahiran untuk menangani tekanan rakan sebaya. Di samping program Iowa SFP, satu lagi program intervensi keluarga yang memberi pengukuhan dalam keluarga ialah SFP 10-14 yang merupakan versi baharu untuk program Iowa SFP. Program SFP 10-14 ini yang berasaskan video dan dibangunkan untuk mengurangkan penyalahgunaan dadah dan masalah tingkah laku dalam kalangan remaja melibatkan remaja berusia 10 hingga14 tahun dan ibu bapa mereka (Molgaard & Spoth, 2008). Antara kandungan program ini termasuklah pengukuhan kendiri dan nilai remaja, pengukuhan kemahiran keibubapaan, dan pembinaan ikatan kekeluargaan yang lebih kuat. Secara keseluruhannya, terdapat bukti dalam kajian lampau yang menyokong keberkesanan program-program intervensi keluarga ini (Tsang & Tong, 2011).

Walaupun program intervensi keluarga yang dinyatakan di atas memberikan faedah berguna kepada kumpulan sasaran, namun program-program ini telah dibangunkan dalam konteks Eropah atau Amerika Syarikat yang secara dasarnya tidak mengambil kira konteks khusus Malaysia. Tinjauan literatur turut menunjukkan sehingga kini tidak terdapat kajian khusus tentang proses pembangunan program intervensi keluarga dalam konteks Malaysia, kecuali beberapa kajian berkenaan pengujian keberkesanan program seperti kajian oleh Janon et al. (2013) dan Razali (2010). Ini seterusnya menyebabkan persoalan berkaitan pengisian serta isi kandungan yang sepatutnya digarap dalam sesuatu program intervensi keluarga, terutamanya dalam kalangan keluarga di Malaysia masih belum diterokai. Kajian lepas telah menegaskan bahawa sesuatu program intervensi yang dibangunkan haruslah bersesuaian dengan situasi, budaya, serta keperluan masyarakat setempatnya. Oleh itu, satu program intervensi keluarga yang memberi perhatian kepada keperluan masyarakat tempatan perlu dibina agar kandungan serta pengisian program tersebut bertepatan dengan keperluan dan isu-isu masyarakat setempat. Dengan itu, satu kajian analisis keperluan yang melibatkan 58 responden terdiri daripada remaja, ibu bapa atau waris, serta kumpulan pakar telah dijalankan untuk mengkaji kandungan yang sesuai dalam modul-modul bagi program intevensi keluarga yang akan dibina.


137

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

sosial untuk keluarga dalam konteks sekolah. Program ini bertujuan untuk meningkatkan kepercayaan dan keyakinan dalam diri ibu bapa, meningkatkan kemahiran komunikasi dalam kalangan anak-anak, dan meningkatkan hubungan kekeluargaan yang baik secara keseluruhan. Objektif program Iowa SFP (Spoth, Redmond, & Shin, 1998) pula adalah untuk memberikan kesedaran dan kemahiran kepada peserta tentang pengukuhan impian dan tingkah laku prososial, cara-cara menangani tekanan dan emosi, menghargai ibu bapa dan orang yang lebih tua, konsep bertanggungjawab, dan kemahiran untuk menangani tekanan rakan sebaya. Di samping program Iowa SFP, satu lagi program intervensi keluarga yang memberi pengukuhan dalam keluarga ialah SFP 10-14 yang merupakan versi baharu untuk program Iowa SFP. Program SFP 10-14 ini yang berasaskan video dan dibangunkan untuk mengurangkan penyalahgunaan dadah dan masalah tingkah laku dalam kalangan remaja melibatkan remaja berusia 10 hingga14 tahun dan ibu bapa mereka (Molgaard & Spoth, 2008). Antara kandungan program ini termasuklah pengukuhan kendiri dan nilai remaja, pengukuhan kemahiran keibubapaan, dan pembinaan ikatan kekeluargaan yang lebih kuat. Secara keseluruhannya, terdapat bukti dalam kajian lampau yang menyokong keberkesanan program-program intervensi keluarga ini (Tsang & Tong, 2011).

Walaupun program intervensi keluarga yang dinyatakan di atas memberikan faedah berguna kepada kumpulan sasaran, namun program-program ini telah dibangunkan dalam konteks Eropah atau Amerika Syarikat yang secara dasarnya tidak mengambil kira konteks khusus Malaysia. Tinjauan literatur turut menunjukkan sehingga kini tidak terdapat kajian khusus tentang proses pembangunan program intervensi keluarga dalam konteks Malaysia, kecuali beberapa kajian berkenaan pengujian keberkesanan program seperti kajian oleh Janon et al. (2013) dan Razali (2010). Ini seterusnya menyebabkan persoalan berkaitan pengisian serta isi kandungan yang sepatutnya digarap dalam sesuatu program intervensi keluarga, terutamanya dalam kalangan keluarga di Malaysia masih belum diterokai. Kajian lepas telah menegaskan bahawa sesuatu program intervensi yang dibangunkan haruslah bersesuaian dengan situasi, budaya, serta keperluan masyarakat setempatnya. Oleh itu, satu program intervensi keluarga yang memberi perhatian kepada keperluan masyarakat tempatan perlu dibina agar kandungan serta pengisian program tersebut bertepatan dengan keperluan dan isu-isu masyarakat setempat. Dengan itu, satu kajian analisis keperluan yang melibatkan 58 responden terdiri daripada remaja, ibu bapa atau waris, serta kumpulan pakar telah dijalankan untuk mengkaji kandungan yang sesuai dalam modul-modul bagi program intevensi keluarga yang akan dibina.

METHODOLOGI KAJIAN

Reka Bentuk Kajian

Kajian analisis keperluan ini berbentuk kajian kualitatif melalui temu bual separa berstruktur. Reka bentuk kajian ini digunakan kerana ia menepati objektif kajian yang bertujuan untuk meneroka pandangan pihak-pihak berkepentingan (stakeholders) mengenai kandungan serta keperluan pembinaan program intervensi keluarga yang menekankan kemahiran keselamatan siber dan teknologi maklumat dan kaedah penggunaan media baharu yang selamat dan bertanggungjawab.

Sampel Kajian

Seramai 58 orang daripada tiga kategori iaitu (1) ibu bapa atau waris, (2) remaja, dan (3) pakar terlibat dalam kajian ini. Responden ibu bapa atau waris adalah seramai 22 orang dan mereka mempunyai anak yang sedang mengikuti program pemulihan di Pusat Penyembuhan, Rawatan, dan Pemulihan (CCRC) atau di Pusat Penyembuhan dan Rawatan (C&C) yang dikendalikan oleh Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK). Kategori kedua terdiri daripada 30 remaja yang merupakan klien di pusat pemulihan CCRC atau C&C manakala kategori pakar pula adalah seramai enam (6) orang dan terdiri daripada tiga (3) pegawai AADK (iaitu dari Bahagian Pencegahan, Bahagian Rawatan, Perubatan, dan Pemulihan, dan Bahagian Penguatkuasaan dan Keselamatan), seorang ahli akademik pakar teknologi maklumat dan media baharu, seorang pegawai dari CyberSecurity Malaysia, dan seorang pegawai Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM). Pemilihan responden dilakukan secara sampel bertujuan (purposive sampling) kerana kajian ini melibatkan pihak-pihak berkepentingan dalam pembinaan modul program intervensi keluarga ini. Latar belakang demografi responden diringkaskan dalam Jadual 1 berikut.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

138

Jadual 1: Latar Belakang Demografi Responden

Kumpulan Responden n Tempat

Ibu bapa/ Waris 22 • C&C Kota Baharu, Kelantan• C&C Karangan, Kedah• CCRC Karangan, Kedah

Remaja/ Klien 30 • CCRC Bachok, Kelantan• C&C Kota Baharu, Kelantan• CCRC Karangan, Kedah

Pakar 1

1

1

3

• Kulliyyah Teknologi Maklumat dan Komunikasi, Universiti Islam Antarabangsa Malaysia

• Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM), Cyberjaya, Selangor

• CyberSecurity Malaysia, Seri Kembangan, Selangor

• Ibu pejabat AADK, Kajang, Selangor

JUMLAH 58

Instrumen Kajian

Soalan temu bual separa berstruktur yang digunakan dalam kajian ini telah dibina berasaskan objektif kajian yang berpandukan gabungan teori sistem keluarga, teori kognitif sosial dan keberkesanan diri, serta model kerangka ketahanan yang menekankan pentingnya matlamat dan tujuan hidup dalam melindungi remaja daripada terpengaruh dengan keadaan berisiko (Kumpfer, 2014). Hasilnya, tiga protokol temu bual yang berasingan telah disediakan. Soalan-soalan dalam protokol temu bual untuk responden ibu bapa / waris dan remaja / klien adalah terbahagi kepada lima (5) kategori jangkaan seperti yang diringkaskan dalam Jadual 2 di bawah. Manakala untuk kumpulan pakar pula, protokol yang dibangunkan lebih tertumpu kepada pengumpulan maklumat berkaitan dengan kepakaran dan pengalaman mereka dalam bidang masing-masing. Soalan-soalan dalam protokol ini turut diringkaskan dalam Jadual 2.


139

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 1: Latar Belakang Demografi Responden

Kumpulan Responden n Tempat

Ibu bapa/ Waris 22 • C&C Kota Baharu, Kelantan• C&C Karangan, Kedah• CCRC Karangan, Kedah

Remaja/ Klien 30 • CCRC Bachok, Kelantan• C&C Kota Baharu, Kelantan• CCRC Karangan, Kedah

Pakar 1

1

1

3

• Kulliyyah Teknologi Maklumat dan Komunikasi, Universiti Islam Antarabangsa Malaysia

• Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM), Cyberjaya, Selangor

• CyberSecurity Malaysia, Seri Kembangan, Selangor

• Ibu pejabat AADK, Kajang, Selangor

JUMLAH 58

Instrumen Kajian

Soalan temu bual separa berstruktur yang digunakan dalam kajian ini telah dibina berasaskan objektif kajian yang berpandukan gabungan teori sistem keluarga, teori kognitif sosial dan keberkesanan diri, serta model kerangka ketahanan yang menekankan pentingnya matlamat dan tujuan hidup dalam melindungi remaja daripada terpengaruh dengan keadaan berisiko (Kumpfer, 2014). Hasilnya, tiga protokol temu bual yang berasingan telah disediakan. Soalan-soalan dalam protokol temu bual untuk responden ibu bapa / waris dan remaja / klien adalah terbahagi kepada lima (5) kategori jangkaan seperti yang diringkaskan dalam Jadual 2 di bawah. Manakala untuk kumpulan pakar pula, protokol yang dibangunkan lebih tertumpu kepada pengumpulan maklumat berkaitan dengan kepakaran dan pengalaman mereka dalam bidang masing-masing. Soalan-soalan dalam protokol ini turut diringkaskan dalam Jadual 2.

Prosedur Kajian

Kajian ini telah melalui beberapa peringkat prosedur. Pertama, pihak pengkaji telah memohon kebenaran daripada Ketua Pengarah AADK untuk menjalankan temu bual bersama klien dan penjaga mereka di pusat-pusat CCRC dan C&C. Kedua, setelah surat kebenaran diperolehi, surat permohonan untuk menjalankan kajian telah dihantar kepada Ketua Pusat CCRC dan C&C di Kota Baharu, Bachok, dan Karangan. Selepas setiap Pengarah Pusat Pemulihan memberikan keizinan untuk menjalankan kajian, kesemua temu bual telah dilaksanakan pada masa yang dijanjikan. Perlaksanaan temu bual ini turut dibantu oleh enumerator terlatih yang telah diberikan taklimat berkaitan sesi temu bual kajian. Ketiga, sebelum temu bual dilakukan, pihak pengkaji turut mendapatkan kelulusan menjalankan temu bual daripada Ahli Jawatankuasa Etika Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (No. rujukan: IREC 2017-033). Selain itu, bagi memenuhi etika kajian yang saintifik, semua peserta daripada ketiga-tiga kategori responden telah diminta untuk menandatangani surat persetujuan untuk ditemu bual setelah diterangkan secara ringkas tentang proses temu bual dan peranan mereka dalam kajian ini. Tempoh masa pelaksanaan temu bual adalah antara satu jam hingga satu jam 30 minit. Setiap responden diberikan saguhati sebagai tanda penghargaan.

Analisis Kajian

Hasil pengumpulan data temu bual ini telah dianalisis secara bertema (Braun, Clarke, & Terry, 2012). Dalam kaedah ini, data yang telah ditranskrip dibaca beberapa kali untuk penafsiran selanjutnya. Seterusnya, kesemua data dikategorikan mengikut tema dan sub-tema. Tema dan sub-tema ini kemudiannya dibandingkan supaya tidak berlaku pengulangan perbincangan tema.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

140

Jadual 2: Protokol Temu Bual

KumpulanResponden

KategoriSoalan Perincian

Ibubapa/Warisdan

Remaja/KlienPengetahuan:

• Pengenalan klien terhadap dadah dan bagaimana merekamenyalahgunakan bahan tersebut.

• Penggunaan internet dan media baharu untuk mendapatkanmaklumat tentang dadah.

• Kesan dadah kepada klien.

Diri:

• Konsep daya tahan diri.• Situasi yang embuatkan

klien berasa tertekan dan cara-cara merekamenghadapinya.

• Cara klien mengawal emosi dan membuat keputusan.

Keluarga:

• Ikatan hubungan atau “bonding” antara ibubapa/waris dan anak.

• Sokongan yang diberikan kepada anakapabila mereka menghadapi masalah atau tekanan.

• Peraturan dan pemantauan peraturan di rumah.

Internet dan Media Baharu:

• Penggunaan internet dan media …baharu, khususnya jika menggunakan sumber ini untuk mendapatkan dadah.

• Konsep kepekaan situasi (situational awareness).

• Pengawasan ibu bapa/waris …terhadap


141

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 2: Protokol Temu Bual

KumpulanResponden

KategoriSoalan Perincian

Ibubapa/Warisdan

Remaja/KlienPengetahuan:

• Pengenalan klien terhadap dadah dan bagaimana merekamenyalahgunakan bahan tersebut.

• Penggunaan internet dan media baharu untuk mendapatkanmaklumat tentang dadah.

• Kesan dadah kepada klien.

Diri:

• Konsep daya tahan diri.• Situasi yang embuatkan

klien berasa tertekan dan cara-cara merekamenghadapinya.

• Cara klien mengawal emosi dan membuat keputusan.

Keluarga:

• Ikatan hubungan atau “bonding” antara ibubapa/waris dan anak.

• Sokongan yang diberikan kepada anakapabila mereka menghadapi masalah atau tekanan.

• Peraturan dan pemantauan peraturan di rumah.

Internet dan Media Baharu:

• Penggunaan internet dan media …baharu, khususnya jika menggunakan sumber ini untuk mendapatkan dadah.

• Konsep kepekaan situasi (situational awareness).

• Pengawasan ibu bapa/waris …terhadap

pengguna internet dan media baharu ...dalam kalangan …anak-anak remaja.

Undang-undang:

• Undang-undang berkenaan dadah.

• Undang-undang berkenaan jenayah siber dan media baharu.

• Perasaan responden apabila remaja mengambil dadah walaupun mengetahui perbuatan itu salah di sisi undang-undang.

Pakar:

Peranan Internet

dan media baharu:

• Pengarauh internet dan media …baharu dalam pengedaran dadah,terutamanya dikalangan remaja.

• Faktor-faktor yang membolehkan penagihmemilih untukmenggunakan internet dan ...media …baharu untuk aktiviti dadah mereka.

Program dan modul

pencegahan :

• Program pencegahan serta pengisian yangsesuai untuk membanteras pengedaran dadah khususnya dalam internet dan media baharu.

• Saranan tentang cara-cara lain yangberkesan untukmembanteras pengedaran dadahmelalui internet dan media baharu.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

142

DAPATAN KAJIAN

Dapatan temu bual ini dibincangkan mengikut tema-tema yang telah dikategorikan mengikut kumpulan responden seperti di bawah.

Kumpulan Ibu Bapa

Aspek 1: Pengetahuan

Aspek Pengetahuan tentang dadah bertujuan untuk mendapatkan maklumat tentang pengetahuan reponden mengenai dadah (contohnya, faktor penyebab anak terlibat dalam penyalahgunaan dadah, jenis-jenis dadah, dan kesan dadah). Maklumat tentang pengetahuan reponden mengenai kemahiran anak dalam hubungan sosial mereka turut ditanya. Hasil dapatan temu bual mendapati bahawa responden ibu bapa mengetahui bagaimana anak mereka boleh terjebak dengan penyalahgunaan dadah. Mereka menyatakan faktor-faktor seperti (1) pengaruh rakan sebaya atau yang lebih tua (sama ada dikenali di sekolah atau tinggal di satu kawasan), (2) keluarga yang bermasalah (contohnya ibu bapa bercerai, ibu bapa yang sibuk sehingga kurang memberikan tumpuan kepada anak, dan rasa cemburu kepada adik beradik yang diberi perhatian atau wang lebih), serta (3) kurangnya pemantauan dalam penggunaan internet dan media baharu mempengaruhi remaja dalam gejala penagihan dadah.

Hasil temu bual juga menunjukkan bahawa ibu bapa mengetahui jenis-jenis dadah yang diambil oleh anak mereka (contohnya, pil kuda, ice,methamphetamine, dan syabu). Responden turut menyedari perubahan tingkah laku anak mereka kesan daripada pengambilan dadah. Mereka menyatakan anak mereka menjadi pemarah, berkata kasar, kurang berselera makan, terlebih tidur, kurang tidur, serta menjadi rajin atau terlalu cergas. Namun, responden menyatakan dadah tidak mempengaruhi anak mereka dalam interaksi dengan orang lain.

Aspek 2: Diri

Aspek Diri pula ditanyakan untuk mendapatkan pandangan responden tentang cara-cara anak mereka berhadapan dengan masalah atau tekanan. Salah satu contoh tekanan yang ditanya adalah berkaitan dengan kemampuan anak mereka untuk kekal bebas dadah apabila keluar dari pusat pemulihan nanti. Kebanyakan ibu bapa (n = 16) yakin bahawa anak mereka boleh menangani tekanan rakan sebaya dan tidak akan kembali kepada dadah apabila keluar nanti lebih-lebih lagi dengan sokongan yang kuat daripada ahli keluarga. Manakala enam (6) responden lain pula menyatakan


143

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

DAPATAN KAJIAN

Dapatan temu bual ini dibincangkan mengikut tema-tema yang telah dikategorikan mengikut kumpulan responden seperti di bawah.

Kumpulan Ibu Bapa


Aspek Pengetahuan tentang dadah bertujuan untuk mendapatkan maklumat tentang pengetahuan reponden mengenai dadah (contohnya, faktor penyebab anak terlibat dalam penyalahgunaan dadah, jenis-jenis dadah, dan kesan dadah). Maklumat tentang pengetahuan reponden mengenai kemahiran anak dalam hubungan sosial mereka turut ditanya. Hasil dapatan temu bual mendapati bahawa responden ibu bapa mengetahui bagaimana anak mereka boleh terjebak dengan penyalahgunaan dadah. Mereka menyatakan faktor-faktor seperti (1) pengaruh rakan sebaya atau yang lebih tua (sama ada dikenali di sekolah atau tinggal di satu kawasan), (2) keluarga yang bermasalah (contohnya ibu bapa bercerai, ibu bapa yang sibuk sehingga kurang memberikan tumpuan kepada anak, dan rasa cemburu kepada adik beradik yang diberi perhatian atau wang lebih), serta (3) kurangnya pemantauan dalam penggunaan internet dan media baharu mempengaruhi remaja dalam gejala penagihan dadah.

Hasil temu bual juga menunjukkan bahawa ibu bapa mengetahui jenis-jenis dadah yang diambil oleh anak mereka (contohnya, pil kuda, ice,methamphetamine, dan syabu). Responden turut menyedari perubahan tingkah laku anak mereka kesan daripada pengambilan dadah. Mereka menyatakan anak mereka menjadi pemarah, berkata kasar, kurang berselera makan, terlebih tidur, kurang tidur, serta menjadi rajin atau terlalu cergas. Namun, responden menyatakan dadah tidak mempengaruhi anak mereka dalam interaksi dengan orang lain.

Aspek 2: Diri

Aspek Diri pula ditanyakan untuk mendapatkan pandangan responden tentang cara-cara anak mereka berhadapan dengan masalah atau tekanan. Salah satu contoh tekanan yang ditanya adalah berkaitan dengan kemampuan anak mereka untuk kekal bebas dadah apabila keluar dari pusat pemulihan nanti. Kebanyakan ibu bapa (n = 16) yakin bahawa anak mereka boleh menangani tekanan rakan sebaya dan tidak akan kembali kepada dadah apabila keluar nanti lebih-lebih lagi dengan sokongan yang kuat daripada ahli keluarga. Manakala enam (6) responden lain pula menyatakan

tidak pasti sama ada anak mereka boleh berhadapan dengan tekanan daripada rakan sebaya dan seterusnya dapat kekal bersih dadah apabila keluar dari pusat pemulihaan. Ini disebabkan mereka risau sekiranya rakan penagih tersebut akan kembali menghubungi anak mereka selepas keluar dari pusat pemulihan.

Di samping tekanan, aspek diri turut menanyakan tentang cara-cara anak responden membuat keputusan dan mengawal emosi. Kebanyakan responden melaporkan bahawa anak mereka akan berkongsi perasaan gembira bersama keluarga seperti berbual, bercakap, dan membuat jenaka dengan keluarga. Namun, kesemua ibu bapa memberikan jawapan yang anak mereka tidak berkongsi kesedihan dengan keluarga malah mereka akan sama ada menyepikan diri, marah, menangis, atau keluar dari rumah. Untuk soalan berkaitan cara anak membuat keputusan, kebanyakan responden menyatakan anak mereka akan berbincang atau merujuk kepada mereka sebelum membuat keputusan.

Aspek 3: Keluarga

Aspek Keluarga pula bertujuan untuk mengetahui tiga perkara iaitu (1) ikatan atau keakraban hubungan antara keluarga dan remaja, (2) bentuk sokongan yang diperolehi oleh anak daripada ibu bapa atau ahli keluarga, dan (3) peraturan dan pemantauan peraturan di rumah. Terdapat tiga (3) dapatan penting yang diperolehi bagi aspek ini. Pertama, untuk soalan berkaitan ikatan atau keakraban hubungan, dapatan menunjukkan wujudnya corak yang berbeza dalam jawapan temu bual. Contohnya, seramai sebelas (11) responden menyatakan bahawa mereka rapat dengan anak mereka khususnya antara ibu dan anak manakala responden selebihnya menyatakan bahawa mereka tidak rapat dengan anak kerana komitmen kerja. Namun, salah satu dapatan yang menarik dalam aspek ini ialah seorang responden menyatakan bahawa hubungan beliau dengan anak menjadi rapat selepas anak beliau masuk ke pusat pemulihan.

Kedua berkenaan bentuk sokongan yang diperolehi oleh anak pula, kebanyakan reponden melaporkan bahawa mereka datang melawat anak mereka di pusat pemulihan untuk memberikan sokongan dan nasihat serta untuk menyediakan keperluan harian anak. Ketiga, hanya sebilangan kecil responden yang menyatakan tiada peraturan di rumah. Selebihnya seramai enam belas (16) responden menyatakan bahawa peraturan keluarga wujud di rumah tetapi peraturan tersebut tidak dipatuhi oleh anak mereka. Corak jawapan yang berbeza turut diberikan oleh responden apabila diminta untuk menjelaskan tindakan mereka apabila anak melanggar peraturan. Di satu pihak, responden melaporkan yang mereka memberikan hukuman yang keras


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

144

seperti memukul anak mereka manakala di satu pihak yang lain, responden melaporkan yang mereka tidak mengambil apa-apa tindakan apabila anak mereka tidak mengikut peraturan. Responden-responden turut melaporkan bahawa kebiasaannya anak yang mematuhi peraturan tidak diberikan apa-apa bentuk ganjaran.

Aspek 4: Internet dan Media Baharu

Maklumat berkaitan kepekaan situasi, penggunaan internet dan media baharu, pengetahuan tentang sempadan dalam berkongsi maklumat, serta peraturan dalam menggunakan internet dan media baharu merupakan soalan-soalan yang ditanyakan dalam aspek keempat iaitu aspek Internet dan Media Baharu. Sebelas (11) daripada dua belas (12) orang responden menyatakan anak mereka menggunakan telefon pintar untuk melayari internet dan berkomunikasi. Dua (2) responden melaporkan anak mereka menggunakan telefon pintar untuk bermain permainan manakala lima (5) orang responden menyatakan anak mereka menggunakan alat tersebut untuk berkomunikasi melalui aplikasi pesanan segera, WeChat, WhatsApp, dan Facebook. Semua responden melaporkan bahawa mereka mengetahui tentang sisi positif dan negatif internet tetapi hanya tiga responden yang melakukan pengawasan terhadap aktiviti anak mereka ketika melayari internet.

Aspek 5: Undang-undang

Aspek lima (5) ialah berkenaan Undang-undang dan mengumpul maklumat berkaitan dengan dadah dalam konteks undang-undang. Hanya sebahagian kecil responden mengetahui secara am tentang undang-undang berkaitan dadah. Majoriti responden melaporkan tidak mengetahui tentang aspek ini sehinggakan seorang responden menyarankan agar pihak berkuasa ataupun AADK dapat mendidik masyarakat tentang undang-undang mengenai dadah.

Kumpulan Remaja


Sebagaimana dalam protokol ibu bapa, aspek Pengetahuan dalam protokol remaja bertujuan untuk mendapatkan maklumat berkaitan dengan dadah dan kemahiran remaja dalam hubungan sosial mereka. Kebanyakan responden remaja melaporkan bahawa mereka mula mengambil dadah semasa di sekolah menengah iaitu sejak empat (4) tahun yang lepas. Namun


145

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

seperti memukul anak mereka manakala di satu pihak yang lain, responden melaporkan yang mereka tidak mengambil apa-apa tindakan apabila anak mereka tidak mengikut peraturan. Responden-responden turut melaporkan bahawa kebiasaannya anak yang mematuhi peraturan tidak diberikan apa-apa bentuk ganjaran.


Maklumat berkaitan kepekaan situasi, penggunaan internet dan media baharu, pengetahuan tentang sempadan dalam berkongsi maklumat, serta peraturan dalam menggunakan internet dan media baharu merupakan soalan-soalan yang ditanyakan dalam aspek keempat iaitu aspek Internet dan Media Baharu. Sebelas (11) daripada dua belas (12) orang responden menyatakan anak mereka menggunakan telefon pintar untuk melayari internet dan berkomunikasi. Dua (2) responden melaporkan anak mereka menggunakan telefon pintar untuk bermain permainan manakala lima (5) orang responden menyatakan anak mereka menggunakan alat tersebut untuk berkomunikasi melalui aplikasi pesanan segera, WeChat, WhatsApp, dan Facebook. Semua responden melaporkan bahawa mereka mengetahui tentang sisi positif dan negatif internet tetapi hanya tiga responden yang melakukan pengawasan terhadap aktiviti anak mereka ketika melayari internet.


Aspek lima (5) ialah berkenaan Undang-undang dan mengumpul maklumat berkaitan dengan dadah dalam konteks undang-undang. Hanya sebahagian kecil responden mengetahui secara am tentang undang-undang berkaitan dadah. Majoriti responden melaporkan tidak mengetahui tentang aspek ini sehinggakan seorang responden menyarankan agar pihak berkuasa ataupun AADK dapat mendidik masyarakat tentang undang-undang mengenai dadah.

Kumpulan Remaja


Sebagaimana dalam protokol ibu bapa, aspek Pengetahuan dalam protokol remaja bertujuan untuk mendapatkan maklumat berkaitan dengan dadah dan kemahiran remaja dalam hubungan sosial mereka. Kebanyakan responden remaja melaporkan bahawa mereka mula mengambil dadah semasa di sekolah menengah iaitu sejak empat (4) tahun yang lepas. Namun

terdapat dua (2) responden yang telah mengambil dadah lebih lama iaitu lebih daripada empat (4) tahun yang lepas. Kesemua reseponden melaporkan yang mereka mendapat bekalan dadah daripada orang yang dikenali seperti rakan sebaya yang tinggal sekampung, jiran tetangga, dan pengedar dadah. Jenis-jenis dadah yang diambil pula termasuklah pil kuda, ice, eramine, heroin, ganja, methamphetamine, ecstasy, aminophylline, ketum, dan syabu.

Responden remaja turut melaporkan pelbagai modus operandi yang digunakan oleh rakan mereka yang menagih dadah untuk mempengaruhi mereka terlibat sama dalam perbuatan tersebut. Contohnya mereka meminta tolong mengambil dadah daripada pengedar dadah, menunjukkan cara menggunakan dadah, memberikan dadah secara percuma, dan mencabar responden untuk mencuba dadah. Modus operandi yang lebih halus seperti mengajak responden melepak atau bermain bola bersama atau menjemput responden ke perbualan kumpulan WeChat yang pada mulanya berbual tentang topik umum turut digunakan.

Responden berpendapat bahawa masalah penyalahgunaan dadah mereka berpunca daripada tiga faktor iaitu (1) rakan yang membuatkan mereka ingin mencuba, (2) masalah keluarga yang mendorong mereka mengambil dadah untuk melupakan masalah, dan (3) untuk mendapatkan tenaga supaya dapat berkerja dengan lebih kuat. Kesan dadah yang responden laporkan pula termasuklah halusinasi, paranoia, panas baran, tidak dapat berfikir dengan baik, sakit badan, kurang atau terlebih tidur, serta hilang selera makan sehingga berat badan menurun. Responden turut melaporkan bahawa dadah merosakkan hubungan dengan keluarga kerana mereka lebih kerap melepak dengan rakan penagih, melawan, dan tidak mengikuti arahan dan nasihat ibu bapa.

Aspek 2: Diri

Aspek Diri yang ditanyakan untuk responden remaja mempunyai tujuan sama dengan aspek yang ditanya dalam kumpulan ibu bapa / waris iaitu untuk mendapatkan pandangan remaja berkenaan tekanan yang mereka hadapi dan bagaimana mereka menghadapi tekanan tersebut. Berkenaan dengan kemungkinan terjadinya pengulangan pengambilan dadah apabila keluar dari pusat pemulihan, hampir kesemua reponden melaporkan mereka yakin boleh terus bebas daripada mengambil semula dadah. Mereka juga telah merancang beberapa cara untuk mengelakkan diri daripada dipengaruhi semula oleh rakan penagih; contohnya akan mendalami ilmu agama, melanjutkan pendidikan ke peringkat yang lebih tinggi, bekerja, dan sanggup berpindah tempat tinggal. Selain itu, responden melaporkan bahawa mereka akan membuat persiapan mental untuk tidak mendengar sebarang stigma


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

146

negatif daripada masyarakat. Hanya seorang responden sahaja menyatakan amat sukar untuk kekal bebas dadah sesudah keluar dari pusat pemulihan.

Dari segi emosi pula, kebanyakan responden melaporkan akan mengambil langkah mendiamkan diri apabila bersedih. Hanya tiga (3) responden melaporkan akan bercerita dengan ayah, rakan, atau kaunselor apabila menghadapi masalah. Namun, apabila berasa gembira, responden akan keluar bersama rakan dan melakukan perbuatan yang baik seperti menolong keluarga. Dalam membuat keputusan pula, majoriti responden menyatakan tidak berfikir secara mendalam sebelum membuat sesuatu keputusan. Tiga (3) responden turut mengakui bahawa tindakan untuk menagih dadah telah dibuat tanpa berfikir terlebih dahulu. Hanya dua (2)responden yang menyatakan bahawa mereka akan berbincang dengan ahli keluarga seperti datuk atau abang dalam membuat keputusan.

Aspek 3: Keluarga

Aspek Keluarga telah mendapatkan maklumat daripada responden remaja tentang keakraban dan hubungan dalam keluarga serta tentang peraturan dan pemantauan yang dilakukan oleh ibu bapa mereka. Terdapat perbezaan dari segi pola jawapan remaja tentang keakraban dan hubungan dalam keluarga dengan jawapan yang diberikan oleh kumpulan ibu bapa. Seperti yang telah dibentangkan sebelumnya, seramai sebelas (11) responden ibu bapa melaporkan yang mereka rapat dengan anak mereka. Namun, hanya tiga (3) responden remaja menyatakan mereka rapat dengan keluarga terutama dengan ibu mereka. Responden selebihnya menyatakan yang mereka tidak rapat dengan keluarga mereka.

Berkaitan peraturan dan pemantauan, separuh daripada responden menyatakan mereka tidak mempunyai peraturan keluarga manakala separuh lagi melaporkan bahawa walaupun mereka mempunyai peraturan di rumah tetapi mereka tidak mematuhi peraturan tersebut. Responden turut melaporkan bahawa ibu bapa mereka mengambil pelbagai tindakan seperti memukul, membebel, dan memarahi mereka apabila tidak mematuhi peraturan yang ditetapkan. Hanya seorang responden remaja melaporkan beliau menerima ganjaran apabila mematuhi peraturan di rumah.

Aspek 4: Internet dan Media Sosial

Seperti dalam protokol ibu bapa, Aspek 4 ini mendapatkan maklumat daripada responden remaja tentang kepekaan situasi serta penggunaan internet dan media baharu mereka. Kesemua responden melaporkan mereka melayari internet dengan menggunakan telefon pintar dan alat ini juga


147

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

negatif daripada masyarakat. Hanya seorang responden sahaja menyatakan amat sukar untuk kekal bebas dadah sesudah keluar dari pusat pemulihan.

Dari segi emosi pula, kebanyakan responden melaporkan akan mengambil langkah mendiamkan diri apabila bersedih. Hanya tiga (3) responden melaporkan akan bercerita dengan ayah, rakan, atau kaunselor apabila menghadapi masalah. Namun, apabila berasa gembira, responden akan keluar bersama rakan dan melakukan perbuatan yang baik seperti menolong keluarga. Dalam membuat keputusan pula, majoriti responden menyatakan tidak berfikir secara mendalam sebelum membuat sesuatu keputusan. Tiga (3) responden turut mengakui bahawa tindakan untuk menagih dadah telah dibuat tanpa berfikir terlebih dahulu. Hanya dua (2)responden yang menyatakan bahawa mereka akan berbincang dengan ahli keluarga seperti datuk atau abang dalam membuat keputusan.

Aspek 3: Keluarga

Aspek Keluarga telah mendapatkan maklumat daripada responden remaja tentang keakraban dan hubungan dalam keluarga serta tentang peraturan dan pemantauan yang dilakukan oleh ibu bapa mereka. Terdapat perbezaan dari segi pola jawapan remaja tentang keakraban dan hubungan dalam keluarga dengan jawapan yang diberikan oleh kumpulan ibu bapa. Seperti yang telah dibentangkan sebelumnya, seramai sebelas (11) responden ibu bapa melaporkan yang mereka rapat dengan anak mereka. Namun, hanya tiga (3) responden remaja menyatakan mereka rapat dengan keluarga terutama dengan ibu mereka. Responden selebihnya menyatakan yang mereka tidak rapat dengan keluarga mereka.

Berkaitan peraturan dan pemantauan, separuh daripada responden menyatakan mereka tidak mempunyai peraturan keluarga manakala separuh lagi melaporkan bahawa walaupun mereka mempunyai peraturan di rumah tetapi mereka tidak mematuhi peraturan tersebut. Responden turut melaporkan bahawa ibu bapa mereka mengambil pelbagai tindakan seperti memukul, membebel, dan memarahi mereka apabila tidak mematuhi peraturan yang ditetapkan. Hanya seorang responden remaja melaporkan beliau menerima ganjaran apabila mematuhi peraturan di rumah.

Aspek 4: Internet dan Media Sosial

Seperti dalam protokol ibu bapa, Aspek 4 ini mendapatkan maklumat daripada responden remaja tentang kepekaan situasi serta penggunaan internet dan media baharu mereka. Kesemua responden melaporkan mereka melayari internet dengan menggunakan telefon pintar dan alat ini juga

digunakan untuk mengakses media baharu. Responden turut menyatakan bahawa mereka menggunakan pelbagai media baharu seperti aplikasi pesanan segera, WeChat dan WhatsApp untuk berhubung, membuat urusan jual beli, dan menyebarkan maklumat tentang dadah. Malah ada juga yang melakukan panggilan secara terus untuk urusan pembelian dadah mereka. Responden menyatakan mereka menggunakan media baharu ini keranamedia ini mudah dan pantas dalam berhubung dan menyebarkan maklumat.

Berkenaan peraturan dan pemantauan telefon dan internet pula, empat (4) responden menyatakan bahawa ibu bapa mereka melakukan pemantauan terhadap penggunaan alatan ini. Namun, responden memberitahu yang mereka meletakkan kata laluan supaya ibu bapa mereka tidak dapat mengakses telefon pintar mereka. Responden juga melaporkan yang mereka akan memadamkan semua pesanan berkaitan dadah dalam telefon pintar supaya ibu bapa mereka tidak mengetahui tentang hal tersebut.


Dalam aspek Undang-undang ini, pengetahuan responden tentang dadah dalam konteks perundangan telah diperolehi. Semua responden mengakui bahawa mengambil dadah adalah salah tetapi mereka tidak mengetahui secara terperinci tentang akta dan undang-undang berkaitan dadah. Malahan terdapat sebilangan kecil responden yang melaporkan tidak mengetahui langsung tentang kewujudan undang-undang tersebut.

Kumpulan Pakar

Seperti yang dinyatakan dalam Jadual 2: Instrumen Kajian, protokol temu bual kumpulan pakar terbahagi kepada dua aspek. Oleh itu, dapatan temu bual ini dibincangkan mengikut aspek yang sama seperti di bawah.

Aspek 1: Peranan Internet dan Media Baharu

Dalam aspek ini, soalan berkaitan tentang punca remaja mengambil dadah dan perkaitan antara dadah dengan internet dan media baharu telah ditanyakan kepada responden pakar. Kesemua responden menyatakan bahawa remaja ialah golongan mangsa yang paling mudah dipengaruhi untuk terlibat dengan dadah. Hal ini dapat dilihat berdasarkan data statistik yang menunjukkan peningkatan bilangan remaja yang mengambil dadah dari tahun 2013 hingga 2017.

Kebanyakan responden berpendapat kemudahan telefon pintar yang mempunyai akses kepada internet serta aplikasi media baharu adalah antara


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

148

punca utama remaja terjebak dengan penyalahgunaan dadah. Menurut mereka, kelebihan yang terdapat dalam kemudahan ini telah membolehkan remaja memperolehi apa sahaja maklumat tanpa batasan sempadan, waktu, dan kawalan. Keadaan ini seterusnya menjadikan internet dan media baharu bertindak sebagai pencetus bagi menimbulkan perasaan ingin mengenali dadah dan seterusnya mendorong mereka untuk mencuba bahan tersebut. Seorang responden turut menjelaskan bahawa media baharu boleh mempengaruhi pembentukan norma sosial pada remaja dengan membuatkan seolah-olah menggunakan dadah adalah suatu kewajaran dan bukannya satu perbuatan yang salah.

Selain internet dan media baharu, responden pakar menyatakan rakan sebaya memainkan peranan penting dalam mempengaruhi remaja untuk mencuba dadah. Mereka juga mengesahkan bahawa permasalahan dalam keluarga adalah antara penyebab remaja terlibat dengan dadah. Permasalahan ini meliputi perceraian ibu bapa, ibu bapa yang sibuk bekerja dan kurang memberi perhatian dan pemantauan kepada anak, terlalu mempercayai anak dan memberi kebebasan yang berlebihan kepada anak, dan kurangnya kasih sayang ibu bapa kepada anak. Responden turut menyatakan bahawa faktor diri boleh mempengaruhi remaja terlibat dalam masalah dadah. Contohnya, lemah kekuatan diri sehingga mudah terikut rakan penagih, perasaan keseorangan, keterasingan, atau kesepian, serta pergaulan bebas dan pornografi adalah antara pendorong remaja untuk mengambil dadah.

Menurut responden pakar, terdapat tiga (3) jenis aplikasi media baharu yang kerap digunakan pengedar dan penagih dadah iaitu WhatsApp,WeChat, dan Facebook. WhatsApp dan WeChat selalunya digunakan untuk melakukan transaksi jual beli dadah dan untuk mencari mangsa dengan mengajak remaja ke perbualan sesuatu kumpulan untuk dipengaruhi. Menurut responden juga, WeChat kerap digunakan untuk mencari remaja sasaran dengan menggunakan fungsi search nearby yang terdapat dalam aplikasi tersebut. Facebook pula selalunya digunakan untuk menyebar maklumat serta mempromosi dadah dan untuk membuat serangan balas terhadap maklumat tentang dadah dan kempen pencegahan dadah. Selain daripada ciri-ciri seperti mudah dan pantas, ketiga-tiga aplikasi ini menjadi pilihan pengedar dan penagih dadah kerana mempunyai fungsi penyulitan end to end encryption yang membuatkan maklumat dan data amat sukar dikesan oleh pihak berkuasa.

Hasil temu bual dengan responden pakar turut menyokong dapatan tentang kepelbagaian modus operandi yang dilakukan oleh pengedar dan


149

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

punca utama remaja terjebak dengan penyalahgunaan dadah. Menurut mereka, kelebihan yang terdapat dalam kemudahan ini telah membolehkan remaja memperolehi apa sahaja maklumat tanpa batasan sempadan, waktu, dan kawalan. Keadaan ini seterusnya menjadikan internet dan media baharu bertindak sebagai pencetus bagi menimbulkan perasaan ingin mengenali dadah dan seterusnya mendorong mereka untuk mencuba bahan tersebut. Seorang responden turut menjelaskan bahawa media baharu boleh mempengaruhi pembentukan norma sosial pada remaja dengan membuatkan seolah-olah menggunakan dadah adalah suatu kewajaran dan bukannya satu perbuatan yang salah.

Selain internet dan media baharu, responden pakar menyatakan rakan sebaya memainkan peranan penting dalam mempengaruhi remaja untuk mencuba dadah. Mereka juga mengesahkan bahawa permasalahan dalam keluarga adalah antara penyebab remaja terlibat dengan dadah. Permasalahan ini meliputi perceraian ibu bapa, ibu bapa yang sibuk bekerja dan kurang memberi perhatian dan pemantauan kepada anak, terlalu mempercayai anak dan memberi kebebasan yang berlebihan kepada anak, dan kurangnya kasih sayang ibu bapa kepada anak. Responden turut menyatakan bahawa faktor diri boleh mempengaruhi remaja terlibat dalam masalah dadah. Contohnya, lemah kekuatan diri sehingga mudah terikut rakan penagih, perasaan keseorangan, keterasingan, atau kesepian, serta pergaulan bebas dan pornografi adalah antara pendorong remaja untuk mengambil dadah.

Menurut responden pakar, terdapat tiga (3) jenis aplikasi media baharu yang kerap digunakan pengedar dan penagih dadah iaitu WhatsApp,WeChat, dan Facebook. WhatsApp dan WeChat selalunya digunakan untuk melakukan transaksi jual beli dadah dan untuk mencari mangsa dengan mengajak remaja ke perbualan sesuatu kumpulan untuk dipengaruhi. Menurut responden juga, WeChat kerap digunakan untuk mencari remaja sasaran dengan menggunakan fungsi search nearby yang terdapat dalam aplikasi tersebut. Facebook pula selalunya digunakan untuk menyebar maklumat serta mempromosi dadah dan untuk membuat serangan balas terhadap maklumat tentang dadah dan kempen pencegahan dadah. Selain daripada ciri-ciri seperti mudah dan pantas, ketiga-tiga aplikasi ini menjadi pilihan pengedar dan penagih dadah kerana mempunyai fungsi penyulitan end to end encryption yang membuatkan maklumat dan data amat sukar dikesan oleh pihak berkuasa.

Hasil temu bual dengan responden pakar turut menyokong dapatan tentang kepelbagaian modus operandi yang dilakukan oleh pengedar dan

penagih dadah. Contohnya, mengajak remaja menyertai kumpulan WhatsApp atau WeChat yang pada mulanya hanya berbincang tentang perkara umum seperti sukan, hobi, dan sebagainya. Setelah remaja tersebut berasa selesa, pengedar / penagih dadah itu akan mengajak untuk bertemu dan bermain bola atau melakukan hobi tersebut. Dalam pertemuan inilah mereka akan memperkenalkan dadah dan mempengaruhi remaja yang belum terlibat. Contoh lain yang dilaporkan oleh responden pakar ialah pengedar / penagih dadah akan berkenalan dengan remaja sasaran dan kemudiannya akan membina hubungan mesra dengan remaja tersebut. Seperti situasi sebelumnya, apabila remaja telah berasa selesa, pengedar / penagih dadah akan mencari kelemahan remaja tersebut dan menawarkan bantuan sehinggakan remaja itu berasa terhutang budi. Apabila hubungan ini menjadi lebih rapat, pengedar / penagih akan mula memperkenalkan dan mengajak remaja tersebut menggunakan dadah. Namun sekiranya remaja itu menolak, pengedar / penagih tersebut akan menggunakan taktik seperti memeras ugut atau mengancam remaja tersebut.

Aspek 2: Program dan Modul Pencegahan

Dalam aspek ini, pandangan responden pakar tentang contoh program dan pengisian yang sesuai untuk membanteras pengedaran dadah khususnya dalam internet dan media baharu telah diperolehi. Hasil temu bual dengan responden merumuskan bahawa penyertaan remaja dan ibu bapa atau ahli keluarga adalah amat penting dalam pembangunan dan penilaian keberkesanan sesuatu program intervensi keluarga. Oleh itu, pembangunan modul dan pengisian aktiviti haruslah meliputi kedua-dua kumpulan sasaran ini. Responden turut menyarankan enam (6) komponen penting dalam pembangunan modul untuk kumpulan remaja dan tujuh komponen pula untuk ibu bapa atau ahli keluarga. Komponen-komponen ini diringkaskan dalam Jadual 3.

Untuk ibu bapa khususnya, responden pakar menegaskan pentingnya kemahiran keibubapaan terutamanya kemahiran memantau anak dalam kalangan ibu bapa. Ini kerana pendedahan kepada kemahiran tersebut dapat memperkasakan peranan ibu bapa dalam mendidik dan membimbing anak-anak menjadi insan yang baik dan bermanfaat. Menurut responden juga, ibu bapa hendaklah diberikan pengetahuan tentang perkembangan teknologi termasuk kesan dan cabarannya supaya mereka mengetahui masa yang sesuai untuk memberikan telefon pintar kepada anak-anak. Semua responden pakar berpendapat bahawa pemberian telefon pintar kepada anak-anak adalah sewajarnya di peringkat universiti. Responden pakar mengakui tidak mudah untuk melaksanakan tindakan ini, namun ia akan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

150

berjaya apabila ibu bapa menjalinkan komunikasi yang baik dengan anak-anak dan memberikan penjelasan yang munasabah dan dapat diterima oleh mereka, khususnya para remaja.

Selain itu, responden pakar menegaskan bahawa peraturan perlu ditegakkan di rumah tetapi penetapan peraturan ini haruslah dibincangkan secara bersama-sama dengan anak dan disampaikan dengan baik kepada mereka. Menurut mereka juga, sebaiknya ibu bapa memberikan ganjaran yang disukai anak-anak apabila mereka mematuhi peraturan yang telah ditetapkan. Ini dapat membuatkan anak-anak berasa dihargai dan tidak terkongkong atau tertekan. Kesemua responden turut bersepakat bahawa rumah ialah tempat pertama anak-anak belajar dan membina keperibadian mereka. Oleh itu, ibu bapa haruslah menerapkan nilai dan ajaran agama dari kecil supaya anak-anak dapat membentuk daya tahan diri mereka agar tidak mudah terpengaruh dengan pengaruh negatif atau gejala sosial. Utamanya, semua perkara ini dapat dilaksanakan dengan baik apabila ibu bapa menjalinkan hubungan yang harmoni dengan anak-anak.

