fakulti sains kognitif dan pembangunan manusia penggunaan teknologi maklumat... · kajian ini...
TRANSCRIPT
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
KESAN PENGGUNAAN TEKNOLOGI MAKLUMAT DAN KOMUNlKASI
(leT) KEATAS KESEIMBANGAN KERJA-KEHIDUPAN DALAM
KALANGAN EKSEKUTIF DI SEKTOR SWASTA
Nuryushana Bt Mohd Rashid
Sarjana Sains (Pembangunan Sumber Manusia)
2014
KESANPENGGUNAANTEKNOLOGI~UMATDAN
KOMUNIKASI (lCT) KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF DI SEKTOR
SWASTA
NURYUSHANA BINTI MOHD RASlllD
Projek ini merupakan salah saU keperluan untuk
Ijazah Sarjana Sains
(Pembangunan Swnber Manusia)
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK
2014
UNIVERSITY MALAYSIA SARA W AK
Grade A~
Please tick (--I) Final Year Project Report sectMaster PhD
DECLARATION OF ORIGINAL WORK
This declaration is made on the 30th day of October 2014
Students Declaration
I NURYUSHANA BINTI MOHD RASllD (13030208) of Faculty of Cognitive Sciences And Human Development hereby declare that the work entitled The Effects of ICT on Work-Life Balance Among Executive in the Private Sector is my original work I have not copied from any other students work or from any other sources except where due reference or acknowledgement is made explicitly in the text nor has any part been written for me by another person bull
30th October 2014 Nuryushana Binti Mohd Rashid (13030208)
Supervisors Declaration
I Dr Surena Sabil hereby certifies that the work entitled The Effects of ICT on WorkshyLife Balance Among Executive in the Private Sector was prepared by the above named student and was submitted to the FACUL TY as partialfull fulfillment for the confennent of Master of Sciences (Human Resource Development) and the aforementioned work to the best of my knowledge is the said students work
Received for examination by Dr Surena Sabil
I declare this Projectlfhesis is classified as (Please tick (~)
~ CONFIDENTIAL (Contains Confidential information under the official Secret Act 1972) ~
~ RESTRICTED (Contain restricted information as specified by the organization where research was done)
z1 OPEN ACCESS
Validation of Projectffhesis
I therefore duly affirmed with free consent and willingness declared that this said ProjectlThesis shall be placed officially in the Centre for Academic Information Services with the abide interest and rights as follows
bull This ProjectlThesis is the sole legal property of University Malaysia Sarawak (UNIMAS)
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies for the purpose of academic and research only and not for other purpose
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to dignities the content to for the Local Content Database
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies of the ProjectlThesis for the academic exchange between Higher Learning Institute
bull No dispute or any claim shall arise from the student itself neither third party on this Projectlfhesis once it becomes sole property ofUNIMAS
bull This Projectlfhesis or any material data and information related to it shall not be distributed published or disclosed to any party by the student except with UNIMAS permission
Students signature ~ Supervisors signature---4bblmiddot~_____ ~
Notes If the Projeetrrhesis is CONFIDENTIAL or RESTRICTED please attached together as annexure a letter from the organization with the period and reasons of confidentiality and restriction [The instrument was duly prepared by the Centre for Academic Information Services]
I
PENGHARGAAN
Setinggi-tinggi kesyukuran kehadrat Yang Maha Kuasa dengan segala
kebesaranNya Berkat keizinanNya maka tesis ini dapat disempumakan dengan
baik Alhamdulillah Saya mengambil kesempatan ini bagi mengucapkan ribuan
terima kasih yang tidak terhingga kepada semua yang terlibat secara langsung dan
secara tidak langsung sepanjang tesis ini disempumakan
Terima kasih yang tidak terhingga saya ucapkan kepada Dr Surena Sabil atas
segala tunjuk ajar dan bimbingan yang tidak berbelah bagi Terima kasih juga saya
ucapkan kepada semua informan yang terlibat sepanjang saya menjalankan tesis
IDI
Kepada insan yang teristimewa ibu dan bapa tersayang terima kasih atas doa dan
segal a jasamu selama ini Kepada ahli keluarga terima kasih atas sokongan dan
kasih sayang kalian Terima kasih atas segala-galanya
Tidak lupa juga kepada kawan-kawan seperjuangan perjuangan bersama kalian
adalah amat bermakna dalam hidup ini Semoga persahabatan ini akan kekal abadi
selamanya
Akhir sekali saya berdoa kepada Allah SWT mudah-mudahan tesis ini dapat
memberi faedah kepada kita semua InsyaAllah
Nuryushana Bt Mohd Rashid
