1.0 - Penghargaan

Terlebih dahulu, saya ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan

terima kasih kepada pensyarah saya, En. Ravintheran a/l Kalimuthu kerana beliau telah

memberi bimbingan dan garis panduan kepada saya untuk menyiapkan kerja kursus Biologi

Am (SCES 3183) bagi semester 1 Program Ijazah Sarjana Muda Perguruan (PISMP). Beliau

juga sering mengingatkan saya sekiranya saya alpa dan menegur saya dengan amat

berhemah. Moga jasa baiknya akan diganjari dengan kurniaan daripada Tuhan yang tidak

ternilai harganya.

Ucapan terima kasih juga ditujukan kepada seluruh ahli keluarga saya khususnya ibu

bapa saya. Mereka telah memberi sokongan moral kepada saya sepanjang saya

menjalankan kerja kursus ini. Bantuan berbentuk material dan informasi yang telah mereka

berikan banyak membantu saya untuk menyiapkan kerja kursus ini.

Sebelum menutup bicara, saya ingin tujukan penghargaan saya kepada rakan-rakan

saya yang telah membantu saya untuk mencari maklumat berkaitan dengan sumber-sumber

tertentu. Saya juga ingin mengucap terima kasih kepada insan-insan lain yang telah

membantu saya secara langsung dan tidak langsung sepanjang saya menjalankan tugasan

ini.

1

2.0 – Pengenalan

Menurut Kamus Dewan edisi keempat, biodiversiti bermaksud kewujudan berbagai-

bagai spesies tumbuhan dan haiwan dalam persekitaran semula jadi mereka. Ancaman pula

bermaksud sesuatu yang bahaya yang mungkin menimpa. Ancaman biodiversiti membawa

maksud keancaman pelbagai jenis spesies tumbuhan dan haiwan dalam persekitaran

semula jadi mereka. Pada masa globalisasi ini, kepelbagaian kehidupan atau biodiversiti

negara berhadapan dengan pelbagai krisis yang memberi ancaman besar dan menyumbang

kepada kemerosotan dan kehilangannya. Dalam keadaan tersebut, terdapat banyak faktor

yang menyumbang kepada kemusnahan khazanah yang tidak ternilai ini sama ada faktor

secara langsung ataupun faktor tidak langsung.

Aktiviti manusia yang mengancam biodiversiti alam sekitar adalah akitiviti

penebangan hutan. Penebangan hutan merupakan antara faktor atau kegiatan utama

berlakunya ketidakseimbangan biodiversiti di alam alam sekitar. Dalam konteks Malaysia,

definisi hutan yang di gunapakai adalah dari Food and Agriculture Organization (FAO),

Pertubuhan Bangsa Bangsa Bersatu iaitu: “Land spanning more than 0.5 hectares with trees

higher than 5 meters and a canopy cover of more than 10 percent, or trees able to reach

these thresholds ‘in situ’. Orchards, urban parks and other agriculture tree crops are

excluded as a forest”.

Keluasan tanah di Malaysia mewakili 0.2% daripada jumlah keluasan permukaan

tanah di bumi dan merupakan salah satu daripada 12 negara di dunia dengan kepelbagaian

biologi mega (Rahman & Hashim, 2010) Pada keseluruhannya, 12 negara ini mempunyai

sekurang kurangnya 60 peratus daripada jumlah spesis yang telah di kenalpasti di dunia ini.

Terdapat beberapa jenis hutan di Malaysia. Antaranya:

Keratan Rentas Jenis-jenis Hutan

2

3.0 – Tugasan Esei

Hutan melindungi tanah dan memainkan peranan penting dalam mengekalkan

kitaran air. Hutan juga merupakan takungan kepelbagian biologi yang penting, menyediakan

habitat kepada lebih daripada 2/3 spesis daratan dunia. Hutan menghasilkan oksigen, iaitu

elemen yang paling penting dalam memastikan kehidupan semua organisma. Oksigen yang

dihasilkan melalui proses fotosintesis mewujudkan atmosfera yang sesuai bagi menjadikan

bumi sebagai satu-satunya planet yang boleh didiami di seluruh alam semesta ini.