Jadual 3: Saranan Responden Pakar Untuk Pembangunan Sesuatu Program Intervensi Keluarga

Kumpulan sasaran Cadangan komponen Cadangan aktiviti

Remaja 1. Pengurusan masa

2. Pengenalan dan pengurusan diri (contohnya, minat, bakat, dan tujuan hidup)

3. Penggunaan internet secara bertanggungjawab dan berhemah

4. Kemahiran asertif

5. Kemahiran hidup

• Aktiviti rehlah

• Aktiviti kerja amal dan kemasyarakatan

• Pemainan atau kegiatan luar (outdoor games)

• Berbasikal

• Aktiviti separa lasak seperti


151

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

berjaya apabila ibu bapa menjalinkan komunikasi yang baik dengan anak-anak dan memberikan penjelasan yang munasabah dan dapat diterima oleh mereka, khususnya para remaja.

Selain itu, responden pakar menegaskan bahawa peraturan perlu ditegakkan di rumah tetapi penetapan peraturan ini haruslah dibincangkan secara bersama-sama dengan anak dan disampaikan dengan baik kepada mereka. Menurut mereka juga, sebaiknya ibu bapa memberikan ganjaran yang disukai anak-anak apabila mereka mematuhi peraturan yang telah ditetapkan. Ini dapat membuatkan anak-anak berasa dihargai dan tidak terkongkong atau tertekan. Kesemua responden turut bersepakat bahawa rumah ialah tempat pertama anak-anak belajar dan membina keperibadian mereka. Oleh itu, ibu bapa haruslah menerapkan nilai dan ajaran agama dari kecil supaya anak-anak dapat membentuk daya tahan diri mereka agar tidak mudah terpengaruh dengan pengaruh negatif atau gejala sosial. Utamanya, semua perkara ini dapat dilaksanakan dengan baik apabila ibu bapa menjalinkan hubungan yang harmoni dengan anak-anak.

Jadual 3: Saranan Responden Pakar Untuk Pembangunan Sesuatu Program Intervensi Keluarga

Kumpulan sasaran Cadangan komponen Cadangan aktiviti

Remaja 1. Pengurusan masa

2. Pengenalan dan pengurusan diri (contohnya, minat, bakat, dan tujuan hidup)


4. Kemahiran asertif

5. Kemahiran hidup

• Aktiviti rehlah

• Aktiviti kerja amal dan kemasyarakatan

• Pemainan atau kegiatan luar (outdoor games)

• Berbasikal

• Aktiviti separa lasak seperti

6. Nilai dan prinsip agama

mendaki bukit atau kembara

• Kempen melalui lagu, video, dan drama(teater)

• Ceramah atau taklimat secara santai dan disertakan dengan pelbagai elemen multimedia yang bersumber dari dalam negeri

Ibu bapa / ahli keluarga

1. Kemahiran keibubapaan

2. Kemahiran memantau

3. Kemahiran berkomunikasi

4. Perkembangan remaja

5. Pengurusan masa


7. Nilai dan prinsip agama


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

152

PERBINCANGAN

Untuk menghasilkan program intervensi yang komprehensif, pembinaan sesuatu modul umumnya melibatkan beberapa proses dan analisis keperluan merupakan salah satu proses penting dalam kegiatan ini. Dalam kajian ini, lima puluh lapan (58) responden terdiri daripada remaja, ibu bapa atau waris, serta kumpulan pakar telah memberikan input tentang maklumat, masalah atau isu yang dihadapi, dan cadangan isi kandungan yang sesuai dalam modul-modul bagi program intevensi keluarga yang akan dibina. Secara amnya, kajian ini mendapati:

1. Maklumat analisis keperluan penting untuk menghasilkan modul yang berkesan dan boleh dijadikan sandaran kepada kajian di masa depan untuk membangunkan program intervensi keluarga yang sesuai yang diperlukan oleh pihak berkenaan seperti AADK.

2. Penglibatan aktif dan menyeluruh oleh remaja dan ibu bapa / ahli keluarga penting bagi memastikan keberkesanan sesuatu program.

3. Proses pembangunan modul dan penyediaan aktiviti perlu mengambil kira gabungan beberapa aspek untuk menghasilkan modul yang komprehensif. Aspek-aspek ini dibincangkan secara terperinci di bawah.

Aspek 1: Pengetahuan Dan Maklumat Tentang Dadah Secara Keseluruhan

Kesemua kumpulan responden mengakui pengetahuan tentang dadah secara keseluruhan penting untuk menjauhi dadah. Ini termasuklah mengetahui tentang kesan-kesan dadah, simptom-simptom pengambilan dadah, dan faktor penolak dan penarik yang mempengaruhi remaja terlibat dengan dadah. Khususnya, maklumat tentang faktor seperti rakan sebaya, penggunaan internet dan telefon pintar, ketahanan diri, dan permasalahan keluarga perlu ditekankan. Oleh itu, maklumat tentang kemahiran berkomunikasi dengan rakan sebaya, cara-cara penggunaan internet dan teknologi secara selamat, kemahiran membina daya tahan diri, serta kemahiran kekeluargaan adalah penting untuk diterapkan dalam sesuatu program intervensi keluarga.


153

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

PERBINCANGAN

Untuk menghasilkan program intervensi yang komprehensif, pembinaan sesuatu modul umumnya melibatkan beberapa proses dan analisis keperluan merupakan salah satu proses penting dalam kegiatan ini. Dalam kajian ini, lima puluh lapan (58) responden terdiri daripada remaja, ibu bapa atau waris, serta kumpulan pakar telah memberikan input tentang maklumat, masalah atau isu yang dihadapi, dan cadangan isi kandungan yang sesuai dalam modul-modul bagi program intevensi keluarga yang akan dibina. Secara amnya, kajian ini mendapati:

1. Maklumat analisis keperluan penting untuk menghasilkan modul yang berkesan dan boleh dijadikan sandaran kepada kajian di masa depan untuk membangunkan program intervensi keluarga yang sesuai yang diperlukan oleh pihak berkenaan seperti AADK.

2. Penglibatan aktif dan menyeluruh oleh remaja dan ibu bapa / ahli keluarga penting bagi memastikan keberkesanan sesuatu program.

3. Proses pembangunan modul dan penyediaan aktiviti perlu mengambil kira gabungan beberapa aspek untuk menghasilkan modul yang komprehensif. Aspek-aspek ini dibincangkan secara terperinci di bawah.

Aspek 1: Pengetahuan Dan Maklumat Tentang Dadah Secara Keseluruhan

Kesemua kumpulan responden mengakui pengetahuan tentang dadah secara keseluruhan penting untuk menjauhi dadah. Ini termasuklah mengetahui tentang kesan-kesan dadah, simptom-simptom pengambilan dadah, dan faktor penolak dan penarik yang mempengaruhi remaja terlibat dengan dadah. Khususnya, maklumat tentang faktor seperti rakan sebaya, penggunaan internet dan telefon pintar, ketahanan diri, dan permasalahan keluarga perlu ditekankan. Oleh itu, maklumat tentang kemahiran berkomunikasi dengan rakan sebaya, cara-cara penggunaan internet dan teknologi secara selamat, kemahiran membina daya tahan diri, serta kemahiran kekeluargaan adalah penting untuk diterapkan dalam sesuatu program intervensi keluarga.

Aspek 2: Diri

Kajian ini turut mendapati majoriti responden ibu bapa optimis anak mereka dapat berhenti mengambil dadah. Namun terdapat beberapa yang risau anak mereka akan terpengaruh semula oleh rakan penagih apabila keluar dari pusat pemulihan kelak. Corak dapatan yang sama diperolehi daripada responden remaja. Bagi responden remaja juga, cabaran berkaitan persepsi masyarakat turut dilaporkan. Menurut responden pakar pula, pendidikan dan bimbingan berterusan daripada ibu bapa kepada anak-anak amat penting dalam membentuk daya tahan remaja. Berdasarkan dapatan ini, dapat dirumuskan bahawa ilmu dan kemahiran pembinaan daya tahan yang kuat sangat penting untuk ditekankan. Oleh itu, penerapan pemahaman konsep diri yang positif serta kemahiran yang membantu remaja membuat keputusan yang betul, berkomunikasi dengan efektif, dan cara-cara untuk menahan diri daripada tekanan rakan sebaya perlu diketengahkan dalam sesuatu program intervensi keluarga yang akan dibina.

Aspek 3: Keluarga

Salah satu dapatan konsisten yang ditemukan dalam kajian ini melibatkan keluarga sebagai faktor pendorong remaja terlibat dengan dadah. Ini dapat dilihat melalui pendapat responden pakar serta dapatan yang menunjukkan sebilangan besar responden remaja yang menyatakan mereka tidak mempunyai hubungan rapat dengan ibu bapa. Namun demikian, walaupun mengakui hal ini, kebanyakan responden ibu bapa berasa tiada masalah antara hubungan mereka dengan anak-anak. Hasil kajian turut mendapati sebahagian besar responden ibu bapa dan remaja menyatakan bahawa tidak ada peraturan keluarga yang khusus di rumah. Yang diamalkan hanyalah memberi peringatan secara umum atau hukuman seperti dimarahi atau dipukul oleh ibu bapa. Menurut majoriti responden remaja juga, mereka hanya menerima hukuman namun jarang mendapat ganjaran jika mematuhi arahan. Untuk itu, amatlah penting bagi sesuatu program intervensi keluarga untuk memberikan kemahiran tentang pembinaan hubungan kekeluargaan serta pemahaman tentang psikologi remaja. Pengisian lain yang boleh diterapkan dalam aspek ini termasuklah pemupukan rasa kasih sayang dan hormat menghormati sesama ahli keluarga serta pengurusan disiplin dan sokongan keluarga. Kesemua ilmu serta kemahiran ini dapat menjadikan sesuatu program intervensi keluarga yang akan dibina menjadi lebih relevan, praktikal, dan bermanfaat.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

154


Dapatan kajian yang diperolehi turut menunjukkan sebilangan besar responden ibu bapa dan remaja menyatakan tiada pemantauan khusus yang dibuat terhadap aktiviti penggunaan internet dan media baharu. Hasil temu bual bersama responden pakar turut menyokong dapatan ini. Bagi ibu bapa yang ingin melakukan pemantauan pula, mereka menghadapi kesukaran kerana anak meletakkan kata laluan di telefon pintar mereka. Ini berlaku kerana kurangnya pengetahuan ibu bapa tentang fungsi, penggunaan, pengurusan, serta akibat yang ditawarkan oleh internet dan media baharu. Oleh itu, kesemua kumpulan responden menyarankan supaya ilmu dan kemahiran berkaitan pengurusan masa dan disiplin dalam menggunakan internet dan media baharu perlu diberikan kepada ibu bapa dan remaja. Selain itu, pengetahuan tentang cara-cara pemantauan penggunaan internet dalam kalangan ahli keluarga juga penting untuk dimasukkan dalam sesuatu program intervensi keluarga supaya dapat mengurangkan risiko anak-anak terjebak dengan pengambilan dadah dalam talian dan media baharu.


Responden remaja dan ibu bapa menyatakan bahawa mereka memiliki hanya sedikit pengetahuan berkenaan akta serta undang-undang berkaitan dadah. Daripada dapatan ini, dapat disimpulkan bahawa penambahan ilmu tentang dadah dalam konteks undang-undang perlu diberikan kepada ibu bapa dan remaja agar mereka lebih faham akan kesan penyalahgunaan dadah terhadap kehidupan mereka pada masa hadapan. Bukan itu sahaja, pendedahan dan pemahaman terhadap akta dan undang-undang berkenaan jenayah siber turut perlu diterapkan kepada ibu bapa dan remaja. Oleh yang demikian, aspek undang-undang haruslah menjadi salah satu pengisian dalam sesuatu program intervensi keluarga yang komprehensif.

KESIMPULAN

Secara keseluruhannya, kajian analisis keperluan ini mencapai objektif kajian di mana ia telah memberi ruang kepada pengkaji untuk mengenal pasti kandungan yang sesuai untuk dimasukkan dalam sesuatu program intervensi keluarga. Hasil temu bual dengan peserta kajian turut menunjukkan wujudnya keperluan untuk pembangunan satu program intervensi keluarga yang dapat membantu ibu bapa dan remaja mengurangkan risiko penyalahgunaan dadah dalam talian dan media baharu. Oleh itu, diharapkan penghasilan sebarang isi kandungan dan aktiviti untuk program berbentuk sedemikian haruslah mengambil kira dapatan seperti yang ditemukan dan dicadangkan dalam kajian ini.


155

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387


Dapatan kajian yang diperolehi turut menunjukkan sebilangan besar responden ibu bapa dan remaja menyatakan tiada pemantauan khusus yang dibuat terhadap aktiviti penggunaan internet dan media baharu. Hasil temu bual bersama responden pakar turut menyokong dapatan ini. Bagi ibu bapa yang ingin melakukan pemantauan pula, mereka menghadapi kesukaran kerana anak meletakkan kata laluan di telefon pintar mereka. Ini berlaku kerana kurangnya pengetahuan ibu bapa tentang fungsi, penggunaan, pengurusan, serta akibat yang ditawarkan oleh internet dan media baharu. Oleh itu, kesemua kumpulan responden menyarankan supaya ilmu dan kemahiran berkaitan pengurusan masa dan disiplin dalam menggunakan internet dan media baharu perlu diberikan kepada ibu bapa dan remaja. Selain itu, pengetahuan tentang cara-cara pemantauan penggunaan internet dalam kalangan ahli keluarga juga penting untuk dimasukkan dalam sesuatu program intervensi keluarga supaya dapat mengurangkan risiko anak-anak terjebak dengan pengambilan dadah dalam talian dan media baharu.


Responden remaja dan ibu bapa menyatakan bahawa mereka memiliki hanya sedikit pengetahuan berkenaan akta serta undang-undang berkaitan dadah. Daripada dapatan ini, dapat disimpulkan bahawa penambahan ilmu tentang dadah dalam konteks undang-undang perlu diberikan kepada ibu bapa dan remaja agar mereka lebih faham akan kesan penyalahgunaan dadah terhadap kehidupan mereka pada masa hadapan. Bukan itu sahaja, pendedahan dan pemahaman terhadap akta dan undang-undang berkenaan jenayah siber turut perlu diterapkan kepada ibu bapa dan remaja. Oleh yang demikian, aspek undang-undang haruslah menjadi salah satu pengisian dalam sesuatu program intervensi keluarga yang komprehensif.

KESIMPULAN

Secara keseluruhannya, kajian analisis keperluan ini mencapai objektif kajian di mana ia telah memberi ruang kepada pengkaji untuk mengenal pasti kandungan yang sesuai untuk dimasukkan dalam sesuatu program intervensi keluarga. Hasil temu bual dengan peserta kajian turut menunjukkan wujudnya keperluan untuk pembangunan satu program intervensi keluarga yang dapat membantu ibu bapa dan remaja mengurangkan risiko penyalahgunaan dadah dalam talian dan media baharu. Oleh itu, diharapkan penghasilan sebarang isi kandungan dan aktiviti untuk program berbentuk sedemikian haruslah mengambil kira dapatan seperti yang ditemukan dan dicadangkan dalam kajian ini.

RUJUKAN

Bernama (2016, Disember 27). Trend Among Drug Traffickers To Use Teens As 'Pushers’ Worrying –AADK. Dimuat turun dari http://www.bernama.com.my/bernama/v8/ge/newsgeneral. php?id=1314999

Boyd-Franklin, N. (1989). Black Families in Therapy: A Multisystems Approach.New York: Guilford Braun, V., Clarke, V., & Terry, G. (2012). Thematic analysis. APA Handbook of Research Methods in Psychology, 2, 57-71.

Bry, B. H., Greene, D. M., Schutte, C., & Fishman, C. (1991). Targeted Family Intervention:Procedures Manual. Unpublished document.

Catalano, R. F., Gainey, R. R., Fleming, C. B., Haggerty, K.P., & Johnson, N. O. (1999). An Experimental Intervention with Families of Substance Abusers: One-Year Follow-up of the Focus on Families’ Project. Addiction, 94(2), 241-254.

Pusat Pemantauan Eropah bagi Dadah dan Ketagihan Dadah. (2014).European Drug Report 2014: Trends and Developments. EMCDDA: Lisbon.

Forman, R. F., Marlowe, D. B., & McLellan, A. T. (2006). The Internet as a source of drugs of abuse. Current Psychiatry Reports, 8(5), 377-382.

Gray, N. J., Klein, J. D., Noyce, P. R., Sesselberg, T. S., & Cantrill, J. A. (2005). Health information-seeking behaviour in adolescence: the place of the internet. Social Science & Medicine, 60(7), 1467-1478.

Janon, N. S., Mohd Mahudin, N. D., Alwi, A., & Mohamed Iqbal, M. I. (2013). Laporan Akhir: Kefahaman Kemahiran Keibu bapaan Dan Kesedaran Kesan Dadah Kepada Kesihatan Sebelum Dan Sesudah Peserta Menghadiri Program‘Family on Alert’.

Kumpfer, K. L., Alexander, J. F., McDonald, L., & Olds, D. L. (1998). Family-focused substance abuse prevention: What has been learned from other fields.Drug Abuse Prevention through Family Interventions, 78-102. Dimuat turun darihttp://digisrv-1.biblio.etc.tu-s.de:8080/docportal/servlets/MCRFileNodeServlet/DocPortal_derivate00001881/Monogra ph177.pdf#page=82

Kumpfer, K.L., Whiteside, H.O., Greene, J. A., & Allen, K.C. (2010). Effectiveness Outcomes Of Four Age Versions Of The Strengthening Families Programme In Statewide Field Sites. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 14(3), 211-229.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

156

Molgaard, V. & Spoth, R. (2008). The Strengthening Families Programme For Young Adolescents:Overview And Outcomes. Residential Treatment for Children and Youth, 18(3), 15-29.

Orsolini, L., Francesconi, G., Papanti, D., Giorgetti, A., & Schifano, F. (2015). Profiling Online Recreational/Prescription Drugs' Customers And Overview Of Drug Vending Virtual Marketplaces. Human Psychopharmacology: Clinical And Experimental, 30(4), 302-318.

Razali, S. M. (2010). Prevention Of Relapse And Interventions For Enhancing Medication Adherence In Schizophrenia: An East Asian Perspective. Asia-Pacific Psychiatry, 2(2), 68-76.

Seybert, H., & Reinecke, P. (2013). Eurostat. Internet Use Statistics – Individuals. Statistics In Focus 29/2013. Dimuat turun darihttp://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Archive:Internet_use_statistics_-_individuals Sexton, T. L., & Alexander, J. F. (1999). Functional Family Therapy: Principles of Clinical Intervention, Assessment, and Implementation. Henderson, NV: RCH Enterprises.

Spoth, R., Redmond, C., & Shin, C. (1998). Direct And Indirect Latent-Variable Parenting Outcomes Of Two Universal Family-Focused Preventive Interventions: Extending A Public Health-Oriented Base. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66(2), 385-399.

The Star. (2017, Februari 06). IGP: All It Takes Is Ice Cream To Get Kids Peddling Drugs. Dimuat turun daripada http://www.thestar.com.my/news/nation/2017/02/06/igp-all-it-takes-is-ice-cream-to-get-kids-peddling-drugs/

Toumbourou, J. W. (2002). Drug Prevention Strategies: A Developmental Settings Approach. Prevention Research Evalution Report 2, Drug Info Clearinghouse.

Tsang, S. K. M., & Tong, E. (2011). Report on a Study on Drug Abuse among Youths and Family Relationship. Hong Kong: Department of Social Work and Social Administration, University of Hong Kong. Dimuat turun dari http://www.familycouncil.gov.hk/english/files/research/Drug_Abuse_Among_Youths.pdf

Utusan Online. (2017, Februari 06). Pantau pengedar rekrut pelajar sekolah jual dadah. Dimuat Turun dari http://public.adk.gov.my/ edrugsnews/upload/Pantau%20pengedar%20rekrut%20pelajar%20sekolah%20jual%20dadah.pdf Van Buskirk, J., Griffiths, P., Farrell, M., & Degenhardt, L.


157

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(2017). Trends in new psychoactive substances from surface and “dark” net monitoring. The Lancet Psychiatry, 4(1), 16-18.

Woodruff, K. (2009). Evaluating outcomes for at-risk families participating in the Family Tree’s Positive Parenting programme: A retrospective study.


159

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Penilaian Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan Dalam Penagihan (7 Steps Recovery In Addiction Module : 7-SRA) Ke Atas Komuniti

Aftercare: Aspek Kesahan Dan Kebolehpercayaan

Mohamad Isa Amat1, Muhammad Khairi Mahyuddin1, Khairunneezam Mohd Noor1,

Mohd Rushdan Mohd Jailani1, Mohd Zohdi Mohd Amin1, Roslee Ahmad1,

Ku Suhaila Ku Johari2 & Nurfarhah Mohd Najib1

1Universiti Sains Islam Malaysia

2Universiti Kebangsaan Malaysia

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan untuk menilai kesahan dan kebolehpercayaan Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7 Steps Recovery in Addiction Module : 7-SRA) terhadap klien beragama Islam dalam menjalankan program aftercare tentang motivasi perubahan tingkahlaku, modal kepulihan dan psikologi amalan dalam Islam. Proses penilaian Modul 7-SRA diberikan kepada tiga orang panel bagi menentukan kesahan modul manakala penilaian kebolehpercayaan modul melibatkan soal selidik yang mengandungi 60 item berdasarkan objektif aktiviti diberikan kepada 30 orang klien Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) Tampin. Analisis daripada pandangan pakar menjelaskan bahawa modul yang dibangunkan mempunyai kesahan yang tinggi iaitu mempunyai aras penguasaan sebanyak 92 peratus manakala dapatan kajian penilaian kebolehpercayaan adalah tinggi dengan nilai pekali alfa Cronbach(0.98). Modul yang dibangunkan ini diharapkan dapat dijadikan salah satu alternatif kepada klien aftercare untuk mendapatkan rawatan dan pemulihan berterusan yang benar-benar dapat memberi kesan positif kepada diri mereka.

Kata kunci: kesahan; kebolehpercayaan; modul; 7-SRA; Psiko-spiritual Islam

LATAR BELAKANG KAJIAN

Pada masa ini, masalah penyalahgunaan dadah sebenarnya diiktiraf sebagai salah satu ancaman terbesar kepada negara. Keseriusan masalah ketagihan dadah di Malaysia menunjukkan peningkatan kadar penagih berulang (relaps) iaitu dari sejumlah 30,844 penagih dadah yang telah didaftarkan di bawah Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) pada tahun 2016, seramai 22,923 dilaporkan adalah penagih dadah baru dan 7,921 adalah penagih


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

160

berulang (relaps) (Jadual 1.1). Melalui statistik tersebut, 80 peratus adalah mereka yang berbangsa Melayu dan beragama Islam.

Ini dapat dilihat melalui statistik jumlah penagih dadah berbangsa Melayu berbanding kaum lain adalah sangat tinggi. Pada tahun 2015 sahaja, seramai 21,335 orang terlibat dengan penagihan dadah berbanding bangsa Cina seramai 2,117 orang dan diikuti India seramai 2,113 orang. Pada tahun 2016, bangsa Melayu turut mendominasi statistik penagihan dadah negara (Jadual 1.2)

Jadual 1.1: Bilangan penagih dadah baru dan berulang tahun 2016

JUMLAH PURATA

Bilangan % Bulan HariPenagih Baru 22,923 74.32 1,910 64Penagih berulang 7,921 25.68 660 22

JUMLAH 30,844 100 2,570 86

(Sumber : Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017)

Jadual 1.2: Bilangan penagih dadah mengikut bangsa

TAHUN BANGSAMELAYU

BANGSACINA

BANGSAINDIA

2015 21,3352 2117 21132016 24,9012 2182 2428

JUMLAH 46,2364 4,299 4,541

(Sumber : Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017 )

Penagihan berulang (relaps) adalah suatu kesinambungan kepada ketagihan dan merupakan satu cabaran yang berat buat bekas penagih dadah walaupun sudah bertahun meninggalkan tabiat penagihan dadah. Pelbagai pendekatan telah digunakan sebagai usaha untuk mengatasi pemulihan dadah melalui pendekatan berasaskan pembuktian (Evidence Based Practice – EBP) diantaranya termasuklah Therapeutic Community (TC), Psychosocial Approach, pendekatan kognitif dan tingkahlaku (CBT) selain daripada terapi keagamaan antaranya program halaqah dan program adaptasi dua belas (12) langkah (12 step facilitation). Pendekatan Pemulihan Spiritual Islam (ISRA) mula diperkenalkan dalam institusi di Malaysia oleh Agensi


161

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

berulang (relaps) (Jadual 1.1). Melalui statistik tersebut, 80 peratus adalah mereka yang berbangsa Melayu dan beragama Islam.

Ini dapat dilihat melalui statistik jumlah penagih dadah berbangsa Melayu berbanding kaum lain adalah sangat tinggi. Pada tahun 2015 sahaja, seramai 21,335 orang terlibat dengan penagihan dadah berbanding bangsa Cina seramai 2,117 orang dan diikuti India seramai 2,113 orang. Pada tahun 2016, bangsa Melayu turut mendominasi statistik penagihan dadah negara (Jadual 1.2)

Jadual 1.1: Bilangan penagih dadah baru dan berulang tahun 2016

JUMLAH PURATA

Bilangan % Bulan HariPenagih Baru 22,923 74.32 1,910 64Penagih berulang 7,921 25.68 660 22

JUMLAH 30,844 100 2,570 86

(Sumber : Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017)

Jadual 1.2: Bilangan penagih dadah mengikut bangsa

TAHUN BANGSAMELAYU

BANGSACINA

BANGSAINDIA

2015 21,3352 2117 21132016 24,9012 2182 2428

JUMLAH 46,2364 4,299 4,541

(Sumber : Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017 )

Penagihan berulang (relaps) adalah suatu kesinambungan kepada ketagihan dan merupakan satu cabaran yang berat buat bekas penagih dadah walaupun sudah bertahun meninggalkan tabiat penagihan dadah. Pelbagai pendekatan telah digunakan sebagai usaha untuk mengatasi pemulihan dadah melalui pendekatan berasaskan pembuktian (Evidence Based Practice – EBP) diantaranya termasuklah Therapeutic Community (TC), Psychosocial Approach, pendekatan kognitif dan tingkahlaku (CBT) selain daripada terapi keagamaan antaranya program halaqah dan program adaptasi dua belas (12) langkah (12 step facilitation). Pendekatan Pemulihan Spiritual Islam (ISRA) mula diperkenalkan dalam institusi di Malaysia oleh Agensi

Antidadah Kebangsaan (AADK) pada tahun 2015 bermula di Cure & Care Rehabilitation Centre (CCRC) Sungai Ruan dan mula diperkenalkan di CCRC yang lain seperti CCRC Perlop, CCRC Serendah dan CCRC Tiang Dua. Pada Februari 2017, mantan Menteri Dalam Negeri Malaysia, YAB Datuk Seri Dr. Ahmad Zahid Hamidi menekankan kepentingan intervensi keagamaan dan rohani sebagai salah satu rawatan untuk memerangi isu ketagihan dadah sebagai tindakan pelengkap kepada rawatan konvensional dan saintifik semasa yang sedia ada (Astro Awani, 2017).

Pusat rawatan dan pemulihan dadah berasaskan kepada keagamaan seperti agama Islam dan agama lain telah dilaksanakan di Malaysia oleh beberapa pusat rawatan dan pemulihan dadah yang dikendalikan oleh pihak kerajaan, swasta, orang perseorangan, badan bukan kerajaan dan pertubuhan-pertubuhan sukarela. Rawatan ini pada umumnya lebih banyak menekankan kepada aspek memperkukuhkan kefahaman dan penghayatan asas-asas ibadah dalam agama Islam serta penerapan nilai-nilai mulia yang berasaskan kepada pengajaran Agama (Rushdan & Ahmad, 2015). Beberapa pusat rawatan persendirian yang menggunakan terapi psiko-spiritual adalah seperti (1) Pusat Rawatan Dadah Tradisional Darul Hanan Kelantan (2) Pondok Remaja Inabah di Terengganu dan Kedah (3) Pusat Rawatan Cahaya Petunjuk Kedah (4) Pusat Rawatan dan Pemulihan Darul Islah (5) Rumah Sahabat (6) Rumah Penawar di Selangor (7) Jabat Sufi Perak (8) Bakti Kasih di Johor (9) Pusat Rawatan dan Pemulihan (PPIM) Kuala Lumpur dan (10) Baitul Taubah, Pasir Puteh.

Walau bagaimanapun, kepelbagaian pusat pemulihan yang menggunakan pendekatan agama dan kerohanian bergantung kepada teologi dan falsafah semata-mata kerana masih tidak mempunyai kajian empirikal yang menyokong kepada keberkesanan rawatan (Raiya & Pargament, 2011; Amin Al Haadi et al., 2016). Selain itu juga, kekurangan penyelidikan dalam ruang lingkup penggunaan modul yang menggunakan psikospiritual Islam masih tidak banyak dilakukan di dalam negara dan juga di luar negara. Dalam pengertian ini, terdapat keperluan mendalam untuk menunjukkan data empirikal dalam mengesahkan keberkesanan pendekatan kerohanian dalam rawatan ketagihan dadah. Oleh itu, Program Pemulihan 7-Langkah Kepulihan (7-SRA) telah dimulakan dan dibangunkan oleh Abdul Halim dan Muhammad Khairi (2014) dalam meneroka potensi kecerdasan rohani dalam bidang rawatan dadah. Lanjutan dari itu, Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7 Steps Recovery in Addiction Module :7-SRA) dibangunkan bagi merujuk kepada satu kaedah latihan rawatan berstruktur yang menggunakan agama Islam sebagai asas kepada


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

162

perjalanan kepulihan bagi klien yang menjalani program penjagaan lanjutan (aftercare) dengan dilakukan kajian kesahan dan kebolehpercayaan modul.

TUJUAN KAJIAN

Kajian ini dijalankan bertujuan untuk menentukan tahap kesahan dan kebolehpercayaan modul 7-SRA. Apabila sesuatu alat ujian yang tidak memenuhi kriteria kesahan dan kebolehpercayaan maka boleh dianggap tidak lengkap,tidak tekal dan maklumat yang diperolehi adalah kurang baik (Abu Bakar Nordin;1987, Othman Mohamed,2000). Julie (1995), menyatakan sesuatu alat ukuran itu dianggap kukuh dan dipercayai apabila adanya pembuktian mengenai kesahan dan kebolehpercayaan.

Untuk tujuan itu, objektif kajian berikut telah dikemukakan iaitu:

1. Membina Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7Steps Recovery in Addiction Module : 7-SRA).

2. Menilai kesahan kandungan keseluruhan modul oleh pakar.

3. Mengkaji nilai kebolehpercayaan modul secara keseluruhan.

METODOLOGI KAJIAN

Reka bentuk

Kajian ini adalah kajian tinjauan bertujuan untuk menilai tahap kesahan dan kebolehpercayaan modul dengan menggunakan soal selidik. Kajian ini dipilih kerana analisis kesemuanya dalam bentuk data kuantitatif yang boleh diukur. Oleh sebab itu, pemilihan jenis kajian ini bertepatan dengan analisis data yang dilakukan bagi mendapatkan nilai pekali kebolehpercayaan dan kesahan Modul 7-SRA.

Sampel dan populasi

Tiga orang pakar dilantik untuk mendapatkan kesahan kandungan keseluruhan modul, manakala untuk menjawab kebolehpercayaan modulseramai 30 orang klien di bawah pengawasan Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK), Tampin telah terlibat dipilih secara rawak. Kumpulan pakar yang dilantik untuk membuat penilaian terhadap kandungan modul adalah pakar yang mempunyai bidang kepakaran, pengalaman dan kesesuaian dengan modul yang dibina.


163

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

perjalanan kepulihan bagi klien yang menjalani program penjagaan lanjutan (aftercare) dengan dilakukan kajian kesahan dan kebolehpercayaan modul.

TUJUAN KAJIAN

Kajian ini dijalankan bertujuan untuk menentukan tahap kesahan dan kebolehpercayaan modul 7-SRA. Apabila sesuatu alat ujian yang tidak memenuhi kriteria kesahan dan kebolehpercayaan maka boleh dianggap tidak lengkap,tidak tekal dan maklumat yang diperolehi adalah kurang baik (Abu Bakar Nordin;1987, Othman Mohamed,2000). Julie (1995), menyatakan sesuatu alat ukuran itu dianggap kukuh dan dipercayai apabila adanya pembuktian mengenai kesahan dan kebolehpercayaan.

Untuk tujuan itu, objektif kajian berikut telah dikemukakan iaitu:

1. Membina Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7Steps Recovery in Addiction Module : 7-SRA).

2. Menilai kesahan kandungan keseluruhan modul oleh pakar.

3. Mengkaji nilai kebolehpercayaan modul secara keseluruhan.

METODOLOGI KAJIAN

Reka bentuk

Kajian ini adalah kajian tinjauan bertujuan untuk menilai tahap kesahan dan kebolehpercayaan modul dengan menggunakan soal selidik. Kajian ini dipilih kerana analisis kesemuanya dalam bentuk data kuantitatif yang boleh diukur. Oleh sebab itu, pemilihan jenis kajian ini bertepatan dengan analisis data yang dilakukan bagi mendapatkan nilai pekali kebolehpercayaan dan kesahan Modul 7-SRA.

Sampel dan populasi

Tiga orang pakar dilantik untuk mendapatkan kesahan kandungan keseluruhan modul, manakala untuk menjawab kebolehpercayaan modulseramai 30 orang klien di bawah pengawasan Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK), Tampin telah terlibat dipilih secara rawak. Kumpulan pakar yang dilantik untuk membuat penilaian terhadap kandungan modul adalah pakar yang mempunyai bidang kepakaran, pengalaman dan kesesuaian dengan modul yang dibina.

Kriteria pemilihan kepakaran adalah: (i) Kepakaran dan pengetahuan berkaitan dengan bidang agama Islam iaitu bidang dakwah dan pengurusan Islam (ii) Kepakaran dan pengetahuan berkaitan dengan bidang aqidah dan agama Islam (iii) Kepakaran dan pengetahuan dalam bidang psikologi dan kaunseling berkaitan penyalahgunaan dadah (iv). Mempunyai kepakaran dan pengetahuan berkaitan pembinaan modul penyelidikan. Profil panel pakar adalah seperti dalam jadual 1.3 berikut:

Jadual 1.3: Profil Panel Kesahan Pakar

Bil Profil Ringkas Institusi Bidang Kepakaran

1.

2.

3.

Prof Madya Dr(Pensyarah Universiti)

Prof Madya Dr(Pensyarah Universiti)

Dr (Pensyarah Universiti)

USIM

UPM

USIM

Dakwah dan Pengurusan Islam

Psikologi & Kaunseling, Pembinaan modul.

Aqidah dan Agama Islam

Alat ujian

Bagi menguji kesahan modul, satu set soal selidik kesahan kandungan modul berdasarkan pandangan Russell (1974) yang telah diterjemahkan dan diubah suai oleh Sidek dan Jamaludin (2005) diberikan kepada pakar untuk menentukan tahap isi kandungan Modul 7-SRA. Skala penilaian ini ialah lima mata pilihan iaitu: 1 (sangat tidak bersetuju) hinggalah 5 (sangat setuju).

Bagi menguji kebolehpercayaan modul, penyelidik telah menyediakan set soal selidik yang mengandungi 60 item berdasarkan objektif-objektif aktiviti untuk menguji 7-SRA. Set soal selidik ini diisi oleh sampel setelah mereka mengikuti dan menghabiskan setiap aktiviti modul. Soal selidik dianalisis bagi mendapatkan nilai kebolehpercayaan dengan menggunakan kaedah pekali alpha cronbach.

DAPATAN KAJIAN

Deskripsi Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7 Steps Recovery in Addiction Module : 7- SRA)


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

164

Model pembinaan modul Sidek Noah dan Jamaludin (2005) dijadikan sebagai rujukan kepada penyelidik untuk menulis, membina dan mengukur kesahan dan kebolehpercayaan agar kualiti modul dapat dijaga dan diguna pakaioleh mereka yang berautoriti mengendalikannya. Model ini melibatkan dua peringkat iaitu peringkat menyediakan draf modul dan peringkat mencuba dan menilai modul (Md.Noor Saper, Nurul Ain & Norazani Ahmad, 2016).Peringkat penyediaan draf mempunyai sembilan langkah bermula dengan membina matlamat sehinggalah penyatuan draf modul. Manakala peringkat kedua iaitu mencuba dan menilai modul. Model pendekatan pembinaan modul ini dapat dilihat dalam rajah 1 berikut:

Rajah 1: Model Reka Bentuk Pembinaan Modul Sidek dan Jamaludin

Menyediakan Draf Modul Mencuba dan Menilai

(Sumber: Md.Noor Saper, Nurul Ain & Norazani Ahmad,2016)

Modul 7- SRA, memerlukan Sembilan (9) sesi bimbingan kelompok yang mengandungi tiga belas (13) aktiviti. Ia dijalankan selama lapan belas (18) minggu. Satu sesi bagi setiap dua minggu. Jarak selang seminggu digunakan


165

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Model pembinaan modul Sidek Noah dan Jamaludin (2005) dijadikan sebagai rujukan kepada penyelidik untuk menulis, membina dan mengukur kesahan dan kebolehpercayaan agar kualiti modul dapat dijaga dan diguna pakaioleh mereka yang berautoriti mengendalikannya. Model ini melibatkan dua peringkat iaitu peringkat menyediakan draf modul dan peringkat mencuba dan menilai modul (Md.Noor Saper, Nurul Ain & Norazani Ahmad, 2016).Peringkat penyediaan draf mempunyai sembilan langkah bermula dengan membina matlamat sehinggalah penyatuan draf modul. Manakala peringkat kedua iaitu mencuba dan menilai modul. Model pendekatan pembinaan modul ini dapat dilihat dalam rajah 1 berikut:

Rajah 1: Model Reka Bentuk Pembinaan Modul Sidek dan Jamaludin

Menyediakan Draf Modul Mencuba dan Menilai

(Sumber: Md.Noor Saper, Nurul Ain & Norazani Ahmad,2016)

Modul 7- SRA, memerlukan Sembilan (9) sesi bimbingan kelompok yang mengandungi tiga belas (13) aktiviti. Ia dijalankan selama lapan belas (18) minggu. Satu sesi bagi setiap dua minggu. Jarak selang seminggu digunakan

supaya sampel kajian dapat mempraktikkan apa yang direspondeni secara berperingkat dan sistematik. Pecahan kandungan modul berdasarkan unit, aktiviti dan masa adalah seperti berikut:

UNIT AKTIVITI MASA (MINIT)

Langkah 1:Penerimaan Diri (Sesi 1) 1. Graf Kehidupan 90 minit

Langkah 2:Penyerahan Kepada Allah

(Sesi 2)

2. Impianku 60 minit

3. Senarai Semak Diri 20 minit

4. Magic Word 20 minit

Langkah 2:Penyerahan Kepada Allah

(Sesi 3)5. Show Me The Way 60 minit

Langkah 3:Mengenal Diri dan Mengaku Kepada

Allah (Sesi 4)

6. Profil Diri 45 minit

7. Aku adalah aku 45 minit

Langkah 4:Bertanggungjawab Membetulkan

Kesilapan Diri(Sesi 5)

8. Forgive Me 45 minit

9. Ini langkahku 30 minit

Langkah 5:Usaha & Tawakal (Sesi 6) 10. Aku Boleh Berubah 90 minit

Langkah 5:Usaha & Tawakal (Sesi 7) 11. Sinaran Hati 90 minit

Langkah 6:Pengukuhan Diri Dengan Allah

(Sesi 8)12. I am Power 90 minit

Langkah 7:Mengekal & Meningkatkan

Kepulihan (Sesi 9)13. Transformasi Diri 90 minit

775 Minit


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

166

Analisis Kesahan Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7 Steps Recovery in Addiction Module : 7- SRA)

Bagi membuat pengesahan kandungan Modul 7-SRA, dua cara digunakan iaitu (i) Pandangan oleh Rusell (1974) dan (ii) Pandangan tiga orang pakar. Menurut Rusell (1974) modul yang baik adalah memenuhi syarat-syarat dari aspek ketepatan sasaran populasi, situasi pengajaran sesuai, masa yang mencukupi, berlaku peningkatan prestasi dan berlaku perubahan sikap. Berdasarkan pandangan tersebut, Modul 7-SRA menepati sasaran populasi, situasi pelaksanaannya adalah baik, masa yang diperuntukkan bersesuaian dan terdapatnya perubahan tingkahlaku dan spiritual klien berdasarkan dapatan kajian yang telah dijalankan. Apabila perbandingan langkah-langkah pembangunan, arahan-arahan dan standard perlaksanaan (Jamaludin, 2002) dibuat dengan langkah-langkah yang diberikan oleh Rusell (1974), dapatlah dirumuskan bahawa Modul 7-SRA mempunyai kesahan yang baik.

Seterusnya melalui pandangan pakar untuk menentukan kesahan modul ini, pakar merupakan seseorang yang mempunyai kelayakan dan hasil penulisan ilmiah yang telah dilakukan. Menurut Goodwin (2007), kesahan oleh pakar dilakukan bertujuan menentukan sama ada kandungan modul benar-benar diuji mengikut konstruk yang hendak diukur. Bagi modul ini kepakaran dari bidang psikologi kaunseling serta penyalahgunaan dadah, pakar modul dan pengetahuan agama Islam diambil kira sebagai pakar yang layak untuk membuat penilaian kesahan modul. Penyelidik telah menyediakan satu salinan lengkap modul 7-SRA yang mengandungi pengenalan, objektif umum modul, asas teori, kandungan keseluruhan dan lampiran-lampiran modul kepada setiap pakar untuk diteliti dan dinilai bagi penambah baikan modul beserta set soal selidik kesahan kandungan modul Rusell (1974) yang telah diterjemahkan dan diubah suai oleh Sidek dan Jamaludin (2005). Berdasarkan maklum balas yang diberikan didapati semua pakar memberi komen positif bahawa modul ini menepati objektif-objektif yang telah ditetapkan dan diterima. Ini membuktikan bahawa modul ini mempunyai kesahan kandungan yang tinggi. Penilaian kesahan kandungan pakar adalah seperti di dalam jadual 1.4 berikut:


167

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Analisis Kesahan Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7 Steps Recovery in Addiction Module : 7- SRA)

Bagi membuat pengesahan kandungan Modul 7-SRA, dua cara digunakan iaitu (i) Pandangan oleh Rusell (1974) dan (ii) Pandangan tiga orang pakar. Menurut Rusell (1974) modul yang baik adalah memenuhi syarat-syarat dari aspek ketepatan sasaran populasi, situasi pengajaran sesuai, masa yang mencukupi, berlaku peningkatan prestasi dan berlaku perubahan sikap. Berdasarkan pandangan tersebut, Modul 7-SRA menepati sasaran populasi, situasi pelaksanaannya adalah baik, masa yang diperuntukkan bersesuaian dan terdapatnya perubahan tingkahlaku dan spiritual klien berdasarkan dapatan kajian yang telah dijalankan. Apabila perbandingan langkah-langkah pembangunan, arahan-arahan dan standard perlaksanaan (Jamaludin, 2002) dibuat dengan langkah-langkah yang diberikan oleh Rusell (1974), dapatlah dirumuskan bahawa Modul 7-SRA mempunyai kesahan yang baik.

Seterusnya melalui pandangan pakar untuk menentukan kesahan modul ini, pakar merupakan seseorang yang mempunyai kelayakan dan hasil penulisan ilmiah yang telah dilakukan. Menurut Goodwin (2007), kesahan oleh pakar dilakukan bertujuan menentukan sama ada kandungan modul benar-benar diuji mengikut konstruk yang hendak diukur. Bagi modul ini kepakaran dari bidang psikologi kaunseling serta penyalahgunaan dadah, pakar modul dan pengetahuan agama Islam diambil kira sebagai pakar yang layak untuk membuat penilaian kesahan modul. Penyelidik telah menyediakan satu salinan lengkap modul 7-SRA yang mengandungi pengenalan, objektif umum modul, asas teori, kandungan keseluruhan dan lampiran-lampiran modul kepada setiap pakar untuk diteliti dan dinilai bagi penambah baikan modul beserta set soal selidik kesahan kandungan modul Rusell (1974) yang telah diterjemahkan dan diubah suai oleh Sidek dan Jamaludin (2005). Berdasarkan maklum balas yang diberikan didapati semua pakar memberi komen positif bahawa modul ini menepati objektif-objektif yang telah ditetapkan dan diterima. Ini membuktikan bahawa modul ini mempunyai kesahan kandungan yang tinggi. Penilaian kesahan kandungan pakar adalah seperti di dalam jadual 1.4 berikut:

Jadual 1.4: Nilai Kesahan Kandungan Berdasarkan Penilaian Pakar

Pernyataan Peratusan Pandangan Pakar

Kandungan modul ini menepati sasaran populasinya

100 Diterima

Kandungan modul ini boleh dilaksanakan dengan sempurna

93 Diterima

Kandungan modul ini bersesuaiandengan masa yang diperuntukkan

86 Diterima

Kandungan modul ini boleh memupuk nilai-nilai Islam dalam diri peserta

93 Diterima

Kandungan modul ini berpotensi untuk mengubah tingkahlaku peserta ke arah lebih baik

86 Diterima

Jumlah Peratus Keseluruhan 92 % Diterima

Jadual 2 menunjukkan nilai kesahan kandungan berdasarkan kepada penilaian panel pakar (3 orang) dan kesemua pakar memberi maklum balas mengikut item-item yang dinyatakan.

Peratusan minimum yang diperoleh ialah sebanyak 86 peratus iaitu terhadap penyataan kandungan modul dengan masa yang diperuntukkan mendapat nilai skor yang sama dengan kandungan modul berpotensi untuk mengubah tingkahlaku peserta ke arah lebih baik. Manakala penyataan kesesuaian modul menepati sasaran populasi adalah skor yang paling tinggi iaitu 100 peratus.

Apabila aras penguasaan atau pencapaian mendapat kesahan kandungan 70 peratus menurut Tuckman dan Waheed (1981) dalam Sidek & Jamaludin (2005), menunjukkan bahawa keputusan tersebut dianggap telah menguasai atau mencapai tahap pencapaian yang tinggi. Cara pengiraannya adalah seperti berikut:

Kesahan Kandungan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

168

Oleh yang demikian, didapati modul ini menunjukkan peratusan keseluruhan kesahan kandungan sesi iaitu 92 peratus dan membuktikan kandungan modul ini 7-SRA adalah bertepatan dan bersesuaian dengan sasaran modul.

Analisis Kebolehpercayaan Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7 Steps Recovery in Addiction Module: 7- SRA)

Rusell (1974) telah menjelaskan bahawa untuk menguji kebolehpercayaan sesuatu modul, perlu melihat sejauh mana responden dapat mengikuti setiap aktiviti di dalam modul itu dan akan menentukan bahawa responden telah menguasai objektif modul tersebut. Oleh yang demikian untuk menentukan nilai pekali kebolehpercayaan sesuatu modul, item-item soalan boleh dicipta berdasarkan kepada langkah-langkah aktiviti dan objektif setiap sesi dalam modul tersebut (Jamaludin, 2008). Bagi 7-SRA penyelidik telah menggunakan item-item soalan kebolehpercayaan dengan menggunakan objektif aktiviti.

