i

E-DAGANG DALAM INDUSTRI KECIL DAN SEDERHANA ( IKS )

TINJAUAN DI KAWASAN INDUSTRI NEGERI PERLIS INDERA KAYANGAN

MOHD KHAIRI BIN NORDIN

Laporan projek ini dikemukakan

sebagai memenuhi sebahagian daripada syarat

penganugerahan ijazah Sarjana Muda Teknologi

serta Pendidikan ( Kejuruteraan Jentera )

Fakulti Pendidikan

Universiti Teknologi Malaysia

FEBRUARI, 2004

iii

DEDIKASI

Buat ayahanda dan bonda yang dihormati lagi disayangi

Nordin bin Sabu

&

Teh binti Mahamad

semoga lilin ada di hati ini tidak akan terpadam untuk selamanya

“ Apa yang tidak dapat dibuat semua, maka jangan ditinggalkan semua”

iv

PENGHARGAAN

Pertama-tama kalinya saya ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada

yang berbahagia lagi dihormati Tuan Haji Meor Ibrahim bin Kamaruddin selaku

penyelia projek sarjana muda ini di atas segala tunjuk ajar yang diberikan tanpa

mengenal erti jemu dalam mengajar insan kerdil ini.

Keduanya ucapan ribuan terima kasih diucapkan kepada ayahanda dan bonda

yang banyak memberikan dorongan dan sokongan kepada saya dalam menempuh

dugaan dan cabaran dalam menyiapkan laporan ini. Semoga sentiasa berada dalam

restu dan rahmat Ilahi.

Penghargaan ini juga turut ditujukan kepada semua pensyarah yang terlibat

dalam membantu saya menyiapkan laporan projek sarjana muda ini. Ribuan terima

kasih diucapkan

Tidak dilupakan juga kepada Puan Mashitah , dari Jabatan Kesihatan dan

Pelesenan MPKPs yang begitu sabar melayan kerenah saya sewaktu mendapatkan

alamat dan data berkaitan IKS di kawasan industri negeri Perlis. Jasa dan

pengorbanan puan abadi di ingatan.

Ribuan terima kasih diucapkan kepada rakan-rakan seperjuangan yang

banyak membantu saya dalam menyiapkan laporan ini. Akhir kata ribuan terima

kasih kepada semua yang terlibat secara langsung dan tidak langsung dalam

menjayakan kajian ini.

Sekian.

v

ABSTRAK

Sektor perindustrian pada hari ini mengalami perubahan yang besar dari segi

urus niaganya berikutan kemajuan dalam bidang teknologi maklumat dan

komunikasi (ICT). Perdagangan elektronik, merupakan kaedah baru dalam urus

niaga industri yang wujud hasil daripada kemajuan tersebut. Di Malaysia,

penggunaan e-dagang sebagai medium urus niaga meningkat penggunaannya di

kalangan industri kecil dan sederhana (IKS) dan industri besar. Sehubungan itu

kajian yang dijalankan ini adalah bertujuan untuk melihat penggunaan dan kesan

penggunaan e-dagang sebagai medium urus niaga di dalam industri kecil dan

sederhana. Sebanyak tujuh IKS yang terletak di kawasan industri negeri Perlis

terlibat dalam kajian ini. Instrumen berbentuk borang soal selidik digunakan bagi

mendapatkan maklumat berkaitan penggunaan dan kesan penggunaan e-dagang

sebagai medium urus niaga. Dapatan dipersembahkan dalam bentuk peratusan dan

frekuensi. Hasil kajian menunjukkan empat daripada IKS menggunakan e-dagang

secara meluas (melebihi 50%) dan ia memberikan kesan positif dalam urus niaga

mereka. Beberapa cadangan berkaitan diberikan di akhir laporan ini.

vi

ABSTRACT

At present industrial sectors has gone through major changes in their due to

the development in the information and communication technology (ICT).