Tambahan pula, hutan juga memainkan peranan sebagai sumber air bersih. Tetapi, pada

masa kini, kebanyakkan hutan telah dihapuskan atau sedang dihapuskan untuk pelbagai

tujuan. Hutan Lipur Ulu Tembeling yang terletak di Jerantut, Pahang merupakan salah satu

contoh kawasan yang mengalami ancaman biodiversiti akibat aktiviti-aktiviti manusia yang

tidak bertanggungjawab. Hutan Lipur Ulu Tembeling terletak di dalam Hutan Simpan Tekai

yang merupakan jenis hutan dipterokarpa bukit. Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia

menakrifkan dipterokarpa bukit sebagai jenis hutan yang paling luas di Semenanjung

Malaysia dan wujud pada ketinggian 300- 750 meter. Spesies utama yang boleh dijumpai

adalah Meranti Seraya, Keruing dan spesies Meranti yang lain.

Menteri di Jabatan Perdana Menteri Datuk Seri Shahidan Kassim berkata “Tinjauan

saya dari udara, hari ini (07.01.2015), menunjukkan hampir keseluruhan Hutan Ulu

Tembeling sudah diteroka dan penebangan balak berleluasa yang hampir sama seperti

berlaku di Cameron Highlands, baru-baru ini,” katanya. Kegiatan pembalakan yang agresif di

Hutan Ulu Tembeling sejak tiga tahun lepas mengancam eko pelancongan Kuala Tahan

khususnya Sungai Pengau dan Sungai Lau yang menjadi habitat pelbagai jenis ikan sungai.

Menurut kamus dewan edisi kedua balak bermaksud batang pokok-pokok besar yang telah

3

dipotong dahan-dahan serta perdunya. Pembalakan pula bermaksud usaha atau kerja-kerja

membalak. Sumber hutan amat berharga dan telahpun memainkan peranan penting dalam

pembangunan ekonomi negara. Walau bagaimanapun, Malaysia tidak boleh terus

bergantung kepada sumber-sumber hutan yang semakin berkurangan. Sektor perhutanan

terdedah kepada pembalakkan haram dan korupsi dan ini menyebabkan kemusnahan hutan

pada kadar yang pesat.

Punca-punca berlakunya kegiatan penebangan hutan adalah pembalakan haram.

Penerokaan hutan secara berleluasa melalui aktiviti pembalakan haram di kebanyakkan

kawasan hutan di negara kita menjadi faktor utama punca berlakunya penebangan hutan

tanpa kawalan. Aktiviti pembalakan haram didefinisikan sebagai aktiviti penebangan balak

secara tidak terancang dan salah dari segi undang-undang. Pembalakan haram juga

meliputi aktiviti menebang spesis pokok yang dilindungi seperti Meranti dan Cengal. Seperi

yang dikaji, kita dapat melihat bahawa spesies pokok Meranti terdapat dalam kuantiti yang

banyak di Hutan Ulu Tembeling. Payne (1990) berpendapat bahawa kesan penebangan

hutan adalah kepupusan flora dan fauna kerana kehilangan habitat untuk membiak dan

kekurangan sumber makanan. Antara spesies mamalia di Maaysia yang diancam

kepupusan ialah badak sumatera, gajah, harimau, dan orang utan (Sumber: Alert 2001,

Sahabat Alam Malaysia). Tinjauan Bernama bersama Pertubuhan Pelindung Khazanah

Alam (PEKA) pada 27 Julai 2015 mendapati tompokan najis gajah ditemui hampir di

sepanjang jalan pengeluaran balak. Hal ini jelas membuktikan hidupan berkenaan terganggu

akibat sikap rakus manusia yang menceroboh habitat mereka.