Bagi menguji kebolehpercayaan modul, responden menjawab soal selidik kebolehpercayaan modul yang mengandungi enam puluh (60) item. Data-data yang diperolehi daripada soal selidik telah dianalisis untuk mendapatkan pekali Alpha Cronbach.

Keputusan yang diperolehi dengan menggunakan kaedah ini menunjukkan kesemua nilai pekali kebolehpercayaan adalah diterima pakai. Ia bertekalan dengan pandangan Kaplan dan Saccuzzo (2001) yang menyatakan nilai kebolehpercayaan antara .7 hingga .8 adalah nilai yang baik untuk kebanyakan tujuan asas penyelidikan. Manakala Chua (2006) pula menyatakan nilai pekali kepercayaan yang lebih daripada .60 merupakan nilai yang sesuai dan sering digunakan oleh kebanyakan pengkaji. Chua (2006) juga menjelaskan, nilai alpha .65 hingga .96 dianggap memuaskan.

Berdasarkan analisis yang dibuat, didapati nilai pekali kebolehpercayaan Alpha Cronbach secara keseluruhannya untuk Modul 7SRA adalah .98 (rujuk jadual 1.5). Ini cukup mengesahkan bahawa modul ini mempunyai nilai kebolehpercayaan yang tinggi.

Jadual 1.5: Nilai Pekali Kebolehpercayaan Modul

N Mean Nilai alpha

Modul Latihan 7-SRA 27 4.242 0.984


169

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Oleh yang demikian, didapati modul ini menunjukkan peratusan keseluruhan kesahan kandungan sesi iaitu 92 peratus dan membuktikan kandungan modul ini 7-SRA adalah bertepatan dan bersesuaian dengan sasaran modul.

Analisis Kebolehpercayaan Modul Latihan 7 Langkah Kepulihan dalam Penagihan (7 Steps Recovery in Addiction Module: 7- SRA)

Rusell (1974) telah menjelaskan bahawa untuk menguji kebolehpercayaan sesuatu modul, perlu melihat sejauh mana responden dapat mengikuti setiap aktiviti di dalam modul itu dan akan menentukan bahawa responden telah menguasai objektif modul tersebut. Oleh yang demikian untuk menentukan nilai pekali kebolehpercayaan sesuatu modul, item-item soalan boleh dicipta berdasarkan kepada langkah-langkah aktiviti dan objektif setiap sesi dalam modul tersebut (Jamaludin, 2008). Bagi 7-SRA penyelidik telah menggunakan item-item soalan kebolehpercayaan dengan menggunakan objektif aktiviti.

Bagi menguji kebolehpercayaan modul, responden menjawab soal selidik kebolehpercayaan modul yang mengandungi enam puluh (60) item. Data-data yang diperolehi daripada soal selidik telah dianalisis untuk mendapatkan pekali Alpha Cronbach.

Keputusan yang diperolehi dengan menggunakan kaedah ini menunjukkan kesemua nilai pekali kebolehpercayaan adalah diterima pakai. Ia bertekalan dengan pandangan Kaplan dan Saccuzzo (2001) yang menyatakan nilai kebolehpercayaan antara .7 hingga .8 adalah nilai yang baik untuk kebanyakan tujuan asas penyelidikan. Manakala Chua (2006) pula menyatakan nilai pekali kepercayaan yang lebih daripada .60 merupakan nilai yang sesuai dan sering digunakan oleh kebanyakan pengkaji. Chua (2006) juga menjelaskan, nilai alpha .65 hingga .96 dianggap memuaskan.

Berdasarkan analisis yang dibuat, didapati nilai pekali kebolehpercayaan Alpha Cronbach secara keseluruhannya untuk Modul 7SRA adalah .98 (rujuk jadual 1.5). Ini cukup mengesahkan bahawa modul ini mempunyai nilai kebolehpercayaan yang tinggi.

Jadual 1.5: Nilai Pekali Kebolehpercayaan Modul

N Mean Nilai alpha

Modul Latihan 7-SRA 27 4.242 0.984

PERBINCANGAN

Modul 7-SRA boleh dianggap sebagai modul yang lengkap kerana ia telah melalui kajian kesahan dan kebolehpercayaan bertepatan dengan prosedur pembinaan modul model Sidek (Sidek & Jamaludin, 2005) yang mana modul yang bermutu dan dianggap lengkap setelah diuji kesahan dan kebolehpercayaannya. Dalam pembinaan modul latihan dan intervensi, pengkaji-pengkaji sebelum ini turut melakukan ujian kesahan bagi memastikan kandungan modul yang mereka telah bina benar-benar menepati keperluan dan boleh digunakan kepada sasaran populasi. Pengkaji-pengkaji berkenaan termasuklah kajian pembinaan modul oleh Jamaludin Ahmad, Aminuddin Hassan dan Nohasni (2008), Mohammad Aziz Shah et.al (2015) dan Md.Noor Saper et al. (2016).

Kesahan modul melalui kesahan kandungan oleh penilai luar telah dilakukan terhadap modul 7-SRA. Dapatan daripada kesahan kandungan oleh pakar mendapati kandungan modul 7-SRA merangkumi kandungan modul yang sewajarnya, sesuai dengan sasaran populasi, menepati objektif yang telah digariskan di samping peruntukan masa yang bersesuaian. Perkara ini sesuai dengan pandangan Russel (1974), bagi sesuatu modul penilaian kesahan hendaklah mempunyai lima (5) perkara iaitu: a) Menepati sasaran populasi; b) Situasi pengajaran atau kaedah pelaksanaan modul adalah bersesuaian; c) Masa yang diperuntukkan untuk menjalankan atau kaedah pelaksanaan modul adalah mencukupi; d) Modul berjaya menyebabkan berlakunya peningkatan pencapaian responden dalam aspek nilai-nilai Islam dan e) Modul berjaya mengubah sikap responden ke arah tingkahlaku yang baik.

Dapatan kebolehpercayaan 7-SRA keseluruhan adalah baik melebihi aras 0.60 iaitu 0.984. Menurut Mohd Majid (2000), sekiranya nilai kebolehpercayaan yang diperoleh tinggi, paling minima 0.60 bermakna modul 7-SRA mempunyai tahap konsistensi yang baik. Ini bermakna 7-SRA boleh diterima dan dipercayai serta boleh digunakan dalam program kepulihan dalam komuniti aftercare.

Kajian ini telah membawa satu kerangka teoretikal yang komprehensif dalam pendekatan bimbingan psikospiritual Islam. Pemikiran Imam Al-Ghazali berkaitan proses tazkiyat al-nafs telah dijadikan asas dan sandaran teori dalam pembinaan modul 7-SRA. Pemikiran Al Ghazali berkaitan penyucian diri begitu komprehensif yang meletakkan pembentukan diri secara bertahap dan mengatakan bahawa elemen yang membentuk spiritual seseorang adalah al-qalb (hati), al-ruh (roh), al-nafs (jiwa) dan al-‘aql (akal) juga dipengaruhi olehfaktor latar diri seseorang (Al-Ghazali, 1998; Md.Nooor et.al, 2016). Selain itu


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

170

juga, melalui modul ini dapat membuktikan modul keagamaan khususnya dari perspektif Islam boleh dibangunkan secara empirikal sepertimana mengikut panduan dan prosedur pembinaan modul.

Secara keseluruhannya kajian ini menjelaskan tentang kesahan dan kebolehpercayaan modul. Berdasarkan dapatan, kesahan modul 7-SRA adalah tinggi berdasarkan kepada penilaian pakar (92 %) dan nilai pekali kebolehpercayaan modul juga (0.98) adalah tinggi. Ini menunjukkan modul ini mampu memberikan implikasi yang signifikan dalam membantu menangani isu kepulihan dalam kalangan komuniti aftercare.

IMPLIKASI MODUL 7 LANGKAH KEPULIHAN

Hasil kajian ini, memberi implikasi ke arah pengukuhan spiritualiti dan amalan agama Islam dalam kalangan bekas penagih dadah melalui latihan berasaskan bimbingan rawatan dengan pendekatan psikologikal dan agama Islam diberikan secara berperingkat serta aplikasi secara menyeluruh dalam usaha menangani isu tingkahlaku penagihan semula dalam kalangan komuniti.

Selain itu juga, didapati isi kandungan modul ini menepati kehendak agama dan keperluan sasaran. Kandungan modul 7-SRA disusun dan disatukan mengikut tahap perkembangan bermula dari pra sesi sehinggalah kepada penamatan seperti yang dicadangkan oleh kajian Nik Zaharah (2007) dan Mohammad Aziz Shah et.al (2014) yang mengatakan isi kandungan sesuatu modul perlu disenaraikan, dipilih dan disaring agar benar-benar bersesuaian dan bertepatan. Ini penting bagi memastikan ia dapat mencapai objektif yang ditentukan.

Walaupun kajian ini menunjukkan modul 7-SRA mempunyai kesahan dan kebolehpercayaan yang tinggi namun dari segi pelaksanaan modul tidak semestinya memberikan hasil seperti yang diharapkan kerana perlu melihat pengalaman klien di luar sesi selepas mengikuti modul dan apakah elemen atau langkah dalam modul yang membantu kepulihan.

Seterusnya bagi memperkasakan lagi pelaksanaan modul, maka perlunya satu latihan training of trainers (TOT) diberikan kepada fasilitator iaitu pegawai dan Pembimbing Rakan Sebaya (PRS) yang akan mengendalikan modul supaya cara dan kaedah pelaksanaan mengikut piawaian yang ditentukan. Selain dicadangkan juga agar penglibatan badan bukan kerajaan (NGO) yang profesional seperti Persatuan Kaunselor Penyalahgunaan Dadah Malaysia (MADAC) dapat membantu dalam keberkesanan pelaksanaan modul 7-SRA.


171

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

juga, melalui modul ini dapat membuktikan modul keagamaan khususnya dari perspektif Islam boleh dibangunkan secara empirikal sepertimana mengikut panduan dan prosedur pembinaan modul.

Secara keseluruhannya kajian ini menjelaskan tentang kesahan dan kebolehpercayaan modul. Berdasarkan dapatan, kesahan modul 7-SRA adalah tinggi berdasarkan kepada penilaian pakar (92 %) dan nilai pekali kebolehpercayaan modul juga (0.98) adalah tinggi. Ini menunjukkan modul ini mampu memberikan implikasi yang signifikan dalam membantu menangani isu kepulihan dalam kalangan komuniti aftercare.

IMPLIKASI MODUL 7 LANGKAH KEPULIHAN

Hasil kajian ini, memberi implikasi ke arah pengukuhan spiritualiti dan amalan agama Islam dalam kalangan bekas penagih dadah melalui latihan berasaskan bimbingan rawatan dengan pendekatan psikologikal dan agama Islam diberikan secara berperingkat serta aplikasi secara menyeluruh dalam usaha menangani isu tingkahlaku penagihan semula dalam kalangan komuniti.

Selain itu juga, didapati isi kandungan modul ini menepati kehendak agama dan keperluan sasaran. Kandungan modul 7-SRA disusun dan disatukan mengikut tahap perkembangan bermula dari pra sesi sehinggalah kepada penamatan seperti yang dicadangkan oleh kajian Nik Zaharah (2007) dan Mohammad Aziz Shah et.al (2014) yang mengatakan isi kandungan sesuatu modul perlu disenaraikan, dipilih dan disaring agar benar-benar bersesuaian dan bertepatan. Ini penting bagi memastikan ia dapat mencapai objektif yang ditentukan.

Walaupun kajian ini menunjukkan modul 7-SRA mempunyai kesahan dan kebolehpercayaan yang tinggi namun dari segi pelaksanaan modul tidak semestinya memberikan hasil seperti yang diharapkan kerana perlu melihat pengalaman klien di luar sesi selepas mengikuti modul dan apakah elemen atau langkah dalam modul yang membantu kepulihan.

Seterusnya bagi memperkasakan lagi pelaksanaan modul, maka perlunya satu latihan training of trainers (TOT) diberikan kepada fasilitator iaitu pegawai dan Pembimbing Rakan Sebaya (PRS) yang akan mengendalikan modul supaya cara dan kaedah pelaksanaan mengikut piawaian yang ditentukan. Selain dicadangkan juga agar penglibatan badan bukan kerajaan (NGO) yang profesional seperti Persatuan Kaunselor Penyalahgunaan Dadah Malaysia (MADAC) dapat membantu dalam keberkesanan pelaksanaan modul 7-SRA.

Oleh yang demikian, modul yang dibina ini adalah sesuai dan boleh digunapakai oleh kaunselor, pegawai Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK), Pembimbing Rakan Sebaya (PRS) dan orang perseorangan serta salah satu program Psikospiritual Islam alternatif yang ada kepada klien dalam menyokong kepulihan dalam komuniti.

RUMUSAN

Secara keseluruhannya, kajian ini telah dapat memberi sumbangan dengan terbinanya modul yang telah dinilai kesahan dan kebolehpercayaannya dengan menggunakan kaedah sistematik mengikut prosedur penghasilan modul secara ilmiah dan saintifik. Modul ini juga mempunyai kekuatan dari sudut kerangka teori yang jelas dan tepat. dan dapatan kajian membuktikan bahawa modul ini mempunyai kesahan dan nilai kebolehpercayaan yang tinggi. Oleh sebab itu Modul latihan 7 langkah kepulihan dalam penagihan (7Steps Recovery in Addiction Modul: 7-SRA) telah bersedia untuk diuji keberkesannya. Proses seterusnya ini perlu dilakukan bagi mendapatkan sebuah modul yang benar-benar berkualiti tinggi.

RUJUKAN

Abu Bakar Nordin (1987). Asas Penilaian Pendidikan Petaling Jaya: Longman Malaysia.Sdn.Bhd.

Agensi Antidadah Kebangsaan (2016). Drug User Statistic In Malaysia January-October. Malaysia: National Narcotics Drug-Ministry of Home Affairs.

Al-Ghazali Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad. (1998) Ihya’ Ulum al-Din. Jil 3. Kaherah: Dar al-Hadis.

Amin Al-Haadi bin Shafie, M. R. (2016). Model Rawatan Penyalahgunaan Dadah Di Malaysia. Malaysia: Acreda & Perkama.

Chua Yan Piaw. (2006). Asas Statistik Penyelidikan. Buku 2. Kuala Lumpur: McGraw Hill Education.

Goodwin, C. J. (2007). Research in Psychology Methods and Design. New York: John Wiley and Sons.

Jamaludin Ahmad. (2002). Kesahan, Kebolehpercayaan dan Keberkesanan Modul Program Maju Diri Ke Atas Motivasi Pencapaian Di Kalangan Pelajar Sekolah Menengah Negeri Selangor. Tesis Doktor Falsafah Tidak Diterbitkan. Universiti Putra Malaysia.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

172

Jamaludin Ahmad. (2008). Modul dan Pengendalian Bimbingan Kelompok. Serdang: Penerbit Universiti Putera Malaysia.

Jamaludin Ahmad, Aminuddin Hassan dan Nohasni (2008), Validity and Reliability of a Drug Addiction Module among Drug Addicts Who Are Undergoing Treatment at Rehabilitation Centres. The Journal of International Social Research. 1/5.

Julie, C. (1995). The Theory of Assessment: An Introduction.London:Kogen Page Limited.

Kaplan ,R.M & Saccuzzo.D.P (2001). Psychology Testing: Principles ,Application and Issue.California:Brooks/Cole Publishing Company.

Md Noor Saper, Nurul Ain M.D & Norazani A. (2016). Kesahan Dan Kebolehpercayaan Modul I-Sc (Islamic Spiritual Counseling) Ke Atas Pelajar Bermasalah Tingkah Laku, International Journal of Islamic Thought, Vol. 9: (June) 2016

Mohammad Aziz Shah, Muzaffar Syah, Abdul Malek, Ahmad Jazimin, Syed Sofian & Muhammad Bazlan (2015). Kesan Program Pencegahan Dadah Berasaskan Modul Pengubahsuaian Corak Pemikiran (PCP) ke atas Daya Tahan dan Kelangsangan Dalam Kalangan Belia Berisiko.Jurnal Antidadah Malaysia, Jilid 9 No.1

Mohammad Aziz Shah Mohamed Arip, Md. Noor Saper, Samsiah Jais, Aslina Ahmad, Nurul Yakin Supeni. (2014). Pembinaan Kesahan dan Kebolehpercayaan Modul Transfromasi Ehsan Pusat Perlidungan Wanita Baitul Ehsan, Sabak Bernam, Geran Penyelidikan MAIS.

Nik Zaharah Nik Yaacob. (2007). Kajian Penerapan Nilai Murni Menerusi Pengajaran Bermodul. Tesis Dr. Fal. Universiti Kebangsaan Malaysia. Bangi.

News, A. A. (2017, February 24). Konsep inabah diperluas atasi masalah penagihan dadah-TPM. Retrieved from Astro Awani: Berita Malaysia: http://www.astroawani.com/berita-malaysia/konsep-inabah-diperluas-atasi-masalah-penagihan-dadah-tpm-133545

Othman Mohamed (2000). Prinsip psikoterapi dan pengurusan dalam kaunseling. Serdang:Universiti Putra Malaysia.

Raiya.H.A & Kenneth I (2011). Pargament. “Empirically Based Psychology of Islam: Summary and Critique of the Literature.” Mental Health, Religion and Culture 14: 93–115.


173

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jamaludin Ahmad. (2008). Modul dan Pengendalian Bimbingan Kelompok. Serdang: Penerbit Universiti Putera Malaysia.

Jamaludin Ahmad, Aminuddin Hassan dan Nohasni (2008), Validity and Reliability of a Drug Addiction Module among Drug Addicts Who Are Undergoing Treatment at Rehabilitation Centres. The Journal of International Social Research. 1/5.

Julie, C. (1995). The Theory of Assessment: An Introduction.London:Kogen Page Limited.

Kaplan ,R.M & Saccuzzo.D.P (2001). Psychology Testing: Principles ,Application and Issue.California:Brooks/Cole Publishing Company.

Md Noor Saper, Nurul Ain M.D & Norazani A. (2016). Kesahan Dan Kebolehpercayaan Modul I-Sc (Islamic Spiritual Counseling) Ke Atas Pelajar Bermasalah Tingkah Laku, International Journal of Islamic Thought, Vol. 9: (June) 2016

Mohammad Aziz Shah, Muzaffar Syah, Abdul Malek, Ahmad Jazimin, Syed Sofian & Muhammad Bazlan (2015). Kesan Program Pencegahan Dadah Berasaskan Modul Pengubahsuaian Corak Pemikiran (PCP) ke atas Daya Tahan dan Kelangsangan Dalam Kalangan Belia Berisiko.Jurnal Antidadah Malaysia, Jilid 9 No.1

Mohammad Aziz Shah Mohamed Arip, Md. Noor Saper, Samsiah Jais, Aslina Ahmad, Nurul Yakin Supeni. (2014). Pembinaan Kesahan dan Kebolehpercayaan Modul Transfromasi Ehsan Pusat Perlidungan Wanita Baitul Ehsan, Sabak Bernam, Geran Penyelidikan MAIS.

Nik Zaharah Nik Yaacob. (2007). Kajian Penerapan Nilai Murni Menerusi Pengajaran Bermodul. Tesis Dr. Fal. Universiti Kebangsaan Malaysia. Bangi.

News, A. A. (2017, February 24). Konsep inabah diperluas atasi masalah penagihan dadah-TPM. Retrieved from Astro Awani: Berita Malaysia: http://www.astroawani.com/berita-malaysia/konsep-inabah-diperluas-atasi-masalah-penagihan-dadah-tpm-133545

Othman Mohamed (2000). Prinsip psikoterapi dan pengurusan dalam kaunseling. Serdang:Universiti Putra Malaysia.

Raiya.H.A & Kenneth I (2011). Pargament. “Empirically Based Psychology of Islam: Summary and Critique of the Literature.” Mental Health, Religion and Culture 14: 93–115.

Rushdan & Ahmad (2015). Integrasi Terapi Psikospiritual Islam Dalam Modul Rawatan Dan Rehabilitasi Berasaskan TC (Therapeutic Community). International Drug Prevention and Rehabilitation Conference (Prevent 2015) Pg 15-16.

Rusell, J.D (1974). Modular Instruction: A Guide To The Design, Selection,Utilization And Evaluation Of Modular Materials. New York: Publishing Company.

Sidek Mohd Noah & Jamaludin Ahmad & (2005).Pembinaan Modul: Bagaimana Membina Modul Akademik Dan Modul Latihan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Tuckman.B.C & Waheed, M.A (1981). Evaluating An Individualized Science Programme For Community College Student’s. Journal of research in science teaching 18:489-495.


175

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Pembinaan Model Terapi Kerjaya AADK Dalam Kalangan Klien AADK

Amin Al Haadi Bin Shafie1, Hishamuddin Bin Abdul Wahab1, Nurhafizah Mohd Sukor1, Mizan Adiliah Bt Ahmad Ibrahim1, Mohd Nurul Hadi Bin Yatau1, Chong

Siew Ngoh2, Mohd Khairul Anuar Rahimi1, Siti Nubailah Mohd Yusof1

1Pusat Penyelidikan Dalam Penyalahgunaan Dadah Asia (ACREDA), Fakulti Kepimpinan Dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia

2Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) Malaysia

ABSTRAK

Kajian pembinaan Model Terapi Kerjaya (MTK) AADK dalam kalangan klien AADK bertujuan untuk membantu pihak AADK dalam melengkapkan usaha pemulihan kepada klien di pusat-pusat pemulihan AADK. Kajian eksperimental ini melibatkan tiga puluh dua (32) orang kumpulan kawalan (CCRC Dengkil) dan tiga puluh dua (32) orang kumpulan eksperimen (CCRC Jelebu). Data kuantitatif dikumpul melalui ujian pra dan pasca menggunakan alat ukur: Career Maturity Inventory (CMI), Tennessee Self Concept Scale (TSCS), Stages of Change Scale (SOCS) dan Drug Related Locus of Control (DR-LOC). Keputusan ujian pra dan pasca kedua-dua kumpulan ini dibandingkan dan di analisa menggunakan perisian SPSS. Ujian-t dilaksanakan untuk melihat perbezaan antara dua kumpulan ini. Data kualitatif pula dikumpulkan daripada jurnal responden sendiri setelah mengikuti setiap sesi dan temubual mendalam bersama responden setelah selesai mengikuti semua sesi dalam model ini. Dapatan kajian ini menunjukkan perkembangan yang positif oleh kumpulan eksperimen berbanding dengan kumpulan kawalan, dari segi kematangan kerjaya, konsep kendiri, dan lokus kawalan diri. Skor kumpulan eksperimen lebih meningkat jika dibandingkan dengan kumpulan kawalan. Namun begitu, tahap kesediaan untuk berubah yang diukur menggunakan skala SOCS menunjukkan sedikit perubahan tetapi tidak signifikan oleh kumpulan eksperimen. Dapatan kuantitatif ini disokong oleh hasil dapatan temu bual yang menunjukkan klien bersedia untuk berubah dan tahu bagaimana untuk berhadapan dengan relaps tanpa bantuan pihak lain setelah melalui MTK AADK ini. Faktor-faktor lain yang mempengaruhi keberkesanan perancangan kerjaya klien juga dianalisa melalui tujuh (7) aspek demografi yang dikenalpasti memberi kesan kepada kematangan kerjaya iaitu tahap pendidikan, taraf perkahwinan, umur mengambil dadah, kekerapan relaps, tempoh penagihan dan kekerapan masuk pusat pemulihan dan penjara.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

176

Kata Kunci: Kerjaya, Model, AADK, CCRC, CMI

PENDAHULUAN

Kerjaya merupakan suatu aspek penting dalam kehidupan bukan sahaja dapat menghasilkan pendapatan bagi menampung sara diri atau keperluan hidup seharian tetapi juga merupakan representasi harga diri individu. Sehubungan dengan itu, kerjaya yang dipilih selalunya selaras dengan minat individu agar menjadi lebih proaktif bagi mencapai objektif dalam kehidupan. Menurut Arnold dan Cohen (2008), kerjaya juga boleh dianggap sebagai status, kemajuan dan kepuasan dalaman hidup seseorang. Berbanding dengan kerjaya, kerja pula bermaksud sesuatu yang kita lakukan hanya untuk menyara kehidupan seharian. Menurut Arthur, Hall and Lawrence (1989) pula, kerjaya merupakan perubahan tahap pengalaman kerja seseorang dari semasa ke semasa. Walaupun terdapat perbezaan pandangan tentang definisi kerjaya, definisi ini sering digunakan secara meluas sebagai rujukan.

Bilangan penagih pada tahun 2016 yang telah terjerumus dalam masalah penyalahgunaan dadah adalah seramai 30,844 orang dan mereka telah mengikuti program pemulihan. Sebilangan besar penagih dadah yang dikenalpasti terlibat dalam masalah penagihan ini berada pada peringkat umur yang sangat muda dan produktif iaitu antara 20 hingga 40 tahun (Maklumat Dadah, 2016). Ia merupakan kerugian besar kepada negara sekiranya sumber tenaga ini tidak dapat dikembalikan kepada masyarakat untuk menyumbang dalam sektor pekerjaan bagi meningkatkan ekonomi negara.

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) merupakan agensi khusus yang membantu penagih ke arah kepulihan dan kembali kepada kehidupan yang lebih baik serta membantu klien AADK agar dapat memilih bidang kerjaya yang mereka minati selepas tamat tempoh pemulihan. Menurut Matokrem (2007), terdapat program lanjutan yang dapat membantu klien AADK daripada relaps iaitu memberikan peluang pekerjaan, mewujudkan integrasi sosial dengan masyarakat dan melibatkan diri klien AADK dalam aktiviti sokong bantu. Usaha ini dapat menyedarkan para penagih bahawa mereka masih mempunyai peluang untuk terus menjalani kehidupan seperti biasa.

United Nation Office on Drugs and Crime (UNODC) pada tahun 2008 telah menggariskan beberapa komponen dalam pengurusan pemulihan. Di antara komponen yang dinyatakan adalah komponen kerjaya (Domain 5) dan komponen kemahiran vokasional (Domain 6). Menurut McLellan, Lewis,


177

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Kata Kunci: Kerjaya, Model, AADK, CCRC, CMI

PENDAHULUAN

Kerjaya merupakan suatu aspek penting dalam kehidupan bukan sahaja dapat menghasilkan pendapatan bagi menampung sara diri atau keperluan hidup seharian tetapi juga merupakan representasi harga diri individu. Sehubungan dengan itu, kerjaya yang dipilih selalunya selaras dengan minat individu agar menjadi lebih proaktif bagi mencapai objektif dalam kehidupan. Menurut Arnold dan Cohen (2008), kerjaya juga boleh dianggap sebagai status, kemajuan dan kepuasan dalaman hidup seseorang. Berbanding dengan kerjaya, kerja pula bermaksud sesuatu yang kita lakukan hanya untuk menyara kehidupan seharian. Menurut Arthur, Hall and Lawrence (1989) pula, kerjaya merupakan perubahan tahap pengalaman kerja seseorang dari semasa ke semasa. Walaupun terdapat perbezaan pandangan tentang definisi kerjaya, definisi ini sering digunakan secara meluas sebagai rujukan.

Bilangan penagih pada tahun 2016 yang telah terjerumus dalam masalah penyalahgunaan dadah adalah seramai 30,844 orang dan mereka telah mengikuti program pemulihan. Sebilangan besar penagih dadah yang dikenalpasti terlibat dalam masalah penagihan ini berada pada peringkat umur yang sangat muda dan produktif iaitu antara 20 hingga 40 tahun (Maklumat Dadah, 2016). Ia merupakan kerugian besar kepada negara sekiranya sumber tenaga ini tidak dapat dikembalikan kepada masyarakat untuk menyumbang dalam sektor pekerjaan bagi meningkatkan ekonomi negara.

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) merupakan agensi khusus yang membantu penagih ke arah kepulihan dan kembali kepada kehidupan yang lebih baik serta membantu klien AADK agar dapat memilih bidang kerjaya yang mereka minati selepas tamat tempoh pemulihan. Menurut Matokrem (2007), terdapat program lanjutan yang dapat membantu klien AADK daripada relaps iaitu memberikan peluang pekerjaan, mewujudkan integrasi sosial dengan masyarakat dan melibatkan diri klien AADK dalam aktiviti sokong bantu. Usaha ini dapat menyedarkan para penagih bahawa mereka masih mempunyai peluang untuk terus menjalani kehidupan seperti biasa.

United Nation Office on Drugs and Crime (UNODC) pada tahun 2008 telah menggariskan beberapa komponen dalam pengurusan pemulihan. Di antara komponen yang dinyatakan adalah komponen kerjaya (Domain 5) dan komponen kemahiran vokasional (Domain 6). Menurut McLellan, Lewis,

O’Brien, dan lain-lain (2000), kadar pengangguran yang tinggi dan kurangnya kemahiran kerjaya telah dikenalpasti memberikan impak negatif kepada proses pemulihan dan proses pengintintegrasi responden berkenaan. Oleh itu, klien yang mengikuti program pemulihan, perlu dilatih agar berdikari atau boleh menjana ekonomi diri sendiri. Granfield dan Cloud (2001) menyatakan terdapat empat (4) recovery capital yang utama dan salah satunya adalah, sumber manusia. Sumber manusia ini melibatkan kemahiran, kesihatan yang positif, inspirasi dan harapan, dan sumber kendiri.

Pelbagai langkah telah diambil oleh pihak AADK dalam membantu pemulihan para klien, ini termasuk melaksanakan kaedah rawatan berbentuk psikososial dan klinikal seperti program latihan vokasional dan latihan apprentice yang dijalankan di Cure and Care Vocational Center (CCVC) (AADK, 2016). Namun, masih lagi ramai bekas-bekas klien yang keluar dari pusat pemulihan tetapi tidak dapat menceburi pekerjaan yang sesuai untuk menyara diri dan mengelakkan diri mereka dari terus relaps. Oleh itu, sebagai langkah memperkasakan program rawatan dan pemulihan oleh pihak AADK, satu Model Terapi Kerjaya dibangunkan dalam usaha membantu para klien memilih aliran dan bidang vokasional serta kerja yang sesuai dengan diri mereka. Terdapat juga klien yang sebelum ini telah memiliki pekerjaan, namun hal ini tidak menjamin mereka akan diterima kembali bekerja atau mendapat pekerjaan yang lain selepas keluar dari pusat pemulihan. Jadi, satu perancangan kerjaya yang mantap perlu diberikan bagi memberi peluang kedua kepada mereka untuk menceburi dunia pekerjaaan yang lebih realistik.

Menurut Canadian Association of Occupational Therapiest (2017), terapi kerjaya akan membantu mereka yang mempunyai masalah penyalahgunaan dadah, dalam mengenalpasti kekuatan, nilai, minat, sumber dan cabaran dalam melaksanakan satu perancangan pemulihan. Pendekatan ahli terapi kerjaya juga membawa klien untuk melihat bukan sahaja keperluan diri, malah kehendak keluarga dan komuniti klien. Oleh itu, bagi memantapkan proses rawatan dan pemulihan, Model Terapi Kerjaya AADK adalah diperlukan sebagai satu strategi menjamin kejayaan program rawatan dan pemulihan yang dilaksanakan.

KEPENTINGAN KAJIAN

Hasil kajian pembangunan model terapi kerjaya ini merupakan satu inovasi penting dalam memperkasakan program rawatan dan pemulihan di pusat-pusat pemulihan AADK. Selain itu, model terapi kerjaya juga berguna untuk para kaunselor AADK dalam membantu responden merancang pekerjaan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

178

yang lebih realistik. Selaras dengan itu, ia dapat meningkatkan kemahiran para kaunselor dalam menjalani kaedah rawatan dan pemulihan yang lebih holistik pendekatannya. Oleh kerana majoriti kumpulan klien adalah terdiri daripada mereka yang berumur di antara 18 hingga 40 tahun, kerajaan mengalami kerugian daripada aspek tenaga manusia yang produktif dan berguna. Ketidakupayaan merancang sumber tenaga ini akan memberi kesan negatif tehadap pembangunan negara. Oleh yang sedemikian, penghasilan modul terapi kerjaya dan kejayaan para klien AADK dalam menjalani terapi ini dapat membantu negara dalam usaha membangunkan sumber manusia yang berdaya saing bagi mencapai wawasan 2020 dan Transformasi Nasional 2050 (TN50) yang telah diumumkan oleh Perdana Menteri Malaysia pada sesi bajet 2017.

METODOLOGI

Kajian ini menggunakan kaedah reka bentuk eksperimen. Kajian reka bentuk eksperimen dijalankan bagi menyiasat hubungan sebab dan kesan dengan mendedahkan satu atau lebih kumpulan percubaan kepada satu atau lebih rawatan dan membandingkan keputusan kepada satu atau lebih kumpulan kawalan yang tidak menerima sebarang rawatan (Sidek Mohd Noah, 2002).

Menurut Creswell (2008), reka bentuk eksperimen merupakan satu kaedah tradisional dalam menjalankan kajian kuantitatif. Kaedah eksperimen ini adalah untuk menguji sesuatu idea seperti melihat adakah ia memberi kesan kepada keputusan kajian atau pemboleh ubah bersandar. Kaedah eksperimen ini dijalankan untuk melihat kesan dan punca di antara pemboleh ubah bersandar dan tidak bersandar. Kajian ini telah menggunakan kajian berbentuk eksperimen terhadap dua (2) kumpulan melalui ujian pra dan pasca. Dalam kajian ini, satu (1) kumpulan eksperimen dibentuk dengan memperkenalkan satu (1) model terapi kerjaya. Ujian pra dibuat mendapatkan data asas, manakala ujian pasca bertujuan untuk mengumpul data kesan bagi tujuan perbandingan. Ujian pra dan pasca bagi kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen melibatkan pengumpulan data subjek dan data implementasi rawatan. Reka bentuk ini melibatkan ujian pra (menjawab empat (4) instrumen kajian) dan ujian yang sama dilakukan pada peringkat pasca pada pemboleh ubah yang dikaji selepas mengaplikasikan intervensi model terapi kerjaya pada kumpulan eksperimen. Rajah 1 menunjukan reka bentuk kajian dua (2) kumpulan yang telah dilaksanakan.


179

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

yang lebih realistik. Selaras dengan itu, ia dapat meningkatkan kemahiran para kaunselor dalam menjalani kaedah rawatan dan pemulihan yang lebih holistik pendekatannya. Oleh kerana majoriti kumpulan klien adalah terdiri daripada mereka yang berumur di antara 18 hingga 40 tahun, kerajaan mengalami kerugian daripada aspek tenaga manusia yang produktif dan berguna. Ketidakupayaan merancang sumber tenaga ini akan memberi kesan negatif tehadap pembangunan negara. Oleh yang sedemikian, penghasilan modul terapi kerjaya dan kejayaan para klien AADK dalam menjalani terapi ini dapat membantu negara dalam usaha membangunkan sumber manusia yang berdaya saing bagi mencapai wawasan 2020 dan Transformasi Nasional 2050 (TN50) yang telah diumumkan oleh Perdana Menteri Malaysia pada sesi bajet 2017.

METODOLOGI

Kajian ini menggunakan kaedah reka bentuk eksperimen. Kajian reka bentuk eksperimen dijalankan bagi menyiasat hubungan sebab dan kesan dengan mendedahkan satu atau lebih kumpulan percubaan kepada satu atau lebih rawatan dan membandingkan keputusan kepada satu atau lebih kumpulan kawalan yang tidak menerima sebarang rawatan (Sidek Mohd Noah, 2002).

Menurut Creswell (2008), reka bentuk eksperimen merupakan satu kaedah tradisional dalam menjalankan kajian kuantitatif. Kaedah eksperimen ini adalah untuk menguji sesuatu idea seperti melihat adakah ia memberi kesan kepada keputusan kajian atau pemboleh ubah bersandar. Kaedah eksperimen ini dijalankan untuk melihat kesan dan punca di antara pemboleh ubah bersandar dan tidak bersandar. Kajian ini telah menggunakan kajian berbentuk eksperimen terhadap dua (2) kumpulan melalui ujian pra dan pasca. Dalam kajian ini, satu (1) kumpulan eksperimen dibentuk dengan memperkenalkan satu (1) model terapi kerjaya. Ujian pra dibuat mendapatkan data asas, manakala ujian pasca bertujuan untuk mengumpul data kesan bagi tujuan perbandingan. Ujian pra dan pasca bagi kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen melibatkan pengumpulan data subjek dan data implementasi rawatan. Reka bentuk ini melibatkan ujian pra (menjawab empat (4) instrumen kajian) dan ujian yang sama dilakukan pada peringkat pasca pada pemboleh ubah yang dikaji selepas mengaplikasikan intervensi model terapi kerjaya pada kumpulan eksperimen. Rajah 1 menunjukan reka bentuk kajian dua (2) kumpulan yang telah dilaksanakan.

Rajah 1 : Reka Bentuk Kajian Dua (2) Kumpulan Pra – Pasca

Tempoh Kajian

Kajian ini telah dilaksanakan selama sebulan setengah bagi kumpulan eksperimen yang mengikuti model terapi kerjaya AADK. Kumpulan kawalan yang tidak mengikuti proses ini hanya menjalani ujian pra dan pasca terhadap empat (4) instrumen yang digunakan.

Lokasi

Kajian eksperimen ini telah dilaksanakan di dua (2) buah pusat pemulihan dibawah seliaan AADK. Kedua-dua pusat pemulihan adalah pusat pemulihan CCRC Dengkil dan Jelebu yang mempunyai ciri yang sama dari segi kaedah pemulihan dan pengurusan.

Sampel Kajian

Menurut Welizer dan Wienir (1978), populasi kajian perlulah terdiri dari semua unit yang diperhatikan (diukur) dalam proses kajian. Manakala sampel pula

UJIAN PRA

INVENTORI KEMATANGAN KERJAYA (CMI)

SKALA TAHAP PERUBAHAN

(SOCS)

KONSEP KENDIRI (TSCS)

DRUG RELATED LOCUS OF CONTROL (DR-LOC)

MODEL TERAPI KERJAYA AADK

(12 AKTIVITI)

UJIAN PRA

INVENTORI KEMATANGAN KERJAYA (CMI)

SKALA TAHAP PERUBAHAN

(SOCS)

KONSEP KENDIRI (TSCS)

DRUG RELATED LOCUS OF CONTROL(DR-LOC)

KUMP. EKSPERI

MEN

KUMP. KAWAL

AN

PERBANDINGAN

KEPUTUSAN PRA & PASCA

KUMP. EKSPERI

MEN

KUMP. KAWA

LAN


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

180

adalah mereka yang dipilih dari populasi kajian yang dimaksudkan. Majid Konting (2000) menyatakan persampelan merupakan strategi penyelidikan bila mana penyelidik boleh mendapat maklumat mengenai sesuatu populasi daripada sebahagian individu yang menganggotai populasi tersebut. Beliau juga menyarankan agar reka bentuk persampelan dibuat dengan betul untuk memperolehi sampel yang benar-benar dapat mewakili populasi yang dikaji.

Dalam kajian ini, populasi yang ingin dikaji ialah klien AADK. Bagi mencapai matlamat, kajian eksperimen ini telah melibatkan enam puluh empat (64) orang klien yang baru memulakan rawatan dan pemulihan di pusat pemulihan CCRC, Jelebu (n=32) kumpulan eksperiman dan CCRC, Dengkil (n=32) kumpulan kawalan. Sampel kajian ini berbentuk purposive sampling atau sampel bermatlamat. Ia merujuk kepada prosedur persampelan yang mana sekumpulan subjek yang mempunyai ciri-ciri tertentu sahaja dipilih sebagai responden kajian (Chua Yan Piaw, 2006). Sampel kajian telah dikenalpasti oleh pihak pengurusan AADK dan telah dua (2) bulan memasuki pusat latihan dan selesai tempoh rawatan detoks.

Kaedah Pengumpulan Data

Bagi mencapai objektif dan menjawab persoalan kajian serta hipotesis, pengkaji membuat kutipan data menggunakan kaedah mix method. Menurut Creswell (2008), seorang pengkaji yang menggunakan kaedah mix methodakan mengutip data berbentuk kuantitatif dan kualitatif. Ini bermaksud pengkaji akan mengutip data yang berbentuk nombor, perkataan dan imej. Daripada empat (4) jenis kaedah mix method, kajian ini telah menggunakan kaedah trangulasi (triangulation). Kaedah trangulasi ini membolehkan pengkaji mengutip data kuantitatif dan kualitatif dalam masa yang sama atau berturutan. Hasil daripada keputusan data kualitatif dan kuantitatif boleh juga dibandingkan untuk melihat persamaan daripada dapatan kajian dari kedua-dua jenis data.

Instrumen dan Pendekatan Analisa Kajian

Data kuantitatif dikumpul melalui ujian pra dan pasca menggunakan alat ukur: Career Maturity Inventory (CMI), Tennessee Self Concept Scale (TSCS), Stages of Change (SOCS) dan Drug Related Locus of Control (DR-LOC). Keputusan ujian pra dan pasca kedua-dua kumpulan ini dibandingkan dan dianalisa menggunakan perisian SPSS. Ujian-t dilaksanakan untuk melihat perbezaan antara dua (2) kumpulan ini. Data kualitatif pula dikumpulkan daripada jurnal responden sendiri setelah mengikuti setiap sesi dan temubual mendalam


181

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

adalah mereka yang dipilih dari populasi kajian yang dimaksudkan. Majid Konting (2000) menyatakan persampelan merupakan strategi penyelidikan bila mana penyelidik boleh mendapat maklumat mengenai sesuatu populasi daripada sebahagian individu yang menganggotai populasi tersebut. Beliau juga menyarankan agar reka bentuk persampelan dibuat dengan betul untuk memperolehi sampel yang benar-benar dapat mewakili populasi yang dikaji.

Dalam kajian ini, populasi yang ingin dikaji ialah klien AADK. Bagi mencapai matlamat, kajian eksperimen ini telah melibatkan enam puluh empat (64) orang klien yang baru memulakan rawatan dan pemulihan di pusat pemulihan CCRC, Jelebu (n=32) kumpulan eksperiman dan CCRC, Dengkil (n=32) kumpulan kawalan. Sampel kajian ini berbentuk purposive sampling atau sampel bermatlamat. Ia merujuk kepada prosedur persampelan yang mana sekumpulan subjek yang mempunyai ciri-ciri tertentu sahaja dipilih sebagai responden kajian (Chua Yan Piaw, 2006). Sampel kajian telah dikenalpasti oleh pihak pengurusan AADK dan telah dua (2) bulan memasuki pusat latihan dan selesai tempoh rawatan detoks.

Kaedah Pengumpulan Data

Bagi mencapai objektif dan menjawab persoalan kajian serta hipotesis, pengkaji membuat kutipan data menggunakan kaedah mix method. Menurut Creswell (2008), seorang pengkaji yang menggunakan kaedah mix methodakan mengutip data berbentuk kuantitatif dan kualitatif. Ini bermaksud pengkaji akan mengutip data yang berbentuk nombor, perkataan dan imej. Daripada empat (4) jenis kaedah mix method, kajian ini telah menggunakan kaedah trangulasi (triangulation). Kaedah trangulasi ini membolehkan pengkaji mengutip data kuantitatif dan kualitatif dalam masa yang sama atau berturutan. Hasil daripada keputusan data kualitatif dan kuantitatif boleh juga dibandingkan untuk melihat persamaan daripada dapatan kajian dari kedua-dua jenis data.

Instrumen dan Pendekatan Analisa Kajian

Data kuantitatif dikumpul melalui ujian pra dan pasca menggunakan alat ukur: Career Maturity Inventory (CMI), Tennessee Self Concept Scale (TSCS), Stages of Change (SOCS) dan Drug Related Locus of Control (DR-LOC). Keputusan ujian pra dan pasca kedua-dua kumpulan ini dibandingkan dan dianalisa menggunakan perisian SPSS. Ujian-t dilaksanakan untuk melihat perbezaan antara dua (2) kumpulan ini. Data kualitatif pula dikumpulkan daripada jurnal responden sendiri setelah mengikuti setiap sesi dan temubual mendalam

bersama responden setelah selesai mengikuti semua sesi dalam model ini. Data kualitatif dianalisa berdasarkan tema yang terhasil daripada soalan semi-struktur yang dibina hasil daripada sorotan kajian.

DAPATAN KAJIAN

Bentuk Model Terapi Kerjaya AADK

Model yang dihasilkan adalah merupakan diadaptasikan daripada model yang dijalankan oleh Magnusson (1995), mengenai proses dalam perancangan kerjaya. Proses tersebut adalah peringkat permulaan, penerokaan, membuat keputusan, persediaan dan implimentasi. Peringkat-peringkat kerjaya bagi Model Terapi Kerjaya AADK adalah seperti gambar rajah yang berikut: Rajah 2 menunjukkan Bentuk Model Terapi Kerjaya AADK yang digunakan.

Rajah 2: Bentuk Model Terapi Kerjaya AADK


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

182

Data Kuantitatif

Dalam kajian ini, data kuantitatif dikumpul menggunakan empat (4) alat ukur atau instrumen iaitu CMI, TSCS, DR-LOC dan SOCS. Deskriptif data adalah seperti yang berikut:

Inventori Kematangan Kerjaya - Career Maturity Inventory (CMI) versi Bahasa Melayu

Alat ukur kematangan kerjaya (CMI) telah digunakan untuk melihat kesan MTK AADK kepada responden kelompok dalam perancangan kerjaya. Skor alat ukur ini telah dikumpul sebagai data pra dan pasca. Keputusan kajian adalah seperti berikut:

i. Perbandingan Min Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Terdapat peningkatan bagi skor min ujian pra (mean=11.1563) berbanding pasca (mean=15.6250) dalam kumpulan eksperimen. Perbezaan min ditunjukkan dalam pencapaian ujian-t pra dan pasca bagi kumpulan eksperimen seperti jadual-jadual di bawah.

Jadual 1: Perbandingan Nilai Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN NPre 11.1563 32Post 15.6250 32

Berdasarkan Jadual 2, nilai t yang tercatat adalah -4.874 (p = 0.00 < 0.05). Dengan itu hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bererti intervensi MTK AADK memberi perbezaan signifikan yang positif kepada kematangan perancangan kerjaya terhadap responden kajian.

Jadual 2: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)Pre- Post -4.46875 -4.874 31 .000


183

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Data Kuantitatif

Dalam kajian ini, data kuantitatif dikumpul menggunakan empat (4) alat ukur atau instrumen iaitu CMI, TSCS, DR-LOC dan SOCS. Deskriptif data adalah seperti yang berikut:

Inventori Kematangan Kerjaya - Career Maturity Inventory (CMI) versi Bahasa Melayu

Alat ukur kematangan kerjaya (CMI) telah digunakan untuk melihat kesan MTK AADK kepada responden kelompok dalam perancangan kerjaya. Skor alat ukur ini telah dikumpul sebagai data pra dan pasca. Keputusan kajian adalah seperti berikut:

i. Perbandingan Min Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Terdapat peningkatan bagi skor min ujian pra (mean=11.1563) berbanding pasca (mean=15.6250) dalam kumpulan eksperimen. Perbezaan min ditunjukkan dalam pencapaian ujian-t pra dan pasca bagi kumpulan eksperimen seperti jadual-jadual di bawah.

Jadual 1: Perbandingan Nilai Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN NPre 11.1563 32Post 15.6250 32

Berdasarkan Jadual 2, nilai t yang tercatat adalah -4.874 (p = 0.00 < 0.05). Dengan itu hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bererti intervensi MTK AADK memberi perbezaan signifikan yang positif kepada kematangan perancangan kerjaya terhadap responden kajian.