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
Universiti Malaysia Sarawak
~
I
ABSTRAK
KESAN PENGGUNAAN leT KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF
DI SEKTOR SWASTA
Kajian ini bertujuan bagi memperoleh kefahaman berkenaan dengan kesan leT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan dalam kalangan eksekutif di sektor swasta Spesifiknya
kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti kesan positif dan negatif leT ke atas
keseimbangan kerja-kehidupan serta strategi dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT Kaedah kajian kualitatif telah digunapakai dalam
kajian ini dengan menjalankan temubual separa berstruktur keatas tiga (3) orang
informan yang telah dipilih melalui persampelan bertujuan Dapatan kajian
menunjukkan bahawa antara kesan positif leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
adalah terutamanya dari sudut fleksibiliti memudahkan kerja dan juga mempercepatkan
komunikasi Bagi kesan negatif pula kajian mendapati bahawa leT memberikan kesan
keatas kesihatan mental dan fizikal menjurus kepada bekerja lebih masa dan sekaligus
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja Hal ini terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya
sempadan masa dan ruang antara kehidupan kerja dan juga kehidupan peribadi Antara
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT yang
dikenalpasti melalui kajian ini adalah dari segi aspek pekerja itu sendiri dan juga p
organisasi yang terlibat
I
ABSTRACT
THE EFFECTS OF ICT ON WORK-LIFE BALANCE AMONG EXECUTIVE
IN THE PRIVATE SECTOR
( This study aims to gain an insight into the effects of leT on work-life balance among
executive in the private sector Specifically this study intends to identify positive and
negative effects ofleT on work-life balance and also to determine strategies in achieving
work-life balance through leT Qualitative research method was used in this study and
the data was collected through semi-structured interview that has been done with three
(3) informants The results of this study revealed that among the positive effects of leT
on work-life balance are in term of its flexibility facilitate works and also speed up the
communications In terms of negative effects leT lead to poor mental and physical
health work overload and also increment in work demands This situation happened
because there is no more time and space -boundary between personal and professional
life Among strategies in order to achieve work-life balance through the use of leT
identified from this study are related with the organizations involved and employees
themselves
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
KESANPENGGUNAANTEKNOLOGI~UMATDAN
KOMUNIKASI (lCT) KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF DI SEKTOR
SWASTA
NURYUSHANA BINTI MOHD RASlllD
Projek ini merupakan salah saU keperluan untuk
Ijazah Sarjana Sains
(Pembangunan Swnber Manusia)
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK
2014
UNIVERSITY MALAYSIA SARA W AK
Grade A~
Please tick (--I) Final Year Project Report sectMaster PhD
DECLARATION OF ORIGINAL WORK
This declaration is made on the 30th day of October 2014
Students Declaration
I NURYUSHANA BINTI MOHD RASllD (13030208) of Faculty of Cognitive Sciences And Human Development hereby declare that the work entitled The Effects of ICT on Work-Life Balance Among Executive in the Private Sector is my original work I have not copied from any other students work or from any other sources except where due reference or acknowledgement is made explicitly in the text nor has any part been written for me by another person bull
30th October 2014 Nuryushana Binti Mohd Rashid (13030208)
Supervisors Declaration
I Dr Surena Sabil hereby certifies that the work entitled The Effects of ICT on WorkshyLife Balance Among Executive in the Private Sector was prepared by the above named student and was submitted to the FACUL TY as partialfull fulfillment for the confennent of Master of Sciences (Human Resource Development) and the aforementioned work to the best of my knowledge is the said students work
Received for examination by Dr Surena Sabil
I declare this Projectlfhesis is classified as (Please tick (~)
~ CONFIDENTIAL (Contains Confidential information under the official Secret Act 1972) ~
~ RESTRICTED (Contain restricted information as specified by the organization where research was done)
z1 OPEN ACCESS
Validation of Projectffhesis
I therefore duly affirmed with free consent and willingness declared that this said ProjectlThesis shall be placed officially in the Centre for Academic Information Services with the abide interest and rights as follows