Seterusnya, sungai-sungai iaitu Sungai Pengau dan Sungai Lau yang terletak di

sekitar kawasan Hutan Ulu Tembeling telah tercemar akibat pemusnahan hutan ini.

Pengerusi PEKA, Puan Sri Shariffa Sabrina Syed Akil berkata “Kita lihat sungai-sungai di

kawasan ini sudah tercemar, air menjadi cetek dan keadaan ini akan memberikan kesan

yang lebih teruk lagi terutama apabila menjelang musim tengkujuh. Ini kerana hutan yang

berfungsi sebagai kawasan tadahan air semakin berkurang dan kita lihat pembalakan ini

lebih banyak membawa keburukan daripada keuntungan,” di kawasan tersebut. Hal ini telah

menjadi punca bekalan air bersih negeri Pahang tercemar teruk. Warna air yang dahulunya

jernih dan dalam, kini bertukar menjadi keruh seperti ‘teh o’ dan cetek.

Selain itu, penebangan hutan juga menyebabkan berlakunya banjir di tempat

berkenaan. Hal ini demikian kerana, penebangan hutan di kawasan cerun bukit akan

menyebabkan kawasan tersebut menjadi gondol. Justeru, kawasan ini akan terdedah

kepada hakisan dan lalu permukaan tanih terhakis dan dibawa ke sungai yang berhampiran.

Seterusnya tanih ini akan mendap di dasar sungai, terutamnya di kawasan hilir. Dasar

4

sungai akan menjadi cetek. Apabila hujan lebat turun, sungai akan menampung air yang

banyak. Air yang berlebihan ini akan melimpah ke kawasan sekitarnya lalu menyebabkan

banjir. Kejadian banjir di sekitar kawasan Hutan Ulu Tembeling adalah disebabkan oleh

penebangan ini. Menteri di Jabatan Perdana Menteri Datuk Seri Shahidan Kassim meninjau

kawasan Taman Negara Kuala Tahan dan Hulu Tembeling yang terbabit dengan musibah

banjir sebelum bertemu 29 mangsa banjir di Kampung Belebar. Beliau berkata bahawa

kejadian banjir di daerah ini menyebabkan kediaman penduduk dan pusat pelancongan

terletak di persisiran Sungai Tembeling dan Sungai Pahang terjejas berpunca akibat

penebangan hutan dan pembalakan komersial di kawasan hulu.

Pada masa yang sama, aktiviti penebangan hutan juga akan menyebabkan

peningkatan suhu dunia. Pokok-pokok secara semula jadinya membantu atmosfera untuk

mengurangkan peningkatan suhu. Penebangan hutan menyebabkan berlakunya

peningkatan suhu kawasan setempat kerana tiada lapisan kanopi yang menghalang

pancaran matahari daripada sampai ke tanah. Hal ini akan menyebabkan manusia

mengalami pelbagai masalah terutamanya dari segi kesihatan. Penyakit-penyakit seperti

kanser, kekeringan kulit, malaria dan denggi. Tambahan pula, suhu tinggi yang berterusan

akan mencairkan bongkah-bongkah ais di Barat Antartika dan membawa kepada

peningkatan air laut.

Kesan seterusnya adalah kehilangan tempat tinggal orang asli. Wikipedia

menakrifkan orang asli sebagai masyarakat peribumi asal yang terdapat dalam sesuatu

negara, negeri, daerah ataupun tempat. Di Malaysia, kebanyakan orang asli menetap di

kawasan-kawasan hutan dari dulu hingga sekarang. Hutan merupakan tempat tinggal

mereka yang mereka panggil sebagai ‘rumah’. Walaubagaimanapun, kegiatan penghapusan

hutan secara berleluasa menyebabkan orang-orang asli kehilangan tempat tinggal mereka.

Mereka terpaksa keluar dan mencari tempat teduh yang lain untuk meneruskan hidup

mereka. Orang-orang asli yang tinggal di Hutan Ulu Tembeling juga menerima nasib yang

sama.