Jadual 2: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)Pre- Post -4.46875 -4.874 31 .000

ii. Perbandingan Min Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan

Bagi kumpulan kawalan, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian CMI. Terdapat sedikit penurunan min bagi skor ujian pra dan pasca kumpulan kawalan. Perbezaan signifikan negatif ditunjukkan dalam pencapaian ujian pra dan pasca seperti Jadual 3. Jadual 3: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN NPRE 10.2188 32POST 8.9688 32

Berdasarkan Jadual 4, nilai t yang tercatat adalah 2.258 (p = 0.031 < 0.05). Dengan itu, hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bererti terdapat perbezaan yang signifikan yang negatif kepada kematangan perancangan kerjaya terhadap responden kumpulan kawalan.

Jadual 4: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN t Df SIG.(2-TAILED)Pre- Post 1.25000 2.258 31 .031

iii. Perbandingan Min Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Bagi kumpulan eksperimen dan kawalan, setelah intervensi dijalankan terhadap kumpulan eksperimen ujian pasca telah diberikan. Berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian CMI. Perbezaan yang signifikan ditunjukkan dalam pencapaian ujian antara dua kumpulan.

Jadual 5: Perbandingan Min Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN NPOST 8.9688 32POSTJEL 15.6250 32


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

184

Jadual 6: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)POST

-6.65625 -7.463 31 .000POSTJEL

Berdasarkan jadual-jadual di atas, nilai t yang tercatat adalah -7.463 (p = 0.00 < 0.05). Dengan itu, hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bererti terdapat perbezaan yang signifikan kepada kematangan perancangan kerjaya dalam kalangan responden kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen. Di mana kumpulan eksperimen menunjukan min yang lebih besar (min = 15.620) berbanding kumpulan kawalan (min = 8.9688).

Drug Related - Locus of control (DR-LOC-ACREDA) versi Bahasa Melayu

Kajian ini cuba melihat kesan MTK AADK terhadap kawalan diri terhadap dadah responden. Instrumen Drug Related Locus of Control ACREDA (DR-LOC-ACREDA) telah digunakan bagi melihat perubahan yang berlaku dalam kawalan diri responden.

Perbandingan Min Pra dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Bagi kumpulan eksperimen yang telah mengikuti Model Terapi Kerjaya, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Instrumen ACREDA (DR-LOC-ACREDA). Terdapat sedikit peningkatan dalam skor min pada ujian pasca kumpulan eksperimen jika dibandingkan dengan ujian pra seperti dalam Jadual 7.

Jadual 7: Perbandingan Skor Min Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN NJUMLAH LOC (PRE TEST) 25.9375 32JUMLAH LOC (POST TEST) 26.1563 32

Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan eksperimen telah dijalankan melalui ujian DR-LOC-ACREDA seperti Jadual 8.

Jadual 8: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA


185

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 6: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Terhadap Perancangan Kerjaya

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)POST

-6.65625 -7.463 31 .000POSTJEL

Berdasarkan jadual-jadual di atas, nilai t yang tercatat adalah -7.463 (p = 0.00 < 0.05). Dengan itu, hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bererti terdapat perbezaan yang signifikan kepada kematangan perancangan kerjaya dalam kalangan responden kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen. Di mana kumpulan eksperimen menunjukan min yang lebih besar (min = 15.620) berbanding kumpulan kawalan (min = 8.9688).

Drug Related - Locus of control (DR-LOC-ACREDA) versi Bahasa Melayu

Kajian ini cuba melihat kesan MTK AADK terhadap kawalan diri terhadap dadah responden. Instrumen Drug Related Locus of Control ACREDA (DR-LOC-ACREDA) telah digunakan bagi melihat perubahan yang berlaku dalam kawalan diri responden.

Perbandingan Min Pra dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Bagi kumpulan eksperimen yang telah mengikuti Model Terapi Kerjaya, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Instrumen ACREDA (DR-LOC-ACREDA). Terdapat sedikit peningkatan dalam skor min pada ujian pasca kumpulan eksperimen jika dibandingkan dengan ujian pra seperti dalam Jadual 7.

Jadual 7: Perbandingan Skor Min Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN NJUMLAH LOC (PRE TEST) 25.9375 32JUMLAH LOC (POST TEST) 26.1563 32

Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan eksperimen telah dijalankan melalui ujian DR-LOC-ACREDA seperti Jadual 8.

Jadual 8: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

MEAN t Df SIG.(2-TAILED)JUMLAH LOC (PRE TEST) -JUMLAH LOC (POST TEST)

-.21875 -.478 31 .636

Berdasarkan Jadual di atas, nilai t yang tercatat adalah -0.478 (p = 0.636 > 0.05). Dengan itu, hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bererti tidak terdapat perbezaan yang signifikan dalam lokus kawalan diri bagi kumpulan eksperimen yang mengikuti Intervensi Model Terapi Kerjaya.

Perbandingan Min Pra dan Pasca Kumpulan Kawalan

Bagi kumpulan kawalan, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Drug Related Locus of Control ACREDA. Jadual 9 menunjukkan pencapaian ujian pra dan pasca bagi kumpulan kawalan yang tidak mengikuti intervensi Model Terapi Kerjaya.

Jadual 9: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN NPRELOC 31.0625 32POSTLOC 31.3438 32

Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan kawalan melalui Ujian DR-LOC-ACREDA adalah seperti di Jadual 10.

Jadual 10: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN t Df SIG.(2-TAILED)PRELOC

-.28125 -.404 31 .689POSTLOC

Berdasarkan Jadual diatas, nilai t yang tercatat adalah -0.404 (p = 0.689 > 0.05). Dengan itu hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bererti tiada perbezaan yang signifikan dalam kawalan kendiri dalam kalangan responden kumpulan kawalan dalam ujian pra dan pasca.Perbandingan Min Pasca Kumpulan Kawalan dan Pasca Kumpulan Eksperimen


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

186

Bagi kumpulan eksperimen yang telah mengikuti MTK AADK dan kumpulan kawalan yang tidak mengikuti intervensi tersebut, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Ujian DR-LOC-ACREDA. Terdapat perbezaan min diantara dua kumpulan seperti dalam Jadual 11.

Jadual 11: Perbandingan Min Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Eksperimen Dalam Lokus Kawalan Kendiri Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN NPOSTLOC 31.3438 32POSTJEL 26.1563 32

Perbandingan nilai t antara ujian pasca kumpulan kawalan dan pasca kumpulan eksperimen melalui ujian DR-LOC-ACREDA adalah seperti di Jadual 12.

Jadual 12: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)POSTLOC

5.18750 9.927 31 .000POSTJEL

Berdasarkan Jadual di atas, nilai t yang tercatat adalah 9.927 (p = 0.000 < 0.05). Dengan itu, hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bererti terdapat perbezaan yang signifikan terhadap tahap lokus kawalan kendiri dalam kalangan responden kumpulan kawalan dan responden kumpulan eksperimen dalam ujian pasca Drug Related Locus of Control ACREDA.

Soal Selidik Tennessee Self Concept Scale (TSCS) versi Bahasa Melayu

Kajian ini juga ingin melihat kesan intervensi MTK AADK terhadap konsep kendiri responden. Konsep kendiri adalah pemboleh ubah yang dianggap penting dalam membantu mengembalikan keyakinan diri dan kebolehan responden kajian untuk keluar berdikari dan dapat menentang cabaran yang bakal dihadapi.

Perbandingan Min Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen


187

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Bagi kumpulan eksperimen yang telah mengikuti MTK AADK dan kumpulan kawalan yang tidak mengikuti intervensi tersebut, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Ujian DR-LOC-ACREDA. Terdapat perbezaan min diantara dua kumpulan seperti dalam Jadual 11.

Jadual 11: Perbandingan Min Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Eksperimen Dalam Lokus Kawalan Kendiri Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN NPOSTLOC 31.3438 32POSTJEL 26.1563 32

Perbandingan nilai t antara ujian pasca kumpulan kawalan dan pasca kumpulan eksperimen melalui ujian DR-LOC-ACREDA adalah seperti di Jadual 12.

Jadual 12: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian DR-LOC-ACREDA

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)POSTLOC

5.18750 9.927 31 .000POSTJEL

Berdasarkan Jadual di atas, nilai t yang tercatat adalah 9.927 (p = 0.000 < 0.05). Dengan itu, hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bererti terdapat perbezaan yang signifikan terhadap tahap lokus kawalan kendiri dalam kalangan responden kumpulan kawalan dan responden kumpulan eksperimen dalam ujian pasca Drug Related Locus of Control ACREDA.

Soal Selidik Tennessee Self Concept Scale (TSCS) versi Bahasa Melayu

Kajian ini juga ingin melihat kesan intervensi MTK AADK terhadap konsep kendiri responden. Konsep kendiri adalah pemboleh ubah yang dianggap penting dalam membantu mengembalikan keyakinan diri dan kebolehan responden kajian untuk keluar berdikari dan dapat menentang cabaran yang bakal dihadapi.


Jadual 13 menunjukkan data yang diperoleh melalui ujian Skala Konsep Kendiri Tennessee bagi kumpulan eksperimen. Data adalah pencapaian ujian pra dan post Skala Konsep Kendiri.

Jadual 13: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian TSCS

PAIR 1 MEAN NPRE TEST 232.9000 30POST TEST 241.5667 30

Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan eksperimen melalui ujian TSCS adalah seperti Jadual 14.

Jadual 14: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen melalui Ujian TSCS

PAIR 1 MEAN t Df SIG.(2-TAILED)JUMLAH PRE TEST - JUMLAH POST TEST

-8.66667 -3.373 29 .002

Berdasarkan jadual diatas, nilai t yang tercatat adalah -3.373 (p = 0.002 < 0.05). Maka, hipotesis null ditolak dan hipotesis H1 diterima. Ini bermaksud, Model Terapi Kerjaya yang dijalankan menghasilkan keputusan perbezaan yang signifikan yang ditunjukkan melalui Skala Konsep Kendiri Tennessee (TSCS) terhadap kumpulan eksperimen. Skor min bagi ujian pra dan pasca juga menunjukkan perbezaan yang signifikan.

Perbandingan Min Pra Dan Pasca Kumpulan KawalanBerikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Skala Konsep Kendiri Tennessee (TSCS) bagi kumpulan kawalan dalam pencapaian ujian pra dan pasca seperti Jadual 15.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

188

Jadual 15: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Bagi Kumpulan Kawalan Melalui Ujian TSCS


Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan kawalan melalui ujian TSCS adalah seperti Jadual 16.

Jadual 16: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian TSCS

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)JUMLAH PRE TEST - JUMLAH POST TEST

-3.20000 -1.187 29 .245

Berdasarkan jadual diatas, nilai t yang tercatat adalah -1.187 (p = 0.245 > 0.05). Maka, hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bermaksud tidak terdapat perbezaan yang signifikan kepada Ujian Skala Konsep Kendiri Tennessee terhadap kumpulan kawalan. Namun terdapat sedikit peningkatan min antara skor ujian pra dan pasca dalam kalangan kumpulan kawalan tetapi tidak signifikan.

Perbandingan Min Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Skala Konsep Kendiri Tennessee bagi kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen dalam pencapaian ujian pasca dan pasca seperti Jadual 17.

Jadual 17: Perbandingan Min Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Kumpulan Eksperimen melalui ujian TSCS

PAIR 1 MEAN NPOST DENGKIL 236.5333 30POST JELEBU 241.5667 30

Perbandingan nilai t antara ujian pasca kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen melalui ujian TSCS adalah seperti di Jadual 18.


189

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 15: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Bagi Kumpulan Kawalan Melalui Ujian TSCS


Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan kawalan melalui ujian TSCS adalah seperti Jadual 16.

Jadual 16: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian TSCS

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)JUMLAH PRE TEST - JUMLAH POST TEST

-3.20000 -1.187 29 .245

Berdasarkan jadual diatas, nilai t yang tercatat adalah -1.187 (p = 0.245 > 0.05). Maka, hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bermaksud tidak terdapat perbezaan yang signifikan kepada Ujian Skala Konsep Kendiri Tennessee terhadap kumpulan kawalan. Namun terdapat sedikit peningkatan min antara skor ujian pra dan pasca dalam kalangan kumpulan kawalan tetapi tidak signifikan.

Perbandingan Min Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian Skala Konsep Kendiri Tennessee bagi kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen dalam pencapaian ujian pasca dan pasca seperti Jadual 17.

Jadual 17: Perbandingan Min Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Kumpulan Eksperimen melalui ujian TSCS

PAIR 1 MEAN NPOST DENGKIL 236.5333 30POST JELEBU 241.5667 30

Perbandingan nilai t antara ujian pasca kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen melalui ujian TSCS adalah seperti di Jadual 18.

Jadual 18: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Kumpulan Eksperimen melalui ujian TSCS

MEAN t Df SIG.(2-TAILED)JUMLAH POST TEST – POSTJEL -5.03333 -.998 29 .327

Berdasarkan Jadual 18, nilai t yang tercatat adalah -0.998 (p = 0.327 > 0.05). Maka, hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini menunjukkan tidak terdapat perbezaan yang signifikan kepada Ujian TSCS terhadap kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen dalam ujian pasca. Walaupun kumpulan eksperimen menunjukan perbezaan signifikan dalam ujian pasca bagi diri mereka sendiri.

Skala Kesediaan Untuk berubah ’Stages of Change Scale’ (SOCS) versi Bahasa Melayu

Kajian ini juga ingin melihat kesan MTK AADK yang diberikan kepada kumpulan eksperimen terhadap kesediaan untuk berubah. Kesediaan untuk berubah responden telah diukur dengan alat ukur Stages Of Change Scale (SOCS). Alat ukur ini telah digunakan dalam ujian pra dan pasca kedua-dua kumpulan iaitu kumpulan eksperimen dan kumpulan kawalan.


Bagi kumpulan eksperimen yang telah mengikuti Model Terapi Kerjaya, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian SOCS. Terdapat sedikit peningkatan dalam min antara skor ujian pra berbanding pasca dalam kalangan kumpulan eksperimen. Namun, tiada perbezaan yang signifikan dalam pencapaian ujian pra dan pasca seperti Jadual 19.

Jadual 19: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian SOCS

PAIR 1 MEAN NJUMLAH PRE SOCS 116.1563 32JUMLAH POST SOCS 117.5938 32

Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan eksperimen melalui ujian SOCS adalah seperti Jadual 20 berikut.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

190

Jadual 20: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian SOCS

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)JUMLAH PRE SOCS -JUMLAH POST SOCS

-1.43750 -.795 31 .432

Berdasarkan Jadual 20 diatas, nilai t yang tercatat adalah -0.795 (p = 0.432 > 0.05). Dengan itu hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bererti intervensi Model Terapi Kerjaya tiada memberi perbezaan yang signifikan kepada fasa perubahan (SOCS) terhadap responden kumpulan eksperimen. Walaupun tiada perbezaan yang signifikan, terdapat peningkatan di dalam nilai min untuk skor ujian pasca jika dibandingkan dengan skor ujian pra.

Perbandingan Min Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan

Bagi kumpulan kawalan, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian SOCS. Tiada perbezaan signifikan dalam pencapaian ujian pra dan pasca seperti jadual 26 di bawah.

Jadual 21: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian SOCS

PAIR 1 MEAN NpreSOCS 120.5625 32postSOCS 120.2188 32

Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan kawalan melalui ujian SOCS.

Jadual 22: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian SOCSMEAN t df SIG.(2-TAILED)

preSOCS –postSOCS .34375 1.134 31 .266

Berdasarkan Jadual diatas, nilai t yang tercatat adalah 1.134 (p = 0.266 > 0.05). Dengan itu hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bererti tiada


191

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Jadual 20: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian SOCS

PAIR 1 MEAN t df SIG.(2-TAILED)JUMLAH PRE SOCS -JUMLAH POST SOCS

-1.43750 -.795 31 .432

Berdasarkan Jadual 20 diatas, nilai t yang tercatat adalah -0.795 (p = 0.432 > 0.05). Dengan itu hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bererti intervensi Model Terapi Kerjaya tiada memberi perbezaan yang signifikan kepada fasa perubahan (SOCS) terhadap responden kumpulan eksperimen. Walaupun tiada perbezaan yang signifikan, terdapat peningkatan di dalam nilai min untuk skor ujian pasca jika dibandingkan dengan skor ujian pra.

Perbandingan Min Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan

Bagi kumpulan kawalan, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian SOCS. Tiada perbezaan signifikan dalam pencapaian ujian pra dan pasca seperti jadual 26 di bawah.

Jadual 21: Perbandingan Min Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian SOCS

PAIR 1 MEAN NpreSOCS 120.5625 32postSOCS 120.2188 32

Perbandingan nilai t antara ujian pra dan pasca kumpulan kawalan melalui ujian SOCS.

Jadual 22: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pra Dan Pasca Kumpulan Kawalan Melalui Ujian SOCSMEAN t df SIG.(2-TAILED)

preSOCS –postSOCS .34375 1.134 31 .266

Berdasarkan Jadual diatas, nilai t yang tercatat adalah 1.134 (p = 0.266 > 0.05). Dengan itu hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bererti tiada

perbezaan yang signifikan kepada fasa untuk berubah (SOCS) dalam kalangan responden kumpulan kawalan.

Perbandingan Min Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen

Bagi kumpulan eksperimen yang telah mengikuti MTK AADK dan kumpulan kawalan yang tidak mengikuti intervensi tersebut, berikut adalah data yang diperoleh melalui ujian pasca SOCS. Terdapat sedikit penurunan dalam min antara skor ujian pasca dalam kalangan kumpulan kawalan dan pasca kumpulan eksperimen seperti yang tercatat dalam Jadual 23.

Jadual 23: Perbandingan Min Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian SOCS

PAIR 1 MEAN NpostSOCS 120.2188 32VAR00002 117.5938 32

Perbandingan nilai t antara ujian pasca kumpulan kawalan dan pasca kumpulan eksperimen melalui ujian SOCS adalah seperti Jadual 24. Tidak terdapat perbezaan yang signifikan dalam pencapaian ujian pasca kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen seperti Jadual 24 di bawah.

Jadual 24: Perbandingan Nilai t Antara Ujian Pasca Kumpulan Kawalan Dan Pasca Kumpulan Eksperimen Melalui Ujian SOCS

MEAN t Df SIG.(2-TAILED)postSOCS -VAR00002 2.62500 1.151 31 .258

Berdasarkan jadual diatas, nilai t yang tercatat adalah 1.151 (p = 0.258 > 0.05). Dengan itu hipotesis null diterima dan hipotesis H1 ditolak. Ini bererti intervensi MTK AADK tidak memberi perbezaan atau kesan yang signifikan kepada fasa perubahan (SOCS) terhadap kedua-dua kumpulan.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

192

DATA KUALITATIF

Data kualitatif bagi kajian ini telah dikumpulkan melalui beberapa sumber iaitu; (1) maklum balas bertulis secara semi-struktur oleh responden setelah selesai setiap aktiviti diikuti, dan (2) temubual mendalam setelah selesai seluruh aktiviti kelompok. Data kualitatif menghasil tiga (3) tema iaitu pengenalan kendiri, kesan Model Terapi Kerjaya terhadap perancangan kerjaya dan kesan Model Terapi Kerjaya terhadap mekanisma daya tindak.

Pengenalan Kendiri

Jadual 25 merupakan ekstrak dapatan kualitatif yang telah diperolehi dari responden berdasarkan tema pengenalan kendiri.

Jadual 25: Pandangan Responden Mengenai Kesan Model Terapi Kerjaya Terhadap Diri Mereka

Tema Transkrip Peratus (%)

Kenal Diri Lepas join program ni saya rasa saya lebih kenal diri saya, baru saya tahu saya sebenarnya boleh bergaul dengan orang

65

…saya rasa lebih berkeyakinan dengan diri saya…

45

Ia juga membantu membina hubungan (rapport) dengan ahli kelompok yang lain

15

Saya yakin saya boleh capai apa yang saya rancang dan saya rasa lebih bersemangatselepas mengikuti program ini kerana saya lebih tahu diri saya.

35

Program ini membantu menambah pengetahuan saya terutama tentang diri saya

50


193

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

DATA KUALITATIF

Data kualitatif bagi kajian ini telah dikumpulkan melalui beberapa sumber iaitu; (1) maklum balas bertulis secara semi-struktur oleh responden setelah selesai setiap aktiviti diikuti, dan (2) temubual mendalam setelah selesai seluruh aktiviti kelompok. Data kualitatif menghasil tiga (3) tema iaitu pengenalan kendiri, kesan Model Terapi Kerjaya terhadap perancangan kerjaya dan kesan Model Terapi Kerjaya terhadap mekanisma daya tindak.

Pengenalan Kendiri

Jadual 25 merupakan ekstrak dapatan kualitatif yang telah diperolehi dari responden berdasarkan tema pengenalan kendiri.

Jadual 25: Pandangan Responden Mengenai Kesan Model Terapi Kerjaya Terhadap Diri Mereka


Kenal Diri Lepas join program ni saya rasa saya lebih kenal diri saya, baru saya tahu saya sebenarnya boleh bergaul dengan orang

65

…saya rasa lebih berkeyakinan dengan diri saya…

45

Ia juga membantu membina hubungan (rapport) dengan ahli kelompok yang lain

15

Saya yakin saya boleh capai apa yang saya rancang dan saya rasa lebih bersemangatselepas mengikuti program ini kerana saya lebih tahu diri saya.

35

Program ini membantu menambah pengetahuan saya terutama tentang diri saya

50

Program ini membantu mengenali kekuatan dan kelemahan diri.

10

Terus terang saya cakap puan, sebelum ni saya pemalu, lepas di dalam program dapat tambah baik percakapan.

10

…lepas sesi kenal diri tu saya rasa saya lebih menerima dirisaya seadanya…

20

Di bawah tema pengenalan kendiri, tiga aktiviti telah dijalankan iaitu ice-breaking, pendedahan kendiri dan kekuatan dan kelemahan kendiri. Keseluruhan responden (100%) bersetuju bahawa program ini membantu mereka untuk mengenal diri sendiri, dan meningkatnya rasa lebih berkeyakinan. Menurut sebahagian responden program ini membantu menambah pengetahuan mengenai diri dengan mengenali kekuatan dan kelemahan diri. Program ini juga membantu dalam memberi kemahiran membina hubungan dengan rakan dan masyarakat.

Kesan Model Terapi Terhadap Perancangan kerjaya

Jadual 26 merupakan ekstrak dapatan kualitatif yang telah diperolehi berdasarkan tema kesan Model Terapi Kerjaya terhadap perancangan kerjaya.

Jadual 26: Pandangan Responden Mengenai Kesan Model Terapi Kerjaya Terhadap Perancangan Kerjaya Mereka


Perancangan Kerjaya

Lepas join program ni matlamat kerjaya saya lebih jelas

75

Saya memang merasakan personaliti R (Realistik) berkait rapat

45


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

194

dengan diri saya. Saya memang kurang suka bergaul dengan orang. Saya memang suka buat kerja sorang-sorang, yang penting kerja saya siap…

Banyak maklumat kerjaya secara umum saya peroleh di mana saya mengetahui ada peluang pekerjaan yang bersesuaian untuk bekas penagih, sumber-sumber pinjaman wang dan sebagainya

40

Modul ini membantu saya membuat keputusan kerjaya yang lebih realistik.

50

Ceramah yang dijalankan meningkatkan motivasi saya.

45

Saya lebih yakin untuk laksanakan kerjaya yang saya telah rancang kerana sebelum ini saya kurang jelas berkenaan matlamat diri dan kerjaya.

60

Menerusi enam (6) aktiviti dalam kajian yang mengkhususkan kepada perancangan kerjaya telah menunjukkan kesan yang baik kepada responden. Ceramah 1 Azam, Job Search dan juga pelan tindakan telah membantu dalam usaha mengenalpasti langkah-langkah dalam mencari peluang pekerjaan.


195

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

dengan diri saya. Saya memang kurang suka bergaul dengan orang. Saya memang suka buat kerja sorang-sorang, yang penting kerja saya siap…

Banyak maklumat kerjaya secara umum saya peroleh di mana saya mengetahui ada peluang pekerjaan yang bersesuaian untuk bekas penagih, sumber-sumber pinjaman wang dan sebagainya

40

Modul ini membantu saya membuat keputusan kerjaya yang lebih realistik.

50

Ceramah yang dijalankan meningkatkan motivasi saya.

45

Saya lebih yakin untuk laksanakan kerjaya yang saya telah rancang kerana sebelum ini saya kurang jelas berkenaan matlamat diri dan kerjaya.

60

Menerusi enam (6) aktiviti dalam kajian yang mengkhususkan kepada perancangan kerjaya telah menunjukkan kesan yang baik kepada responden. Ceramah 1 Azam, Job Search dan juga pelan tindakan telah membantu dalam usaha mengenalpasti langkah-langkah dalam mencari peluang pekerjaan.

Seramai tiga puluh dua (32) responden (100%) berpandangan aktiviti dalam kajian ini membantu mereka dalam mengenal pasti peluang pekerjaan, belajar berkenaan persediaan kerja, meningkatkan kekuatan semangat jati diri dan sokongan keluarga, akses kepada organisasi yang boleh membantu dan juga cara untuk mengembangkan perniagaan mereka.

Semua responden bersetuju bahawa model ini menerusi aktiviti yang dijalankan membantu dalam mendapatkan maklumat berkenaan dengan pemilihan kerjaya. Responden mengetahui bagaimana untuk menghadapi risiko dalam kerjaya, mendapatkan maklumat syarikat yang boleh membantu dalam kerjaya mereka, mendapat maklumat berkenaan dengan pemilihan kerjaya di samping membuka minda untuk mengetahui sumber penjanaan modal selepas keluar daripada pusat pemulihan.

Namun begitu, terdapat empat (4) orang responden yang tidak bersetuju bahawa program ini membantu dalam mendapatkan maklumat berkenaan dengan pemilihan kerjaya kerana sukar memahami informasi yang disampaikan dan juga mempunyai minat dalam bidang lain.

Kesan Model Terapi Kerjaya Terhadap Mekanisma Daya Tindak

Pandangan responden mengenai kesan model terapi kerjaya terhadap mekanisma daya tindak mereka dirumuskan dalam Jadual 27.

Jadual 27: Pandangan Responden Mengenai Kesan Model Terapi Kerjaya Terhadap Mekanisma Daya Tindak Mereka


Mekanisma Daya Tindak

Saya rasa ia membantu saya lebih kepada menjaga penampilan diri.Walaupun saya ingin bekerja sebagai pemandu lori, saya ingin menjadi pemandu lori yang kemas.

35

Thought stoppingmengajar kita untuk berfikir dengan rasional…

60

Ia membantu buat saya 25


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

196

sedar akan kepentingan sistem sokongan dalam kepulihan.

…Untuk berubah diri sendiri memainkan peranan penting...

35

Penting untuk berubah untuk diri saya sendiri. Saya nak perbaiki diri saya. Saya rasa lepas join program ni, saya lebih ada hala tuju…

20

Dalam tema mekanisma daya tindak, tiga (3) aktiviti yang dijalankan iaitu pengurusan diri, pengurusan relaps dan juga daya tindak/efikasi. Kesemua (100%) responden bersetuju bahawa aktiviti ini membantu mereka dari segi pengurusan diri selepas dibebaskan. Ini kerana terdapat responden yang telah melakukan pengurusan diri yang baik sebelum ini, dapat membahagikan masa dengan kerja, perubahan personaliti dan mampu bersosial, semakin yakin dan bersemangat di samping meningkatkan motivasi diri dan cara fikir serta dapat mengasah bakat mereka.

PERBINCANGAN KAJIAN

Kajian Model Terapi Kerjaya AADK ini dijalankan sebanyak 12 sesi termasuk ujian pra dan pasca. Kajian ini memgfokuskan kepada tiga (3) pemboleh ubah yang utama iaitu melihat kesan model ini kepada konsep kendiri responden, kerjaya (perancangan, kematangan, pemilihan) dan juga mekanisma daya tindak responden. Kajian ini dijalankan menggunakan pendekatan kelompok psikopendidikan bagi menjalankan sesi kelompok kerjaya ini. Model kerjaya ini dipengaruhi oleh pendekatan Donald Super (1957), Holland (1980) dan Magnusson (1991, 1992). Pendekatan ini mudah difahami untuk diaplikasikan dalam sesi kaunseling atau konsultansi bersama klien di Pusat CCRC, AADK.

Hasil daripada ujian pra dan pasca kumpulan ekperimen mendapati terdapat peningkatan min dan perhubungan yang signifikan kepada pemboleh ubah kematangan kerjaya dan juga konsep kendiri. Bagi mekanisma daya tindak, dapatan menunjukkan peningkatan min sahaja, tetapi tiada perhubungan yang signifikan antara keputusan ujian min pra dan pasca bagi kumpulan


197

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

sedar akan kepentingan sistem sokongan dalam kepulihan.

…Untuk berubah diri sendiri memainkan peranan penting...

35

Penting untuk berubah untuk diri saya sendiri. Saya nak perbaiki diri saya. Saya rasa lepas join program ni, saya lebih ada hala tuju…

20

Dalam tema mekanisma daya tindak, tiga (3) aktiviti yang dijalankan iaitu pengurusan diri, pengurusan relaps dan juga daya tindak/efikasi. Kesemua (100%) responden bersetuju bahawa aktiviti ini membantu mereka dari segi pengurusan diri selepas dibebaskan. Ini kerana terdapat responden yang telah melakukan pengurusan diri yang baik sebelum ini, dapat membahagikan masa dengan kerja, perubahan personaliti dan mampu bersosial, semakin yakin dan bersemangat di samping meningkatkan motivasi diri dan cara fikir serta dapat mengasah bakat mereka.

PERBINCANGAN KAJIAN

Kajian Model Terapi Kerjaya AADK ini dijalankan sebanyak 12 sesi termasuk ujian pra dan pasca. Kajian ini memgfokuskan kepada tiga (3) pemboleh ubah yang utama iaitu melihat kesan model ini kepada konsep kendiri responden, kerjaya (perancangan, kematangan, pemilihan) dan juga mekanisma daya tindak responden. Kajian ini dijalankan menggunakan pendekatan kelompok psikopendidikan bagi menjalankan sesi kelompok kerjaya ini. Model kerjaya ini dipengaruhi oleh pendekatan Donald Super (1957), Holland (1980) dan Magnusson (1991, 1992). Pendekatan ini mudah difahami untuk diaplikasikan dalam sesi kaunseling atau konsultansi bersama klien di Pusat CCRC, AADK.

Hasil daripada ujian pra dan pasca kumpulan ekperimen mendapati terdapat peningkatan min dan perhubungan yang signifikan kepada pemboleh ubah kematangan kerjaya dan juga konsep kendiri. Bagi mekanisma daya tindak, dapatan menunjukkan peningkatan min sahaja, tetapi tiada perhubungan yang signifikan antara keputusan ujian min pra dan pasca bagi kumpulan

eksperimen. Keputusan kajian yang diperolehi membuktikan bahawa Model Terapi Kerjaya AADK boleh memberi kesan yang positif kepada responden dari segi kematangan kerjaya dan konsep kendiri. Keputusan mekanisma daya tindak pula tidak menunjukkan hubungan yang signifikan antara keputusan pra dan pasca kumpulan ekperimen. Ini disebabkan kurangnya penekanan model ini kepada aktiviti mekanisma daya tindak dan model ini lebih berfokus kepada pembangunan kerjaya responden. Walau bagaimanapun, hasil daripada temubual responden menunjukkan terdapat kesan yang positif terhadap mekanisma daya tindak mereka, seperti (1) mengajar mereka untuk berfikir secara rasional bagi mengelakkan daripada berlakunya relaps, (2) memberikan kesedaran akan kepentingan sistem sokongan yang boleh membantu dalam proses pemulihan mereka, dan (3) memberikan kesedaran bahawa keputusan diri sendiri adalah faktor yang mempengaruhi diri untuk berubah.

Bentuk Model Terapi Kerjaya AADK

Model yang dihasilkan adalah merupakan diadaptasikan daripada model yang dijalankan oleh Magnusson (1995), mengenai proses dalam perancangan kerjaya. Proses tersebut adalah peringkat permulaan, penerokaan, membuat keputusan, persediaan dan implimentasi. Magnusson (1995) juga mengambil pandangan daripada Super (1990) dan Holland (1980) bahawa konsep kendiri harus ditekankan dalam pemilihan kerjaya. Berikut merupakan bentuk model terapi kerjaya AADK yang dihasilkan dan dilaksanakan oleh pengkaji.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

198

Pada peringkat yang pertama iaitu Peringkat Permulaan terdapat tiga (3) elemen utama yang kaunselor perlu tekankan iaitu sesi kaunseling yang efektif, mengenal pasti motivasi diri klien dalam perancangan kerjaya dan membina perancangan kerjaya yang relevan. Kaunselor menjalankan sesi ice-breakinguntuk membina rapport sesama ahli. Sesi seterusnya berfokuskan kepada konsep kendiri klien yang merangkumi cara klien melihat diri sendiri dan mengenal pasti kekuatan dan kelemahan diri. Menurut Super (1990) adalah penting bagi seseorang individu untuk mempunyai konsep kendiri sebelum membuat pemilihan kerjaya.

Seterusnya peringkat penerokaan membantu klien untuk menerokapengalaman-pengalaman kerja, kemahiran dan minat mereka sendiri. Hal ini bertujuan untuk memperbaharui semangat dan harapan klien dalam mencari kerjaya yang sesuai. Secara tidak langsung klien mendapat peluang untuk mengekspresikan sesuatu yang bermakna dalam diri mereka dalam proses perancangan kerjaya. Ini melibatkan sesi yang ke lima (5) dan sesi yang ke enam (6). Dalam sesi ini klien AADK menjawab soalan Self-Directed Searcholeh Holland (1980) untuk mengenalpasti suasana kerja mereka. Setelah klien


199

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Pada peringkat yang pertama iaitu Peringkat Permulaan terdapat tiga (3) elemen utama yang kaunselor perlu tekankan iaitu sesi kaunseling yang efektif, mengenal pasti motivasi diri klien dalam perancangan kerjaya dan membina perancangan kerjaya yang relevan. Kaunselor menjalankan sesi ice-breakinguntuk membina rapport sesama ahli. Sesi seterusnya berfokuskan kepada konsep kendiri klien yang merangkumi cara klien melihat diri sendiri dan mengenal pasti kekuatan dan kelemahan diri. Menurut Super (1990) adalah penting bagi seseorang individu untuk mempunyai konsep kendiri sebelum membuat pemilihan kerjaya.

Seterusnya peringkat penerokaan membantu klien untuk menerokapengalaman-pengalaman kerja, kemahiran dan minat mereka sendiri. Hal ini bertujuan untuk memperbaharui semangat dan harapan klien dalam mencari kerjaya yang sesuai. Secara tidak langsung klien mendapat peluang untuk mengekspresikan sesuatu yang bermakna dalam diri mereka dalam proses perancangan kerjaya. Ini melibatkan sesi yang ke lima (5) dan sesi yang ke enam (6). Dalam sesi ini klien AADK menjawab soalan Self-Directed Searcholeh Holland (1980) untuk mengenalpasti suasana kerja mereka. Setelah klien

mengenal minat mereka, kaunselor akan membimbing klien AADK untuk meneroka dengan lebih mendalam pengalaman mereka, persekitaran kerja, bakat dan kemampuan mereka.

Peringkat yang ketiga (3) adalah peringkat klien membuat keputusan. Keputusan yang dibuat merujuk kepada senarai pekerjaan yang bersesuaian berdasarkan pengalaman dan minat klien. Klien juga perlu mengenalpasti kerjaya yang sesuai berdasarkan intuisi mereka. Ini boleh membantu kaunselor untuk meneroka persepsi klien dengan menggunakan teknik soalan ‘what if’dalam beberapa situasi pekerjaan yang tersenarai. Hal ini dapat membantu klien untuk membuat keputusan yang lebih tepat. Pada sesi yang keenam (Ini Keputusan Aku) kaunselor membantu responden AADK untuk membuat keputusan bagi mereka memilih pilihan kerjaya. Responden juga menyatakan bahawa sesi ini membantu mereka untuk membuat keputusan yang lebih spesifik berbanding sebelum ini mereka mempunyai pilihan kerjaya yang banyak tetapi tidak tahu bagaimana untuk membuat keputusan.

Magnusson (1995) menyatakan bahawa pada peringkat persediaan terdapat dua (2) perkara yang harus difokuskan bagi perancangan yang konkrit dalam mencapai matlamat. Pertama ialah merancang pelan tindakan yang melibatkan kontrak antara kaunselor dan klien yang akan memperincikan langkah-langkah bagi klien, bagaimana langkah tersebut akan dinilai dan dilaporkan, panduan garis masa, atau grafik plan tindakan. Seterusnya, menambah baik kemahiran asas sebelum klien memasuki alam pekerjaan. Antara hal-hal yang perlu diambil kira termasuklah pekerjaan (pencarian kerja), pendidikan (kemahiran belajar, permohonan kemasukan ke institusi pendidikan), dan kemahiran individu (pengurusan emosi, penyalahgunaan dadah). Langkah ini penting untuk peringkat yang terakhir iaitu peringkat pelaksanaan. Pada peringkat ini, responden AADK diberikan peluang untuk membuat pelan tindakan bagi mencapai pekerjaan yang mereka mahukan. Kaunselor membantu klien untuk membuat keputusan dan perancangan yang realistik. Klien juga didedahkan dengan peluang-peluang pekerjaan yang disediakan daripada Jobs Malaysia.

Peringkat terakhir adalah peringkat pelaksanaan. Pada peringkat ini, klien perlu melaksanakan pelan tindakan yang telah dirancang. Dua (2) strategi yang telah dikenalpasti untuk melaksanakan pelan tindakan adalah membina sistem sokongan. Dalam sesi ini, kaunselor membantu responden untuk mengenalpasti individu-individu yang menjadi sokongan buat mereka. Magnusson (1995) bahawa kebanyakan keputusan yang dibuat bersama kaunselor tidak berjaya dilakasanakan kerana kekurangan sistem sokongan. Klien mempelajari cara untuk mengenalpasti orang-orang yang


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

200

berkepentingan dalam hidup mereka dan bagaimana cara untuk membina hubungan yang baik ketika di dalam sesi.

Kesan Positif Model Terapi Kerjaya AADK Terhadap Perancangan Kerjaya Klien AADK

Enam (6) aktiviti khusus telah dilaksanakan dalam memberi fokus pembangunan kerjaya para klien AADK. Aktiviti ini bermatlamat supaya responden memahami personaliti, suasana kerja yang sesuai, mendapatkan maklumat bagaimana ingin mencari kerja dan membuat keputusan dan perancangan untuk bekerja. Untuk mengukur keberkesanan ini, instrumen CMI telah digunakan. Merujuk kepada perkara ini, kematangan kerjaya bermakna kesediaan untuk membuat keputusan kerjaya dengan kemahiran vokasional dan pembangunan tugasan pendidikan (Savickas, 1984). Tambahan lagi, kematangan kerjaya secara takrifannya merujuk kepada keupayaan individu dalam membuat pilihan kerjaya yang tepat. Ia merangkumi kesedaran terhadap apa yang diperlukan untuk membuat keputusan kerjaya dan sejauhmana pilihan individu tersebut berkait dengan agensi lain secara realistik dan konsisten dari semasa ke semasa (Crites, 1978b, King, 1989, Ohler, Levinsen dan Hays, 1996).

Hasil ujian CMI menunjukkan terdapat peningkatan yang signifikan dalam kematangan merancang kerjaya dalam kalangan mereka yang telah mengikuti model ini (kumpulan eksperimen) berbanding dengan kumpulan kawalan. Pasca kumpulan kawalan menunjukkan jumlah min yang rendah (mean=8.9688) berbanding jumlah skor min kumpulan eksperimen (mean=15.6250). Nilai ujian-t yang tercatat adalah –7.463 (p = 0.00 < 0.05). Ini menunjukkan terdapat kesan yang positif yang dialami oleh responden bagi kumpulan eksperimen setelah mengikuti Model Terapi Kerjaya AADK. Kesan yang positif juga dapat dibuktikan dengan membandingkan skor ujian CMI untuk pra (mean=11.1563) dan pasca (mean=15.6250) kumpulan eksperimen sendiri. Nilai ujian-t yang tercatat adalah -4.874 (p= 0.00 < 0.05). Ini menunjukkan perbezaan yang signifikan dialami oleh kumpulan eksperimen setelah mengikuti Model Terapi Kerjaya AADK.

Kesan model terapi kerjaya AADK ini juga telah dikaji dengan mendapatkan maklumat secara pemerhatian, maklum balas bertulis dan temubual. Hasil daripada data kualitatif ini juga menyokong kepadapenemuan data kuantitatif. Data kualitatif menunjukkan para responden merasakan mereka lebih mengenali diri dan mengetahui alam pekerjaan yang sesuai setelah menduduki ujian SDS. Mereka merasakan SDS dapat


201

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

berkepentingan dalam hidup mereka dan bagaimana cara untuk membina hubungan yang baik ketika di dalam sesi.

Kesan Positif Model Terapi Kerjaya AADK Terhadap Perancangan Kerjaya Klien AADK

Enam (6) aktiviti khusus telah dilaksanakan dalam memberi fokus pembangunan kerjaya para klien AADK. Aktiviti ini bermatlamat supaya responden memahami personaliti, suasana kerja yang sesuai, mendapatkan maklumat bagaimana ingin mencari kerja dan membuat keputusan dan perancangan untuk bekerja. Untuk mengukur keberkesanan ini, instrumen CMI telah digunakan. Merujuk kepada perkara ini, kematangan kerjaya bermakna kesediaan untuk membuat keputusan kerjaya dengan kemahiran vokasional dan pembangunan tugasan pendidikan (Savickas, 1984). Tambahan lagi, kematangan kerjaya secara takrifannya merujuk kepada keupayaan individu dalam membuat pilihan kerjaya yang tepat. Ia merangkumi kesedaran terhadap apa yang diperlukan untuk membuat keputusan kerjaya dan sejauhmana pilihan individu tersebut berkait dengan agensi lain secara realistik dan konsisten dari semasa ke semasa (Crites, 1978b, King, 1989, Ohler, Levinsen dan Hays, 1996).

Hasil ujian CMI menunjukkan terdapat peningkatan yang signifikan dalam kematangan merancang kerjaya dalam kalangan mereka yang telah mengikuti model ini (kumpulan eksperimen) berbanding dengan kumpulan kawalan. Pasca kumpulan kawalan menunjukkan jumlah min yang rendah (mean=8.9688) berbanding jumlah skor min kumpulan eksperimen (mean=15.6250). Nilai ujian-t yang tercatat adalah –7.463 (p = 0.00 < 0.05). Ini menunjukkan terdapat kesan yang positif yang dialami oleh responden bagi kumpulan eksperimen setelah mengikuti Model Terapi Kerjaya AADK. Kesan yang positif juga dapat dibuktikan dengan membandingkan skor ujian CMI untuk pra (mean=11.1563) dan pasca (mean=15.6250) kumpulan eksperimen sendiri. Nilai ujian-t yang tercatat adalah -4.874 (p= 0.00 < 0.05). Ini menunjukkan perbezaan yang signifikan dialami oleh kumpulan eksperimen setelah mengikuti Model Terapi Kerjaya AADK.

Kesan model terapi kerjaya AADK ini juga telah dikaji dengan mendapatkan maklumat secara pemerhatian, maklum balas bertulis dan temubual. Hasil daripada data kualitatif ini juga menyokong kepadapenemuan data kuantitatif. Data kualitatif menunjukkan para responden merasakan mereka lebih mengenali diri dan mengetahui alam pekerjaan yang sesuai setelah menduduki ujian SDS. Mereka merasakan SDS dapat

menggambarkan personaliti mereka dan bidang serta alam pekerjaan yang sesuai. SDS juga membantu responden dalam mengenalpasti minat bidang pekerjaan yang akan mereka ceburi. Inventori Holland yang telah dialih bahasa ini telah dibentuk berdasarkan andaian bahawa minat vokasional adalah satu daripada aspek personaliti seseorang. Selain itu, ia juga menggambarkan bahawa minat individu mencerminkan personaliti. Teori ini juga memberikan sumbangan dalam pelbagai bidang terutamanya dalam pemilihan kerjaya (Ahmad & Halim, 2004).

Para responden yang menjalani aktiviti ketiga iaitu “Adakah Aku Sudah Bersedia” yang dijalankan membuatkan mereka berfikir tentang pekerjaan dan peluang kerjaya mereka yang akan datang. Secara keseluruhannya, responden dapat memahami pilihan kerjaya yang bersesuaian dengan minat dan bersifat realistik, selari dengan objektif yang digariskan melalui aktiviti ini. Responden juga menyatakan bahawa aktiviti di dalam model ini telah membantu mereka dalam penambahan maklumat dan membuat keputusan. Semasa aktiviti ceramah Jobs Malaysia, responden menyatakan mereka mendapat maklumat mengenai tempat rujukan yang bakal mereka gunakan setelah keluar nanti.

Magnusson (1995) menyatakan bahawa pada peringkat pemulihan ini, klien masih berada di peringkat yang kedua (Penerokaan) dan ketiga (Membuat keputusan). Pada peringkat penerokaan, klien meneroka pengalaman-pengalaman kerja, kemahiran dan minat mereka sendiri. Hal ini bertujuan untuk memperbaharui semangat dan harapan klien dalam mencari kerjaya yang sesuai. Secara tidak langsung klien mendapat peluang untuk mengekspresikan sesuatu yang bermakna dalam diri mereka dalam proses perancangan kerjaya. Peringkat ketiga pula adalah peringkat klien membuat keputusan. Keputusan yang dibuat merujuk kepada senarai pekerjaan yang bersesuaian berdasarkan pengalaman dan minat klien. Klien juga perlu mengenalpasti kerjaya yang sesuai berdasarkan intuisi mereka. Kaunselor meneroka persepsi klien dengan menggunakan teknik soalan ‘what if’ dalam beberapa situasi pekerjaan yang tersenarai. Hal ini dapat membantu klien untuk membuat keputusan yang lebih tepat.

Kesan model ini juga diperkukuhkan dengan adanya perkongsian maklumat daripada bekas penagih yang telah berjaya menguruskan dirinya dan menjalankan kerja di luar. Di samping itu, model ini didapati telah membantu responden membina pelan tindakan yang realistik yang boleh mereka gunakan apabila mereka keluar dan memulakan hidup bekerjaya. Perkara ini seiring dengan langkah yang keempat (peringkat persediaan) dan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

202

menyumbang kepada peringkat yang kelima (peringkat implementasi) berdasarkan langkah-langkah yang digariskan oleh Magnusson (1995). Pada peringkat persediaan terdapat dua (2) kunci utama yang harus difokuskan bagi perancangan yang konkrit dalam mencapai matlamat utama. Salah satu daripadanya ialah merancang pelan tindakan yang melibatkan kontrak antara kaunselor dan klien. Pelan ini akan memperincikan langkah-langkah bagi klien, bagaimana langkah tersebut akan dinilai dan dilaporkan, panduan garis masa, atau grafik pelan tindakan. Seterusnya, menambahbaik kemahiran asas sebelum klien memasuki alam pekerjaan. Antara hal-hal yang perlu diambilkira termasuklah pekerjaan (pencarian kerja), pendidikan (kemahiran belajar, permohonan kemasukan ke institusi pendidikan), dan kemahiran individu (pengurusan emosi, penyalahgunaan dadah). Langkah ini penting untuk mencapai peringkat yang terakhir iaitu peringkat perlaksanaan.