E-commerce has been emphasised in the transaction. This research is to determine

the extend of use an effect of e-commerce in the business transaction among the

small and medium industries (SMI) . A total of seven SMI in Perlis were involved in

this research. Questionnaires were use to determine the information regarding the use

of e-commerce and its effect in business transaction. The data were presented in

percentage and frequency. Result of the research showed that four of the SMIs had

used e-commerce extensively (50% and above) and it had a positive impact in their

business transaction. A numbers of suggestions were give at the end of the report.

vii

KANDUNGAN

BAB PERKARA MUKA SURAT

PENGESAHAN STATUS TESIS

PENGESAHAN PENYELIA

JUDUL i

PENGAKUAN ii

DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRAK v

ABSTRACT vi

KANDUNGAN vii

SENARAI JADUAL x

SENARAI RAJAH xi

SENARAI SINGKATAN xii - xiii

SENARAI LAMPIRAN xiv

BAB I PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan 1

1.2 Latar Belakang Masalah 2

1.3 Penyataan Masalah 4

1.4 Objektif Kajian 4

1.5 Persoalan Kajian 5

1.6 Rasional Kajian 5

1.7 Kepentingan Kajian 6

1.8 Batasan Kajian 6

viii

1.9 Definisi Istilah 7

1.10 Definisi Operasi 7

1.11 Penutup 8

BAB II SOROTAN PENULISAN

2.1 Pengenalan 9

2.2 Perdagangan Elektronik ( e-dagang). 9

2.2.1 Definisi E-dagang. 10

2.2.2 Kategori E-dagang 10

2.3 Senario Perindustrian di Malaysia 13

2.4 E-dagang dan Industri Kecil dan Sederhana

(IKS) di Malaysia 16

2.5 Kajian-kajian lepas 17

2.6 Koridor Raya Multimedia (MSC) Malaysia,

Lambang Zaman Maklumat di Malaysia 19

2.6.1 Lokasi MSC 20

2.6.2 Aplikasi MSC dan Kelebihan Daya

Saingan MSC 20

2.7 ICT dan IKS. 22

2.8 Penutup 23

BAB III METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan 24

3.2 Reka Bentuk Kajian 24

3.3 Sampel dan Populasi 25

3.4 Instrumen Kajian 25

3.5 Kajian rintis 26

3.6 Prosedur Kajian 27

3.7 Analisis Data 27

3.8 Penutup 28

ix

BAB IV KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN

4.1 Pengenalan 29

4.2 Analisis dan Perbincangan Profil

Syarikat Responden 30

4.2.1 Taburan Responden Mengikut

kawasan-kawasan Industri 30

4.2.2 Taburan Responden Mengikut

Jenis Industri 32

4.2.3 Taburan Responden Mengikut

Sektor Industri 33

4.2.4 Taburan responden mengikut

bilangan pekerja 33

4.2.5 Taburan Responden Mengikut

Tahun Operasi 34

4.3 Analisis dan Perbincangan Mengikut Objektif

Kajian 35

4.3.1 Objektif Kajian 1 35

4.3.2 Objektif Kajian 2 42

4.4 Penutup 48

BAB V RUMUSAN DAN CADANGAN

5.1 Pengenalan 49

5.2 Rumusan 49

5.3 Cadangan 51

5.4 Cadangan Kajian Lanjutan 54

5.5 Penutup 55

RUJUKAN 56

LAMPIRAN 58

LAMPIRAN A - G

x

SENARAI JADUAL

NO. JADUAL TAJUK MUKA SURAT

4.2.1 Taburan kekerapan dan peratusan responden

mengikut kawasan industri 31

4.2.2 Taburan kekerapan dan peratusan responden mengikut

jenis industri. 32

4.2.4 Taburan kekerapan dan peratusan responden mengikut

bilangan pekerja. 34

4.2.5 Taburan kekerapan dan peratusan responden mengikut

tahun operasi 34

4.3.1.2 Taburan peratusan responden yang menggunakan

e-dagang mengikut pecahan e-dagang 38

4.3.1.3 Taburan peratusan penggunaan laman web sebagai

medium urus niaga. 40

4.3.1.4 Taburan peratusan penggunaan e-mel sebagai

medium urus niaga 41

4.3.1.5 Taburan peratusan penggunaan urus niaga jual beli

item sebagai medium urus niaga. 41