Sebagai seorang individu yang bertanggungjawab, kita haruslah mengambil langkah-

langlah tertentu untuk mengatasi masalah akibat penebangan dan pembalakan hutan yang

semakin hari semakin merunsingkan semua pihak. Hutan mengikut undang-undang,

diwartakan sebagai Hutan Simpanan Kekal untuk diuruskan oleh Jabatan Perhutanan (iaitu

untuk mendapatkan hasil, dipulihkan, atau hanya dilindungi, seperti kawasan tadahan air).

Tenaga kerja, infrastruktur dan sumber-sumber lain untuk melakukan semua ini secara

berkesan sentiasa tidak mencukupi. Bagi mengatasi masalah ini, kita sebagai rakyat

Malaysia boleh menjadi sukarelawan bagi monitor hutan (TI-M-VFM). Monitor Forest

5

Sukarela (VFM) adalah penjaga hutan. TI-M-VFM merupakan orang yang diamanahkan

untuk menangani aktiviti yang mencurigakan yang boleh menimbulkan ancaman kepada

pengurusan hutan yang mampan. TI-M-VFM akan dilatih mengenai isu-isu yang berkaitan

dengan perhutanan. Rakyat Malaysia akan mengambil bahagian dalam urustadbir hutan

untuk memastikan kelestarian hutan dan ekosistem yang berkaitan seperti Hutan Ulu

Tembeling.

Selain itu, penghutanan semula juga merupakan antara cadangan yang boleh

diambil oleh kerajaan untuk melestarikan hutan yang sedang pupus. Penghutanan semula

ialah kegiatan menanam semula hutan yang telah ditebang dengan spesies pokok yang

cepat tumbuh dan bermutu. Misalnya, spesis pokok seperti Meranti Seraya, Keruing dan

spesis Meranti lain yang terdapat di Hutan Ulu Tembeling, Pahang boleh ditanam semula

untuk memastikan ketidakpupusan spessepsissis tersebut. Malahan, dengan cara ini

kelembapan suhu dapat dikekalkan dan seterusnya masalah peningkatan suhu alam sekitar

dapat dielakkan.

Teknologi Geospatial juga merupakan antara langkah yang boleh diambil oleh

kerajaan dalam pengurusan hutan. Geomatik atau teknologi geospatial, ditakrifkan sebagai

suatu disiplin yang mengumpul, menyimpan, memproses and menghasilkan informasi

geografi atau informasi rujukan spatial. Sebelum ini, aktiviti pemantauan hutan dijalankan

oleh agensi-agensi kerajaan tertentu yang mempunyai kepakaran dan sumber-sumber yang

berkaitan. Walau bagaimanapun disebabkan perbelanjaan wang dalam kadar yang tinggi

untuk tujuan pemantaun menyebabkan pemantauan hutan hanya dijalankan sekali sekala,

mungkin hanya beberapa kali setiap dekad. Ini adalah benar terutamanya di negara-negara

dunia ke-3 dan negara-negara membangun. Tetapi, teknologi geospatial membolehkan

pemantauan hutan dilakukan dengan hanya satu klik pada butang oleh mana-mana pihak

sahaja yang berminat untuk memainkan peranan terhadap alam sekitar. Kebanyakkan

negara menggunakan teknologi geospatial sebagai sebahagian daripada proses urustadbir

hutan mereka. Misalnya, negara India, Ethiopia, Australia, Amerika Syarikat, Jerman,

Belanda, Austria, Belgium, Sri Lanka dan Malaysia. Justeru, teknologi geospatial ini juga

dicadangkan untuk digunakan di Hutan Ulu Tembeling bagi mengembalikan kelestariannya.