bull This ProjectlThesis is the sole legal property of University Malaysia Sarawak (UNIMAS)
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies for the purpose of academic and research only and not for other purpose
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to dignities the content to for the Local Content Database
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies of the ProjectlThesis for the academic exchange between Higher Learning Institute
bull No dispute or any claim shall arise from the student itself neither third party on this Projectlfhesis once it becomes sole property ofUNIMAS
bull This Projectlfhesis or any material data and information related to it shall not be distributed published or disclosed to any party by the student except with UNIMAS permission
Students signature ~ Supervisors signature---4bblmiddot~_____ ~
Notes If the Projeetrrhesis is CONFIDENTIAL or RESTRICTED please attached together as annexure a letter from the organization with the period and reasons of confidentiality and restriction [The instrument was duly prepared by the Centre for Academic Information Services]
I
PENGHARGAAN
Setinggi-tinggi kesyukuran kehadrat Yang Maha Kuasa dengan segala
kebesaranNya Berkat keizinanNya maka tesis ini dapat disempumakan dengan
baik Alhamdulillah Saya mengambil kesempatan ini bagi mengucapkan ribuan
terima kasih yang tidak terhingga kepada semua yang terlibat secara langsung dan
secara tidak langsung sepanjang tesis ini disempumakan
Terima kasih yang tidak terhingga saya ucapkan kepada Dr Surena Sabil atas
segala tunjuk ajar dan bimbingan yang tidak berbelah bagi Terima kasih juga saya
ucapkan kepada semua informan yang terlibat sepanjang saya menjalankan tesis
IDI
Kepada insan yang teristimewa ibu dan bapa tersayang terima kasih atas doa dan
segal a jasamu selama ini Kepada ahli keluarga terima kasih atas sokongan dan
kasih sayang kalian Terima kasih atas segala-galanya
Tidak lupa juga kepada kawan-kawan seperjuangan perjuangan bersama kalian
adalah amat bermakna dalam hidup ini Semoga persahabatan ini akan kekal abadi
selamanya
Akhir sekali saya berdoa kepada Allah SWT mudah-mudahan tesis ini dapat
memberi faedah kepada kita semua InsyaAllah
Nuryushana Bt Mohd Rashid
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
Universiti Malaysia Sarawak
~
I
ABSTRAK
KESAN PENGGUNAAN leT KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF
DI SEKTOR SWASTA
Kajian ini bertujuan bagi memperoleh kefahaman berkenaan dengan kesan leT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan dalam kalangan eksekutif di sektor swasta Spesifiknya
kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti kesan positif dan negatif leT ke atas
keseimbangan kerja-kehidupan serta strategi dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT Kaedah kajian kualitatif telah digunapakai dalam
kajian ini dengan menjalankan temubual separa berstruktur keatas tiga (3) orang
informan yang telah dipilih melalui persampelan bertujuan Dapatan kajian
menunjukkan bahawa antara kesan positif leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
adalah terutamanya dari sudut fleksibiliti memudahkan kerja dan juga mempercepatkan
komunikasi Bagi kesan negatif pula kajian mendapati bahawa leT memberikan kesan
keatas kesihatan mental dan fizikal menjurus kepada bekerja lebih masa dan sekaligus
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja Hal ini terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya
sempadan masa dan ruang antara kehidupan kerja dan juga kehidupan peribadi Antara
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT yang
dikenalpasti melalui kajian ini adalah dari segi aspek pekerja itu sendiri dan juga p
organisasi yang terlibat
I
ABSTRACT
THE EFFECTS OF ICT ON WORK-LIFE BALANCE AMONG EXECUTIVE
IN THE PRIVATE SECTOR
( This study aims to gain an insight into the effects of leT on work-life balance among
executive in the private sector Specifically this study intends to identify positive and
negative effects ofleT on work-life balance and also to determine strategies in achieving
work-life balance through leT Qualitative research method was used in this study and
the data was collected through semi-structured interview that has been done with three
(3) informants The results of this study revealed that among the positive effects of leT
on work-life balance are in term of its flexibility facilitate works and also speed up the
communications In terms of negative effects leT lead to poor mental and physical
health work overload and also increment in work demands This situation happened