4.3.2.1 Taburan peratusan kesan penggunaan e-mel dalam

urus niaga responden. 43

4.3.2.2 Taburan kesan penggunaan urus niaga jual beli item

(barang/perkhidmatan) menggunakan internet. 45

4.3.2.3 Taburan kesan penggunaan Laman web rasmi. 47

xi

SENARAI RAJAH

NO. RAJAH TAJUK MUKA SURAT

2.2.2 Kategori e-dagang. 11

4.1 Taburan kekerapan dan peratusan soal selidik yang

diedarkan. 30

4.2.3 Taburan kekerapan dan peratusan responden

mengikut sektor industri 33

4.3.1.1 Taburan peratusan responden mengikut penggunaan

e-dagang dalam urus niaga syarikat 36

xii

SENARAI SINGKATAN

APEC - Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik

ASEAN - Persatuan Negara-negara Asia Tenggara

ATM - Automated Telles Machine

B2B - Business-to-Business

B2C - Business-to-Consumer

C2C - Consumer-to-Consumer

C2B - Consumer-to-Business

DAGS - Geran Aplikasi Petunjuk Cara Perdana

E-dagang - Perdagangan Elektronik

E-mel - Mel Elektronik

EDI - Electronic Data Interchange

EPU - Unit Perancangan Ekonomi

ESDC - Pusat Pembangunan Usahawan Bumiputera

FOMCA - Gabungan Persatuan Pengguna Malaysia

FPPE - Fasa Perindustrian Penggalakan Eksport

FPPI - Fasa Perindustrian Penggantian Import

ICT - Teknologi Maklumat dan Komunikasi

IT - Teknologi Maklumat

IKS - Industri Kecil dan Sederhana

LTAB - Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur

MEDEC - Pusat Pembangunan Usahawan Malaysia

MEXPO - Pusat Perdagangan Eksport Malaysia

MITI - Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri

MDC - Perbadanan Pembangunan Multimedia

MPKPs - Majlis Perbandaran Kangar Perlis

xiii

MSC - Koridor Raya Multimedia

MTC - Syarikat Perundingan Teknologi Malaysia Sdn. Bhd

MTDC - Perbadanan Pembangunan Teknologi Malaysia

MTEN - Majlis Tindakan Ekonomi Negara

PBKL - Pusat Bandaraya Kuala Lumpur

PIP - Pelan Induk Industri

PS - Taraf Perintis

RMK1 - Rancangan Malaysia Pertama

RMK2 - Rancangan Malaysia Kedua

RMK3 - Rancangan Malaysia Ketiga

RMK4 - Rancangan Malaysia Keempat

RMK5 - Rancangan Malaysia Kelima

RMK6 - Rancangan Malaysia Keenam

RMK7 - Rancangan Malaysia Ketujuh

R&D - Penyelidikan dan Pembangunan

SMI - Small and medium industries

SPSS v. 11.0 - Statistical Packages For Social Science version 11.0

UNIDO - Pertubuhan Pembangunan Perindustrian Bangsa-bangsa

Bersatu

xiv

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK MUKA SURAT

A Borang soal selidik 59

B Senarai kilang perusahaan di kawasan-kawasan

industri negeri Perlis keluaran MPKPs. 68

C Surat akuan pelajar 73

D Surat untuk MPKPs 74

E Surat makluman kepada IKS 75

F Surat peringatan kepada IKS 76

G Realibility analysis (alpha scale) 77

BAB I

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Dunia tanpa sempadan, dunia hari ini tidak lagi seperti dahulu pelbagai

perkara yang mustahil untuk dilakukan pada masa dahulu kini sudah menjadi

kebiasaan dan amalan seharian. Internet, kemunculannya adalah salah satu pembawa

kepada perubahan corak kehidupan masyarakat dunia. Internet bermula pada tahun

1960-an sebagai sistem rangkaian kepada empat komputer yang terletak di Universiti

Hotel California Los Angeles, di Universiti California Santa Barbara, di Universiti

Utah dan di Stanford Research Institute. Ianya merupakan hasil kerja yang ditemui

oleh agensi kementerian pertahanan Amerika Syarikat yang pada masa itu dikenali

sebagai Advanced Research Project Agency dan kemudian dikenali sebagai

ARPANET.