Dari sudut kaca mata yang lain, antara cadangan bagi mengatasi masalah ini adalah

penguatkuasakan undang-undang. Kerajaan negeri perlu memberhentikan kegiatan

berkenaan dengan tidak lagi meluluskan lesen mengeluarkan kayu balak di kawasan

tersebut. Malah, denda sebanyak RM 100, 000 harus dikenakan kepada penceroboh yang

berani menebang atau membalak di kawan hutan. Hukuman penjara selama 7 tahun harus

6

dikenakan sekiranya mereka yang menjalankan aktiviti pembalakan tersebut tidak dapat

membayar wang denda yang berkenaan. Hukuman berat seperti ini akan menyedarkan

rakyat tentang kepentingan hutan di alam sekeliling.

4.0 - Rumusan

Hutan adalah sebahagian daripada alam semula jadi sama seperti kita. Ianya

dianggap sebagai aset sejagat. Hutan meliputi 30% daripada permukaan bumi tetapi

kawasan hutan semakin merosot pada kadar 13 juta hektar setiap tahun. Sumber hutan

amatlah berharga dan telahpun memainkan peranan penting dalam pembangunan ekonomi

negara. Kepentingan hutan tidak mungkin boleh di simpulkan dengan mudah. Daripada air

yang kita minum, udara yang kita guna untuk bernafas, iklim yang kita nikmati, akhbar yang

kita baca, meja yang kita gunakan adalah dari hutan. Tetapi, kerakusan manusia telah

menyebabkan kemusnahan khazanah alam sekitar yang paling penting dan tidak ternilainya.

Sebagai seorang manusia yang prihatin adalah menjadi tanggungjawab kita semua untuk

memelihara dan memulihara hutan-hutan yang terdapat di seluruh dunia ini.

7

5.0 - Refleksi

Saya telah berada di Institut Pendidikan Guru Kampus Ipoh selama satu tahun.

Pada hari pertama hinggalah sekarang saya telah mempelajari banyak perkara yang baru.

Saya dapat memperkasa minda saya dengan mempelajari kursus Biologi Am (SCES 3183).

Saya telah diamanahkan untuk membuat satu tugasan mengenai kursus ini. Saya

dikehendaki memilih satu kawasan yang telah melalui ancaman biodiversiti akibat aktiviti-

aktiviti manusia. Saya juga perlu menjelaskan kesan-kesan akibat aktiviti-aktiviti tersebut

memberi cadangan untuk mengatasinya.

Semasa saya menerima kerja kursus ini, satu fikiran telah muncul di minda saya

iaitu sempatkah saya menyiapkan tugasan projek ini memandangkan terdapat beberapa

tugasan yang lain perlu dihantar kepada pensyarah dalam tempoh yang hampir sama.

Keadaan ini telah memberi tekanan dan menguji kebolehan saya untuk melaksanakan

tugasan projek ini. Walaubagaimanapun, saya tidak memberi alasan untuk tidak

menghantarkan tugasan projek ini dalam tempoh yang ditetapkan. Sebaliknya, saya

menghadapi cabaran ini dan melaksanakan tugasan ini mengikut arahan yang telah

diberikan.

8

Saya telah mengalami banyak masalah semasa saya membuat kerja kursus ini.

Terutamanya, semasa saya cuba mencari maklumat mengenai tajuk kerja kursus saya di

laman sesawang, saya dapati bahawa maklumat yang terdapat di internet adalah amat

kurang dan tidak begitu terperinci. Saya terpaksa berulang-alik dari perpustakaan ke kelas

hanya untuk mencari maklumat lanjut dan tepat di dalam buku-buku ilmiah yang terdapat di

perpustakaan.

Saya juga telah belajar cara untuk menyelesaikan pelbagai masalah seperti

menulis rujukan mengikut format APA (American Psychological Association). APA

merupakan satu set peraturan yang digunakan untuk merujuk dan memudahkan

pemahaman pembaca. Dengan mengetahui format APA ini lebih mendalam saya dapat

membuat tugasan dengan lebih efektif. Semua yang telah saya fahami dan pelajari ini akan

saya ingat dan praktikkan apabila menjadi guru kelak.