Pada peringkat akhir, klien perlu melaksanakan pelan tindakan yang telah dirancang. Dua (2) strategi yang telah dikenalpasti untuk melaksanakan pelan tindakan adalah membina sistem sokongan. Magnusson (1995) menyatakan bahawa kebanyakan keputusan yang dibuat bersama kaunselor tidak berjaya dilaksanakan kerana kekurangan sistem sokongan. Klien perlu mempelajari cara untuk mengenalpasti individu-individu yang berkepentingan dalam hidup mereka dan bagaimana cara untuk membina hubungan yang baik. Seterusnya, klien juga perlu membina sistem sokongan bagi memantau dan memberi ganjaran terhadap kemajuan diri mereka.

Kesan Positif Model Terapi Kerjaya AADK Terhadap Pembangunan Diri Klien AADK (Konsep Kendiri)

Tiga (3) aktiviti khusus telah dilaksanakan dalam memberi fokus pembangunan diri para klien AADK yang bermatlamatkan supaya mereka memahami diri, memahami orang lain, dan mengenalpasti kekuatan dan kelemahan diri serta membina konsep kendiri yang lebih positif. Untuk mengukur keberkesanan ini, instrumen Tennesse Self-Concept Scale (TSCS) yang telah diterjemah telah digunakan.

Hasil ujian TSCS menunjukkan terdapat peningkatan yang signifikan dalam konsep kendiri dalam kalangan mereka yang telah mengikuti model ini (kumpulan eksperimen) berbanding dengan kumpulan kawalan. Jumlah skor pasca bagi min kumpulan kawalan menunjukkan jumlah skor yang rendah (236.5333) berbanding jumlah skor pasca bagi kumpulan eksperimen (241.5667). Nilai ujian statistik t yang tercatat adalah -0.998 (p = 0.327 > 0.05). Ini menunjukkan adanya kesan yang positif yang dialami oleh responden bagi


203

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

menyumbang kepada peringkat yang kelima (peringkat implementasi) berdasarkan langkah-langkah yang digariskan oleh Magnusson (1995). Pada peringkat persediaan terdapat dua (2) kunci utama yang harus difokuskan bagi perancangan yang konkrit dalam mencapai matlamat utama. Salah satu daripadanya ialah merancang pelan tindakan yang melibatkan kontrak antara kaunselor dan klien. Pelan ini akan memperincikan langkah-langkah bagi klien, bagaimana langkah tersebut akan dinilai dan dilaporkan, panduan garis masa, atau grafik pelan tindakan. Seterusnya, menambahbaik kemahiran asas sebelum klien memasuki alam pekerjaan. Antara hal-hal yang perlu diambilkira termasuklah pekerjaan (pencarian kerja), pendidikan (kemahiran belajar, permohonan kemasukan ke institusi pendidikan), dan kemahiran individu (pengurusan emosi, penyalahgunaan dadah). Langkah ini penting untuk mencapai peringkat yang terakhir iaitu peringkat perlaksanaan.

Pada peringkat akhir, klien perlu melaksanakan pelan tindakan yang telah dirancang. Dua (2) strategi yang telah dikenalpasti untuk melaksanakan pelan tindakan adalah membina sistem sokongan. Magnusson (1995) menyatakan bahawa kebanyakan keputusan yang dibuat bersama kaunselor tidak berjaya dilaksanakan kerana kekurangan sistem sokongan. Klien perlu mempelajari cara untuk mengenalpasti individu-individu yang berkepentingan dalam hidup mereka dan bagaimana cara untuk membina hubungan yang baik. Seterusnya, klien juga perlu membina sistem sokongan bagi memantau dan memberi ganjaran terhadap kemajuan diri mereka.

Kesan Positif Model Terapi Kerjaya AADK Terhadap Pembangunan Diri Klien AADK (Konsep Kendiri)

Tiga (3) aktiviti khusus telah dilaksanakan dalam memberi fokus pembangunan diri para klien AADK yang bermatlamatkan supaya mereka memahami diri, memahami orang lain, dan mengenalpasti kekuatan dan kelemahan diri serta membina konsep kendiri yang lebih positif. Untuk mengukur keberkesanan ini, instrumen Tennesse Self-Concept Scale (TSCS) yang telah diterjemah telah digunakan.

Hasil ujian TSCS menunjukkan terdapat peningkatan yang signifikan dalam konsep kendiri dalam kalangan mereka yang telah mengikuti model ini (kumpulan eksperimen) berbanding dengan kumpulan kawalan. Jumlah skor pasca bagi min kumpulan kawalan menunjukkan jumlah skor yang rendah (236.5333) berbanding jumlah skor pasca bagi kumpulan eksperimen (241.5667). Nilai ujian statistik t yang tercatat adalah -0.998 (p = 0.327 > 0.05). Ini menunjukkan adanya kesan yang positif yang dialami oleh responden bagi

kumpulan eksperimen setelah mengikuti Model Terapi Kerjaya AADK. Namun begitu, perbezaan ini tidaklah signifikan. Kesan yang positif juga dapat dibuktikan dengan membandingkan skor ujian TSCS untuk pra (232.9000) dan pasca (241.5667) kumpulan eksperimen sendiri. Nilai ujian statistik t yang tercatat adalah -3.373 (p=0.002 < 0.05). Ini menunjukkan perbezaan yang signifikan dialami oleh kumpulan eksperimen setelah mengikuti Model Terapi Kerjaya AADK.

Data kualitatif menunjukkan para responden merasakan bahawa aktiviti pengenalan kendiri telah membantu mereka mengenali diri dengan lebih mendalam melalui interaksi dan maklum balas dari rakan-rakan kelompok. Aktiviti ini juga telah membolehkan ahli-ahli merasa selesa, selamat untuk memberikan maklum balas kepada rakan-rakan dan merasa diri mereka diterima. Ini merupakan impak yang positif yang boleh meningkatkan rasa harga diri dalam kalangan individu. Penerimaan rakan adalah merupakan satu faktor penting dalam membina harga diri. Responden juga merasakan mereka lebih bersedia menerima diri mereka sendiri dengan segala kelemahan dan kekuatan yang ada serta dapat mengenal pasti faktor-faktor yang perlu untuk diberikan perhatian untuk berubah menjadi manusia yang lebih berguna.

Aktiviti pengenalan kendiri telah memberi kesan kepada tahap keyakinan responden kerana terdapat beberapa orang responden yang menyatakan mereka merasa lebih yakin setelah mengikuti Model Terapi Kerjaya AADK. Aktiviti pengenalan kendiri membantu membina kemahiran responden dalam berkomunikasi dan berhubung dengan masyarakat. Aktiviti pembangunan diri juga telah memberi kesedaran kepada responden mengenai beberapa aspek dalam diri dan tingkah laku mereka yang perlu diubah bagi membolehkan mereka menjadi lebih efektif.

Carl Rogers (1961) mengatakan bahawa konsep kendiri adalah mengenai cara seseorang individu mengenali dirinya sendiri, sama ada berkenaan kelemahan dan kekuatannya melalui pengalaman yang dialaminya serta pandangan orang lain disekelilingnya. Oleh itu, melalui model ini, responden dilihat dapat mengenali dan memahami diri mereka sendiri dengan lebih mendalam.

Selain itu, penerimaan yang positif antara ahli kumpulan juga di lihat menjadi faktor peningkatan konsep kendiri responden. Setelah melalui sesi kaunseling selama sebulan setengah, hasil kepercayaan yang terbina antara ahli kumpulan telah memberi keselesaan kepada ahli kelompok untuk


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

204

berkongsi cerita dan pandangan sehingga wujud rasa diterima oleh ahli kelompok yang lain. Tidak dinafikan konsep kendiri yang negatif merupakan salah satu punca individu boleh terjebak dengan dadah. Hal ini dapat disokong dengan kajian yang telah dilakukan oleh Samuel dan Samuel pada tahun 1974, yang melaporkan bahawa konsep kendiri merupakan salah satu faktor mengapa individu boleh terlibat dalam penyalahgunaan dadah, selain faktor sikap ingin tahu, kebosanan, dan pengaruh rakan sebaya.

Sebagaimana konsep kendiri merupakan salah satu punca keterlibatan individu dalam penyalahgunaan dadah, ia juga boleh digunakan sebagai salah satu faktor bagi bekas penagih dadah untuk kekal pulih daripada penagihan. Hal ini telah disokong oleh kajian yang telah dijalankan oleh Carmichael, Linn, Pratt, dan Webb pada tahun 1977. Kajian mereka bertajuk ‘Self-Concept and Substance Abuse Treatment’ di mana para pengkaji telah menekankan faktor konsep kendiri dalam rawatan kaunseling yang telah diberikan kepada responden. Dalam kajian ini, pengkaji telah mengukur perbezaan tahap konsep kendiri responden yang telah berjaya menghabiskan rawatan dalam tempoh yang diberikan dengan responden yang gagal menghabiskan rawatan. Hal ini telah menunjukkan bahawa konsep kendiri merupakan satu kunci penting untuk mengekalkan kepulihan penyalahgunaan dadah, seterusnya menguatkan lagi kepentingan Model Terapi Kerjaya ini dalam memberi kesan yang positif terhadap konsep kendiri responden.

Kesan Positif Model Terapi Kerjaya AADK terhadap Lokus Kawalan Klien AADK

Lokus kawalan kendiri berada di bawah tema mekanisma daya tindak yang mana difokuskan melalui aktiviti Pengurusan Relaps. Menurut United Nations Office on Drugs on and Crime (2007), Pengurusan Relaps adalah rawatan tingkah laku yang melihat kepada tahap perubahan tingkah laku ketagihan, berdasarkan Teori Tingkah laku Kognitif (CBT) dengan dua (2) matlamat utama iaitu untuk mengelakkan berlakunya relaps awal selepas komitmen untuk perubahan telah dibuat dan untuk mengelakkan berlakunya relaps yang berulang-ulang. Aktiviti ini menekankan tentang pengurusan relaps dengan mengajarkan teknik “Thought Stopping”, menjalankan aktiviti pernafasan, zikir dan relaksasi bersama responden. Faktor-faktor yang mendorong seseorang untuk relaps dan perbincangan tentang relaps secara umumnya telah dibincangkan.


205

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

berkongsi cerita dan pandangan sehingga wujud rasa diterima oleh ahli kelompok yang lain. Tidak dinafikan konsep kendiri yang negatif merupakan salah satu punca individu boleh terjebak dengan dadah. Hal ini dapat disokong dengan kajian yang telah dilakukan oleh Samuel dan Samuel pada tahun 1974, yang melaporkan bahawa konsep kendiri merupakan salah satu faktor mengapa individu boleh terlibat dalam penyalahgunaan dadah, selain faktor sikap ingin tahu, kebosanan, dan pengaruh rakan sebaya.

Sebagaimana konsep kendiri merupakan salah satu punca keterlibatan individu dalam penyalahgunaan dadah, ia juga boleh digunakan sebagai salah satu faktor bagi bekas penagih dadah untuk kekal pulih daripada penagihan. Hal ini telah disokong oleh kajian yang telah dijalankan oleh Carmichael, Linn, Pratt, dan Webb pada tahun 1977. Kajian mereka bertajuk ‘Self-Concept and Substance Abuse Treatment’ di mana para pengkaji telah menekankan faktor konsep kendiri dalam rawatan kaunseling yang telah diberikan kepada responden. Dalam kajian ini, pengkaji telah mengukur perbezaan tahap konsep kendiri responden yang telah berjaya menghabiskan rawatan dalam tempoh yang diberikan dengan responden yang gagal menghabiskan rawatan. Hal ini telah menunjukkan bahawa konsep kendiri merupakan satu kunci penting untuk mengekalkan kepulihan penyalahgunaan dadah, seterusnya menguatkan lagi kepentingan Model Terapi Kerjaya ini dalam memberi kesan yang positif terhadap konsep kendiri responden.

Kesan Positif Model Terapi Kerjaya AADK terhadap Lokus Kawalan Klien AADK

Lokus kawalan kendiri berada di bawah tema mekanisma daya tindak yang mana difokuskan melalui aktiviti Pengurusan Relaps. Menurut United Nations Office on Drugs on and Crime (2007), Pengurusan Relaps adalah rawatan tingkah laku yang melihat kepada tahap perubahan tingkah laku ketagihan, berdasarkan Teori Tingkah laku Kognitif (CBT) dengan dua (2) matlamat utama iaitu untuk mengelakkan berlakunya relaps awal selepas komitmen untuk perubahan telah dibuat dan untuk mengelakkan berlakunya relaps yang berulang-ulang. Aktiviti ini menekankan tentang pengurusan relaps dengan mengajarkan teknik “Thought Stopping”, menjalankan aktiviti pernafasan, zikir dan relaksasi bersama responden. Faktor-faktor yang mendorong seseorang untuk relaps dan perbincangan tentang relaps secara umumnya telah dibincangkan.

Hasil ujian LOC menunjukkan terdapat perubahan yang kecil bagi lokus kawalan dalam kalangan mereka yang telah mengikuti model ini (kumpulan eksperimen) berbanding dengan kumpulan kawalan. Jumlah skor pasca bagi min kumpulan eksperimen menunjukkan jumlah skor yang rendah (26.1563) berbanding jumlah skor pasca bagi kumpulan kawalan (31.3438). Nilai ujian statistik t yang tercatat adalah 9.927 (p = 0.000 < 0.05) dan menunjukkan perbezaan ini adalah signifikan. Kesan yang positif juga dapat dibuktikan dengan membandingkan skor ujian LOC untuk pra (25.9375) dan pasca (26.1563) kumpulan eksperimen sendiri namun begitu perbezaan min adalah tidak signifikan. Nilai ujian statistik t yang tercatat adalah 0.478 (p = 0.636 > 0.05).

Melalui aktiviti yang telah dijalankan, rata-rata responden telah memberi maklumbalas yang positif dengan menyatakan bahawa mereka yakin dapat menguruskan relaps mereka dengan cara yang telah diajarkan, tanpa bantuan orang lain. Hal ini telah menunjukkan bahawa mereka dapat memusatkan lokus kawalan kendiri mereka kepada diri mereka sendiri, iaitu lokus kawalan dalaman. Rotter (1975) menyatakan bahawa individu yang berpegang kepada lokus kawalan dalaman percaya bahawa hasil daripada tindakan mereka adalah hasil kebolehan dan usaha mereka sendiri, dan bukannya daripada pengaruh dari luar.

Tambahan lagi, kajian juga telah menunjukkan bahawa individu yang mempunyai kawalan lokus dalaman dikaitkan dengan pencapaian matlamat yang lebih aktif, menunjukkan lebih penglibatan spontan dalam sesuatu pencapaian, hubungan interpersonal yang lebih baik, pelarasan emosi yang lebih baik, kesejahteraan, tahap prestasi yang lebih tinggi, kewaspadaan, dan membuat keputusan secara autonomi (Lefcourt, 1991). Secara jelasnya, klien yang mempunyai lokus kawalan dalaman yang bagus akan dapat menangani relaps yang berkemungkinan akan muncul selepas keluar dari pusat pemulihan. Pemulihan adalah tentang menjadi lebih bertanggungjawab dan memperbaiki cara hidup ke arah yang lebih baik. Jika individu ingin berjaya pulih dari ketagihan dan membina kehidupan yang lebih baik, mereka memerlukan lokus kawalan dalaman yang lebih (Huzili, 2013). Selain itu, majoriti responden juga telah menyatakan bahawa aktiviti ‘Thought Stopping’ adalah strategi yang mudah untuk dilakukan selain dapat mengawal corak pemikiran mereka secara efektif.

Secara konsepnya, “thought stopping” adalah teknik intervensi kognitif dengan matlamat untuk mengganggu dan mengalihkan corak pemikiran berulang yang bermasalah. “Thought stopping” adalah alat yang mudah


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

206

tetapi berkesan untuk menyingkirkan pemikiran yang tidak diingini dan tidak perlu (Adeniyi, 2014). Corak pemikiran itu boleh menjadi sama ada kebimbangan, obsesi, dorongan, kebiasaan yang tidak diingini, dan lain-lain. Salah satu teknik yang boleh digunakan adalah dengan berteriak, atau berteriak dalam kepala dengan menyebut "Hentikan!" apabila trigger atau pemikiran yang tidak diingini kembali, dan kemudian berfikir sesuatu perkara yang lebih positif atau produktif untuk menggantikan pemikiran buruk tersebut. Dengan menggunakan teknik “thought stopping” dapat memberikan seseorang rasa kawalan ke atas setiap perbuatannya (Ankrom, 2017).

Dengan sentiasa mempraktiskannya, “thought-stopping” boleh menjadi sebahagian daripada kehidupan seharian. Semakin seseorang individu itu konsisten menggantikan pemikiran yang tidak membantu dengan pemikiran yang berguna, pemikiran membantu yang baru menjadi lebih automatik (Adeniyi, 2014). Melalui teknik “thought stopping” yang telah diajarkan kepada klien, klien telah dapat menyedari keperluan untuk sentiasa mempraktiskan teknik tersebut untuk mengawal diri mereka dari kecenderungan untuk relaps. United Nations Office on Drugs on and Crime(UNODC) pada tahun 2007 menyenaraikan “thought stopping” sebagai satu alat atau strategi yang digunakan untuk menangani keinginan untuk kembali menagih dadah, berdasarkan Terapi Perilaku Cognitif (CBT). Fokus utama intervensi ini adalah untuk membantu penagih ke arah membina strategi mencegah penagihan semula ataupun relaps (Flaherty, 2012). Intervensi CBT juga lebih berkesan mengekalkan kepulihan berbanding sampel yang tidak mengikuti CBT (B.Hunter, Watkins, Paddock, Hepner & Witkiewitz, 2012).

Keberkesanan pemulihan dan rawatan penagih dadah di institusi pemulihan berkait rapat dengan perubahan psikologikal sebelum ia diinterpretasi kepada bentuk tingkah laku. Terapi Kognitif Tingkah laku (CBT) adalah satu cara pemulihan berteraskan rawatan psikologikal yang melibatkan tumpuan, perasaan dan tingkah laku yang memfokuskan kepada masalah. CBT juga secara langsung dapat menurunkan tahap pengekalan daripada terus menyalahgunaan bahan. Kajian membuktikan CBT dalam pemulihan dadah mengurangkan kadar relaps dalam kalangan penagih dadah dalam kepulihan (Azniza et. al, 2011). Selain itu, hasil maklum balas yang diberikan oleh klien menunjukkan bahawa kebanyakkan mereka dapat melihat keperluan mempunyai lokus kawalan dalaman yang baik. Rotter (1966) menyatakan bahawa individu yang boleh mengawal dan mempengaruhi kehidupannya sendiri dianggap mempunyai lokus kawalan dalaman yang tinggi. Mereka percaya bahawa mereka yang bertanggungjawab atas nasib dan masa depan mereka, dan mereka berasa


207

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

tetapi berkesan untuk menyingkirkan pemikiran yang tidak diingini dan tidak perlu (Adeniyi, 2014). Corak pemikiran itu boleh menjadi sama ada kebimbangan, obsesi, dorongan, kebiasaan yang tidak diingini, dan lain-lain. Salah satu teknik yang boleh digunakan adalah dengan berteriak, atau berteriak dalam kepala dengan menyebut "Hentikan!" apabila trigger atau pemikiran yang tidak diingini kembali, dan kemudian berfikir sesuatu perkara yang lebih positif atau produktif untuk menggantikan pemikiran buruk tersebut. Dengan menggunakan teknik “thought stopping” dapat memberikan seseorang rasa kawalan ke atas setiap perbuatannya (Ankrom, 2017).

Dengan sentiasa mempraktiskannya, “thought-stopping” boleh menjadi sebahagian daripada kehidupan seharian. Semakin seseorang individu itu konsisten menggantikan pemikiran yang tidak membantu dengan pemikiran yang berguna, pemikiran membantu yang baru menjadi lebih automatik (Adeniyi, 2014). Melalui teknik “thought stopping” yang telah diajarkan kepada klien, klien telah dapat menyedari keperluan untuk sentiasa mempraktiskan teknik tersebut untuk mengawal diri mereka dari kecenderungan untuk relaps. United Nations Office on Drugs on and Crime(UNODC) pada tahun 2007 menyenaraikan “thought stopping” sebagai satu alat atau strategi yang digunakan untuk menangani keinginan untuk kembali menagih dadah, berdasarkan Terapi Perilaku Cognitif (CBT). Fokus utama intervensi ini adalah untuk membantu penagih ke arah membina strategi mencegah penagihan semula ataupun relaps (Flaherty, 2012). Intervensi CBT juga lebih berkesan mengekalkan kepulihan berbanding sampel yang tidak mengikuti CBT (B.Hunter, Watkins, Paddock, Hepner & Witkiewitz, 2012).

Keberkesanan pemulihan dan rawatan penagih dadah di institusi pemulihan berkait rapat dengan perubahan psikologikal sebelum ia diinterpretasi kepada bentuk tingkah laku. Terapi Kognitif Tingkah laku (CBT) adalah satu cara pemulihan berteraskan rawatan psikologikal yang melibatkan tumpuan, perasaan dan tingkah laku yang memfokuskan kepada masalah. CBT juga secara langsung dapat menurunkan tahap pengekalan daripada terus menyalahgunaan bahan. Kajian membuktikan CBT dalam pemulihan dadah mengurangkan kadar relaps dalam kalangan penagih dadah dalam kepulihan (Azniza et. al, 2011). Selain itu, hasil maklum balas yang diberikan oleh klien menunjukkan bahawa kebanyakkan mereka dapat melihat keperluan mempunyai lokus kawalan dalaman yang baik. Rotter (1966) menyatakan bahawa individu yang boleh mengawal dan mempengaruhi kehidupannya sendiri dianggap mempunyai lokus kawalan dalaman yang tinggi. Mereka percaya bahawa mereka yang bertanggungjawab atas nasib dan masa depan mereka, dan mereka berasa

bermotivasi untuk mengambil tindakan. Motivasi dan keinginan untuk berubah merupakan faktor utama ke arah kejayaan penagih dapat dipulihkan (Salay, 1986; dalam Mahmood, et.al.,1996). Lokus kawalan dalaman boleh menjadi lebih bermanfaat kepada individu apabila disekalikan dengan penerimaan seseorang individu. Ini berbeza daripada bertindak dari lokus kawalan luaran kerana ia bermakna bahawa individu itu bersikap rasional terhadap apa jua perkara yang telah berlaku. Orang-orang yang mempunyai lokus kawalan dalaman cenderung untuk mengekalkan “saya boleh melakukannya”, dan ini cenderung bermaksud bahawa mereka disukai dan dihormati oleh orang lain (Rotter, 1975). Bagi mereka dalam rawatan penyalahgunaan bahan, khususnya terapi ketagihan dadah, beralih dari lokus kawalan luaran ke lokus kawalan dalaman boleh memainkan peranan penting dalam pemulihan (Clarke & Nicholson, 2011). Lokus kawalan yang dipegang oleh seseorang individu juga penting kerana ia dapat menentukan tahap kejayaan yang mereka alami dalam kehidupan (Wan Abdul Kader, 1994).

Oleh itu, berdasarkan respons yang telah diberikan oleh klien tentang pelaksanaan pengurusan relaps telah menunjukkan bahawa ianya telah memberikan kesan yang memberangsangkan terhadap lokus kawalan kendiri diri klien, kerana “thought stopping” yang diaplikasikan di bawah konsep teori Tingkah laku Kognitif (CBT) mempunyai kesan positif untuk klien dalam meningkatkan keadaan mental dan mengurangkan kadar relaps (Chan & Leung, 2002).

Kesan Model Terapi Kerjaya AADK Terhadap Tahap Kesediaan Berubah Para Klien AADK

Bagi mengkaji tahap kesediaan untuk berubah bagi para klien, tiga aktiviti khusus telah dilaksanakan yang memberi fokus kepada daya tindak yang meliputi aktiviti pengurusan kendiri, pengurusan relaps dan penggunaan sistem sokongan dalam kalangan responden. Untuk mengukur keberkesanan aktiviti-aktiviti ini, alat ukur yang telah digunakan ialah alat Stages Of Change Scale(SOCS) untuk mengukur tahap perubahan untuk meninggalkan dadah.

Hasil ujian SOC menunjukkan terdapat penurunan kecil bagi Stages ofChanges dalam kalangan mereka yang telah mengikuti model ini iaitu kumpulan eksperimen berbanding dengan kumpulan kawalan. Jumlah skor pasca bagi min kumpulan eksperimen menunjukkan jumlah skor yang rendah (117.5938) berbanding jumlah skor pasca bagi kumpulan kawalan (120.2188). Nilai ujian statistik t yang tercatat adalah 1.151 (p = 0.258 > 0.05) dan menunjukkan perbezaan ini adalah tidak signifikan. Hasil ujian SOC untuk ujian


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

208

pra bagi kumpulan eksperimen menunjukkan skor berjumlah 116.1563, dan terdapat peningkatan bagi skor ujian pasca SOC bagi kumpulan eksperimen iaitu 117.5938. Walaupun terdapat peningkatan dari jumlah skor yang diperolehi, namun perbezaan min adalah tidak signifikan dengan nilai ujian statistik t yang tercatat adalah 0.795 (p = 0.432 > 0.05).

Hasil data kualitatif telah menyokong hasil data kuantitatif dengan menunjukkan terdapat perbezaan skor melalui ujian SOC walaupun tidak signifikan. Dalam data kualitatif, dapat dilihat para responden merasakan aktiviti pengurusan diri, pengurusan relaps dan daya tindak telah memberi kesan yang positif terhadap diri mereka.

Bagi aktiviti pengurusan diri, responden berpandangan untuk meneruskan kehidupan yang baik, mereka perlu mempunyai kebolehan dan belajar bagaimana untuk menguruskan diri mereka bagi meningkatkan keterampilan diri dan kepercayaan orang sekeliling apabila mereka keluar daripada pusat nanti. Aktiviti pengurusan diri telah membuka minda responden untuk memperbaiki imej dan keterampilan diri untuk mendapatkan kepercayaan masyarakat serta individu sekeliling. Penting untuk responden sedar bahawa agak sukar bagi masyarakat pada ketika ini untuk menerima bekas penagih untuk kembali berfungsi dalam masyarakat. Menurut Ahmad Shukri, Paimah & Rozeyta (2004), terdapat jurang yang memisahkan antara masyarakat dan bekas penagih. Hal ini disebabkan oleh sikap prejudis yang masih membelenggu masyarakat dan menghalang masyarakat untuk berfikiran waras. Umum berpendapat bahawa bekas penagih ini sudah tidak mempunyai harapan lagi untuk pulih, membebankan dan menjatuhkan imej keluarga dan perlu dikenakan hukuman yang lebih berat (Ahmad & Abdul Halim, 2004).

Oleh itu, aktiviti pengurusan diri ini telah membantu responden untuk menambahbaik pembawakan diri ke arah yang lebih positif. Imej dan keterampilan diri juga akan meningkat, sekali gus memadamkan tanggapan buruk individu sekeliling tentang bekas penagih dadah. Ini akan membuka peluang yang lebih tinggi dalam pemilihan kerjaya setelah tamat menjalani pemulihan. Pandangan negatif daripada masyarakat termasuklah majikan memberi kesan terhadap peluang kerjaya dalam kalangan bekas penagih dadah. Menurut Mohd Azlan dan Mahmood Nazar (2009) umum majikan mempunyai pandangan tentang bekas penagih dadah adalah sebagai bekas penjenayah telah menyebabkan kehidupan mereka menjadi sukar. Dengan label ini menyebabkan bekas penagih dadah menghadapi masalah bagi mendapatkan pekerjaan dan juga bantuan kewangan. Selain itu, hasil


209

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

pra bagi kumpulan eksperimen menunjukkan skor berjumlah 116.1563, dan terdapat peningkatan bagi skor ujian pasca SOC bagi kumpulan eksperimen iaitu 117.5938. Walaupun terdapat peningkatan dari jumlah skor yang diperolehi, namun perbezaan min adalah tidak signifikan dengan nilai ujian statistik t yang tercatat adalah 0.795 (p = 0.432 > 0.05).

Hasil data kualitatif telah menyokong hasil data kuantitatif dengan menunjukkan terdapat perbezaan skor melalui ujian SOC walaupun tidak signifikan. Dalam data kualitatif, dapat dilihat para responden merasakan aktiviti pengurusan diri, pengurusan relaps dan daya tindak telah memberi kesan yang positif terhadap diri mereka.

Bagi aktiviti pengurusan diri, responden berpandangan untuk meneruskan kehidupan yang baik, mereka perlu mempunyai kebolehan dan belajar bagaimana untuk menguruskan diri mereka bagi meningkatkan keterampilan diri dan kepercayaan orang sekeliling apabila mereka keluar daripada pusat nanti. Aktiviti pengurusan diri telah membuka minda responden untuk memperbaiki imej dan keterampilan diri untuk mendapatkan kepercayaan masyarakat serta individu sekeliling. Penting untuk responden sedar bahawa agak sukar bagi masyarakat pada ketika ini untuk menerima bekas penagih untuk kembali berfungsi dalam masyarakat. Menurut Ahmad Shukri, Paimah & Rozeyta (2004), terdapat jurang yang memisahkan antara masyarakat dan bekas penagih. Hal ini disebabkan oleh sikap prejudis yang masih membelenggu masyarakat dan menghalang masyarakat untuk berfikiran waras. Umum berpendapat bahawa bekas penagih ini sudah tidak mempunyai harapan lagi untuk pulih, membebankan dan menjatuhkan imej keluarga dan perlu dikenakan hukuman yang lebih berat (Ahmad & Abdul Halim, 2004).

Oleh itu, aktiviti pengurusan diri ini telah membantu responden untuk menambahbaik pembawakan diri ke arah yang lebih positif. Imej dan keterampilan diri juga akan meningkat, sekali gus memadamkan tanggapan buruk individu sekeliling tentang bekas penagih dadah. Ini akan membuka peluang yang lebih tinggi dalam pemilihan kerjaya setelah tamat menjalani pemulihan. Pandangan negatif daripada masyarakat termasuklah majikan memberi kesan terhadap peluang kerjaya dalam kalangan bekas penagih dadah. Menurut Mohd Azlan dan Mahmood Nazar (2009) umum majikan mempunyai pandangan tentang bekas penagih dadah adalah sebagai bekas penjenayah telah menyebabkan kehidupan mereka menjadi sukar. Dengan label ini menyebabkan bekas penagih dadah menghadapi masalah bagi mendapatkan pekerjaan dan juga bantuan kewangan. Selain itu, hasil

temu bual responden juga menyatakan bahawa pengurusan diri penting untuk membina keyakinan dalam memilih kerjaya.

Hasil kajian menunjukkan bahawa model ini memberikan kesedaran kepada responden untuk menjaga pengurusan diri mereka terutama dalam berdepan dengan masyarakat dan juga semasa ingin mencari pekerjaan kelak. Kesedaran yang telah dialami oleh responden menunjukkan bahawa mereka telah bersedia untuk memberi komitmen dalam proses perubahan. Menurut Prochaska et. Al. (1998), proses-proses perubahan menjelaskan bagaimana individu itu berubah.

Apabila responden telah mula bertindak mengikut tingkah laku yang lebih baik dan meninggalkan tingkah laku yang buruk, ini menunjukkan bahawa responden telah menukar tingkah laku sedia ada kepada tingkah laku yang baharu (Prochaska, Clemente, & Norcross, 1992). Hal ini juga seiring dengan kajian yang dilakukan oleh James, Proschaska, John, Norcross dan Carlo (2013) yang menjelaskan bahawa terdapat lima (5) peringkat perubahan yang mungkin dialami responden iaitu, precontemplation, contemplation, preparation, action dan maintenance.

Bagi kemahiran daya tindak atau efikasi kendiri, responden mendapat celik akal mengenai sistem-sistem sokongan yang ada di sekeliling mereka. Ini memberikan motivasi kepada mereka untuk terus berubah dan menjadi lebih baik. Dalam kajian ini, didapati responden melihat keluarga sebagai satu punca sistem sokongan yang sangat penting dan majoriti mengenal pasti bahawa mereka sebenarnya sentiasa mendapat sokongan daripada keluarga.

Hal ini seiring dengan kajian yang telah dilaksanakan oleh Farrel, Jana Whiddon & Sneed (2015) yang menyatakan bahawa keluarga memberi impak terbesar berkenaan dengan motivasi untuk berubah. Menurut Di Clemente, Schlundt, & Gemmell (2004), motivasi dilihat sebagai salah satu komponen penting sepanjang keseluruhan proses perubahan ini berlaku. Oleh itu, matlamat yang ditetapkan pada setiap tahap perubahan dapat dicapai sekiranya motivasi yang diberikan bertepatan dengan tahap-tahap tersebut.

Seperti yang dinyatakan oleh James, Proschaska, John, Norcross dan Carlo (2013), kebanyakan responden tidak melalui peringkat ini secara berturutan, kerana ada yang melalui peringkat-peringkat ini secara berliku (spiral) atau tidak mengikut susunan. Dapat kita simpulkan bahawa walaupun responden relaps, tetapi mereka masih lagi dalam kitaran perubahan di mana


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

210

mereka akan kembali kepada peringkat contemplation dan berusaha kembali ke peringkat-peringkat yang seterusnya yang terdapat dalam Model Transteoritikal.

Berdasarkan hasil kedua-dua data yang telah diperoleh, jelas menunjukkan bahawa Model Terapi Kerjaya AADK ini memberi kesan kepada pengurusan diri dan daya tindak responden, secara tidak langsung ini menunjukkan bahawa responden telah menunjukkan peningkatan dalam motivasi untuk berubah. Perkara ini telah dibuktikan bahawa terdapat perubahan dalam Stage Of Change walaupun data kuantitatif menunjukkan perubahan tidak signifikan.

Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Keberkesanan Perancangan Kerjaya Klien AADK

Dalam kajian ini, pengkaji telah mengkaji faktor-faktor yang boleh mempengaruhi kesan perancangan kerjaya para klien AADK berdasarkan data regresi demografik responden dengan kematangan perancangan kerjaya melalui ujian alat ukur kematangan kerjaya. Terdapat tujuh (7) bilangan demografik responden yang dikenalpasti boleh mempengaruhi keberkesanan perancangan kerjaya mereka iaitu tahap pendidikan, taraf perkahwinan, umur mula mengambil dadah, kekerapan relaps, tempoh penagihan, kekerapan masuk pusat pemulihan dan kekerapan masuk penjara.

Dapatan kajian bagi data regresi demografik tahap pendidikan responden menunjukkan responden yang mempunyai pendidikan SPM mencapai min (16.615) setelah mengikuti model terapi kerjaya. Ini menunjukkan bahawa modul terapi kerjaya memberi kesan yang signifikan (t = 19.412, p 0.000 < 0.005) terhadap keputusan kematangan perancangan kerjaya bagi responden yang mempunyai taraf pendidikan SPM. Bagi responden yang memiliki tahap pendidikan UPSR, PMR dan Selepas SPM (lebih tinggi dari SPM) tidak menunjukkan perbezaan signifikan terhadap kematangan perancangan kerjaya. Malah mereka yang memiliki UPSR (14.375) menunjukkan pencapaian CMI yang rendah diikuti kumpulan PMR (15.571) dan memiliki kelulusan lebih tinggi dari SPM (15). Daripada keputusan ini, menunjukkan bahawa mereka yang mempunyai keputusan SPM mendapat impak yang lebih positif daripada model terapi kerjaya berbanding dengan mereka yang mempunyai tahap pendidikan kurang dan lebih daripada SPM mungkin kerana faktor kefahaman terhadap model terapi kerjaya AADK ini.


211

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

mereka akan kembali kepada peringkat contemplation dan berusaha kembali ke peringkat-peringkat yang seterusnya yang terdapat dalam Model Transteoritikal.

Berdasarkan hasil kedua-dua data yang telah diperoleh, jelas menunjukkan bahawa Model Terapi Kerjaya AADK ini memberi kesan kepada pengurusan diri dan daya tindak responden, secara tidak langsung ini menunjukkan bahawa responden telah menunjukkan peningkatan dalam motivasi untuk berubah. Perkara ini telah dibuktikan bahawa terdapat perubahan dalam Stage Of Change walaupun data kuantitatif menunjukkan perubahan tidak signifikan.

Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Keberkesanan Perancangan Kerjaya Klien AADK

Dalam kajian ini, pengkaji telah mengkaji faktor-faktor yang boleh mempengaruhi kesan perancangan kerjaya para klien AADK berdasarkan data regresi demografik responden dengan kematangan perancangan kerjaya melalui ujian alat ukur kematangan kerjaya. Terdapat tujuh (7) bilangan demografik responden yang dikenalpasti boleh mempengaruhi keberkesanan perancangan kerjaya mereka iaitu tahap pendidikan, taraf perkahwinan, umur mula mengambil dadah, kekerapan relaps, tempoh penagihan, kekerapan masuk pusat pemulihan dan kekerapan masuk penjara.

Dapatan kajian bagi data regresi demografik tahap pendidikan responden menunjukkan responden yang mempunyai pendidikan SPM mencapai min (16.615) setelah mengikuti model terapi kerjaya. Ini menunjukkan bahawa modul terapi kerjaya memberi kesan yang signifikan (t = 19.412, p 0.000 < 0.005) terhadap keputusan kematangan perancangan kerjaya bagi responden yang mempunyai taraf pendidikan SPM. Bagi responden yang memiliki tahap pendidikan UPSR, PMR dan Selepas SPM (lebih tinggi dari SPM) tidak menunjukkan perbezaan signifikan terhadap kematangan perancangan kerjaya. Malah mereka yang memiliki UPSR (14.375) menunjukkan pencapaian CMI yang rendah diikuti kumpulan PMR (15.571) dan memiliki kelulusan lebih tinggi dari SPM (15). Daripada keputusan ini, menunjukkan bahawa mereka yang mempunyai keputusan SPM mendapat impak yang lebih positif daripada model terapi kerjaya berbanding dengan mereka yang mempunyai tahap pendidikan kurang dan lebih daripada SPM mungkin kerana faktor kefahaman terhadap model terapi kerjaya AADK ini.

Namun, hasil kajian ini berbeza dengan dapatan kajian yang dicapai oleh Zulkhairi Ahmad dan Mahmood Nazar Mohamed (2007) dalam kajian mereka yang bertajuk Keberkesanan Program Kaunseling Rawatan Dan Pemulihan Dadah Dari Perspektif Penghuni Pusat Serenti. Mereka berpendapat bahawa keberkesanan program kaunseling yang dijalani oleh setiap penghuni pusat serenti adalah terletak pada diri penghuni itu sendiri yang telah menerima program kaunseling, bukanlah terletak pada faktor umur dan taraf pendidikan. Hal ini mungkin kerana kajian mereka hanya berfokus kepada faktor persepsi sahaja, berbanding kajian yang dijalankan oleh pengkaji yang melihat pendidikan sebagai faktor yang mempengaruhi keberkesanan perancangan kerjaya klien AADK. Kajian lain yang dijalankan oleh Mohd Azrul Bin Jaafar (2014) berkenaan Faktor–Faktor Yang Mempengaruhi Kematangan Kerjaya Pelajar - Pelajar Tahun Akhir Di Pusat Latihan Teknologi Tinggi (ADTEC) mendapati bahawa tiada perbezaan yang signifikan pada min tahap kematangan kerjaya berdasarkan jantina dan pencapaian akademik (p>.05). Namun begitu, kajian yang mereka jalankan bukan dilakukan dalam kalangan penagih dadah.

Dalam suatu kajian yang mengkaji tentang persepsi penagih dadah, ibu bapa dan pandangan masyarakat tentang gejala penagihan (Ahmad Shukri et. al, 2004) menunjukkan bahawa penagih dadah yang belajar sehingga ke tingkatan lima, sebahagiannya masih belum mempunyai nilai hidup yang mencukupi dan mantap untuk mengharungi cabaran-cabaran semasa. Oleh itu, mereka merupakan golongan yang berisiko tinggi untuk terlibat dengan gejala penagihan ini. Dalam kajian yang sama juga ada menyatakan bahawa umur yang paling ramai terlibat dengan dadah ialah bermula dari 20 tahun hingga ke 44 tahun, iaitu umur yang telah mencapai tahap dewasa. Ini menunjukkan bahawa tiada perkaitan yang jelas antara faktor umur dan faktor taraf pendidikan dalam kajian tersebut.

Bagi data regresi demografik taraf perkahwinan, responden yang berstatus bujang (15.652) yang telah mengikuti model terapi kerjaya menunjukan kesan yang signifikan (t = 26.089, p 0.000 < 0.005) terhadap kematangan perancangan kerjaya. Tetapi responden duda, apabila mereka menduduki model terapi kerjaya menunjukkan perbezaan yang tidak signifikan (t = -2.193, p 0.036 > 0.005) juga dengan nilai min 11.652 tetapi lebih rendah berbanding golongan bujang. Bagi responden yang telah berkahwin (16.857) tidak menunjukkan sebarang perbezaan yang signifikan (t = 0.970, p 0.340 > 0.005) terhadap kematangan perancangan kerjaya mereka. Daripada data kajian ini, mereka yang berstatus bujang mendapat impak yang positif hasil


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

212

daripada model terapi kerjaya ini berbanding mereka yang berstatus telah berkahwin dan duda.

Menurut Fullerton (1987 di dalam Her dan Cramer, 1991), golongan wanita lebih menitikberatkan perancangan kerjaya dalam kehidupan bekerja mereka. Kajian ini juga mendapati beberapa faktor yang mendorong golongan wanita membuat perancangan kerjaya ialah disebabkan oleh diskriminasi di tempat kerja, kurang mempunyai kemahiran ynag diperlukan oleh pasaran kerja semasa dan rasa rendah diri terhadap kemampuan diri. Selain itu, masalah penceraian juga turut mendorong golongan wanita membuat perancangan kerjaya. Hidup keseorangan ataupun dengan anak-anak memaksa mereka untuk bekerja bagi menyara kehidupan sekeluarga. Oleh itu, mereka perlu bijak dalam membuat perancangan kerjaya kerana setiap kerjaya yang diceburi aka menghasilkan pendapatan yang dapat menampung keperluan harian mereka. Dapatan kajian Fullerton (1987) berbeza dengan dapatan pengkaji kerana pengkaji memfokuskan kepada golongan lelaki yang sedang menjalani rawatan di pusat pemulihan penyalahgunaan dadah.

Data regrasi demografik berkenaan perbezaan umur mula mengambil dadah, menunjukan tidak terdapat perbezaan signifikan (t = 1.510, p 0.142 > 0.005) dalam kematangan perancangan kerjaya dengan umur mula mengambil dadah bagi klien kumpulan eksperimen. Maka hipotesis nullditerima. Namun begitu, apabila dilihat dari segi umur mula mengambil dadah, data menunjukkan (t = 5.294, p 0.000 < 0.005) mereka yang mula mengambil dadah diumur yang muda menunjukkan tahap kematangan perancangan kerjaya yang rendah berbanding mereka yang mula mengambil dadah pada usia yang lebih dewasa. Pengkaji mengandaikan bahawa semakin tinggi umur mula mengambil dadah, semakin tinggi keputusan kematangan perancangan kerjaya yang dicapai jika dibandingkan dengan mereka yang mengambil dadah pada usia muda. Data regrasi demografik tempoh penagihan pula menunjukan tidak terdapat perbezaan yang signifikan (t = -0.504, p 0.618 > 0.005) antara tempoh penagihan bagi kumpulan klien eksperimen dengan kematangan perancangan kerjaya mereka. Maka hipotesis null diterima. Hasil daripada data yang dicapai, pengkaji mendapati bahawa semakin lama tempoh penagihan responden, semakin rendah pencapaian kematangan perancangan kerjaya mereka setelah mengikuti model terapi kerjaya. Namun begitu, penemuan ini tidak signifikan secara statistikal kerana hanya menunjukkan pola penagihan. Hal ini berkemungkinan kerana individu kurang pengetahuan dan pendedahan


213

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

daripada model terapi kerjaya ini berbanding mereka yang berstatus telah berkahwin dan duda.

Menurut Fullerton (1987 di dalam Her dan Cramer, 1991), golongan wanita lebih menitikberatkan perancangan kerjaya dalam kehidupan bekerja mereka. Kajian ini juga mendapati beberapa faktor yang mendorong golongan wanita membuat perancangan kerjaya ialah disebabkan oleh diskriminasi di tempat kerja, kurang mempunyai kemahiran ynag diperlukan oleh pasaran kerja semasa dan rasa rendah diri terhadap kemampuan diri. Selain itu, masalah penceraian juga turut mendorong golongan wanita membuat perancangan kerjaya. Hidup keseorangan ataupun dengan anak-anak memaksa mereka untuk bekerja bagi menyara kehidupan sekeluarga. Oleh itu, mereka perlu bijak dalam membuat perancangan kerjaya kerana setiap kerjaya yang diceburi aka menghasilkan pendapatan yang dapat menampung keperluan harian mereka. Dapatan kajian Fullerton (1987) berbeza dengan dapatan pengkaji kerana pengkaji memfokuskan kepada golongan lelaki yang sedang menjalani rawatan di pusat pemulihan penyalahgunaan dadah.

Data regrasi demografik berkenaan perbezaan umur mula mengambil dadah, menunjukan tidak terdapat perbezaan signifikan (t = 1.510, p 0.142 > 0.005) dalam kematangan perancangan kerjaya dengan umur mula mengambil dadah bagi klien kumpulan eksperimen. Maka hipotesis nullditerima. Namun begitu, apabila dilihat dari segi umur mula mengambil dadah, data menunjukkan (t = 5.294, p 0.000 < 0.005) mereka yang mula mengambil dadah diumur yang muda menunjukkan tahap kematangan perancangan kerjaya yang rendah berbanding mereka yang mula mengambil dadah pada usia yang lebih dewasa. Pengkaji mengandaikan bahawa semakin tinggi umur mula mengambil dadah, semakin tinggi keputusan kematangan perancangan kerjaya yang dicapai jika dibandingkan dengan mereka yang mengambil dadah pada usia muda. Data regrasi demografik tempoh penagihan pula menunjukan tidak terdapat perbezaan yang signifikan (t = -0.504, p 0.618 > 0.005) antara tempoh penagihan bagi kumpulan klien eksperimen dengan kematangan perancangan kerjaya mereka. Maka hipotesis null diterima. Hasil daripada data yang dicapai, pengkaji mendapati bahawa semakin lama tempoh penagihan responden, semakin rendah pencapaian kematangan perancangan kerjaya mereka setelah mengikuti model terapi kerjaya. Namun begitu, penemuan ini tidak signifikan secara statistikal kerana hanya menunjukkan pola penagihan. Hal ini berkemungkinan kerana individu kurang pengetahuan dan pendedahan

berkenaan kerjaya atas faktor penyalahgunaan dadah dalam tempoh yang lama tanpa mengikuti sebarang intervensi kerjaya.