Setelah beberapa tahun diperkenalkan, pertumbuhan penggunaannya adalah

mendatar sehinggalah menjelang awal 80an teknologi internet mula ketara apabila

maklumat dapat dicapai jutaan manusia di seluruh dunia. Melalui internet

perpindahan fail, surat elektronik (e-mel), kumpulan perbincangan melalui surat

dapat dilaksanakan dengan mudah dan pantas. Teknologi ini telah menjadi sangat

berguna untuk penyebaran maklumat. Oleh kerana perkhidmatan internet mempunyai

imbuhan yang tinggi kepada perkembangan dan pembangunan manusia amatlah

2

wajar ianya dipraktikkan untuk kemajuan dan ekonomi dunia umumnya dan

Malaysia khususnya.

Koridor Raya Multimedia (MSC) Malaysia , melambangkan salah satu

kesedaran pemimpin kerajaan Malaysia tentang betapa pentingnya kemudahan yang

dibawa daripada internet yang mana pada hari ini lebih sinonim di kalangan

masyarakat dunia dikenali sebagai ICT (Information and Comunication technology ).

MSC dibangunkan adalah bertujuan untuk mengorak langkah negara selepas melalui

zaman pertanian, zaman perindustrian dan kini sedang menuju ke arah dunia

multimedia dan pada masa yang sama menyediakan diri dalam menghadapi zaman

maklumat. Di bawah projek MSC ini terdapat beberapa 8 aplikasi utama dan salah

satu daripadanya adalah pusat pemasaran tanpa batasan yang mana e-dagang

merupakan sebahagian daripadanya.

Oleh itu pada hari ini penggunaan ICT dalam perniagaan kian dititik beratkan

dan perdagangan elektronik (e-dagang) yang merupakan sebahagian daripada

aplikasi ICT merupakan kemudahan yang perlu digunakan oleh industri kecil dan

sederhana (IKS) khususnya bagi menembusi pasaran tempatan khususnya dan

antarabangsa umumnya.

1.1 Latar belakang masalah

Pada tahun-tahun awal kemerdekaan negara, industri yang ada hanyalah hasil

tinggalan penjajah seperti industri getah dan timah dan juga pertumbuhan industri

kecil dalam menampung keperluan industri- industri tersebut. Perkembangan kegiatan

perniagaan dan perdagangan pada masa itu telah membentuk asas kepada

pertumbuhan awal industri kecil di Malaysia. Perkembangan demi perkembangan

hinggalah pada tahun 1960an Malaysia mula memperkenalkan kegiatan perindustrian

dan industri kecil dan industri sederhana mula muncul. Sehingga ke hari ini IKS

yang ada tidak lagi mampu di bilang dengan jari. Jika dahulu kerajaan menjalankan

3

usaha mewujudkan IKS tapi pada hari ini IKS perlu mengambil tindakan untuk

mengekalkan kedudukannya dan mengelakkan kegagalan dan seterusnya terpaksa

ditutup. Rentetan daripada itu pelbagai dasar telah dikeluarkan oleh kerajaan untuk

memastikan perkembangan sektor IKS berjalan dengan lancar.

Namun IKS tidak seharusnya mengharapkan bantuan kerajaan semata-mata

kerana pada hari ini pelbagai cara sudah ada untuk memajukan IKS. Penggunaan

media elektronik seperti internet, televisyen, radio dan sebagainya mampu

memperkembangkan IKS dan bukan lagi bersifat kedaerahan. E-dagang merupakan

kaedah terbaik yang harus digunakan oleh IKS dalam memperkembangkan

perniagaan. Penggunaan e-dagang ternyata telah memberikan hasil dan pulangan

lumayan kepada peniaga yang terlibat pada kos minimum. Menurut Nor Aishah

(2002), sebuah kedai buku maya terbesar dunia (Amazon.com) yang telah berjaya

mencapai nilai pasaran lebih daripada RM 90 billion , begitu juga dengan Yahoo

Inc., pula mencatat AS$1 billion.

Oleh itu IKS tidak seharusnya mengabaikan penggunaan e-dagang bagi

membolehkan mereka bersaing di pasaran yang lebih besar. Menurut Nor Aishah

(2002), tahap penggunaan e-dagang di kalangan rakyat negara ini masih rendah,

malah pengusaha IKS didapati kurang menggunakan saluran e-dagang untuk

memasarkan keluaran mereka. Menurut Nor Aishah (2002), kajian yang dijalankan

oleh Perbadanan Pembangunan Multimedia (MDC) terhadap 811 syarikat IKS

tempatan dalam empat sektor utama iaitu pertanian, perkhidmatan, pembinaan dan

pengeluaran mendapati penggunaan e-dagang masih lagi berada di tahap minimum.