Walaubagaimanapun, saya telah dapat mempelajari dan mengenali banyak tentang

keperluan hutan. Tambahan pula, melalui kerja kursus ini, saya dapat mengenal pasti

punca-punca berlakunya kemusnahan hutan. Saya juga telah mengenalpasti jenis-jenis

hutan yang terdapat di Malaysia. Hutan memainkan peranannya sebagai tempat tadahan

air, sumber oksigen dan juga sumber-sumber lain yang menjadi antara sumber pendapatan

negara secara tidak langsung.

Dengan melakukan kerja kursus ini, saya juga telah mempelajari kesan-kesan

akibat penebangan dan pembalakan hutan. Kesan-kesan yang ditemui adalah kesan-kesan

negatif yang bukan sahaja membawa padah kepada manusia sahaja tetapi juga kepada

flora dan fauna yang telah menjadikan hutan sebagai tempat habitat mereka sejak sekian

lama. Kesan-kesan ini mengakibatkan keadaan dunia menjadi huru hara sebab peningkatan

suhu, banjir, kehakisan tanah, pencemaran dan kepupusan flora dan fauna.

Pada masa yang sama, saya juga telah dapat memikirkan beberapa cadangan

yang sesuai untuk memulihara keadaan semua hutan yang sedang pupus terutamanya

Hutan Ulu Tembeling, Pahang. Antara cadangan yang saya memberi adalah seperti,

‘Monitor Forest Sukarela’ (VFM) iaitu penjaga hutan, penghutanan semula, Teknologi

Geospatial dan penguatkuasaan undang-undang.

Sebagai menggulung hujah, saya amat berbangga dan bersyukur kerana saya

menimba pelbagai ilmu pengetahuan tentang khazanah alam semula jadi iaitu hutan. Saya

amat berharap bahawa penebangan dan pembalakan haram akan dapat dihentikan dalam

kadar segera dan mengembalikan semula keaslian hutan. Saya juga percaya bahawa ilmu

yang saya dapat adalah amat berguna kepada saya apabila saya mendapat peluang untuk

mengajar di sekolah kelak nanti.

9

6.0 - Bibliografi

Dewan Bahasa Dan Pustaka Malaysia. (2015). Carian PRPM Pusat Rujukan Persuratan Melayu@DBP Malaysia. Retrieved from Laman Rasmi Dewan Bahasa Dan Pustaka Malaysia: http://laman.dbp.gov.my/

Food And Agriculture Organization (FAO). (2015, Mac 19). State Of World's Forests 2014. Retrieved from Food And Agriculture Oraganization of the United Nations: http://www.fao.org/home/en/

Haliza Abdul Rahman, R. H. (2010). Pemeliharan Dan Pemuliharan Alam Sekitar Di Malaysia. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia.

Isyak (2015, Januari 8). Hentikan kegiatan pembalakan. My Metro Online. Retrieved from http://www.hmetro.com.my/

Payne, J., Rarity and extinction of large mammals in Malaysian rainforests, paper presented at the International Conference on Tropical Biodiversity, 12-16 June 1990, Kuala Lumpur Malaysia

Pollen. (2015, Julai 27). Pembalakan Di Hutan Ulu Tembeling Cabul Eko Pelancongan Taman Negara. My News Hub. Retrieved from http://mynewshub.cc/

Sik, F. K. (2013, Oktober 15). Kesan Kegiatan Penebangan Hutan terhadap Tumbuh-tumbuhan Semula Jadi dan Hidupan Liar. Retrieved from Academia: https://www.academia.edu/

10

Wikipedia, Ensiklopedia Bebas. (2013, Mac 13). Orang Asli. Retrieved from Laman Rasmi Wikipedia, Ensiklopedia Bebas: https://ms.wikipedia.org/wiki/Laman_Utama

7.0 - Lampiran

Lampiran 1

11

Lampiran 2

12

Lampiran 3

13

14