Pengkaji berpendapat bahawa kedua-dua aspek demografik iaitu umur mula mengambil dadah dan tempoh penagihan mempunyai hubungan yang berkaitan iaitu dari segi jangkamasa penagihan. Semakin lama tempoh penagihan dadah seseorang, maka semakin kurang kematangan perancangan kerjaya yang dicapai. Ini bermakna, jika penagihan dilakukan pada usia muda, maka keputusan kematangan kerjaya yang dicapai juga akan kurang. Apabila gejala penagihan ini berlaku pada usia muda, mereka masih belum cukup mempersiapkan diri untuk menghadapi dengan cabaran yang mendatang. Hal ini turut mempengaruhi tahap pemikiran mereka (Ahmad Shukri et. al, 2004)

Bagi data regrasi demografik kekerapan relaps pula, tidak terdapat perbezaan signifikan (t = -0.318, p 0.204 > 0.005) terhadap kematangan perancangan kerjaya dengan kekerapan relaps klien kumpulan eksperimen yang telah menjalani model terapi kerjaya. Daripada data yang dinyatakan, pengkaji berpendapat bahawa lebih kerap berlaku relaps, maka lebih rendah keputusan kematangan kerjaya yang dicapai dan ini pasti akan mempengaruhi perancangan kerjaya responden. Hal ini mungkin kerana faktor luaran atau pandangan masyarakat yang negatif terhadap klien AADK yang sedang menjalani proses pemulihan untuk kembali menjalani kehidupan nomal seperti biasa. Namun, hakikatnya kesilapan dalam membuat pilihan yang mereka lakukan haruslah dihadapi dengan tabah dan positif. Menurut penyelidikan rawak yang dilakukan oleh Mahmood (1996) kepada 60 unit keluarga di Semenanjung utara, 95% responden dari masyarakat memberikan respon bahawa mereka merasakan penagih adalah sekumpulan orang yang tidak berguna lagi kepada negara. Hanya 18% di antara mereka yang menganggap bahawa ketagihan dadah adalah penyakit yang perlu di rawat dan 6% berpendapat bahawa semua penagih perlu dikeluarkan ke tempat lain yang jauh dari masyarakat dan tidak dibenarkan untuk kembali kerana kesilapan tidak boleh dimaafkan. Oleh itu, pengkaji melihat aktiviti mekanisma daya tindak (pengurusan relaps) yang dijalankan di dalam model terapi kerjaya ini dapat membantu para klien untuk kekal pulih dengan mengetahui cara yang berkesan.

Kekerapan masuk pusat pemulihan juga dinilai oleh pengkaji sebagai faktor yang boleh mempengaruhi perancangan kerjaya klien AADK. Data menunjukkan tidak terdapat perbezaan signifikan (t = 0.425, p 0.674 > 0.005) antara kekerapan keluar masuk pusat pemulihan bagi klien kumpulan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

214

eksperimen dengan kematangan perancangan kerjaya setelah mengikuti model terapi kerjaya AADK. Maka hipotesis null diterima. Tetapi, data juga menunjukan semakin kerap responden keluar masuk pusat pemulihan semakin tinggi keputusan kematangan perancangan kerjaya yang dicapai. Daripada kajian ini, pengkaji berpendapat bahawa perkara ini mungkin berlaku atas faktor proses pemulihan yang mereka jalani semasa berada di dalam pusat pemulihan. Seperti yang dinyatakan oleh James et. al (2013), dalam kajiannya menjelaskan bahawa penagih dadah ini tidak semestinya akan melalui tahap-tahap perubahan secara berperingkat atau secara berturutan. Hal ini berbeza mengikut individu. Relaps merupakan antara perkara yang menyumbang ke arah ini. Namun, selagi mereka masih lagi berada dalam kitaran tahap perubahan, mereka akan memulakan semula proses rawatan dan berusaha untuk ke peringkat yang seterusnya.

Pengkaji melihat bahawa latihan dan pembangunan yang dijalani di dalam pusat pemulihan dapat membantu klien mereka menyedari pentingnya kelangsungan hidup terutamanya dalam merancang kerjaya mereka untuk terus kekal pulih.

Kajian lepas yang dijalankan oleh Zulkhairi Ahmad dan Mahmood Nazar Mohamed (2007) terhadap penghuni pusat serenti telah memfokuskan persepsi terhadap keberkesanan program kaunseling. Mereka menyatakan bahawa keputusan yang dicapai menunjukkan jumlah jam kaunseling kelompok mempunyai hubungan yang positif lagi signifikan dengan program kaunseling (r = 0.161, p<0.05). Perkara ini menunjukkan bahawa semakin kerap tempoh kaunseling kelompok yang diikuti oleh penghuni pusat serenti, mereka mempunyai persepsi bahawa sesi kaunseling yang dijalankan berkesan untuk pemulihan mereka. Oleh itu, impak yang positif dapat dihasilkan daripada kajian yang dijalankan oleh pengkaji yang berfokuskan kaunseling kerjaya para klien AADK.

Data regrasi kekerapan masuk penjara responden pula menunjukkan tidak terdapat perbezaan signifikan (t = -1.086, p 0.287 > 0.005) terhadap kekerapan keluar masuk penjara bagi klien kumpulan eksperimen dengan kematangan perancangan kerjaya. Maka, hipotesis null diterima. Pengkaji berpendapat bahawa, semakin kerap responden keluar masuk penjara, maka semakin rendah tahap kematangan perancangan kerjaya yang diperolehi. Berdasarkan kajian Daley (1996) beliau menyatakan bahawa individu yang gagal mendapat sebarang kenaikan dalam pekerjaannya serta peluang-peluang pembangunan akan mengalami kemerosotan dalam kerjayanya dimana secara langsung mempengaruhi motivasi dan produktivinya. Maka


215

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

eksperimen dengan kematangan perancangan kerjaya setelah mengikuti model terapi kerjaya AADK. Maka hipotesis null diterima. Tetapi, data juga menunjukan semakin kerap responden keluar masuk pusat pemulihan semakin tinggi keputusan kematangan perancangan kerjaya yang dicapai. Daripada kajian ini, pengkaji berpendapat bahawa perkara ini mungkin berlaku atas faktor proses pemulihan yang mereka jalani semasa berada di dalam pusat pemulihan. Seperti yang dinyatakan oleh James et. al (2013), dalam kajiannya menjelaskan bahawa penagih dadah ini tidak semestinya akan melalui tahap-tahap perubahan secara berperingkat atau secara berturutan. Hal ini berbeza mengikut individu. Relaps merupakan antara perkara yang menyumbang ke arah ini. Namun, selagi mereka masih lagi berada dalam kitaran tahap perubahan, mereka akan memulakan semula proses rawatan dan berusaha untuk ke peringkat yang seterusnya.

Pengkaji melihat bahawa latihan dan pembangunan yang dijalani di dalam pusat pemulihan dapat membantu klien mereka menyedari pentingnya kelangsungan hidup terutamanya dalam merancang kerjaya mereka untuk terus kekal pulih.

Kajian lepas yang dijalankan oleh Zulkhairi Ahmad dan Mahmood Nazar Mohamed (2007) terhadap penghuni pusat serenti telah memfokuskan persepsi terhadap keberkesanan program kaunseling. Mereka menyatakan bahawa keputusan yang dicapai menunjukkan jumlah jam kaunseling kelompok mempunyai hubungan yang positif lagi signifikan dengan program kaunseling (r = 0.161, p<0.05). Perkara ini menunjukkan bahawa semakin kerap tempoh kaunseling kelompok yang diikuti oleh penghuni pusat serenti, mereka mempunyai persepsi bahawa sesi kaunseling yang dijalankan berkesan untuk pemulihan mereka. Oleh itu, impak yang positif dapat dihasilkan daripada kajian yang dijalankan oleh pengkaji yang berfokuskan kaunseling kerjaya para klien AADK.

Data regrasi kekerapan masuk penjara responden pula menunjukkan tidak terdapat perbezaan signifikan (t = -1.086, p 0.287 > 0.005) terhadap kekerapan keluar masuk penjara bagi klien kumpulan eksperimen dengan kematangan perancangan kerjaya. Maka, hipotesis null diterima. Pengkaji berpendapat bahawa, semakin kerap responden keluar masuk penjara, maka semakin rendah tahap kematangan perancangan kerjaya yang diperolehi. Berdasarkan kajian Daley (1996) beliau menyatakan bahawa individu yang gagal mendapat sebarang kenaikan dalam pekerjaannya serta peluang-peluang pembangunan akan mengalami kemerosotan dalam kerjayanya dimana secara langsung mempengaruhi motivasi dan produktivinya. Maka

boleh dikatakan bahawa tanpa latihan yang membantu seseorang individu, maka motivasi untuk bekerja akan terjejas sekaligus mempengaruhi peningkatan kerjaya mereka. Daripada hasil kajian lepas ini menunjukkan bahawa pentingnya latihan dan pembangunan untuk individu dilaksanakan supaya dapat mencapai matlamat kerjaya individu dan organisasi yang diinginkan. Pengkaji juga melihat bahawa mungkin, kurangnya latihan pembangunan kendiri di dalam penjara yang mempengaruhi perancangan kerjaya klien AADK.

KESIMPULAN

Kajian ini bermatlamat membina satu model Terapi Kerjaya untuk kegunaan melengkapkan proses pemulihan yang dilaksanakan di Pusat-pusat Pemulihan Dadah di Negara ini. Kajian eksperimen pembinaan Model Terapi Kerjaya AADK ini dijalankan di dua buah pusat pemulihan AADK. Kajian ini melibatkan 12 sesi pertemuan termasuk ujian pra dan pasca. Seramai 32 orang responden terlibat dalam kajian ini. Kajian ini telah memfokuskan kepada tiga pemboleh ubah yang utama iaitu melihat kesannya model terhadap kerjaya (perancangan, kematangan, pemilihan), konsep kendiri dan juga mekanisma daya tindak responden.

Kajian ini dijalankan menggunakan pendekatan kelompok psikopendidikan yang berasaskan pendekatan kelompok kaunseling kerjaya. Model Terapi kerjaya ini dibina berasaskan pendekatan Donald Super (1957), Holland (1980) dan Magnusson (1991, 1992). Pendekatan yang mudah difahami ini telah diaplikasi dalam sesi kaunseling kelompok bersama klien di Pusat CCRC AADK. Data kajian berbentuk ‘mix method’ ini telah dikumpulkan dengan tiga cara iaitu melalui maklum balas dari responden berbentuk jurnal setelah selesai setiap sesi. Data temu bual mendalam bersama responden kelompok setelah selesai menyertai kelompok. Data kuantitatif telah diambil dari empat alat ukur yang di jawab oleh responden iaitu: alat ukur kematangan kerjaya ‘career maturity inventory’ bagi mengukur perancangan dan kematangan kerjaya. Alat ukur konsep kendiri Tennessee yang diadaptasi ‘Tennessee Self Concept Scale’ dan alat ukur kesediaan untuk berubah (Stages of Changes Scale) dan alat ukur lokus kawalan diri terhadap dadah (Drug Related Locus of Control).

Data kualitatif telah dianalisa mengikut tema-tema yang timbul dari hasil temubual dan jurnal responden. Data dari alat ukur yang bersifat kuantitatif pula telah dianalisa menggunakan ujian t bagi melihat perbezaan dari kesan model terapi kerjaya terhadap responden eksperimen. Data


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

216

kualitatif dari responden menunjukkan bahawa, sesi terapi kerjaya yang mereka lalui telah membantu mereka mengenali diri sendiri serta dapat membantu mengumpul maklumat diri dan bidang kerja, membina matlamat dan perancangan kerjaya. Pengkaji juga menilai keberkesanan model terapi kerjaya dalam meningkatkan pembangunan diri klien dengan menerapkan pendekatan konsep kendiri. Hasil daripada kajian model terapi kerjaya menunjukkan terdapat peningkatan yang signifikan dalam konsep kendiri responden kajian. Peningkatan ini akan membantu responden dalam memahami diri sendiri, orang lain, kekuatan diri, kelemahan kendiri dan juga membina konsep kendiri yang lebih positif. Aktiviti lokus kawalan kendiri responden dilaksanakan dibawah tema mekanisma daya tindak yang memfokuskan tentang aktiviti pengurusan relaps. Daripada hasil ujian lokus kawal diri, keputusan pasca kumpulan eksperimen menunjukkan peningkatan yang sedikit bagi lokus kawal diri jika dibandingkan dengan kumpulan kawalan. Kesan model terapi kerjaya terhadap tahap kesediaan untuk berubah para responden menunjukkan peningkatan kepada tahap kesediaan untuk berubah tetapi tidak signifikan. Kajian ini juga cuba melihat faktor yang mempengaruhi perancangan kerjaya para responden kelompok, hasil dapatan kajian menunjukkan, beberapa faktor demografi telah mempengaruhi keberkesanan perancangan kerjaya klien berdasarkan analisis data-data regresi yang dilakukan. Terdapat tujuh faktor demografi yang di kenalpasti memberi kesan kepada kematangan kerjaya iaitu: tahap pendidikan, taraf perkahwinan, umur mengambil dadah, kekerapan relaps, tempoh penagihan dan kekerapan masuk pusat pemulihan dan penjara.

Secara keseluruhannya, kajian pembinaan Model Terapi Kerjaya AADK ini telah memberikan kesan yang positif terhadap responden eksperiman dan diharapkan dapat membantu dalam melengkapkan proses pemulihan yang dilaksanakan di pusat-pusat pemulihan Dadah di Malaysia.

RUJUKAN

Adeniyi, C. (2014, August 19). The Power of Thought Stopping. Dimuat turun darihttps://www.thegooddrugsguide.com/blog/the-power-of-thought-stopping/

Agensi Antidadah Kebangsaan. (2016). Dimuat turun darihttp://www.adk.gov.my/web/guest/ccvc;jsessionid=4B09C233CBE2BDBC255A0474E5F33C09

Ahmad, C. Y., & Abdul Halim, R. (2004). Teori Pemilihan Kerjaya Dan Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Pemilihan Kerjaya. Jurnal Akademik UiTM Johor.


217

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

kualitatif dari responden menunjukkan bahawa, sesi terapi kerjaya yang mereka lalui telah membantu mereka mengenali diri sendiri serta dapat membantu mengumpul maklumat diri dan bidang kerja, membina matlamat dan perancangan kerjaya. Pengkaji juga menilai keberkesanan model terapi kerjaya dalam meningkatkan pembangunan diri klien dengan menerapkan pendekatan konsep kendiri. Hasil daripada kajian model terapi kerjaya menunjukkan terdapat peningkatan yang signifikan dalam konsep kendiri responden kajian. Peningkatan ini akan membantu responden dalam memahami diri sendiri, orang lain, kekuatan diri, kelemahan kendiri dan juga membina konsep kendiri yang lebih positif. Aktiviti lokus kawalan kendiri responden dilaksanakan dibawah tema mekanisma daya tindak yang memfokuskan tentang aktiviti pengurusan relaps. Daripada hasil ujian lokus kawal diri, keputusan pasca kumpulan eksperimen menunjukkan peningkatan yang sedikit bagi lokus kawal diri jika dibandingkan dengan kumpulan kawalan. Kesan model terapi kerjaya terhadap tahap kesediaan untuk berubah para responden menunjukkan peningkatan kepada tahap kesediaan untuk berubah tetapi tidak signifikan. Kajian ini juga cuba melihat faktor yang mempengaruhi perancangan kerjaya para responden kelompok, hasil dapatan kajian menunjukkan, beberapa faktor demografi telah mempengaruhi keberkesanan perancangan kerjaya klien berdasarkan analisis data-data regresi yang dilakukan. Terdapat tujuh faktor demografi yang di kenalpasti memberi kesan kepada kematangan kerjaya iaitu: tahap pendidikan, taraf perkahwinan, umur mengambil dadah, kekerapan relaps, tempoh penagihan dan kekerapan masuk pusat pemulihan dan penjara.

Secara keseluruhannya, kajian pembinaan Model Terapi Kerjaya AADK ini telah memberikan kesan yang positif terhadap responden eksperiman dan diharapkan dapat membantu dalam melengkapkan proses pemulihan yang dilaksanakan di pusat-pusat pemulihan Dadah di Malaysia.

RUJUKAN

Adeniyi, C. (2014, August 19). The Power of Thought Stopping. Dimuat turun darihttps://www.thegooddrugsguide.com/blog/the-power-of-thought-stopping/

Agensi Antidadah Kebangsaan. (2016). Dimuat turun darihttp://www.adk.gov.my/web/guest/ccvc;jsessionid=4B09C233CBE2BDBC255A0474E5F33C09

Ahmad, C. Y., & Abdul Halim, R. (2004). Teori Pemilihan Kerjaya Dan Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Pemilihan Kerjaya. Jurnal Akademik UiTM Johor.

Ahmad Shukri, M. N., Paimah, A., & Rozeyta, O. (2004). Persepsi Penagih, Ibubapa dan Masyarakat Terhadap Dadah. Seminar Antarabangsa Nilai dalam Komuniti Pasca Modenisme (SIVIC 2004) , 8.

Ankrom, S. (2017, August 31). Use Thought Stopping to Reduce Anxiety. Dimuat turun dari VeryWell:https://www.verywell.com/use-thought-stopping-to-reduce-anxiety2584168

Arnold, J., & Cohen, L. (2008). The Psychology of Careers in Industrial and Organizational Settings: A Critical But Appreciative Analysis. International Review of Industrial and Organizational Psychology , 23.

Arthur, M., Hall, D., & Lawrence, B. (1989). Handbook Of Career Theory.Cambridge University Press.

Canadian Association of Occupational Therapy. (2017). Dimuat turun darihttp://www.caot.ca/default_home.asp?pageid=2398

Carmichael, J., Linn, M., Pratt, T., & Webb, N. (1977). Self-concept and Substance Abuse Treatment. Comprehencive Psychiatry , 18 (4), 357-362.

Chua, Y. P. (2006). Research Statistic. Shah Alam : McGraw-Hill Education.

Cloud, W., & Granfield, R. (2001). Natural Recovery from Substance Dependency: Lessons for Treatment Providers. Journal of Social Work Practice in the Addictions , 1 (1), 83-104.

Creswell, J. (2008). Education Research : Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Research (3rd ed.). Upper Saddle River NJ: Pearson Education Inc.

Crites, J. O., & Savickas, M. L. (1995). Career Maturity Inventory: Source Book.Clayton, NY: Careerware.

Daley, D. M. (1996). Paths of glory and the glass ceiling: Differing patterns of career advancement among women and minority federal employees. Public Administration Quarterly , 20 (2), 143-162.

DiClemente, C. C., & Prochaska, J. O. (1998). Toward a comprehensive, transtheoretical model of change: Stages of change and addictive behaviors.

DiClemente, C. C., Schlundt, D., & Gemmell, L. (2004). Readiness and Stages of Change in Addiction Treatment. The American Journal on Addictions , 13, 103–119.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

218

Drug Dependant Treatment: Sustained Recovery Management . (2008, September). Dimuat turun dari www.unodc.org/treatnet

Farrel, D., Whiddon, J., & Sneed, K. (2015). Motivation To Change: A Qualitative Study On Women Rocovering From Opiate Dependency. Capella University , 7.

Flaherty, M. T. (2012). How CBT can help addiction treatment be more recovery-oriented. Alcoholism & Drug Abuse Weekly , 24 (31), 1-3.

Fullerton, J. T., Lops, V. R., Barger , M., & Bahry, V. J. (1987). Journal of Nurse-Midwifery , 32 (62).

Holland, J. L. (1980). Making Vocational Choice: A Theory of Careers . Dimuat turun darihttp://www.garfield.library.upenn.edu/classics1980/A1980JR23200001.pdf

Hunter, S. B., Watkins, K. E., Hepner, K. A., Paddock, S. M., Ewing, B. A., Osilla, K. C., et al. (2012). Treating Depression and Substance Use: A Randomized Controlled Trial. Journal of Substance Abuse Treatment , 43 (2), 137-151.Huzili, H. (2013). Kesan Intervensi Terapi Kelompok Tingkahlaku Kognitif terhadap Estim Kendiri dan Lokus Kawalan dalam Kalangan Penagih Dadah. 1-24.

King, S. (1989). Sex Differences In Causal Model of Career Maturity. Journal ofCounseling & Development, 208–215.

Lasimon, M. (2007). Intervensi dan Peranan Kaunselor untuk menjana Kepulihan Klien Sepanjang Hayat. Jurnal Antidadah Malaysia.

Lefcourt, H. M. (1991). Locus of control. Measures of personality and social psychological attitudes , 413-499.

Magnusson. (1991). Dimuat turun dari http://www.ericdigests.org/1997-4/career.htm

Magnusson, K. (1995). Five Processes of Career Planning. ERIC Clearinghouse on Counseling and Student Services .

Mahmood Nazar, M. (1996). Peranan & Penglibatan Keluarga dan Masyarakat Dalam Pencegahan Penagihan Berulang. Jurnal PERKAMA (6).

McLellan, A. T., Lewis, D. C., & O'Brien, C. P. (2000). Drug Dependence, a Chronic Medical Illness: Implications for Treatment, Insurance, and Outcomes Evaluation. Journal of the American Medical Association , 284 (13), 1689–1695.


219

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Drug Dependant Treatment: Sustained Recovery Management . (2008, September). Dimuat turun dari www.unodc.org/treatnet

Farrel, D., Whiddon, J., & Sneed, K. (2015). Motivation To Change: A Qualitative Study On Women Rocovering From Opiate Dependency. Capella University , 7.

Flaherty, M. T. (2012). How CBT can help addiction treatment be more recovery-oriented. Alcoholism & Drug Abuse Weekly , 24 (31), 1-3.

Fullerton, J. T., Lops, V. R., Barger , M., & Bahry, V. J. (1987). Journal of Nurse-Midwifery , 32 (62).

Holland, J. L. (1980). Making Vocational Choice: A Theory of Careers . Dimuat turun darihttp://www.garfield.library.upenn.edu/classics1980/A1980JR23200001.pdf

Hunter, S. B., Watkins, K. E., Hepner, K. A., Paddock, S. M., Ewing, B. A., Osilla, K. C., et al. (2012). Treating Depression and Substance Use: A Randomized Controlled Trial. Journal of Substance Abuse Treatment , 43 (2), 137-151.Huzili, H. (2013). Kesan Intervensi Terapi Kelompok Tingkahlaku Kognitif terhadap Estim Kendiri dan Lokus Kawalan dalam Kalangan Penagih Dadah. 1-24.

King, S. (1989). Sex Differences In Causal Model of Career Maturity. Journal ofCounseling & Development, 208–215.

Lasimon, M. (2007). Intervensi dan Peranan Kaunselor untuk menjana Kepulihan Klien Sepanjang Hayat. Jurnal Antidadah Malaysia.

Lefcourt, H. M. (1991). Locus of control. Measures of personality and social psychological attitudes , 413-499.

Magnusson. (1991). Dimuat turun dari http://www.ericdigests.org/1997-4/career.htm

Magnusson, K. (1995). Five Processes of Career Planning. ERIC Clearinghouse on Counseling and Student Services .

Mahmood Nazar, M. (1996). Peranan & Penglibatan Keluarga dan Masyarakat Dalam Pencegahan Penagihan Berulang. Jurnal PERKAMA (6).

McLellan, A. T., Lewis, D. C., & O'Brien, C. P. (2000). Drug Dependence, a Chronic Medical Illness: Implications for Treatment, Insurance, and Outcomes Evaluation. Journal of the American Medical Association , 284 (13), 1689–1695.

Mohd Azlan, M., & Mahmood Nazar , M. (2009). Faktor-Faktor Yang Mempengaruhi Kecenderungan Bekerja Penghuni Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN). Jurnal Antidadah Malaysia , 1, 1-29.

Mohd Azrul, J. (2014). Faktor–Faktor Yang Mempengaruhi Kematangan Kerjaya Pelajar - Pelajar Tahun Akhir Di Pusat Latihan Teknologi Tinggi (ADTEC), UUM (Tidak Diterbitkan).

Mohd Nain, A. S., Atoma, P., & Omar, R. (2004). Persepsi Penagih, Ibubapa Dan Masyarakat Terhadap Dadah. Seminar Antarabangsa Nilai Dalam Komuniti Pasca Modenisme (Sivic 2004), 8.

Noor Azniza, I., Muhammad Syamsul, M. Z., Mahmood Nazar, M., Muhammad Dzahir, K., Zulkama’azura, Z., & Siti Sarah, M. Y. (2011). Intervensi Terapi Kognitif Tingkahlaku Terhadap Kesediaan Berubah dan Estim Kendiri Penghuni Ruman Pengasih-Kajian Rintis.

Ohler , D. L., Levinson, E. M., & Hays, G. M. (1996). The relationship between Congruence, Consistency, Differentiation, and Career Maturity among Individuals with and without Learning Disabilities. Journal of Employment Counseling , 33, 208-222.

Prochaska, J. O., Clemente, C. C., & Norcross, J. C. (1992). Applications to Addictive Behaviors. American Psychologist , 47(9),1002-1114.

Prochaska, J. O., Norcross, J. C., & DiClemente, C. C. (2013). Applying The Stages of Change. Psychotherapy in Australia , 19(2), 10.

Rogers, C. R. (1961). On Becoming a Person: A Therapist's View Of Psychotherapy . Boston: Houghton Mifflin.

Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcemen. Psychological Monographs.

Rotter, J. B. (1975). Some Problems And Misconceptions Related To The Construct Of Internal Versus External Control Of Reinforcement. Journal Of Consulting And Clinical Psychology , 43, 56-67.

Samuels, D., & Samuels, M. (1974). Low Self-Concept as a Cause of Drug Abuse. Journal of Drug Education , 4(4), 421-438.

Savickas, M. L. (1984). Career maturity: The construct and its appraisal. Vocational Guidance Quarterly , 32, 222–231.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

220

Sidek, M. (2002). Reka Bentuk Penyelidikan Falsafah, Teori dan Praktis. Serdang: Penerbit Universiti Putra Malaysia.

Strategies, Cognitive Behavioural & Relapse Prevention. (2007). United Nations Office on Drugs and Crime , 43-58.

Super, D. E. (1957). The Psychology of Careers. New York: Harper & Row.

Walizer, M., & Wienir, P. (1978). Research Method and Analysis: Searching for Relationship. New York : Harper & Row.

Zulkhairi, A., & Mahmood Nazar, M. (2007). Keberkesanan Program Kaunseling Rawatan Dan Pemulihan Dadah Dari Perspektif Penghuni Pusat Serenti. Jurnal Antidadah Malaysia , 13-28.


221

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Sidek, M. (2002). Reka Bentuk Penyelidikan Falsafah, Teori dan Praktis. Serdang: Penerbit Universiti Putra Malaysia.

Strategies, Cognitive Behavioural & Relapse Prevention. (2007). United Nations Office on Drugs and Crime , 43-58.

Super, D. E. (1957). The Psychology of Careers. New York: Harper & Row.

Walizer, M., & Wienir, P. (1978). Research Method and Analysis: Searching for Relationship. New York : Harper & Row.

Zulkhairi, A., & Mahmood Nazar, M. (2007). Keberkesanan Program Kaunseling Rawatan Dan Pemulihan Dadah Dari Perspektif Penghuni Pusat Serenti. Jurnal Antidadah Malaysia , 13-28.

Modul Penyeliaan Kaunseling Klinikal Dan Perkembangan Profesional Dalam Kalangan Pegawai Pemulihan Dadah

Nur Faizah Abdul Kahar1 & Farhana Sabri 11Fakulti Kepimpinan Dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia

ABSTRAK

Modul penyeliaan kaunseling klinikal merupakan satu modul penyeliaan yang dirangka untuk mewujudkan satu garis panduan yang seragam dalam melaksanakan penyeliaan kaunseling klinikal. Pembangunan modul ini berasaskan Discrimination Model of Supervision and SAMHSA’s competencies on addiction counseling dan diselaraskan mengikut konteks AADK. Explanatory sequential design digunakan bagi mengumpul data daripada tiga puluh (30) orang responden yang terdiri daripada pegawai pemulihan yang berkhidmat di pusat rawatan di bawah seliaan AADK. Modul penyeliaan kaunseling klinikal ini terdiri daripada 5 bahagian utama iaitu; (1) Pengenalan, (2) Garis Panduan Penyeliaan Kaunseling Klinikal, (3) Proses Penyeliaan Kaunseling Klinikal, (4) Dokumentasi dan Penyimpanan Rekod serta (5) Penilaian. Pembangunanmodul ini membantu pelaksanaan amalan penyeliaan klinikal dan perkembangan profesional pegawai pemulihan khususnya dari bahagian rawatan dan pemulihan AADK dalam memberikan servis perkhidmatan yang terbaik.

Kata kunci: Kaunseling, Pembangunan Profesional, Penyeliaan Klinikal, Rawatan Dan Pemulihan Dadah.

LATAR BELAKANG

Dadah adalah musuh dan pemusnah kehidupan. Terdapat banyak kajian terdahulu mengenai bahaya dadah telah dijalankan dan hasil kajian mendapati penyalahgunaan dadah merupakan satu-satunya masalah sosial yang paling rumit dan sukar untuk diatasi di Malaysia (Rokiah Ismail, 2010). Malah, laporan statistik yang telah dikeluarkan oleh Agensi Antidadah Malaysia (AADK) bagi tahun 2012 hingga 2016 terus menunjukkan peningkatan kes penagihan dadah di Malaysia bagi semua peringkat usia. Jumlah penagih mengikut kelulusan akademik terus menunjukkan peningkatan yang membimbangkan bermula dari 15,101 bagi tahun 2012, kemudiannya 20,887 pada 2013, 21,777 pada 2014, manakala bagi tahun 2015, 26,668 danakhirnya meningkat menjadi 30,844 bagi tahun 2016 (Portal Rasmi Agensi Antidadah Malaysia, 2017). Hal ini merupakan sesuatu yang membimbangkan


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

222

dan memerlukan pemerhatian yang serius daripada pihak yang bertanggungjawab.

Dadah boleh didefinisikan sebagai satu bahan kimia psikoaktif yang digunakan bukan untuk tujuan perubatan yang mana penggunaanya adalah dilarang (Buku Maklumat Dadah, 2015). Pengambilan bahan ini akan menyebabkan berlakunya pergantungan secara fizikal dan psikologikal serta peningkatan kadar tolerans dalam kehidupan seseorang. Selain itu, penggunaan dadah juga akan menyumbang kepada kesan buruk dari segi kesihatan, diri, keluarga dan masyarakat. Penyalahgunaan dadah ini turut menjadi punca kepada peningkatan penyakit-penyakit sosial yang lain seperti pelacuran, keganasan dan jenayah serta penyebaran virus Human Immunodeficiency Virus (HIV) dan Acquired Immune Deficiency Syndrome(AIDS). Hal ini kerana, pemikiran rasional individu yang terlibat dengan penyalahgunaan dadah akan terganggu akibat daripada pengambilan barang terlarang tersebut. Perkara-perkara negatif seperti ini bukan sahaja akan menggugat keamanan dan keselamatan negara, malah turut memberi kesan yang negatif daripada sudut ekonomi, sosio budaya dan politik negara ini.

Pelbagai langkah telah diwujudkan untuk mengurangkan kadar peratusan penagihan dadah di negara ini. Antara usaha pihak kerajaan adalah dengan mewujudkan Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK). Objektif AADK adalah; 1) Mencegah seseorang daripada terlibat dengan dadah 2) Merawat dan memulih penagih dadah 3) Mencegah penagihan semula serta 4) Membanteras bekalan, pengedaran dan penyalahgunaan dadah (Portal Rasmi Agensi Antidadah Malaysia, 2017). Objektif-objektif ini dicapai dengan menghapuskan permintaan dan bekalan dadah dalam negara melalui kaedah pencegahan, rawatan dan pemulihan, penguatkuasaan serta kerjasama antarabangsa. Bahagian Rawatan, Perubatan dan Pemulihan (BRPP) merupakan antara bahagian yang terpenting dalam agensi ini. Inisiatif telah dibuat oleh bahagian ini dengan melaksanakan transformasi terhadap pendekatan program rawatan dan pemulihan dadah seiring dengan dasar AADK demi mencapai visi dan misi agensi.

Perubahan pola penggunaan dadah dan gejala gangguan mental yang dilihat semakin kerap berlaku di Malaysia menunjukkan masalah penyalahgunaan bahan semakin meruncing di negara ini. Peningkatan kes ini menyebabkan timbulnya isu-isu rawatan yang lebih rumit, dan menyebabkan berlakunya peningkatan keperluan untuk mendapatkan lebih ramai pakar terapi yang dapat memberikan rawatan pemulihan dadah yang lebih


223

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

dan memerlukan pemerhatian yang serius daripada pihak yang bertanggungjawab.

Dadah boleh didefinisikan sebagai satu bahan kimia psikoaktif yang digunakan bukan untuk tujuan perubatan yang mana penggunaanya adalah dilarang (Buku Maklumat Dadah, 2015). Pengambilan bahan ini akan menyebabkan berlakunya pergantungan secara fizikal dan psikologikal serta peningkatan kadar tolerans dalam kehidupan seseorang. Selain itu, penggunaan dadah juga akan menyumbang kepada kesan buruk dari segi kesihatan, diri, keluarga dan masyarakat. Penyalahgunaan dadah ini turut menjadi punca kepada peningkatan penyakit-penyakit sosial yang lain seperti pelacuran, keganasan dan jenayah serta penyebaran virus Human Immunodeficiency Virus (HIV) dan Acquired Immune Deficiency Syndrome(AIDS). Hal ini kerana, pemikiran rasional individu yang terlibat dengan penyalahgunaan dadah akan terganggu akibat daripada pengambilan barang terlarang tersebut. Perkara-perkara negatif seperti ini bukan sahaja akan menggugat keamanan dan keselamatan negara, malah turut memberi kesan yang negatif daripada sudut ekonomi, sosio budaya dan politik negara ini.

Pelbagai langkah telah diwujudkan untuk mengurangkan kadar peratusan penagihan dadah di negara ini. Antara usaha pihak kerajaan adalah dengan mewujudkan Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK). Objektif AADK adalah; 1) Mencegah seseorang daripada terlibat dengan dadah 2) Merawat dan memulih penagih dadah 3) Mencegah penagihan semula serta 4) Membanteras bekalan, pengedaran dan penyalahgunaan dadah (Portal Rasmi Agensi Antidadah Malaysia, 2017). Objektif-objektif ini dicapai dengan menghapuskan permintaan dan bekalan dadah dalam negara melalui kaedah pencegahan, rawatan dan pemulihan, penguatkuasaan serta kerjasama antarabangsa. Bahagian Rawatan, Perubatan dan Pemulihan (BRPP) merupakan antara bahagian yang terpenting dalam agensi ini. Inisiatif telah dibuat oleh bahagian ini dengan melaksanakan transformasi terhadap pendekatan program rawatan dan pemulihan dadah seiring dengan dasar AADK demi mencapai visi dan misi agensi.

Perubahan pola penggunaan dadah dan gejala gangguan mental yang dilihat semakin kerap berlaku di Malaysia menunjukkan masalah penyalahgunaan bahan semakin meruncing di negara ini. Peningkatan kes ini menyebabkan timbulnya isu-isu rawatan yang lebih rumit, dan menyebabkan berlakunya peningkatan keperluan untuk mendapatkan lebih ramai pakar terapi yang dapat memberikan rawatan pemulihan dadah yang lebih

berkesan. Isu-isu rawatan telah ditangani dengan sewajarnya oleh AADK sesuai dengan garis panduan berasaskan bukti (evidence-based) dan amalan terbaik (best-practices), namun isu-isu pembangunan profesional yang timbul dalam kalangan ahli terapi / klinikal dan pegawai yang memberikan rawatan itu tidak ditangani dengan sepenuhnya.

Amalan lazimnya adalah, agensi atau pusat rawatan akan memberi tumpuan yang lebih dalam menyediakan keperluan klien secara langsung tetapi kurang tumpuan diberikan dalam penyeliaan klinikal pada ahli terapi / klinikal dan pegawai yang menyediakan rawatan dan kepulihan. Penyeliaan klinikal dan pengurusan perkembangan profesional adalah penting untuk memastikan penyediaan perkhidmatan yang berkualiti dan berkesan secara berterusan. Kurangnya penyeliaan klinikal boleh menyebabkan kualiti rawatan yang disediakan di pusat rawatan adalah tidak konsisten dan terjejas. Akibatnya, kebanyakkan ahli terapi / klinikal dan pegawai yang menyediakan rawatan itu tidak mempunyai medium khusus untuk mendapatkan penilaian dan maklum balas kerja mereka, dan besar kemungkinan mereka tidak dapat menyedari akan kekuatan dan kelemahan perkhidmatan yang mereka berikan. Hal ini menjadi satu cabaran yang besar buat mereka memandangkan mereka tidak dapat mengenalpasti isu-isu berbangkit dalam rawatan dadah yang memerlukan penyelesaian dan kemahiran-kemahiran dalam rawatan yang perlu mereka pertingkatkan.

PERMASALAHAN KAJIAN

Dalam konteks AADK, penyeliaan kaunseling klinikal dan pengurusan perkembangan profesional diberi penekanan dalam unit rawatan, penjagaan dan pemulihan, yang merupakan salah satu daripada unit terpenting di AADK, selain daripada penguatkuasaan dan pencegahan. Objektif unit ini adalah untuk memberi rawatan dan pemulihan bagi penagih dadah dengan menggunakan kaedah rawatan yang berasaskan institusi dan komuniti. Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA, 2006) menegaskan bahawa skop perkhidmatan dalam penyalahgunaan bahan tidak hanya terhad dengan menyediakan rawatan yang terbaik untuk klien-klien yang terlibat dengan penyalahgunaan bahan, tetapi juga untuk penyeliaan kaunseling klinikal dan perkembangan profesional ahli terapi dan pakar klinikal untuk pembangunan kemahiran mereka dalam bidang penagihan bahan. Skop perkhidmatan ini perlu diaplikasikan dalam semua kaedah rawatan dadah tanpa mengambil kira jenis pendekatan rawatan yang diamalkan.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

224

Pendekatan dalam rawatan pemulihan dadah menjadi integratif dan kompleks yang mana sebahagian besar mengandaikan bahawa perubahan sistematik dalam pendekatan rawatan pemulihan dadah di pusat-pusat rawatan boleh dilaksanakan hanya dengan melalui arahan dan perintah daripada pihak pentadbiran dan pengurusan. Sedangkan, kajian terdahulu menunjukkan bahawa perubahan yang berjaya tidak hanya memerlukan pelan komprehensif dan sokongan daripada pihak pengurusan, tetapi juga memerlukan amalan penyeliaan sepanjang tempoh tertentu yang membolehkan perubahan sistematik dibangunkan, penyelia-penyelia untuk menguji kaedah baru, dan ahli terapi / klinikal untuk memberi maklum balas dan bersedia dengan proses penyeliaan yang lebih kolaboratif dan memerlukan lebih pemerhatian (Bradley et al., 2004; McGovern, Xie, Regal, Siembab, & Drake, 2006).

Tambahan pula, penyeliaan kaunseling klinikal secara langsung adalah platform, di mana ahli terapi / klinikal menerima pemantauan prestasi perkhidmatan kaunseling klinikal mereka, maklum balas prestasi, bimbingan, pengajaran, mentor, dan kajian semula kes bagi meningkatkan kemahiran dan perkhidmatan klinikal mereka. Walau bagaimanapun, amalan komprehensif sedemikian agak jarang berlaku dalam rawatan penyalahgunaan bahan. Menurut SAMHSA (2006), kekurangan penyeliaan dan bimbingan kaunseling klinikal berpunca daripada pelbagai kemungkinan termasuk peruntukan belanjawan agensi yang ketat yang membawa kepada kekurangan tenaga kerja, kurang pemahaman terhadap kepentingan penyeliaan kaunseling klinikal, kurang latihan dalam model penyeliaan dan kemahiran, dan ketiadaan satu piawai yang seragam untuk memenuhi keperluan penyeliaan kaunseling klinikal.

Untuk menangani isu-isu ini, kajian ini dilaksanakan bertujuan untuk mewujudkan modul penyeliaan kaunseling klinikal dan pengurusan perkembangan profesional mengenai rawatan dadah dan pemulihan dalam konteks AADK Malaysia. Bagi mengkaji apakah wujud amalan penyeliaan kaunseling klinikal dan pembangunan profesional di bahagian rawatan dan pemulihan AADK sebagai persoalan kajian, pembangunan modul ini akan diintegrasikan dengan visi, misi, dan objektif unit rawatan, penjagaan, dan pemulihan AADK.

Selain daripada menggunakan American Counseling Education and Supervision (ACES) Best Practice of Clinical Supervision yang meliputi dua belas (12) aspek dalam proses penyeliaan sebagai asas, kajian ini turut menggunakan Discrimination Model of Supervision and Substance Abuse and


225

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Pendekatan dalam rawatan pemulihan dadah menjadi integratif dan kompleks yang mana sebahagian besar mengandaikan bahawa perubahan sistematik dalam pendekatan rawatan pemulihan dadah di pusat-pusat rawatan boleh dilaksanakan hanya dengan melalui arahan dan perintah daripada pihak pentadbiran dan pengurusan. Sedangkan, kajian terdahulu menunjukkan bahawa perubahan yang berjaya tidak hanya memerlukan pelan komprehensif dan sokongan daripada pihak pengurusan, tetapi juga memerlukan amalan penyeliaan sepanjang tempoh tertentu yang membolehkan perubahan sistematik dibangunkan, penyelia-penyelia untuk menguji kaedah baru, dan ahli terapi / klinikal untuk memberi maklum balas dan bersedia dengan proses penyeliaan yang lebih kolaboratif dan memerlukan lebih pemerhatian (Bradley et al., 2004; McGovern, Xie, Regal, Siembab, & Drake, 2006).

Tambahan pula, penyeliaan kaunseling klinikal secara langsung adalah platform, di mana ahli terapi / klinikal menerima pemantauan prestasi perkhidmatan kaunseling klinikal mereka, maklum balas prestasi, bimbingan, pengajaran, mentor, dan kajian semula kes bagi meningkatkan kemahiran dan perkhidmatan klinikal mereka. Walau bagaimanapun, amalan komprehensif sedemikian agak jarang berlaku dalam rawatan penyalahgunaan bahan. Menurut SAMHSA (2006), kekurangan penyeliaan dan bimbingan kaunseling klinikal berpunca daripada pelbagai kemungkinan termasuk peruntukan belanjawan agensi yang ketat yang membawa kepada kekurangan tenaga kerja, kurang pemahaman terhadap kepentingan penyeliaan kaunseling klinikal, kurang latihan dalam model penyeliaan dan kemahiran, dan ketiadaan satu piawai yang seragam untuk memenuhi keperluan penyeliaan kaunseling klinikal.

Untuk menangani isu-isu ini, kajian ini dilaksanakan bertujuan untuk mewujudkan modul penyeliaan kaunseling klinikal dan pengurusan perkembangan profesional mengenai rawatan dadah dan pemulihan dalam konteks AADK Malaysia. Bagi mengkaji apakah wujud amalan penyeliaan kaunseling klinikal dan pembangunan profesional di bahagian rawatan dan pemulihan AADK sebagai persoalan kajian, pembangunan modul ini akan diintegrasikan dengan visi, misi, dan objektif unit rawatan, penjagaan, dan pemulihan AADK.

Selain daripada menggunakan American Counseling Education and Supervision (ACES) Best Practice of Clinical Supervision yang meliputi dua belas (12) aspek dalam proses penyeliaan sebagai asas, kajian ini turut menggunakan Discrimination Model of Supervision and Substance Abuse and

Mental Health Services Administration (SAMSHA) Competencies on Addiction Counseling dalam pembentukkan modul penyeliaan kaunseling klinikal dan pembangunan profesional ini.

Dalam Discrimination Model of Supervision, empat (4) aspek penyeliaan di ketengahkan iaitu, intervensi, konseptualisasi, keperibadian dan juga kelakuan profesional. Manakala dalam SAMSHA’s Competencies on Addiction Counseling, kompetensi diambil kira daripada sudut pengetahuan, kemahiran dan sikap seseorang. Kesemua aspek ini akan diteliti dalam pembentukkan modul penyeliaan kaunseling klinikal ini dan disuai padankan mengikut konteks AADK Malaysia.

Melalui modul yang dihasilkan, satu garis panduan dalam melaksanakan penyeliaan kaunseling klinikal dapat diselaraskan dan digunakan bagi memantau prestasi pegawai pemulihan / ahli klinikal dalam menjalankan penyeliaan dan menerima penyeliaan yang lebih berkesan.OBJEKTIF KAJIAN

Objektif utama kajian ini adalah untuk mengkaji maklumat sedia ada mengenai program pembangunan profesional dan memahami amalan klinikal sedia ada dalam rawatan dan pemulihan dadah yang dijalankan oleh AADK. Selain itu, komponen-komponen yang diperlukan dalam penyeliaan klinikal dan perkembangan profesional turut dikenalpasti bagi mencapai objektif khusus kajian ini iaitu:

i. Untuk membina modul pembangunan penyeliaan kaunseling klinikal dan pengurusan perkembangan profesional dalam kaedah rawatan dan pemulihan dadah.

ii. Untuk mendapatkan pengesahan mengenai modul yang dicadangkan.

METODOLOGI

Pembangunan modul ini akan diintegrasikan dengan visi, misi, dan objektif unit rawatan, penjagaan, dan pemulihan AADK dengan menggunakan kaedah mixed methods sebagai reka bentuk kajian. Kaedah mixed methods semakin banyak digunapakai dalam kalangan penyelidik daripada bidang sains sosial seperti sosiologi, kejururawatan, kesihatan dan pendidikan (Cresswell & Plano Clark, 2007). Mixed methods digunakan untuk mengatasi limitasi daripada kajian yang menggunakan kaedah single design. Kaedah ini sangat berguna


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

226

apabila keputusan yang tidak dijangka terhasil daripada kajian terdahulu tetapi ia memerlukan peruntukan masa yang lebih berbanding single design.

Bagi kajian ini, Explanatory Sequential Design telah digunapakai sebagai reka bentuk kajian. Kaedah ini melibatkan dua fasa kajian dimana data kuantitatif dikumpul dan dianalisa terlebih dahulu dan diikuti dengan pengumpulan data kualitatif dan analisa data. Pada peringkat pertama, soalselidik digunakan untuk mengumpul data kuantitatif daripada kumpulan yang berskala besar. Kemudian, beberapa orang daripada kumpulan tersebut dipilih untuk ditemu bual bagi mendapatkan penjelasan yang lebih terperinci dan juga maklumat tambahan berkaitan soal selidik yang telah dijawab.

Data akan dikumpulkan daripada dua sumber data iaitu primer dan sekunder. Bagi sumber primer, data akan dikumpulkan melalui tiga (3) kaedah berbeza iaitu tinjauan, pemerhatian, dan temu bual semi struktur. Kaedah tinjauan digunakan untuk mengumpul data daripada satu populasi (Syed Arabi Idid, 1998). Kaedah kuantitatif berbentuk tinjauan ini menggunakan soal selidik untuk memperoleh data awal daripada sampel kajian. Soal selidik yang digunakan terdiri daripada Evaluation Instrument for Discrimination Model of Supervision bagi mengenalpasti tahap kemahiran sampel kajian dalam intervensi (intervention), konseptualisasi (conceptualization), keperibadian (personalization), dan kelakuan profesional (professional behavior). Bagi kajian ini, dua (2) soal selidik digunakan sebagai instrumen kajian iaitu, Soal Selidik Tahap Penyeliaan Supervisee – versi yang telah disemak (Supervisee Levels Questionnaire-Revised; SLQ-R) dan Indeks Keperluan Supervisee (Supervisee Needs Index; SNI).

Bagi sesi temubual separa struktur, sampel kajian yang dipilih merupakan pegawai pemulihan AADK dalam kalangan responden yang terlibat dengan kajian soal selidik. Melalui kaedah ini, satu set protokol temu bual yang menjawab persoalan kajian telah dibina sebagai panduan ketika sesi temu bual berlangsung di samping soalan-soalan tambahan yang berkaitan dan dirasakan bersesuaian dengan kajian yang diajukan oleh penyelidik kepada sampel kajian. Manakala bagi sumber sekunder, data akan dikumpulkan melalui kajian ke perpustakaan dan juga melalui penelitian dokumen-dokumen bertulis daripada AADK mengenai rawatan, penjagaan, dan pemulihan dadah (contohnya, dokumen dasar, statistik rasmi, laporan agensi, serta data dan maklumat sejarah). Maklumat yang dikumpul akan diteliti dan diintegrasi dengan maklumat daripada sumber primer.