Oleh itu IKS antara kumpulan yang perlu menyertai penggunaan e-dagang

sebagai medium dalam urus niaga. IKS seharusnya menggunakan peluang yang ada

untuk menyertai perniagaan e-dagang memandangkan kaedah ini sudah dikenal pasti

kemampuannya untuk mendatangkan pulangan yang lumayan. Malah e-dagang akan

menjadi satu tunggak baru dalam perkembangan ICT dengan menggalakkan aktiviti

perdagangan bebas melalui internet.

4

1.2 Pernyataan masalah

E-dagang merupakan satu kaedah menjalankan urusan perniagaan

secara elektronik seperti pertukaran data perniagaan secara elektronik ( EDI ),

membeli dan menjual menerusi internet dan sebagainya. Sehubungan dengan itu

e-dagang merupakan satu konsep yang masih baru di kalangan rakyat di negara

membangun khususnya negara kita, Malaysia. Maka ini menjadikan penggunaan

e-dagang dalam industri di Malaysia kurang memberangsangkan terutamanya di

dalam industri kecil dan sederhana ( IKS ) tempatan. Hal ini adalah berikutan kajian

yang telah dijalankan oleh MDC, didapati daripada 811 syarikat IKS daripada empat

sektor utama iaitu pembinaan, perkhidmatan, pengeluaran dan pertanian didapati

secara keseluruhan hanya 15% IKS menggunakan e-dagang sebagai medium urus

niaga harian mereka. Oleh itu kajian ini telah meninjau penggunaan dan kesan

penggunaan e-dagang sebagai medium urus niaga di dalam industri kecil dan

sederhana ( IKS ) tempatan di kawasan perindustrian negeri Perlis Indera Kayangan.

1.3 Objektif kajian

Kajian yang dijalankan ini adalah untuk:

1.3.1 Melihat penggunaan e-dagang sebagai medium urus niaga dalam industri

kecil dan sederhana ( IKS ) di kawasan industri negeri Perlis Indera

Kayangan.

1.3.2 Melihat pandangan industri kecil dan sederhana ( IKS ) terhadap kesan

penggunaan e-dagang sebagai medium urus niaga.

5

1.4 Persoalan kajian

Terdapat 4 persoalan kajian bagi menjawab objektif kajian pertama :

1.4.1 Adakah e-mel digunakan dalam urus niaga IKS ?

1.4.2 Adakah IKS menggunakan sistem EDI (perpindahan data secara elektronik)

dalam urus niaga perpindahan data dengan organisasi lain?

1.4.3 Adakah IKS menjalankan urus niaga jual beli item ( barang , perkhidmatan )

melalui internet?

1.4.4 Adakah IKS mempunyai laman web rasmi untuk kegunaan urus niaga?

Terdapat 4 persoalan bagi menjawab objektif kajian kedua :

1.5.1 Apakah pandangan IKS terhadap kesan penggunaan e-mel dalam urus niaga?

1.5.2 Apakah pandangan IKS terhadap kesan penggunaan EDI (perpindahan data

secara elektronik) dalam urus niaga?

1.5.3 Apakah pandangan IKS terhadap kesan penggunaan urus niaga jual beli item

(barang, perkhidmatan) melalui internet dalam urus niaga?

1.5.4 Apakah pandangan IKS terhadap kesan penggunaan laman web rasmi yang

disediakan?

1.6 Rasional kajian

Rasional kajian ini adalah berikutan daripada beberapa kajian yang telah

dijalankan oleh pelbagai pihak sebelum ini mendapati peratusan penggunaan

e-dagang dalam IKS masih lagi berada di tahap yang minimum. Kajian yang

dijalankan oleh MDC pada tahun 2000 mendapati daripada 811 syarikat yang

dijadikan responden hanya 17 % IKS menggunakan e-dagang untuk melaksanakan

proses jual beli, manakala 49 % daripada responden menyatakan kadar penggunaan