227

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

apabila keputusan yang tidak dijangka terhasil daripada kajian terdahulu tetapi ia memerlukan peruntukan masa yang lebih berbanding single design.

Bagi kajian ini, Explanatory Sequential Design telah digunapakai sebagai reka bentuk kajian. Kaedah ini melibatkan dua fasa kajian dimana data kuantitatif dikumpul dan dianalisa terlebih dahulu dan diikuti dengan pengumpulan data kualitatif dan analisa data. Pada peringkat pertama, soalselidik digunakan untuk mengumpul data kuantitatif daripada kumpulan yang berskala besar. Kemudian, beberapa orang daripada kumpulan tersebut dipilih untuk ditemu bual bagi mendapatkan penjelasan yang lebih terperinci dan juga maklumat tambahan berkaitan soal selidik yang telah dijawab.

Data akan dikumpulkan daripada dua sumber data iaitu primer dan sekunder. Bagi sumber primer, data akan dikumpulkan melalui tiga (3) kaedah berbeza iaitu tinjauan, pemerhatian, dan temu bual semi struktur. Kaedah tinjauan digunakan untuk mengumpul data daripada satu populasi (Syed Arabi Idid, 1998). Kaedah kuantitatif berbentuk tinjauan ini menggunakan soal selidik untuk memperoleh data awal daripada sampel kajian. Soal selidik yang digunakan terdiri daripada Evaluation Instrument for Discrimination Model of Supervision bagi mengenalpasti tahap kemahiran sampel kajian dalam intervensi (intervention), konseptualisasi (conceptualization), keperibadian (personalization), dan kelakuan profesional (professional behavior). Bagi kajian ini, dua (2) soal selidik digunakan sebagai instrumen kajian iaitu, Soal Selidik Tahap Penyeliaan Supervisee – versi yang telah disemak (Supervisee Levels Questionnaire-Revised; SLQ-R) dan Indeks Keperluan Supervisee (Supervisee Needs Index; SNI).

Bagi sesi temubual separa struktur, sampel kajian yang dipilih merupakan pegawai pemulihan AADK dalam kalangan responden yang terlibat dengan kajian soal selidik. Melalui kaedah ini, satu set protokol temu bual yang menjawab persoalan kajian telah dibina sebagai panduan ketika sesi temu bual berlangsung di samping soalan-soalan tambahan yang berkaitan dan dirasakan bersesuaian dengan kajian yang diajukan oleh penyelidik kepada sampel kajian. Manakala bagi sumber sekunder, data akan dikumpulkan melalui kajian ke perpustakaan dan juga melalui penelitian dokumen-dokumen bertulis daripada AADK mengenai rawatan, penjagaan, dan pemulihan dadah (contohnya, dokumen dasar, statistik rasmi, laporan agensi, serta data dan maklumat sejarah). Maklumat yang dikumpul akan diteliti dan diintegrasi dengan maklumat daripada sumber primer.

Populasi dan Sampel Kajian

Bagi tujuan kajian ini, populasi dan sampel kajian yang dipilih adalah terdiri daripada pegawai yang bekerja di unit rawatan, penjagaan dan pemulihan di pusat rawatan AADK. Para pegawai yang terpilih merupakan individu yang berkhidmat di pusat rawatan di bawah seliaan AADK iaitu daripada Klinik Cure & Care 1Malaysia, Cure & Care Rehabilitation Centre (CCRC), dan Cure & Care Service Centre (CCSC).

Lokasi Kajian

Kajian ini diadakan di beberapa pusat-pusat rawatan di bawah seliaan AADK yang terpilih. Untuk peringkat awal, data dikumpul di pusat rawatan AADK yang terletak di sekitar Selangor Darul Ehsan iaitu Klinik Cure & Care 1MalaysiaDengkil dan Cure & Care Rehabilitation Centre (CCRC) Serendah. Kemudian, diadakan lawatan pengumpulan data ke Cure & Care Rehabilitation Centre(CCRC) Papar, Sabah untuk membuat pembandingan penyeliaan kaunseling klinikal di antara pusat pemulihan yang terletak di Semenanjung dengannegeri di luar Semenanjung. Bagi mendapatkan maklumat tambahan dan pengukuhan daripada data yang terkumpul, beberapa lokasi kajian juga ditambah dalam peringkat pengumpulan data yang seterusnya. Lokasi yang terpilih adalah Cure & Care Rehabilitation Centre (CCRC) Jelebu, Negeri Sembilan, Cure & Care Service Centre (CCSC) Pendang, Kedah dan juga Cure & Care Service Centre (CCSC) Kulim, Kedah.

Instrumen Kajian

Soal Selidik Tahap Penyeliaan Supervisee – versi yang telah disemak (Supervisee Levels Questionnaire-Revised; SLQ-R)

Stoltenberg dan Pierce (1985) membangunkan Supervisee Levels Questionnaire (SLQ) untuk mengesahkan pendapat atau teori yang diasaskan pada awalnya oleh Stoltenberg (1981) dalam Counselor Complexity Model (CCM) (McNeill, Stoltenberg and Pierce, 1985). Instrumen ini didasarkan pada andaian bahawa apabila tahap pengalaman pelatih meningkat, pelatih akan menunjukkan perubahan ciri-ciri yang berkaitan dengan tahap perkembangan kaunselor yang lebih tinggi. Maklum balas daripada pelatih perlu dikategorikan untuk mengukur aspek yang berkaitan dengan perkembangan kaunselor. SLQ-R yang lengkap terdiri daripada 30 item dengan skor julat antara 30 hingga 210 dan berskala Likert bermula daripada skala 1 hingga skala 7. Skala 1


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

228

menunjukkan tidak pernah (never) manakala skala 7 menunjukkan selalu (always).Indeks Keperluan Supervisee (Supervisee Needs Index; SNI)

Supervisee Needs Index (SNI) merupakan instrumen yang digunakan untuk mengenal pasti keperluan pelatih ketika dalam penyeliaan dengan menilaiprestasi penyelia mereka. Inventori ini terdiri daripada 22 domain yang berkaitan dengan keperluan pelatih (supervisee) dan juga sebab kepada keperluan itu. Secara keseluruhannya, instrumen ini mempunyai 44 item yang disusun secara rawak.

Kaedah pemarkahan bagi instrumen SNI ini adalah dalam skala Likertyang bermula daripada skala 1 yang menunjukkan sangat tidak setuju sehingga skala 7 untuk item yang menunjukkan sangat setuju. Superviseedikehendaki untuk memilih skala antara 1 - 7 untuk menunjukkan seberapa setuju supervisee terhadap setiap pernyataan tersebut. Prosedur pemarkahan bagi instrumen ini memerlukan supervisee untuk melakukan reverse score bagi item-item yang terpilih. Kemudian, kesemua markah dalam skala Likert perlu ditambah untuk mendapatkan jumlah markah yang sebenar. Jumlah markah adalah berjulat di antara 48 sehingga 336.

DAPATAN KAJIAN

Analisis Data Kuantitatif

Maklumat demografi

Seramai 30 pegawai pemulihan dadah dari unit rawatan dan pemulihan AADK telah terlibat dengan fasa kajian kuantitatif. Mean umur sampel kajian adalah 36. Maklumat demografi adalah seperti dalam jadual 4.1.


229

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

menunjukkan tidak pernah (never) manakala skala 7 menunjukkan selalu (always).Indeks Keperluan Supervisee (Supervisee Needs Index; SNI)

Supervisee Needs Index (SNI) merupakan instrumen yang digunakan untuk mengenal pasti keperluan pelatih ketika dalam penyeliaan dengan menilaiprestasi penyelia mereka. Inventori ini terdiri daripada 22 domain yang berkaitan dengan keperluan pelatih (supervisee) dan juga sebab kepada keperluan itu. Secara keseluruhannya, instrumen ini mempunyai 44 item yang disusun secara rawak.

Kaedah pemarkahan bagi instrumen SNI ini adalah dalam skala Likertyang bermula daripada skala 1 yang menunjukkan sangat tidak setuju sehingga skala 7 untuk item yang menunjukkan sangat setuju. Superviseedikehendaki untuk memilih skala antara 1 - 7 untuk menunjukkan seberapa setuju supervisee terhadap setiap pernyataan tersebut. Prosedur pemarkahan bagi instrumen ini memerlukan supervisee untuk melakukan reverse score bagi item-item yang terpilih. Kemudian, kesemua markah dalam skala Likert perlu ditambah untuk mendapatkan jumlah markah yang sebenar. Jumlah markah adalah berjulat di antara 48 sehingga 336.

DAPATAN KAJIAN

Analisis Data Kuantitatif

Maklumat demografi

Seramai 30 pegawai pemulihan dadah dari unit rawatan dan pemulihan AADK telah terlibat dengan fasa kajian kuantitatif. Mean umur sampel kajian adalah 36. Maklumat demografi adalah seperti dalam jadual 4.1.

Jadual 4.1. maklumat demografi sampel kajian

Berdasarkan jadual 4.1 di atas, 40% daripada responden kajian merupakan responden lelaki iaitu seramai 12 orang. Manakala 18 orang daripada responden yang mewakil 60 % daripada jumlah keseluruhan responden merupakan responden perempuan. Jadual 4.1 juga menunjukkan pengalaman responden sebagai pegawai pemulihan yang diukur menggunakan julat tahun bertugas. Seramai 12 orang responden mewakili golongan yang berpengalaman di antara 1 – 5 tahun dan merupakan peratusan yang tertinggi berbanding golongan 6 – 10 tahun dan 11 – 15 tahun. Bilangan responden yang mewakili peratusan kedua tertinggi adalah golongan yang bertugas 6 – 10 tahun iaitu seramai 11 orang. Manakala, hanya 7 orang responden yang mewakili golongan yang berpengalaman antara 11 -15 tahun sebagai pegawai pemulihan.

Kategori % N

Jantina

Lelaki 40% 12

Perempuan 60% 18

Pengalaman sebagai pegawai pemulihan (tahun)

1 – 5 tahun 40% 12

6 – 10 tahun 37% 11

11 – 15 tahun 23% 7


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

230

Analisis Data Kualitatif

Rajah 1: Program Pembangunan Profesional Bahagian Rawatan dan Pemulihan AADK

Rajah 1 menunjukkan program pembangunan profesional yang sedia ada diamalkan oleh Bahagian Rawatan dan Pemulihan AADK. Dalam konteks AADK, pegawai yang bertanggungjawab dalam memberikan perkhidmatan kaunseling dan mempunyai interaksi langsung dengan penghuni di pusat pemulihan dikenali sebagai pegawai pemulihan. Selain itu, pegawai pemulihan ini juga bertanggungjawab dalam menyelaras dan melaksanakan program-program yang berkaitan dengan rawatan dan pemulihan dadah terhadap penghuni di pusat rawatan AADK.

Program Pembangunan Profesional

Perkembangan profesional merujuk kepada pelbagai jenis pengalaman pendidikan yang berkaitan dengan kerja individu dari pelbagai seting pekerjaan. Peningkatan prestasi dan kemahiran di tempat kerja merupakan contoh berlakunya perkembangan profesional dalam diri seseorang. Mizell (2010) mendefinisikan perkembangan profesional sebagai satu strategi pengurusan sekolah yang digunakan oleh pihak pengurusan untuk


231

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Analisis Data Kualitatif

Rajah 1: Program Pembangunan Profesional Bahagian Rawatan dan Pemulihan AADK

Rajah 1 menunjukkan program pembangunan profesional yang sedia ada diamalkan oleh Bahagian Rawatan dan Pemulihan AADK. Dalam konteks AADK, pegawai yang bertanggungjawab dalam memberikan perkhidmatan kaunseling dan mempunyai interaksi langsung dengan penghuni di pusat pemulihan dikenali sebagai pegawai pemulihan. Selain itu, pegawai pemulihan ini juga bertanggungjawab dalam menyelaras dan melaksanakan program-program yang berkaitan dengan rawatan dan pemulihan dadah terhadap penghuni di pusat rawatan AADK.

Program Pembangunan Profesional

Perkembangan profesional merujuk kepada pelbagai jenis pengalaman pendidikan yang berkaitan dengan kerja individu dari pelbagai seting pekerjaan. Peningkatan prestasi dan kemahiran di tempat kerja merupakan contoh berlakunya perkembangan profesional dalam diri seseorang. Mizell (2010) mendefinisikan perkembangan profesional sebagai satu strategi pengurusan sekolah yang digunakan oleh pihak pengurusan untuk

memastikan peningkatan prestasi pendidik sepanjang perjalanan kerjaya mereka.

Kursus

Setiap pegawai pemulihan dikehendaki untuk menghadiri beberapa kursus yang dijalankan. Kursus-kursus ini membantu dalam meningkatkan pengetahuan dan kemahiran para pegawai. Antara kursus yang disediakan adalah kursus asas dan kursus lanjutan kemahiran kaunseling. “Program dia kita ada kursus. Banyaklah kursus, tiap-tiap tahun ada kursus. Ada kursus asas kaunseling, ada kursus lanjutan..” (R1)

Kebanyakkan pegawai pemulihan di sini bukan terdiri daripada mereka yang mempunyai latar belakang kaunseling. Justeru, kewujudan program-program pembangunan dalam bentuk kursus asas membantu para pegawai pemulihan untuk meningkatkan kemahiran dan kompetensi diri mereka terutamanya ketika melaksanakan sesi kaunseling bersama penghuni.

Selain daripada kursus yang dijalankan didalam negara, ada di antara pegawai pemulihan yang dihantar ke luar negara untuk menjalani kursus-kursus pemantapan gerak kerja yang dirasakan bersesuaian dengan bidang tugas mereka. Ilmu-ilmu yang diperolehi daripada kursus-kursus yang disertai boleh diaplikasikan dan disesuaikan dalam konteks gerak kerja AADK.

“kebanyakkan programnya tuh dibuat dalam bentuk kursus asas. Tapi untuk pegawai pula, ada juga macam dihantar ke luar negara, kursus-kursus luar negara. Kursus yang melibatkan Colombo Plan punya kursus, ICCE.” (R1)

“....kita tengok macam mana implemen di luar negara lah, kursusnya yang kita belajar tu. So bila kita bawak balik, satu kita boleh maklumkan kepada rakan-rakan kita yang lain”. (R2)

Pelaksanaan kursus sebagai salah satu daripada program pembangunan profesional dipercayai sangat membantu dalam meningkatkan kompetensi dan prestasi kerja dalam kalangan pegawai pemulihan.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

232

In-house training

Melalui in-house training, pakar-pakar dari luar dibawa masuk ke dalam seting kerja untuk memberi pendedahan, taklimat dan latihan mengenai sesuatu kemahiran dan pengetahuan. Para pegawai akan mempunyai pendedahan secara langsung dan bersesuaian dengan seting kerja mereka sendiri.

“..saya pernah panggil dari Sigal Institut, pusat pemulihan persendirian di Filipina. Dia buat program TC. So, saya panggil dia lah untuk bagi taklimat bagaimana sitausi TC, therapeutic community di Malaysia dan Filifina, perbezaannya”. (R2)

Kebiasaannya, in-house training dilaksanakan di pusat rawatan itu sendiri. Ini untuk memastikan pegawai pemulihan dapat menyesuaikan diri dengan persekitaran dan suasana kerja yang sebenar selepas tamat tempoh in-house training.

Responden yang ditemu bual bersetuju bahawa in-house training banyak membantu mereka memahami dengan lebih mendalam sesuatu kemahiran dan modul yang diterima ketika mengikuti kursus.

Pantauan daripada ibu pejabat

Pantaun daripada ibu pejabat dilakukan secara berkala. Pemantauan daripada ibu pejabat melibatkan pemantauan daripada sudut pelaksanaan rawatan perubatan dan pemulihan sama ada dilaksanakan mengikut garis panduan atau sebaliknya. Pegawai pemantau akan memberikan maklum balas dan penilaian hasil daripada pemantauan yang dibuat. Melalui itu, para pegawai dapat mengenalpasti prestasi kerja mereka dan memperbaiki servis perkhidmatan rawatan mereka ke arah yang lebih baik.

“...dia akan tengoklah keseluruhan pelaksanaan sesi dalam pusat tu macam mana, ada tak mengikut prosedur disitu”. (R1)“...penyeliaan ni untuk memastikan pegawai pemulihan, perubatan ini melaksanakan tugas mengikut apa yang telah ditetapkan dengan cara yang sepatutnya”. (R1)

Pantauan daripada ibu pejabat dan ketua unit membantu pegawai pemulihan untuk sentiasa bersedia terutama daripada sudut pendokumentasian. Daripada pemantauan yang dijalankan pegawai


233

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

In-house training

Melalui in-house training, pakar-pakar dari luar dibawa masuk ke dalam seting kerja untuk memberi pendedahan, taklimat dan latihan mengenai sesuatu kemahiran dan pengetahuan. Para pegawai akan mempunyai pendedahan secara langsung dan bersesuaian dengan seting kerja mereka sendiri.

“..saya pernah panggil dari Sigal Institut, pusat pemulihan persendirian di Filipina. Dia buat program TC. So, saya panggil dia lah untuk bagi taklimat bagaimana sitausi TC, therapeutic community di Malaysia dan Filifina, perbezaannya”. (R2)

Kebiasaannya, in-house training dilaksanakan di pusat rawatan itu sendiri. Ini untuk memastikan pegawai pemulihan dapat menyesuaikan diri dengan persekitaran dan suasana kerja yang sebenar selepas tamat tempoh in-house training.

Responden yang ditemu bual bersetuju bahawa in-house training banyak membantu mereka memahami dengan lebih mendalam sesuatu kemahiran dan modul yang diterima ketika mengikuti kursus.

Pantauan daripada ibu pejabat

Pantaun daripada ibu pejabat dilakukan secara berkala. Pemantauan daripada ibu pejabat melibatkan pemantauan daripada sudut pelaksanaan rawatan perubatan dan pemulihan sama ada dilaksanakan mengikut garis panduan atau sebaliknya. Pegawai pemantau akan memberikan maklum balas dan penilaian hasil daripada pemantauan yang dibuat. Melalui itu, para pegawai dapat mengenalpasti prestasi kerja mereka dan memperbaiki servis perkhidmatan rawatan mereka ke arah yang lebih baik.

“...dia akan tengoklah keseluruhan pelaksanaan sesi dalam pusat tu macam mana, ada tak mengikut prosedur disitu”. (R1)“...penyeliaan ni untuk memastikan pegawai pemulihan, perubatan ini melaksanakan tugas mengikut apa yang telah ditetapkan dengan cara yang sepatutnya”. (R1)

Pantauan daripada ibu pejabat dan ketua unit membantu pegawai pemulihan untuk sentiasa bersedia terutama daripada sudut pendokumentasian. Daripada pemantauan yang dijalankan pegawai

pemulihan dapat memperbaiki prestasi diri melalui maklum balas konstruktif daripada pihak atasan mengenai gerak kerja mereka.

“Apa saja kesalahan atau perkara yang tak betul, pegawai atasan ni yang akan membetulkan diorang balik.”. (R2)“....pihak ibu pejabat akan datang pantau lah dari semasa ke semasa pantau pelaksanaan sesi-sesi yang telah diajarnya lah ikut prosedur atau pun tak”. (R2)

Pemantauan membantu memastikan setiap rawatan dan perkhidmatan yang diberikan adalah mengikut prosedur yang telahditetapkan. Pegawai pemulihan dapat memperbaiki mutu kerja mereka dari semasa ke semasa sepanjang pemantauan dijalankan.

Site-visit tempat pemulihan

Antara program pembangunan profesional lain yang direncanakan untuk pegawai pemulihan adalah site-visit ke tempat-tempat pemulihan yang memberikan servis pemulihan terbaik. Daripada lawatan penanda aras itu, pegawai pemulihan dapat memperolehi ilmu dan kemahiran baru serta kemudiannya dapat diimplemenkan dalam seting kerja mereka sendiri. Para pegawai akan dihantar ke pusat rawatan yang terpilih untuk belajar dan mendalami cara perkhidmatan disitu.

“....kita hantarlah pegawai kita untuk site visit ke tempat-tempat yang terbaik antara pusat-pusat ni. Contohnya, dia bagus dalam perlaksanaan sesi psycho education. So kita hantarlah ke pusat-pusat ni untuk belajar”.“....di Tampoi, dia cater untuk kes-kes mental. So, sebab dia berhampiran dengan Hospital Permai so, kita hantarlah kesana untuk dia belajar cara untuk menguruskan kes-kes yang berkaitan mental dan sebagainya lah”.

Melalui lawatan ke pusat rawatan terbaik, pegawai pemulihan dapat mengikuti sesi pembelajaran mengenai sesuatu isu melalui pakar-pakar bagi sesuatu bidang dan memahami gerak kerja mereka dalam memberikan perkhidmatan rawatan dan pemulihan yang terbaik seterusnya membantu dalam meningkatkan profesionalism mereka dalam melaksanakan tugas.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

234

Rajah 2: Carta Alir Pelaksanaan Amalan Klinikal Yang Sedia Ada Di Pusat Rawatan AADK

Rajah 2 menunjukkan kronologi pelaksanaan amalan klinikal yang sedia ada diamalkan di bahagian rawatan dan pemulihan AADK. Terdapat beberapa prosedur yang perlu dilakukan sebelum sesuatu amalan atau rancangan pemulihan itu diimplimentasikan dalam sebuah pusat rawatan.

Peringkat pertama adalah penerimaan modul daripada pihak ibu pejabat. Kesemua modul rawatan yang digunapakai di setiap pusat rawatan adalah daripada dan dengan kebenaran daripada pihak ibu pejabat sendiri. Modul yang diberikan telah mendapat pengesahan daripada pihak atasan untuk digunapakai berdasarkan kesesuaian dan target rawatan yang di fokuskan bagi sesebuah pusat rawatan.

“..pihak ibu pejabat akan bagi modul lah dan training yang akan di implemen ikut apa yang telah termaktub dalam SOP. So sesi dia akan buat dan dia akan ada rakaman sesi dan sebagainya dia akan buat dan pihak ibu pejabat akan datang pantau lah dari semasa ke semasa pantau pelaksanaan sesi-sesi yang telah diajarnya lah ikut prosedur atau pun tak.” (R2)

Pada peringkat kedua, para pegawai akan diberikan penerangan dan latihan mengenai cara penggunaan modul. Latihan ini diadakan dalam bentuk kursus atau in-house training. Seterusnya, apabila para pegawai sudah


235

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Rajah 2: Carta Alir Pelaksanaan Amalan Klinikal Yang Sedia Ada Di Pusat Rawatan AADK

Rajah 2 menunjukkan kronologi pelaksanaan amalan klinikal yang sedia ada diamalkan di bahagian rawatan dan pemulihan AADK. Terdapat beberapa prosedur yang perlu dilakukan sebelum sesuatu amalan atau rancangan pemulihan itu diimplimentasikan dalam sebuah pusat rawatan.

Peringkat pertama adalah penerimaan modul daripada pihak ibu pejabat. Kesemua modul rawatan yang digunapakai di setiap pusat rawatan adalah daripada dan dengan kebenaran daripada pihak ibu pejabat sendiri. Modul yang diberikan telah mendapat pengesahan daripada pihak atasan untuk digunapakai berdasarkan kesesuaian dan target rawatan yang di fokuskan bagi sesebuah pusat rawatan.

“..pihak ibu pejabat akan bagi modul lah dan training yang akan di implemen ikut apa yang telah termaktub dalam SOP. So sesi dia akan buat dan dia akan ada rakaman sesi dan sebagainya dia akan buat dan pihak ibu pejabat akan datang pantau lah dari semasa ke semasa pantau pelaksanaan sesi-sesi yang telah diajarnya lah ikut prosedur atau pun tak.” (R2)

Pada peringkat kedua, para pegawai akan diberikan penerangan dan latihan mengenai cara penggunaan modul. Latihan ini diadakan dalam bentuk kursus atau in-house training. Seterusnya, apabila para pegawai sudah

memahami penggunaan modul, modul akan di implimentasikan sebagai salah satu daripada program rancangan pemulihan.

Pegawai pemulihan akan menggunakan modul sebagai salah satu daripada rancangan pemulihan klien dan melaksanakan sesi kaunseling bersama dengan klien berpandukan modul yang diberikan. Rancangan pemulihan dirancang berpandukan sesi awalan yang dijalankan bersama dengan penghuni.

Akhir sekali adalah sesi pemantauan daripada pihak atasan. Sesi pemantauan dilakukan oleh ketua unit dan pegawai jemputan daripada ibu pejabat. Sesi pemantauan daripada ketua unit lebih menekankan kepada keberkesanan dan progres rawatan pemulihan seseorang klien itu. Maklum balas daripada klien yang menerima rawatan pemulihan juga di ambil kira untuk memastikan rawatan yang diterima adalah yang terbaik.

“Kita akan tengok macam mana dari segi improvement klien tu. Kita tengok balik dari segi fail semua, macam mana sesi dijalankan, dapatkan feedback juga daripada klien tu sendiri, ok ke tak ok.” (R2)

Sekiranya terdapat sesuatu isu yang berada di luar kemampuan pegawai pemulihan itu sendiri, kes tersebut akan dibawa ke dalam sesi perbincangan bersama ketua unit. Kes tersebut akan dibentangkan oleh pegawai pemulihan dan kemudiannya dibincang untuk mendapatkan penyelesaian bagi isu tersebut.

“hmm, kita akan bincang. Pegawai dia, pegawai pemulihan tu, dia akan bawa kes dia dalam mesyuarat dengan program manager. Kita akan bincang macam mana nak handle kes-kes yang susah yang besar macam ni. So, kita akan cadangkan lah masa tu macam mana nak buat sama ada tukar pegawai pemulihan ke, atau pun refer kepada orang lain ke, pegawai yang lain,yang lebih tinggi pengalaman untuk handle kes-kes yang macam ni.” (R3)

PERBINCANGAN DAN KESIMPULAN

Pelaksanaan amalan klinikal dalam budaya kerja menunjukkan Bahagian Rawatan dan Pemulihan AADK telah didedahkan dengan konsep penyeliaan dalam memastikan berlakunya peningkatan prestasi kerja para pegawai di bahagian tersebut.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

236

Program-program pembangunan profesional seperti kursus, in-house training, pantauan daripada ibu pejabat dan site-visit ke tempat-tempat pemulihan yang lain juga merupakan langkah bijak untuk memastikan para pegawai pemulihan sentiasa mendapat pendedahan dan pengetahuan baru dalam mememastikan penyampaian servis perkhidmatan pemulihan yang lebih berkesan dari semasa ke semasa.

Sungguhpun begitu, masih terdapat sedikit kepincangan dalam proses pelaksanaan amalan klinikal kerana kekurangan tenaga pakar yang mampu menyelia dan juga kekangan daripada sudut belanjawan. Malah, adakalanya program pembangunan profesional yang dihadiri oleh pegawai pemulihan yang sama untuk beberapa kali dengan pendekatan yang hampir serupa dengan program pembangunan yang sebelumnya. Hal ini menyebabkan pegawai pemulihan tidak mempunyai nilai tambah atau ilmu baru walaupun selepas mengikuti beberapa siri program pembangunan profesional yang dijalankan.

Garis panduan yang terkandung di dalam modul ini adalah berdasarkan kepada hasil penemuan dalam penyelidikan (findings grounded).Pengembangan modul ini melibatkan proses "pemikiran berasaskan bukti" (evidence-based thinking), di mana empat elemen dipertimbangkan iaitu: (1) penyelidikan saintifik, (2) teori penyeliaan klinikal, (3) kecekapan kaunseling penagihan, dan (4) prinsip amalan dan garis panduan AADK.

Modul ini berfungsi sebagai panduan yang menyokong pegawai pemulihan AADK dalam mematuhi kerangka etika rawatan pemulihan dadah dan menjadi aspek penting untuk pihak yang tertakluk dibawah amalan profesional. Pelaksanaan modul ini akan membantu mereka untuk melibatkan diri dengan pendekatan yang berorientasikan penambahbaikan (improved-oriented approach) yang berkaitan dengan hal-hal pembangunan perkhidmatan klinikal yang membawa kepada penambahbaikan dalam pengekalan kakitangan, meningkatkan kemahiran-kemahiran kaunselor, dan memberi hasil yang lebih baik dalam rawatan pemulihan dadah. Pembangunan modul penyeliaan ini diintegrasikan dengan visi, misi, dan objektif unit rawatan, penjagaan, dan pemulihan AADK dalam membantu pelaksanaan amalan penyeliaan klinikal dan perkembangan profesional pegawai pemulihan khususnya daripada bahagian rawatan dan pemulihan AADK.


237

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Program-program pembangunan profesional seperti kursus, in-house training, pantauan daripada ibu pejabat dan site-visit ke tempat-tempat pemulihan yang lain juga merupakan langkah bijak untuk memastikan para pegawai pemulihan sentiasa mendapat pendedahan dan pengetahuan baru dalam mememastikan penyampaian servis perkhidmatan pemulihan yang lebih berkesan dari semasa ke semasa.

Sungguhpun begitu, masih terdapat sedikit kepincangan dalam proses pelaksanaan amalan klinikal kerana kekurangan tenaga pakar yang mampu menyelia dan juga kekangan daripada sudut belanjawan. Malah, adakalanya program pembangunan profesional yang dihadiri oleh pegawai pemulihan yang sama untuk beberapa kali dengan pendekatan yang hampir serupa dengan program pembangunan yang sebelumnya. Hal ini menyebabkan pegawai pemulihan tidak mempunyai nilai tambah atau ilmu baru walaupun selepas mengikuti beberapa siri program pembangunan profesional yang dijalankan.

Garis panduan yang terkandung di dalam modul ini adalah berdasarkan kepada hasil penemuan dalam penyelidikan (findings grounded).Pengembangan modul ini melibatkan proses "pemikiran berasaskan bukti" (evidence-based thinking), di mana empat elemen dipertimbangkan iaitu: (1) penyelidikan saintifik, (2) teori penyeliaan klinikal, (3) kecekapan kaunseling penagihan, dan (4) prinsip amalan dan garis panduan AADK.

Modul ini berfungsi sebagai panduan yang menyokong pegawai pemulihan AADK dalam mematuhi kerangka etika rawatan pemulihan dadah dan menjadi aspek penting untuk pihak yang tertakluk dibawah amalan profesional. Pelaksanaan modul ini akan membantu mereka untuk melibatkan diri dengan pendekatan yang berorientasikan penambahbaikan (improved-oriented approach) yang berkaitan dengan hal-hal pembangunan perkhidmatan klinikal yang membawa kepada penambahbaikan dalam pengekalan kakitangan, meningkatkan kemahiran-kemahiran kaunselor, dan memberi hasil yang lebih baik dalam rawatan pemulihan dadah. Pembangunan modul penyeliaan ini diintegrasikan dengan visi, misi, dan objektif unit rawatan, penjagaan, dan pemulihan AADK dalam membantu pelaksanaan amalan penyeliaan klinikal dan perkembangan profesional pegawai pemulihan khususnya daripada bahagian rawatan dan pemulihan AADK.

RUJUKAN

Buku maklumat dadah, AADK (2015). Agensi Antidadah Kebangsaan.

Corrie, S., & Lane, D. A. (2015). CBT Supervision. SAGE.

Creswell, J. W. & Clark, V. L. (2011). Designing and Conducting Mixed Methods Research. Thousand Oaks, California:: Sage.

Frost, N. (2011). Qualitative Research Methods In Psychology Combining Core Approaches. Glasgow: Bell & Bain Ltd.

Ismail, R. (2010). Pemerkasaan Pengguna Dadah Dalam Institusi Pemulihan Di Malaysia: Ke Arah Menjamin Kesejahteraan Individu Dan Masyarakat. . Malaysian Journal of Society and Space, 6(1), 31-49.

K.Goodyear, Janine M.Bernard & Rodney. (2014). Fundamentals of Clinical Supervision. United States: Learning Forward, Pearson.

Mahyuddin Bin Arsat & Azizah Binti Besar (2008). Penyalahgunaan Dadah Di Kalangan Pelajar: Satu Kajian di Pusat Serenti Tiang Dua, Melaka. Doctoral dissertation, Universiti Teknologi Malaysia.

McNeill, B. W., Stoltenberg, C. D., & Romans, J. S;. (1992). The Integrated Developmental Model Of Supervision: Scale Development And Validation Procedures. Professional Psychology: Research and Practice,, 23(6), 504-508.

McNeill, B., Stoltenberg, C., and Pierce, R. (1985). Supervisees' Perceptions Of Their Development: Test of The Counselor Complexity Model. Journal of Counseling Psychology, 32. 630-633.

McNeill, B., Stoltenberg, C., and Romans, J. (1992). The Integrated Developmental Model Of Supervision: Scale Development And Validation Procedures. Professional Psychology: Research and Practice, 23. 504-508.

Mizell, H. (2010). Why Professional Development Matters. 504 South Locust Street, Oxford, OH 45056: Learning Forward.

Muse-Burke, J. L., & Tyson, A . (2010). Assessment In Supervision: Initial Development Of The Supervisee Needs Index. The Annual Convention Of The American Psychological Association (p. In Poster). San Diego, CA: American Psychological Association.

Portal Rasmi Agensi Antidadah Kebangsaan. (2017,717). Dimuat turun dari http://www.adk.gov.my/web/guest/cnc1m


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

238

Ray, D. C. (1998). Effectiveness Of Group Supervision Versus Combined Group And Individual Supervision With Masters-Level Counselor Trainees. Doctoral Dissertation, University of North Texas.

Stoltenberg, C. D., & Delworth, U. (1987). Supervising Counselors And Therapist.San Francisco: Jossey-Bass.

Treatment, C. f. (2009). Clinical Supervision and Professional Development of the Substance Abuse Counselor. Treatment Improvement Protocol (Tip) Series 52. Rockville, MD: Substance Abuse And Mental Health Services Administration.


239

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Ray, D. C. (1998). Effectiveness Of Group Supervision Versus Combined Group And Individual Supervision With Masters-Level Counselor Trainees. Doctoral Dissertation, University of North Texas.

Stoltenberg, C. D., & Delworth, U. (1987). Supervising Counselors And Therapist.San Francisco: Jossey-Bass.

Treatment, C. f. (2009). Clinical Supervision and Professional Development of the Substance Abuse Counselor. Treatment Improvement Protocol (Tip) Series 52. Rockville, MD: Substance Abuse And Mental Health Services Administration.

Penilaian Modul Pemulihan Penagih Dadah Melalui PendekatanModul Isra’: Satu Pendekatan Analisis Naratif

Mansor Abu Talib1, Mohd Roslan Rosnon1, Farhana Sabri2 dan Maziatul AkmalKhairuzaman1

1Fakulti Ekologi Manusia, Universiti Putra Malaysia (UPM), 43400 Serdang Selangor

6. Fakulti Kepimpinan dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia (USIM), 71800 Nilai,

Negeri Sembilan

ABSTRAK

Salah satu program rawatan pemulihan yang baru diperkenalkan oleh AADK merupakan program rawatan Inabah menggunakan Modul ISRA yang terdiri daripada tiga bahagian iaitu Modul Psikososial, Modul Terapi Komuniti dan Modul Psikospiritual yang bertujuan untuk mengubati masalah ketidakstabilan jiwa klien dengan rawatan yang berunsurkan amalan kerohanian. Artikel ini bertujuan untuk membincangkan penilaian secara analisis naratif tentang keberkesanan modul Isra’ yang telah dijalankan kepada klien-klien di pusat CCRC yang terpilih berdasarkan kepada dua tema besar iaitu elemen-elemen berikut iaitu (i) kandungan modul Isra dan ii) perlaksanaan modul Isra’. Metodologi kajian yang digunakan adalah secara kaedah kualitatif dengan menggunakan pendekatan pertanyaan naturalistik (naturalistic inquiry) atau dikenali sebagai konstruktif (constructionism) dengan menggunakan pendekatan analisis naratif yang telah melibatkan informan seramai 20 orang klien Isra di CCRC Sungai Ruan, 20 orang di CCRC Perlop dan 20 orang tenaga pengajar dan pegawai AADK (Staf) di kedua-dua CCRC terlibat. Dapatan kajian menunjukkan bahawa modul dan kandungan program Isra’ adalah baik. Namun, terdapat ruang penambahbaikan dari segi perlaksanaan program modul Isra’. Perlaksanaan merupakan isu yang paling ketara dan perlu dipandang serius bagi memastikan Modul Isra’ mencapai objektifnya. Selain itu, kepakaran dan latihan modul secara komprehensif perlu diberikan kepada semua tenaga pengajar bagi memastikan Modul Isra’ dapat difahami dan dilaksanakan secara mendalam dan holistik. Kesimpulannya, agak sukar untuk membuat satu kesimpulan bagaimanakah bentuk rawatan yang paling berkesan namun kaedah Isra’ ini sememangnya boleh dijadikan sebagai kaedah alternatif kerana program rawatan menggunakan pendekatan kerohanian mampu memulihkan masalah ketagihan klien yang berada di dalam CCRC.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

240

Kata Kunci: Modul Isra’, Program Inabah, keberkesanan, penilaian, naratif

ABSTRACT

One of the recent rehabilitation treatments that were introduced by AADK is the Inabah treatment program utilising the ISRA module comprising of three parts which are 1) Psychosocial Therapy, 2) Community Therapy and 3) Psychospiritual Therapy that aid in the recovery of the clients’ troubled souls with spiritual-based treatments. The article aimed to evaluate the effectiveness of the ISRA module using narrative analysis on clients in CCRCs based on two main elements that are i) Module content and the conduct of the module. This research employed a qualitative method that is the naturalistic enquiry approach also known as constructionism via narrative analysis on 20 clients in CCRC Sungai Ruan, 20 clients in CCRC Perlop and 20 AADK staffs and training offices in both centres involved. Findings showed that the module and content of the program are helpful. However, there were room for improvements on the way of conducting the ISRA module program. The conduct of the module is a dire issue and must be taken seriously in order to achieve its objective. Furthermore, comprehensive expertise and training must be given to the trainers to ensure that a holistic and deeper understanding for the clients. All in all, it is difficult to conclude on the most effective form of treatment. Nonetheless, the ISRA approach could be an alternative way through spiritual approach of the treatment for recovery of addiction among clients in the CCRC.

Keywords: ISRA Module, Inabah Programme, effectiveness, evaluation, narrative

PENDAHULUAN

Pelan strategi AADK 2015-2020 telah menggariskan tujuh cabaran utama Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) dalam mencapai misi dan visinya. Salah satu cabaran tersebut ialah mengenai keberkesanan program AADK. Antara isu yang dikenalpasti ialah kebimbangan terhadap peningkatan bilangan jenayah dan penagih yang semakin meningkat, tempuh masa kepulihan dalam institusi, program pencegahan atau pemulihan yang berbentuk ad-hoc, serta program pemulihan yang tidak mengikut kehendak semasa. Lantaran itu beberapa pelan tindakan telah dikenalpasti iaitu perlaksanaan program yang terfokus, tempoh program yang optimal dan melakukan kajian empirikal terhadap keberkesanan program sedia ada. Ini bertujuan bagi memastikan agar AADK terus komitted dalam berusaha


241

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Kata Kunci: Modul Isra’, Program Inabah, keberkesanan, penilaian, naratif

ABSTRACT

One of the recent rehabilitation treatments that were introduced by AADK is the Inabah treatment program utilising the ISRA module comprising of three parts which are 1) Psychosocial Therapy, 2) Community Therapy and 3) Psychospiritual Therapy that aid in the recovery of the clients’ troubled souls with spiritual-based treatments. The article aimed to evaluate the effectiveness of the ISRA module using narrative analysis on clients in CCRCs based on two main elements that are i) Module content and the conduct of the module. This research employed a qualitative method that is the naturalistic enquiry approach also known as constructionism via narrative analysis on 20 clients in CCRC Sungai Ruan, 20 clients in CCRC Perlop and 20 AADK staffs and training offices in both centres involved. Findings showed that the module and content of the program are helpful. However, there were room for improvements on the way of conducting the ISRA module program. The conduct of the module is a dire issue and must be taken seriously in order to achieve its objective. Furthermore, comprehensive expertise and training must be given to the trainers to ensure that a holistic and deeper understanding for the clients. All in all, it is difficult to conclude on the most effective form of treatment. Nonetheless, the ISRA approach could be an alternative way through spiritual approach of the treatment for recovery of addiction among clients in the CCRC.

Keywords: ISRA Module, Inabah Programme, effectiveness, evaluation, narrative

PENDAHULUAN

Pelan strategi AADK 2015-2020 telah menggariskan tujuh cabaran utama Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) dalam mencapai misi dan visinya. Salah satu cabaran tersebut ialah mengenai keberkesanan program AADK. Antara isu yang dikenalpasti ialah kebimbangan terhadap peningkatan bilangan jenayah dan penagih yang semakin meningkat, tempuh masa kepulihan dalam institusi, program pencegahan atau pemulihan yang berbentuk ad-hoc, serta program pemulihan yang tidak mengikut kehendak semasa. Lantaran itu beberapa pelan tindakan telah dikenalpasti iaitu perlaksanaan program yang terfokus, tempoh program yang optimal dan melakukan kajian empirikal terhadap keberkesanan program sedia ada. Ini bertujuan bagi memastikan agar AADK terus komitted dalam berusaha

mempelbagaikan kaedah pencegahan dan rawatan yang dapat memberi impak besar kepada kumpulan sasaran secara inklusif dan efektif.

AADK terus komited dengan pelbagai kajian penilaian telah dilakukan bagi memastikan keberkesanan setiap program. Keberkesanan sesuatu program adalah dinilai dan dilihat berdasarkan kepada menentukan sejauh manakah objektif sesuatu program dapat dicapai (Tyler, 1950; Suchman, 1967; Gabr, 2000). Selain itu, penilaian adalah proses pengumpulan dan penggunaan maklumat untuk membuat keputusan (Alkin, 1969; Cronbach,1963; Stufflebeam et al.,1971). Walau bagaimanapun, kajian tentang perbandingan keberkesanan program rawatan dan pemulihan untuk penagih dadah di Malaysia dan juga di peringkat antarabangsa menunjukkan belum ada praktis amalan terbaik yang komprehensif dan boleh dijadikan model untuk menjayakan proses pemulihan daripada ketagihan secara mapan (Abdul Halim et al., 2011). Ini kerana sebahagian besar program rawatan dan pemulihan yang berkesan dan terbaik di peringkat global adalah berbeza di antara satu sama lain mengikut klasifikasi jenis penagihan dan bahan terlarang yang membawa kepada ketagihan. Terdapat banyak faktor yang menentukan kejayaan dan kegagalan rawatan dan pemulihan penagihan dadah seperti modaliti yang digunakan, profil penagih dadah, tenaga pakar yang terlibat serta aksesibiliti terhadap maklumat rawatan dan pemulihan di internet. Walaubagaimanapun, untuk mencapai kepulihan terhadap penagihan, terdapat dua perkara penting yang diberi penekanan dalam kajian lepas iaitu kesinambungan penjagaan lanjutan dan pemerkasaan program after care di dalam komuniti.

Salah satu program rawatan pemulihan yang baru diperkenalkan oleh AADK ialah Program Inabah menggunakan Modul Israq’ yang baharu dilancarkan oleh YAB Timbalan Perdana Menteri pada 24 Februari 2017 (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017b). Program Inabah menggunakan pendekatan psiko sosial dan psiko spiritual dengan elemen terapi kognitif tingkah laku serta pendidikan psiko dalam membantu penghuni atau klien menjalani proses pemulihan semasa dalam institusi dan diharap berkekalan apabila menjalani proses kepulihan dalam komuniti mereka (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Modul Isra’ ini mengandungi 8 komponen (sila rujuk Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a, p.11-13) iaitu:

I. TalgimII. Terapi MandiIII. Terapi SolatIV. Terapi Zikir Kalimah Toyyibah


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

242

V. Khotaman ManaqibanVI. Tadarus Al-QuranVII. Terapi Puasa

Menurut Sabir dan Fadzli (2014) modul Inabah yang dipraktik di Pondok Remaja Inabah memberikan rawatan pemulihan penagihan dadah dengan memulihkan penagih daripada penagihan semula dan membimbing mereka kepada cara hidup yang diredhai Allah mengikut al-Quran dan al-Sunnah. Ianya dilakukan dengan mengamalkan amalan zikir, solat, mandi taubat dan bimbingan al-Quran dan al-Sunnah. Dalam usaha untuk melahirkan modal insan berkualiti, program latihan atau pemulihan seringkali menjadi pilihan. Para sarjana berpendapat bahawa program latihan yang berorientasikan pendekatan kontemporari adalah lebih berjaya dalam mencapai matlamat dan strategi organisasi berbanding pendekatan secara tradisional. Justeru, program-program perkembangan dan pemulihan yang direka khusus selari dengan matlamat organisasi yang menekankan keberhasilan jangkaan yangrealistik, membuatkan para peserta lebih selesa menghadiri program tersebut, menambah baik kecekapan, sikap dan tingkah laku peserta, serta menyasarkan peningkatan pengetahuan adalah sebahagian daripada pendekatan kontemporari yang dapat meningkatkan keberkesanan program yang dijalankan (Azman & Nurul Inani, 2010). Justeru, artikel ini bertujuan membincangkan penilaian secara analisis naratif tentang keberkesanan program Inabah melalui modul Isra’ yang telah dijalankan kepada klien-klien di pusat CCRC yang terpilih berdasarkan kepada dua (2) tema besar iatu i) kandungan modul Isra dan ii) perlaksanaan modul Isra’ dan enam (6) sub tema iaitu (i) Pengisian Modul Program Isra’; (ii) Bidang Tugas; (iii) Keperluan dalam pengendalian Modul Isra’; (iv) Kepakaran dan Latihan Modul; (v)

Infrastruktur; dan (vi) Kerelavanan Modul Isra’. Penilaian dibuat berdasarkan Model Penilaian Kirkpatrick (Kirkpatrick, D. L. & Kirkpatrick, J. D., 2005a; Kirkpatrick, D. L. & Kirkpatrick, J. D., 2005b; Kirkpatrick, D. L., 1975; Kirkpatrick, D. L., 1996; Kirkpatrick, D. L., 2000; Kirkpatrick, D. L., 2006) yang mengukur bagaimana individu (peserta) memberi reaksi dan maklumbalas terhadap program yang disertainya dan dilaksanakan, pencapaian objektif, tahap pembelajaran dan pengetahuan, kemahiran serta sikap yang terhasil setelah menyertai program Isra’ ini.


243

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

V. Khotaman ManaqibanVI. Tadarus Al-QuranVII. Terapi Puasa

Menurut Sabir dan Fadzli (2014) modul Inabah yang dipraktik di Pondok Remaja Inabah memberikan rawatan pemulihan penagihan dadah dengan memulihkan penagih daripada penagihan semula dan membimbing mereka kepada cara hidup yang diredhai Allah mengikut al-Quran dan al-Sunnah. Ianya dilakukan dengan mengamalkan amalan zikir, solat, mandi taubat dan bimbingan al-Quran dan al-Sunnah. Dalam usaha untuk melahirkan modal insan berkualiti, program latihan atau pemulihan seringkali menjadi pilihan. Para sarjana berpendapat bahawa program latihan yang berorientasikan pendekatan kontemporari adalah lebih berjaya dalam mencapai matlamat dan strategi organisasi berbanding pendekatan secara tradisional. Justeru, program-program perkembangan dan pemulihan yang direka khusus selari dengan matlamat organisasi yang menekankan keberhasilan jangkaan yangrealistik, membuatkan para peserta lebih selesa menghadiri program tersebut, menambah baik kecekapan, sikap dan tingkah laku peserta, serta menyasarkan peningkatan pengetahuan adalah sebahagian daripada pendekatan kontemporari yang dapat meningkatkan keberkesanan program yang dijalankan (Azman & Nurul Inani, 2010). Justeru, artikel ini bertujuan membincangkan penilaian secara analisis naratif tentang keberkesanan program Inabah melalui modul Isra’ yang telah dijalankan kepada klien-klien di pusat CCRC yang terpilih berdasarkan kepada dua (2) tema besar iatu i) kandungan modul Isra dan ii) perlaksanaan modul Isra’ dan enam (6) sub tema iaitu (i) Pengisian Modul Program Isra’; (ii) Bidang Tugas; (iii) Keperluan dalam pengendalian Modul Isra’; (iv) Kepakaran dan Latihan Modul; (v)

Infrastruktur; dan (vi) Kerelavanan Modul Isra’. Penilaian dibuat berdasarkan Model Penilaian Kirkpatrick (Kirkpatrick, D. L. & Kirkpatrick, J. D., 2005a; Kirkpatrick, D. L. & Kirkpatrick, J. D., 2005b; Kirkpatrick, D. L., 1975; Kirkpatrick, D. L., 1996; Kirkpatrick, D. L., 2000; Kirkpatrick, D. L., 2006) yang mengukur bagaimana individu (peserta) memberi reaksi dan maklumbalas terhadap program yang disertainya dan dilaksanakan, pencapaian objektif, tahap pembelajaran dan pengetahuan, kemahiran serta sikap yang terhasil setelah menyertai program Isra’ ini.

SOROTAN LITERATUR

Menurut AADK, kadar kepulihan di Malaysia ialah 40 peratus pada tahun 2015 (Berita Harian, 6 Mac 2016). Menurut Substance Abuse Mental Health & Service Administration (SAMHSA) (2017), kepulihan adalah proses perubahan di mana penagih mencapai abstinence dan mengecap tahap kesihatan, wellness dan kualiti hidup yang lebih baik. Manakala National Institute on Drug Abuse(NIDA), (2017) berpendapat, ketagihan dadah adalah serupa dengan penyakit kronik yang lain di mana kadar pengulangannya adalah serupa dengan penyakit Diabetes Type 2, hipertension dan asma. Namun NIDA percaya penagih boleh bebas hidup tanpa dadah. Ketiadaan kajian terhadap penagih yang berjaya keluar dari penagihan meletakkan isu penagih dadah sebagai model defisit. Menurut AADK, pada tahun 2017 (sehingga bulan november), pencapaian peratusan Orang kena Pengawasan (OkP) yang berjaya mengekalkan kepulihan dalam tempoh dua (2) tahun adalah sebanyak 55% berbanding KPI yang ditetapkan iaitu 30 peratus (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017c). Namun begitu tidak terdapat banyak kajian tempatan yang melihat kepada faktor kepulihan dalam kalangan penagih.

Pelaksanaan projek rintis pemulihan melalui pendekatan Inabah melalui modul Isra’ di CCRC Sungai Ruan yang telah bermula pada Mac 2015 menunjukkan program rawatan menggunakan pendekatan kerohanian mampu memulihkan masalah ketagihan dadah dan mengekalkan tahap kepulihan klien dengan melihat kepada perubahan sifat serta sikap klien (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017b). Namun begitu, perubahan sifat dan sikap tersebut hanya diperhatikan semasa klien berada di pusat pemulihan. Matlamat utama pendekatan ini adalah untuk mengubati masalah ketidakstabilan jiwa dan diri seseorang yang merupakan akar kepada masalah. Melalui program ini, klien diberi kefahaman tentang amalan-amalan kerohanian yang boleh menyucikan jiwa, mengubah tingkahlaku dan dalaman klien, menggalakkan klien melakukan ibadah harian yang boleh mendekatkan diri dengan Allah SWT secara istiqamah agar kekal dalam kepulihan (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a).

Modul Isra’

Pendekatan Isra’ merupakan satu pendekatan psikospiritual yang mengintegrasikan Model Inabah dan Model Psikososial yang dibangunkan bagi menyediakan program dan aktiviti rawatan dan pemulihan dadah berteraskan kerohanian Islam (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Dua komponen utama dalam pendekatan ini ialah modul teras psikospiritual


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

244

(disesuaikan daripada Model Inabah) dan modul sokongan psikososial (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Pendekatan ini berteraskan kepada konsep ‘pengembalian’ atau ‘pemulihan’ yang bermaksud proses kembalinya seseorang dari jalan yang menjauhi Allah ke jalan yang mendekati Allah (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Terdapat tiga (3) asas utama yang diterapkan dalam pendekatan ini, yang dijadikan sebagai input utama program dan aktiviti rawatan dan pemulihan dadah iaitu i) taubat (kembali kepada Allah), ii) benteng keimanan dan iii) perisai ketaqwaan (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a, p.8-10). Kaedah rawatan terapi psikospiritual Islam merupakan satu kaedah yang unik dan lebih menekankan kepada pembentukkan rohani seseorang dalam membantu mereka untuk pulih. Kaedah ini juga menggunakan unsur dan pendekatan tertentu dalam melakukan rawatan seperti memberi penekanan terhadap sesuatu amalan sebagai amalan utama untuk membantu klien kekal pulih (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a).

Terdapat tiga (3) modul utama Isra, iaitu pertama, Modul Orientasi iaitu modul pengendalian awal dan pengenalan kepada program; kedua, Modul Psikospiritual iaitu modul teras yang diadaptasi daripada Model Inabah (8 komponen utama iaitu; dan ketiga, Modul Psikososial iaitu modul sokongan kepada modul teras (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Matlamat utama pendekatan ini adalah untuk mengubati masalah ketidakstabilan jiwa dan diri seseorang yang merupakan akar kepada masalah. Melalui program ini, klien diberi kefahaman tentang amalan-amalan kerohanian yang boleh menyucikan jiwa, mengubah tingkahlaku dan dalaman klien, menggalakkan klien melakukan ibadah harian yang boleh mendekatkan diri dengan Allah SWT secara istiqamah agar kekal dalam kepulihan (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a).

METODOLOGI KAJIAN

Kaedah penyelidikan yang digunakan adalah kaedah kualitatif dengan menggunakan pendekatan pertanyaan naturalistik (naturalistic inquiry) atau dikenali sebagai konstruktif (constructionism) dengan pendekatan analisis naratif. Pendekatan analisis naratif ini menjadi sangat berguna untuk membantu memahami fenomena sebenar (Creswell, 2003). Pendekatan analisis naratif merupakan satu kajian yang berkonsepkan penceritaan mengenai kehidupan informan atau pengalaman informan dengan jelas dan telah ditranskripsikan. Menurut Webster dan Metrova (1953) dalam Creswell (2007), naratif merupakan satu kaedah kajian diantara ahli sosial yang berupaya untuk memahami identiti serta pandangan individu dengan merujuk


245

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

(disesuaikan daripada Model Inabah) dan modul sokongan psikososial (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Pendekatan ini berteraskan kepada konsep ‘pengembalian’ atau ‘pemulihan’ yang bermaksud proses kembalinya seseorang dari jalan yang menjauhi Allah ke jalan yang mendekati Allah (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Terdapat tiga (3) asas utama yang diterapkan dalam pendekatan ini, yang dijadikan sebagai input utama program dan aktiviti rawatan dan pemulihan dadah iaitu i) taubat (kembali kepada Allah), ii) benteng keimanan dan iii) perisai ketaqwaan (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a, p.8-10). Kaedah rawatan terapi psikospiritual Islam merupakan satu kaedah yang unik dan lebih menekankan kepada pembentukkan rohani seseorang dalam membantu mereka untuk pulih. Kaedah ini juga menggunakan unsur dan pendekatan tertentu dalam melakukan rawatan seperti memberi penekanan terhadap sesuatu amalan sebagai amalan utama untuk membantu klien kekal pulih (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a).

Terdapat tiga (3) modul utama Isra, iaitu pertama, Modul Orientasi iaitu modul pengendalian awal dan pengenalan kepada program; kedua, Modul Psikospiritual iaitu modul teras yang diadaptasi daripada Model Inabah (8 komponen utama iaitu; dan ketiga, Modul Psikososial iaitu modul sokongan kepada modul teras (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a). Matlamat utama pendekatan ini adalah untuk mengubati masalah ketidakstabilan jiwa dan diri seseorang yang merupakan akar kepada masalah. Melalui program ini, klien diberi kefahaman tentang amalan-amalan kerohanian yang boleh menyucikan jiwa, mengubah tingkahlaku dan dalaman klien, menggalakkan klien melakukan ibadah harian yang boleh mendekatkan diri dengan Allah SWT secara istiqamah agar kekal dalam kepulihan (Agensi Antidadah Kebangsaan, 2017a).

METODOLOGI KAJIAN

Kaedah penyelidikan yang digunakan adalah kaedah kualitatif dengan menggunakan pendekatan pertanyaan naturalistik (naturalistic inquiry) atau dikenali sebagai konstruktif (constructionism) dengan pendekatan analisis naratif. Pendekatan analisis naratif ini menjadi sangat berguna untuk membantu memahami fenomena sebenar (Creswell, 2003). Pendekatan analisis naratif merupakan satu kajian yang berkonsepkan penceritaan mengenai kehidupan informan atau pengalaman informan dengan jelas dan telah ditranskripsikan. Menurut Webster dan Metrova (1953) dalam Creswell (2007), naratif merupakan satu kaedah kajian diantara ahli sosial yang berupaya untuk memahami identiti serta pandangan individu dengan merujuk

kepada penceritaan mereka yang didengarinnya atau melalui aktiviti harian mereka.

Bagi pengumpulan data, teknik Kumpulan Perbincangan Berfokus (FGD) dan Kumpulan Teknik Norminal (NGT) telah digunakan bagi pengumpulan data. Seramai 20 orang klien Isra (informan) di CCRC Sungai Ruan serta 20 orang di CCRC Perlop. Klien dipilih oleh pihak CCRC mengunapakai kriteria yang telah diberikan oleh pengkaji iaitu (a) telah sekurang-kurangnya enam bulan mengikuti Isra, (b) mengutamakan yang relapse, dan (c) mampu berkongsi maklumat. Selain itu FGD dan NGT juga telah digunakan bagi pengumpulan data untuk mendapatkan maklumat serta penilaian program dari perspektif atau pandangan informan daripada kategori tenaga pengajar dan pegawai AADK (Staf) di kedua CCRC terlibat. Seramai 20 orang telah terlibat sebagai informan kajian, sepuluh (10) di Perlop, Perak dan sepuluh (10) di Sungai Ruan, Pahang.

Dapatan kajian yang dibentangkan merupakan sebahagian transkripsi yang dominan dan mempunyai kekerapan yang jelas dan timbul semasa analisis dijalankan. Data di analisis menggunakan teknik analisis naratif iaitu secara penceritaan. Transkripsi yang dipaparkan merupakan contoh-contoh transkripsi berdasarkan coding yang telah dibuat berasaskan kepada dua tema besar perbincangan iaitu i) kandungan modul Isra dan ii) perlaksanaan modul Isra’ dan enam sub tema iaitu (i) Pengisian Modul Program Isra’; (ii) Bidang Tugas; (iii) Keperluan dalam pengendalian Modul Isra’; (iv) Kepakaran dan Latihan Modul; (v) Infrastruktur; dan (vi) Kerelavanan Modul Isra’. Skop perbincanan ini telah ditetapkan lebih awal. Nama informan tidak dinyatakan dalam penulisan ini bagi menjaga kerahsiaan.

DAPATAN KAJIAN

Modul Program Isra’

Berdasarkan dapatan kajian mendapati secara keseluruhannya persepsi responden terhadap modul program pemulihan Isra’ berada pada tahap yang baik. Walau bagaimanapun melalui FGD yang telah dijalankan yang memperlihatkan ada keperluan untuk melakukan penambahbaikan terhadap modul seperti yang dinyatakan di bawah:

“Modul Isra’ ini bagus sebab menekankan asas fardhu ain dan juga kerohanian jiwa.….” (Staf 1)


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

246

“Modul Isra’ ini bagus tapi kekadang tak sampai pun level kita. Sebab benda ni adalah tarikat bukan sebarangan ilmu. Justeru perlu disampaikan dan diguna secara baik....” (Klien 2)

“Modul ini bagus banyak mengubah kehidupan saya....” (Klien 1)Berdasarkan kepada kata-kata informan menunjukkan bahawa majoriti informan yang ditanya bersetuju bahawa modul Isra adalah baik dan boleh diterima oleh klien dan juga kakitangan CCRC. Kata-kata yang ditunjukkan adalah sebahagian kata-kata yang menggambarkan modul Isra adalah baik. Namun ada juga informan yang merasakan modul Isra’ ini terlalu tinggi tahapnya dan memerlukan pembawaan secara berhati-hati supaya ia sampai dan memberi kesan yang mendalam kepada klien yang menerimanya.

Bidang Tugas: Pemfokusan Program Pemulihan

Staf CCRC yang terlibat dengan program pemulihan sepatutnya memfokuskan tugas terhadap program pemulihan. Mereka memerlukan masa yang cukup bukan sahaja untuk mengendalikan program pemulihan tetapi juga untuk membuat penerangan program tersebut. Akibat daripada kekurangan staf, staf yang dipertanggungjawabkan untuk program pemulihan Isra’ terpaksa dikerahkan untuk melaksanakan tugas yang bukan diruang lingkup kerja mereka seperti yang dinayatakan di bawah:

“Kita perlu fokus dengan pemulihan. Kekadang terpaksa juga buat benda lain pergi meeting dan sebagainya menyebabkan sukar untuk melaksanakan program pemulihan...” (staf 1)

Begitu juga seperti yang dinyatakan oleh informan berikut:

“Tidak ada pemfokusan menyebabkan program pemulihan Isra’ susah nak dijalankan…. Kelas tertangguh...sebab tidak cukup staf…. (staf 3)

Bidang tugas yang tidak jelas dan tidak mempunyai fokus menyebabkan impak program yang dijalankan kepada klien susah untuk mencapai objektifnya. Hal ini kerana tenaga pengajar dan pembantu mengalami masalah dari segi pembahagian tugas dan fokus kerja. Oleh yang demikian, tugas yang di amanahkan kepada mereka tidak dipikul dengan baik. Kesannya menyebabkan program pemulihan klien sukar untuk dilaksanakan. Berikut merupakan kata-kata informan yang menggambarkan hal ini:


247

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

“Modul Isra’ ini bagus tapi kekadang tak sampai pun level kita. Sebab benda ni adalah tarikat bukan sebarangan ilmu. Justeru perlu disampaikan dan diguna secara baik....” (Klien 2)

“Modul ini bagus banyak mengubah kehidupan saya....” (Klien 1)Berdasarkan kepada kata-kata informan menunjukkan bahawa majoriti informan yang ditanya bersetuju bahawa modul Isra adalah baik dan boleh diterima oleh klien dan juga kakitangan CCRC. Kata-kata yang ditunjukkan adalah sebahagian kata-kata yang menggambarkan modul Isra adalah baik. Namun ada juga informan yang merasakan modul Isra’ ini terlalu tinggi tahapnya dan memerlukan pembawaan secara berhati-hati supaya ia sampai dan memberi kesan yang mendalam kepada klien yang menerimanya.

Bidang Tugas: Pemfokusan Program Pemulihan

Staf CCRC yang terlibat dengan program pemulihan sepatutnya memfokuskan tugas terhadap program pemulihan. Mereka memerlukan masa yang cukup bukan sahaja untuk mengendalikan program pemulihan tetapi juga untuk membuat penerangan program tersebut. Akibat daripada kekurangan staf, staf yang dipertanggungjawabkan untuk program pemulihan Isra’ terpaksa dikerahkan untuk melaksanakan tugas yang bukan diruang lingkup kerja mereka seperti yang dinayatakan di bawah:

“Kita perlu fokus dengan pemulihan. Kekadang terpaksa juga buat benda lain pergi meeting dan sebagainya menyebabkan sukar untuk melaksanakan program pemulihan...” (staf 1)

Begitu juga seperti yang dinyatakan oleh informan berikut:

“Tidak ada pemfokusan menyebabkan program pemulihan Isra’ susah nak dijalankan…. Kelas tertangguh...sebab tidak cukup staf…. (staf 3)

Bidang tugas yang tidak jelas dan tidak mempunyai fokus menyebabkan impak program yang dijalankan kepada klien susah untuk mencapai objektifnya. Hal ini kerana tenaga pengajar dan pembantu mengalami masalah dari segi pembahagian tugas dan fokus kerja. Oleh yang demikian, tugas yang di amanahkan kepada mereka tidak dipikul dengan baik. Kesannya menyebabkan program pemulihan klien sukar untuk dilaksanakan. Berikut merupakan kata-kata informan yang menggambarkan hal ini:

“terasa terbeban dengan kerja….pembahagian kerja pun tak jelas antara psikososial dan isra’ (Staf 2)

“pertindihan tugas antara kerja pentadbiran dan juga pemulihan. Tidak ada keseragaman....Tapi nk buat macam mana kerja jugak la...” (Staf 5)

Oleh yang demikian, kerja perlu dilaksanakan secara berfokus. Pembahagian staf perlu la dibuat berdasarkan kepada skop kerja iaitu pemulihan dan pentadbiran. Hal ini adalah penting bagi memastikan impak program pemulihan dapat dijayakan dengan sempurna dan baik. Mereka menganggap ini satu beban sehingga boleh memberi impak terhadap kualiti kerja. Namun atas rasa tanggungjawab mereka terpaksa melaksanakan tugas tersebut. Walaupun multitasking dalam kerja satu amalan yang baik, namun yang mereka risaukan adalah soal kualiti, kesungguhan dan juga keupayaan staf.

Staf yang kurang berpengalaman dan juga kurang berkemahiran juga menjadi faktor permasalahan dalam rutin harian bekerja. Ini menjejaskan prestasi kerja dan juga membebankan kakitangan. Berikut merupakan sebahagian kata-kata informan:

“Modul isra’ ini susah orang tanya kekadang kami pun tak boleh nk jawab....kekadang susah kalau ustaz tak ada kita tak boleh nak support kerja....”(Staf 1)

Keperluan dalam Pengendalian Modul Program Isra’

Perlaksanaan modul program pemulihan Isra’ memerlukan bahan sokongan seperti alat bantu mengajar untuk menambahkan keberkesanan modul tersebut. Akan tetapi bahan sokongan yang diperlukan tidak disediakan seperti yang dinyatakan di bawah:

“Perlaksanaan modul itu ada tetapi bila masa perlaksanaan ada tetapi tidak ada alat bantu mengajar yang mencukup …” (Staf 2)

“bahan mengajar kurang disediakan…tempat pun tidak selesa….” (Staf 7)

Klien yang tidak mengamalkan modul yang sepatutnya seperti yang dilaksanakan di Jakarta dan Terengganu juga mungkin mengurangkan kadar efektif progam yang dijalankan. Contohnya, Modul ISRA mewajibkan Terapi


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

248

Mandi dengan empat puluh (40) gayung dan setiap gauyng diikuti dengan empat puluh (40) bacaan bagi setiap gayung. Klien di pusat menyatakan bahawa mereka tidak mengikut piawaian tersebut dan sesetengah daripada mereka mengamalkan mandi gayung secara empat gayung sepuluh bacaan manakala ada yang mengamalkan sepuluh gayung empat bacaan. Ini dapat dilihat dimana penghuni menyatakan seperti berikut:

“10 ke, 4 gayung tu. Tak kisah lah. Kerana kalau semua orang 40 Gayung…”. (klien 7)

Oleh itu, permasalahan tersebut berkemungkinan besar menganggu proses pemulihan klien didalam pusat dan menyukarkan mereka untuk terus pulih.

Selain itu, perlunya mengikut Standard of Procedure Modul Isra’ dengan mengadakan Triage ataupun termuduga untuk memastikan klien yang berkualiti. Namun demikian menurut pengajar, mereka belum melaksanakan dan mahukan Triage dimasukkan sebagai tambah baikkan kepada program. Sebahagian informan juga menyatakan:

“Jadinya, untuk penambahbaik yang lebih lagi pada saya, yang triage ni memang cantiklah. Tapi selepas ditutup, jadi kita nak ambil klien yang berkualiti tinggi… Jadi akan datang mungkin kita boleh buka satu atau dua triage semula”. (Staf 6)

Hal ini amat penting kerana dengan adanya Triage, klien yang boleh melaksanakan program agama dengan mantap seperti boleh membaca al-quran dapat lebih mendalami Modul Isra’ berbanding mereka yang baru mengenal huruf.

Selain itu, terdapat juga responden yang menyatakan bahawa Modul ISRA berkemungkinan kurang efektif kerana ketidakseragaman praktis di antara pusat CCRC. Apabila pusat-pusat CCRC tidak mempunyai pelaksanaan yang seragam, berkemungkinan mereka tidak akan mempunyai hasil kepulihan yang sama. Seperti yang dinyatakan oleh informan:

”Dekat sini tak dibuat talkin itu, pasal dia perlukan guru yang mursyid untuk mentalkinkan kita. Macam Sungai Ruan ada. Di Sungai Ruan ada guru besar dating daripada Inabah Kuala Nerang. Mentalkinkan budak budak, dia perlukan guru untuk mentalkinkan budak-budak, akurjanji. Di sini belum ada lagi.” (klien 5)


249

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Mandi dengan empat puluh (40) gayung dan setiap gauyng diikuti dengan empat puluh (40) bacaan bagi setiap gayung. Klien di pusat menyatakan bahawa mereka tidak mengikut piawaian tersebut dan sesetengah daripada mereka mengamalkan mandi gayung secara empat gayung sepuluh bacaan manakala ada yang mengamalkan sepuluh gayung empat bacaan. Ini dapat dilihat dimana penghuni menyatakan seperti berikut:

“10 ke, 4 gayung tu. Tak kisah lah. Kerana kalau semua orang 40 Gayung…”. (klien 7)

Oleh itu, permasalahan tersebut berkemungkinan besar menganggu proses pemulihan klien didalam pusat dan menyukarkan mereka untuk terus pulih.

Selain itu, perlunya mengikut Standard of Procedure Modul Isra’ dengan mengadakan Triage ataupun termuduga untuk memastikan klien yang berkualiti. Namun demikian menurut pengajar, mereka belum melaksanakan dan mahukan Triage dimasukkan sebagai tambah baikkan kepada program. Sebahagian informan juga menyatakan:

“Jadinya, untuk penambahbaik yang lebih lagi pada saya, yang triage ni memang cantiklah. Tapi selepas ditutup, jadi kita nak ambil klien yang berkualiti tinggi… Jadi akan datang mungkin kita boleh buka satu atau dua triage semula”. (Staf 6)

Hal ini amat penting kerana dengan adanya Triage, klien yang boleh melaksanakan program agama dengan mantap seperti boleh membaca al-quran dapat lebih mendalami Modul Isra’ berbanding mereka yang baru mengenal huruf.

Selain itu, terdapat juga responden yang menyatakan bahawa Modul ISRA berkemungkinan kurang efektif kerana ketidakseragaman praktis di antara pusat CCRC. Apabila pusat-pusat CCRC tidak mempunyai pelaksanaan yang seragam, berkemungkinan mereka tidak akan mempunyai hasil kepulihan yang sama. Seperti yang dinyatakan oleh informan:

”Dekat sini tak dibuat talkin itu, pasal dia perlukan guru yang mursyid untuk mentalkinkan kita. Macam Sungai Ruan ada. Di Sungai Ruan ada guru besar dating daripada Inabah Kuala Nerang. Mentalkinkan budak budak, dia perlukan guru untuk mentalkinkan budak-budak, akurjanji. Di sini belum ada lagi.” (klien 5)

”...1 gayung, 1 doa. Sehingga cukup 40 gayung dan 40 doa. Doa terapi mandi...” (klien 5)

“10 ke, 4 gayung tu. Tak kisah lah. Kerana kalau semua orang 40 Gayung…”. (Klien 7)

Daripada dapatan kajian ini, dapat dilihat bahawa klien menyatakan bahawa terdapat perbezaan praktis di antara pusat pemulihan dari segi terapi talkin dan juga terapi mandi. Hal ini perlu dititikberatkan demi memastikan bahawa proses pemulihan klien dan juga penegkalan kepulihan bekas klien dapat dipertingkatkan dan terjamin.

Kepakaran dan Latihan Modul

Staf yang terlibat dalam tugas mengendalikan program pemulihan Isra’ perlu diberikan latihan yang secukupnya untuk membolehkan mereka memahami serta berkemahiran untuk melatih klien. Pemerhatian menunjukkan ramai daripada tenaga pengajar tidak mendapat latihan yang secukupnya. Akibatnya keberkesanan program modul Isra’ akan terjejas. Informan turut berkongsi pandangan berikut:

“Modul ini bukan sebarangan orang boleh ajar. Perlu adanya mereka yang bertauliah... justeru perlu ada traning yang mendalam..” (Staf 4)

“Semua staff perlu tahu walaupun tidak terlibat mengajar modul nie tapi kami kena tahu supaya kita perlu menyokong antara satu sama lain....”

(Staf 7)

Ini merupakan sebahagian kata-kata daripada informan mengenai kepakaran dan latihan modul. Staf merasakan bahawa mereka perlukan latihan mengenai modul tersebut supaya ia dapat dilaksanakan dengan baik. Bukan sahaja staf yang mengajar namun staff yang lain juga perlu tahu tentang modul ini sebagai sokongan kepada keberjayaan program Isra ini. Namun bagi pendapat klien pula, ada yang merasakan guru-guru mereka tidak mempunyai kemahiran yang tinggi mengenai Isra’. Kata-kata informan seperti berikut:

“Nk buat Isra ini kena guru yang bertauliah bukan sebarangan...nanti apa yang dibuat tak sama dengan sepatutnya..... (Klien 4)


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

250

Justeru, staf yang merlaksanakan modul ini seharusnya mereka yang berpengalaman dan bertauliah supaya keberkesanan itu lebih baik dan berkesan.

Infrastruktur: Perlaksanaan Program Isra’

Dapatan kajian menujukkan kesukaran melaksanakan modul disebabkan kekurangan infrastruktur, sebagai contoh tempat untuk melaksanakan modul adalah terhad:

“Dari segi..infrastruktur di institusi A ni..erm..kita boleh laksanakan la..Cuma..masih di tahap yang..ermm..apa orang kata..kurang selesa la..untuk melaksanakan..erm..aktiviti-aktiviti yang telah dimodulkan tu..”

(Staf 5)

“Rasa tidak selesa dengan keadaan CCRC kerana kotor dan tempat tidak sesuai....” (Klien 4)

Oleh yang demikian, tempat pengendalian modul perlu lah diambilkira bagi membantu proses perlaksanaan modul Isra supaya ia lebih berkesan.

Kerelavanan Program: Program Modul Isra’ Vs Program Psikososial & TC

Berdasarkan temubual yang dijalankan rata-rata informan berasa kurang selesa dengan program TC yang dilihat agak berbeza dengan dengan Modul Isra’. Mereka merasakan program TC terlalu kasar berbanding dengan program Isra yang menggunakan pendekatan lebih lembut. Sehingga menyebabkan konflik dalaman terhadap diri mereka. Berikut merupakan sebahagian kata-kata informan:

“macam TC kita ada spark terjerit-jerit marah-marah....sedangkan dalam modul Isra kita di ajar menegur secara hikmah dan lembut.....jadi menyebabkan kita pun keliru....” (Klien 8)

Selain itu, dapat dilihat daripada pelaksanaan Terapi Komuniti yang menggalakkan adanya tengking-menengking, SPARK, Morning Meeting, Booking yang kebiasaannya dilaksanakan secara kasar bercanggah dengan Terapi secara islam yang sepatutnya membantu mereka untuk mencari ketenangan. Ini dapat dilihat daripada transkrip beberapa klien yang menyatakan seperti berikut:


251

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

Justeru, staf yang merlaksanakan modul ini seharusnya mereka yang berpengalaman dan bertauliah supaya keberkesanan itu lebih baik dan berkesan.

Infrastruktur: Perlaksanaan Program Isra’

Dapatan kajian menujukkan kesukaran melaksanakan modul disebabkan kekurangan infrastruktur, sebagai contoh tempat untuk melaksanakan modul adalah terhad:

“Dari segi..infrastruktur di institusi A ni..erm..kita boleh laksanakan la..Cuma..masih di tahap yang..ermm..apa orang kata..kurang selesa la..untuk melaksanakan..erm..aktiviti-aktiviti yang telah dimodulkan tu..”

(Staf 5)

“Rasa tidak selesa dengan keadaan CCRC kerana kotor dan tempat tidak sesuai....” (Klien 4)

Oleh yang demikian, tempat pengendalian modul perlu lah diambilkira bagi membantu proses perlaksanaan modul Isra supaya ia lebih berkesan.

Kerelavanan Program: Program Modul Isra’ Vs Program Psikososial & TC

Berdasarkan temubual yang dijalankan rata-rata informan berasa kurang selesa dengan program TC yang dilihat agak berbeza dengan dengan Modul Isra’. Mereka merasakan program TC terlalu kasar berbanding dengan program Isra yang menggunakan pendekatan lebih lembut. Sehingga menyebabkan konflik dalaman terhadap diri mereka. Berikut merupakan sebahagian kata-kata informan:

“macam TC kita ada spark terjerit-jerit marah-marah....sedangkan dalam modul Isra kita di ajar menegur secara hikmah dan lembut.....jadi menyebabkan kita pun keliru....” (Klien 8)

Selain itu, dapat dilihat daripada pelaksanaan Terapi Komuniti yang menggalakkan adanya tengking-menengking, SPARK, Morning Meeting, Booking yang kebiasaannya dilaksanakan secara kasar bercanggah dengan Terapi secara islam yang sepatutnya membantu mereka untuk mencari ketenangan. Ini dapat dilihat daripada transkrip beberapa klien yang menyatakan seperti berikut:

“…Islam ini dia mengajak orang untuk kelembutan, akhlak yang baik. Tapi TC (Terapi Komuniti) bila dia ada 1 elaborate sepak tu, dia bantai orang”.

(klien 7)

“… Dia selagi TC (Terapi Komuniti) ada, benda tu tetap akan ada. Di akan hilang sergah sergah orang bila TC (Terapi Komuniti) tu tak ada. Pengalaman saya lah, sebab saya pernah duduk pusat lain. Tak ada TC (Terapi Komuniti), tak macam ni”. (klien 7)

Oleh itu, pelaksanaan Terapi Komuniti yang sepatutnya perlulah dinilai semula dan diberikan penambahbaikkan untuk membantu klien untuk memperolehi kepulihan dalam pusat serta mengekalkannya di luar pusat.

Perbincangan Dapatan Kajian

Umum mengetahui bahawa pelbagai program pemulihan telah diusahakan dan dijalankan oleh pihak AADK. Salah satu anisiatif yang telah diambil adalah menggunakan pendekatan kerohanian dalam membantu klien di pusat CCRC. Berdasarkan dapatan kajian yang telah dibentangkan terdapat dua perkara penting yang menjadi tema perbincangan hasil daripada FGD yang telah dilaksanakan iaitu i) kandungan modul Isra’ dan ii) adalah perlaksanaan modul Isra’. Model Penilaian Latihan Kirkpatrick menggariskan empat tahap penilaian yang amat penting dalam mengukur keberkesanan sesebuah program latihan iaitu reaksi peserta, pembelajaran yang berlaku sepanjang latihan, sikap dan hasil akhir keberkesanan latihan (Kirkpatrick, D. L. & Kirkpatrick, J. D., 2005b; Kirkpatrick, D. L., 2000; Kirkpatrick, D. L., 2006). Justeru dua tema besar iaitu kandungan modul Isra’ dan perlaksanaan modul Isra’ dalam kajian ini mengambil kira ke empat-empat elemen Model Penilaian Latihan Kirkpatrick.

Dari segi kandungan modul Isra’ hampir kesemua informan yang terlibat dalam kajian ini bersetuju bahawa modul Isra’ ini dari segi kandungan modul dan objektif modul adalah baik. Kebanyakan informan memberikan maklum balas positif dari segi kandungan modul yang memberi nilai tambah kepada pembentukan diri dan juga membantu kepulihan mereka. Oleh itu, pengisian dan kandungan modul yang diberikan adalah amatlah penting dalam memastikan keberkesanan sesuatu program. Hal ini kerana program yang mempunyai pengisian yang efektif dan menarik dapat memperolehi matlamat yang diingini (Kaur, Mohd & Mohamed, 2009). Walaupun ada yang merasakan modul ini terlalu tinggi tahapnya namun modul Isra’ memberikan satu pengalaman yang berguna dan juga sebagai panduan kepada hidup


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

252

mereka. Antara isu lain yang dibangkitkan oleh informan dalam kajian ini juga adalah keseimbangan dari segi modul Isra’ dan juga TC. Kedua-dua modul ini dari segi kandungannya telah memberikan satu kefahaman yang berbeza kepada klien sehingga mereka merasakan kedua-dua modul ini bercanggah dari segi kandungannya. Namun, jika dinilai dan diteliti semula, berdasarkan maklum balas daripada informan yang terdiri daripada staf menyatakan bahawa kandungan modul TC dan juga Isra’ ini tidak bercanggah cuma isu yang dibangkitkan adalah kaedah perlaksanaan yang digunakan dalam pengendalian modul tersebut.

Perkara kedua yang menjadi tema perbincangan yang besar adalah berkenaan isu perlaksanaan modul Isra’. Pelbagai sub tema yang timbul berdasarkan kepada FGD yang dijalankan bersama klien dan juga staf. Antara sub tema yang timbul adalah berkenaan isu pemfokusan kerja, kepakaran latihan modul, keperluan dan infrastruktur dalam pengendalian modul.Dapatan kajian menunjukkan bahawa informan yang terlibat dalam mengendalikan modul Isra’ kurang diberi latihan yang mendalam mengenai modul Isra’. Hal ini telah mengakibatkan pengendalian modul Isra’ tidak berada pada tahap maksimum kerana kurangnya penguasaan terhadap modul ini. Justeru, ia telah mengakibatkan pengajaran dan proses pemulihan itu terganggu dan tidak optimum. Program latihan kepada staf bagi meningkatkan kebolehan dan pengetahuan pada masa kini merupakan satu keperluan dan bukan lagi menjadi pilihan kepada pihak majikan (Brinkerhoff, 2005). Menurut Goldstein (1993), latihan merupakan usaha sistematik bertujuan meningkatkan pengetahuan, kemahiran dan mengubah sikap pegawai menjadi lebih baik. Program latihan juga dikatakan mampu meningkatkan keupayaan pegawai terhadap tugas-tugas yang diamanahkan. Justeru, menyedari kepentingan pelaksanaan program latihan, terdapat organisasi yang sanggup mengeluarkan belanja yang besar bagi pembangunan pegawai mereka sebagai strategi pelaburan jangka panjang dalam mewujudkan organisasi yang berdaya saing tinggi.

Pembahagian kerja yang tidak berfokus juga mengakibatkan modul Isra’ tidak dilaksanakan secara optimum. Bebanan kerja-kerja lain menyebabkan tenaga pengajar kurang memberikan fokus kepada bidang tugas sebenar. Selain itu, kepakaran dalam pengendalian modul ini juga turut timbul dalam dapatan kajian ini. Modul Isra’ perlu dikendalikan oleh golongan atau individu yang berkemampuan dan sewajarnya bagi memastikan program ini mencapai tahap optimum. Kepakaran seseorang merupakan elemen modal insan dan merupakan aset yang memiliki aliran faedah yang besar yang dapat dimanfaatkan untuk menjayakan strategi atau matlamat


253

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

mereka. Antara isu lain yang dibangkitkan oleh informan dalam kajian ini juga adalah keseimbangan dari segi modul Isra’ dan juga TC. Kedua-dua modul ini dari segi kandungannya telah memberikan satu kefahaman yang berbeza kepada klien sehingga mereka merasakan kedua-dua modul ini bercanggah dari segi kandungannya. Namun, jika dinilai dan diteliti semula, berdasarkan maklum balas daripada informan yang terdiri daripada staf menyatakan bahawa kandungan modul TC dan juga Isra’ ini tidak bercanggah cuma isu yang dibangkitkan adalah kaedah perlaksanaan yang digunakan dalam pengendalian modul tersebut.

Perkara kedua yang menjadi tema perbincangan yang besar adalah berkenaan isu perlaksanaan modul Isra’. Pelbagai sub tema yang timbul berdasarkan kepada FGD yang dijalankan bersama klien dan juga staf. Antara sub tema yang timbul adalah berkenaan isu pemfokusan kerja, kepakaran latihan modul, keperluan dan infrastruktur dalam pengendalian modul.Dapatan kajian menunjukkan bahawa informan yang terlibat dalam mengendalikan modul Isra’ kurang diberi latihan yang mendalam mengenai modul Isra’. Hal ini telah mengakibatkan pengendalian modul Isra’ tidak berada pada tahap maksimum kerana kurangnya penguasaan terhadap modul ini. Justeru, ia telah mengakibatkan pengajaran dan proses pemulihan itu terganggu dan tidak optimum. Program latihan kepada staf bagi meningkatkan kebolehan dan pengetahuan pada masa kini merupakan satu keperluan dan bukan lagi menjadi pilihan kepada pihak majikan (Brinkerhoff, 2005). Menurut Goldstein (1993), latihan merupakan usaha sistematik bertujuan meningkatkan pengetahuan, kemahiran dan mengubah sikap pegawai menjadi lebih baik. Program latihan juga dikatakan mampu meningkatkan keupayaan pegawai terhadap tugas-tugas yang diamanahkan. Justeru, menyedari kepentingan pelaksanaan program latihan, terdapat organisasi yang sanggup mengeluarkan belanja yang besar bagi pembangunan pegawai mereka sebagai strategi pelaburan jangka panjang dalam mewujudkan organisasi yang berdaya saing tinggi.

Pembahagian kerja yang tidak berfokus juga mengakibatkan modul Isra’ tidak dilaksanakan secara optimum. Bebanan kerja-kerja lain menyebabkan tenaga pengajar kurang memberikan fokus kepada bidang tugas sebenar. Selain itu, kepakaran dalam pengendalian modul ini juga turut timbul dalam dapatan kajian ini. Modul Isra’ perlu dikendalikan oleh golongan atau individu yang berkemampuan dan sewajarnya bagi memastikan program ini mencapai tahap optimum. Kepakaran seseorang merupakan elemen modal insan dan merupakan aset yang memiliki aliran faedah yang besar yang dapat dimanfaatkan untuk menjayakan strategi atau matlamat

sesebuah organisasi dalam menjayakan program (Huselid, Becker & Beatty, 2005).

Selain isu modal insan, keseragaman perlaksanaan modul juga menjadi tema dapatan kajian ini. Informan memberikan pandangan mereka berkenaan ketidakseragaman pengendalian modul Isra’ yang dijalankan. Hal ini memberikan implikasi kepada outcome sesuatu program dilaksanakan. Oleh yang demikian, perlaksanaan berdasarkan modul yang telah dibuat adalah perlu diikuti sepenuhnya oleh pengendali modul supaya objektif program dapat dicapai. Dari segi infrastruktur pula, adalah tema yang keluar hasil daripada dapatan kajian. Walaupun ia bukan tema yang dominan namun, informan menyatakan bahawa ia memberikan kesan kepada keselesaan dalam pengendalian modul Isra’ ini. Tempat dan infrastruktur dapat menyokong kepada keberjayaan program secara holistik. Suasana yang kondusif membantu secara tidak langsung proses keberjayaan sesuatu program pemulihan dijalankan (Haslinda, et. All, 2016)

PENUTUP

Secara kesimpulannya, dari segi modul dan kandungan program Isra’, rata-rata responden berpendapat bahawa kandungan modul Isra’ adalah baik. Namun, terdapat ruang penambahbaikan dari segi perlaksanaan program modul Isra’. Perlaksanaan merupakan isu yang paling ketara dan perlu dipandang serius bagi memastikan program Modul Isra’ mencapai objektifnya. Selain itu, kepakaran dan latihan modul secara komprehensif perlu diberikan kepada semua tenaga pengajar bagi memastikan Modul Isra’ dapat difahami dan dilaksanakan secara mendalam dan holistik. Walaupun terdapat pelbagai bentuk kajian dan pendekatan yang telah dikaji di pusat-pusat pemulihan dadah di negara ini dan terdapat juga sebilangannya didapati berkesan. Semuanya bergantung kepada kesungguhan dan makanisme perlaksanaan yang diguna pakai dan juga kesediaan klien untuk menerima rawatan dan bersedia untuk berubah. Agak sukar untuk membuat satu kesimpulan bagaimanakah bentuk rawatan yang paling berkesan namun kaedah Isra’ ini sememangnya boleh dijadikan sebagai kaedah alternatif kerana program rawatan menggunakan pendekatan kerohanian mampu memulihkan masalah ketagihan klien dalam CCRC.


JILID 10. NO 1, JUN, 2019ISSN 2231-9387

254

RUJUKAN

Abd Halim, M. H, Asmawati, M. A. & Ahmad Khazany, A. W., (2011). Perbandingan Program Bimbingan Serta Terapi Penyalahgunaan Dadah di Malaysia dan Asia. Jurnal Antidadah Malaysia, 7, 1-14.

Agensi Antidadah Kebangsaan, (2017a). Modul Pemulihan PenagihDadah: Pendekatan Inabah. Putrajaya: Kementerian Dalam Negeri.

Agensi Antidadah Kebangsaan, (2017b). Succes Story 2017: Lawatan TPM ke Sg. Ruan. Putrajaya: Kementerian Dalam Negeri.

Agensi Antidadah Kebangsaan, (2017c). Succes Story 2017: Pengekalan Kepulihan Klien AADK. Putrajaya: Kementerian Dalam Negeri.

Alkin, M. C. 1969. Evaluating theory development. Evaluation Comment, 2, 2-7.

Azman I., & Nurul Inani, I. (2010). Motivasi latihan sebagai pembolehubah penghubung antara program latihan dan keberkesanan latihan. Jurnal Kemanusiaan, 16, 83-98.

Brinkerhoff, R.O., (2005). The Success Case Method: A strategic evaluation approach to increasing the value and effect of training. Advances in Developing Human Resources, 7(1), 86-101.

Creswell, J. W., (2007). Qualiitative Inquiry and Research Design. London: Sage.

Creswell, J. W., (2003). Research Designs: Qualitative, Quantitative and Mixed Method Approaches (2nd Edition). California: Sage Publication Inc.

Cronbach, L. J., (1963). Course improvement through evaluation. Teacher College Record, 64, 672-683.

Gabr, M., (2000). Program Evaluation: A missing critical link in translator training.Dimuat turun dari laman http://accurapid.com/journal/15training.htm

Golstein, I.L. (1993). Training in Organization: Needs Assessment, Development and Evaluation (3rd Ed.). Belmont, California: Brooks Publishing.

Haslinda, A., Asnarulkhadi, A. S., Bahaman, A. S., Mohd Roslan, R., Murni, W. N., Dzuhailmi, D. & Siti Rahah, H. (2016). Kajian Impak Program Pemulihan Banduan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Huselid, M. A., Becker, B. E., & Beatty, R. W., (2005). The Workforce Scorecard: Managing human capital to execute strategy. Boston: Harvard Business Press.


255

JILID 10. NO 1, JUN, 2019 ISSN 2231-9387

RUJUKAN

Abd Halim, M. H, Asmawati, M. A. & Ahmad Khazany, A. W., (2011). Perbandingan Program Bimbingan Serta Terapi Penyalahgunaan Dadah di Malaysia dan Asia. Jurnal Antidadah Malaysia, 7, 1-14.

Agensi Antidadah Kebangsaan, (2017a). Modul Pemulihan PenagihDadah: Pendekatan Inabah. Putrajaya: Kementerian Dalam Negeri.

Agensi Antidadah Kebangsaan, (2017b). Succes Story 2017: Lawatan TPM ke Sg. Ruan. Putrajaya: Kementerian Dalam Negeri.

Agensi Antidadah Kebangsaan, (2017c). Succes Story 2017: Pengekalan Kepulihan Klien AADK. Putrajaya: Kementerian Dalam Negeri.

Alkin, M. C. 1969. Evaluating theory development. Evaluation Comment, 2, 2-7.

Azman I., & Nurul Inani, I. (2010). Motivasi latihan sebagai pembolehubah penghubung antara program latihan dan keberkesanan latihan. Jurnal Kemanusiaan, 16, 83-98.

Brinkerhoff, R.O., (2005). The Success Case Method: A strategic evaluation approach to increasing the value and effect of training. Advances in Developing Human Resources, 7(1), 86-101.

Creswell, J. W., (2007). Qualiitative Inquiry and Research Design. London: Sage.

Creswell, J. W., (2003). Research Designs: Qualitative, Quantitative and Mixed Method Approaches (2nd Edition). California: Sage Publication Inc.

Cronbach, L. J., (1963). Course improvement through evaluation. Teacher College Record, 64, 672-683.

Gabr, M., (2000). Program Evaluation: A missing critical link in translator training.Dimuat turun dari laman http://accurapid.com/journal/15training.htm

Golstein, I.L. (1993). Training in Organization: Needs Assessment, Development and Evaluation (3rd Ed.). Belmont, California: Brooks Publishing.

Haslinda, A., Asnarulkhadi, A. S., Bahaman, A. S., Mohd Roslan, R., Murni, W. N., Dzuhailmi, D. & Siti Rahah, H. (2016). Kajian Impak Program Pemulihan Banduan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Huselid, M. A., Becker, B. E., & Beatty, R. W., (2005). The Workforce Scorecard: Managing human capital to execute strategy. Boston: Harvard Business Press.

Kaur, S., Mohd, H., & Mohamed, M. N. (2009). Projek perintis program rawatan terapi gantian (RTG) menggunakan methadone di Pusat Khidmat AADK. Jurnal Antidadah Malaysia, 5(1).

Kirkpatrick, D. L. & Kirkpatrick, J. D., (2005a). Evaluating training programs (3rd

Ed). San Francisco: Berret-Koehler Publishers, Inc.

Kirkpatrick, D. L. & Kirkpatrick, J. D., (2005b). Transferring learning to behavior -using the four levels to improve performance. San Francisco: Berret-Koehler Publishers, Inc.

Kirkpatrick, D. L., (1975). Evaluating training programs. Wisconsin: American Society for Training and Development, Inc.

Kirkpatrick, D. L., (1996). Great ideas revisited. Training and Development Journal, Vol. 50, No.1, p.54-59.

Kirkpatrick, D. L., (2000). Evaluating training programs: the four levels - the ASTDHandbook of Training Design and Delivery. Virgina: The American Society of Training and Development.

Kirkpatrick, D. L., (2006). Evaluating training programs – The Four Levels (4th Ed.).San Francisco, CA: Berret-Koehler Publishers, Inc.

National Institute on Drug Abuse (NIDA), (2017). Brief Description. Dimuat turun melalui laman web https://www.drugabuse.gov/related-topics/recovery pada 1 Jun 2018.

Sabir, A. H. & Fadzli, A., (2014). Pemulihan Dadah Menurut Persepktif Agama di Malaysia. Jurnal Hadhari: An International Journal, 6(1), 75-85.

Stufflebeam, D. L., Foley, W. J., Gephart, W. J., Guba, E. G., Hammond, R. I. & Merriman,

H.O., (1971). Educational evaluation and decision-making. Illinois: Peacock.

Substance Abuse Mental Health & Service Administration, (SAMHSA) (2017).Recovery and Recovery Support. Dimuat turun dari laman web https://www.samhsa.gov/recovery

Suchman, E. A., (1967). Evaluative research. New York: Russel Sage Foundation.

Tyler, R. W., (1950). Basic principles of curriculum and instruction. Chicago: University of Chicago Press.