because there is no more time and space -boundary between personal and professional
life Among strategies in order to achieve work-life balance through the use of leT
identified from this study are related with the organizations involved and employees
themselves
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
UNIVERSITY MALAYSIA SARA W AK
Grade A~
Please tick (--I) Final Year Project Report sectMaster PhD
DECLARATION OF ORIGINAL WORK
This declaration is made on the 30th day of October 2014
Students Declaration
I NURYUSHANA BINTI MOHD RASllD (13030208) of Faculty of Cognitive Sciences And Human Development hereby declare that the work entitled The Effects of ICT on Work-Life Balance Among Executive in the Private Sector is my original work I have not copied from any other students work or from any other sources except where due reference or acknowledgement is made explicitly in the text nor has any part been written for me by another person bull
30th October 2014 Nuryushana Binti Mohd Rashid (13030208)
Supervisors Declaration
I Dr Surena Sabil hereby certifies that the work entitled The Effects of ICT on WorkshyLife Balance Among Executive in the Private Sector was prepared by the above named student and was submitted to the FACUL TY as partialfull fulfillment for the confennent of Master of Sciences (Human Resource Development) and the aforementioned work to the best of my knowledge is the said students work
Received for examination by Dr Surena Sabil
I declare this Projectlfhesis is classified as (Please tick (~)
~ CONFIDENTIAL (Contains Confidential information under the official Secret Act 1972) ~
~ RESTRICTED (Contain restricted information as specified by the organization where research was done)
z1 OPEN ACCESS
Validation of Projectffhesis
I therefore duly affirmed with free consent and willingness declared that this said ProjectlThesis shall be placed officially in the Centre for Academic Information Services with the abide interest and rights as follows
bull This ProjectlThesis is the sole legal property of University Malaysia Sarawak (UNIMAS)
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies for the purpose of academic and research only and not for other purpose
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to dignities the content to for the Local Content Database
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies of the ProjectlThesis for the academic exchange between Higher Learning Institute
bull No dispute or any claim shall arise from the student itself neither third party on this Projectlfhesis once it becomes sole property ofUNIMAS
bull This Projectlfhesis or any material data and information related to it shall not be distributed published or disclosed to any party by the student except with UNIMAS permission
Students signature ~ Supervisors signature---4bblmiddot~_____ ~
Notes If the Projeetrrhesis is CONFIDENTIAL or RESTRICTED please attached together as annexure a letter from the organization with the period and reasons of confidentiality and restriction [The instrument was duly prepared by the Centre for Academic Information Services]
I
PENGHARGAAN
Setinggi-tinggi kesyukuran kehadrat Yang Maha Kuasa dengan segala
kebesaranNya Berkat keizinanNya maka tesis ini dapat disempumakan dengan
baik Alhamdulillah Saya mengambil kesempatan ini bagi mengucapkan ribuan
terima kasih yang tidak terhingga kepada semua yang terlibat secara langsung dan
secara tidak langsung sepanjang tesis ini disempumakan
Terima kasih yang tidak terhingga saya ucapkan kepada Dr Surena Sabil atas
segala tunjuk ajar dan bimbingan yang tidak berbelah bagi Terima kasih juga saya
ucapkan kepada semua informan yang terlibat sepanjang saya menjalankan tesis
IDI
Kepada insan yang teristimewa ibu dan bapa tersayang terima kasih atas doa dan
segal a jasamu selama ini Kepada ahli keluarga terima kasih atas sokongan dan
kasih sayang kalian Terima kasih atas segala-galanya
Tidak lupa juga kepada kawan-kawan seperjuangan perjuangan bersama kalian
adalah amat bermakna dalam hidup ini Semoga persahabatan ini akan kekal abadi
selamanya
Akhir sekali saya berdoa kepada Allah SWT mudah-mudahan tesis ini dapat
memberi faedah kepada kita semua InsyaAllah
Nuryushana Bt Mohd Rashid
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
Universiti Malaysia Sarawak
~
I
ABSTRAK
KESAN PENGGUNAAN leT KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF
DI SEKTOR SWASTA
Kajian ini bertujuan bagi memperoleh kefahaman berkenaan dengan kesan leT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan dalam kalangan eksekutif di sektor swasta Spesifiknya
kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti kesan positif dan negatif leT ke atas
keseimbangan kerja-kehidupan serta strategi dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT Kaedah kajian kualitatif telah digunapakai dalam
kajian ini dengan menjalankan temubual separa berstruktur keatas tiga (3) orang
informan yang telah dipilih melalui persampelan bertujuan Dapatan kajian
menunjukkan bahawa antara kesan positif leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
adalah terutamanya dari sudut fleksibiliti memudahkan kerja dan juga mempercepatkan
komunikasi Bagi kesan negatif pula kajian mendapati bahawa leT memberikan kesan
keatas kesihatan mental dan fizikal menjurus kepada bekerja lebih masa dan sekaligus
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja Hal ini terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya
sempadan masa dan ruang antara kehidupan kerja dan juga kehidupan peribadi Antara
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT yang
dikenalpasti melalui kajian ini adalah dari segi aspek pekerja itu sendiri dan juga p
organisasi yang terlibat
I
ABSTRACT
THE EFFECTS OF ICT ON WORK-LIFE BALANCE AMONG EXECUTIVE
IN THE PRIVATE SECTOR
( This study aims to gain an insight into the effects of leT on work-life balance among
executive in the private sector Specifically this study intends to identify positive and
negative effects ofleT on work-life balance and also to determine strategies in achieving
work-life balance through leT Qualitative research method was used in this study and
the data was collected through semi-structured interview that has been done with three
(3) informants The results of this study revealed that among the positive effects of leT
on work-life balance are in term of its flexibility facilitate works and also speed up the
communications In terms of negative effects leT lead to poor mental and physical
health work overload and also increment in work demands This situation happened
because there is no more time and space -boundary between personal and professional
life Among strategies in order to achieve work-life balance through the use of leT
identified from this study are related with the organizations involved and employees
themselves
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
I declare this Projectlfhesis is classified as (Please tick (~)
~ CONFIDENTIAL (Contains Confidential information under the official Secret Act 1972) ~
~ RESTRICTED (Contain restricted information as specified by the organization where research was done)
z1 OPEN ACCESS
Validation of Projectffhesis
I therefore duly affirmed with free consent and willingness declared that this said ProjectlThesis shall be placed officially in the Centre for Academic Information Services with the abide interest and rights as follows
bull This ProjectlThesis is the sole legal property of University Malaysia Sarawak (UNIMAS)
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies for the purpose of academic and research only and not for other purpose
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to dignities the content to for the Local Content Database
bull The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies of the ProjectlThesis for the academic exchange between Higher Learning Institute
bull No dispute or any claim shall arise from the student itself neither third party on this Projectlfhesis once it becomes sole property ofUNIMAS
bull This Projectlfhesis or any material data and information related to it shall not be distributed published or disclosed to any party by the student except with UNIMAS permission
Students signature ~ Supervisors signature---4bblmiddot~_____ ~
Notes If the Projeetrrhesis is CONFIDENTIAL or RESTRICTED please attached together as annexure a letter from the organization with the period and reasons of confidentiality and restriction [The instrument was duly prepared by the Centre for Academic Information Services]
I
PENGHARGAAN
Setinggi-tinggi kesyukuran kehadrat Yang Maha Kuasa dengan segala
kebesaranNya Berkat keizinanNya maka tesis ini dapat disempumakan dengan
baik Alhamdulillah Saya mengambil kesempatan ini bagi mengucapkan ribuan
terima kasih yang tidak terhingga kepada semua yang terlibat secara langsung dan
secara tidak langsung sepanjang tesis ini disempumakan
Terima kasih yang tidak terhingga saya ucapkan kepada Dr Surena Sabil atas
segala tunjuk ajar dan bimbingan yang tidak berbelah bagi Terima kasih juga saya
ucapkan kepada semua informan yang terlibat sepanjang saya menjalankan tesis
IDI
Kepada insan yang teristimewa ibu dan bapa tersayang terima kasih atas doa dan
segal a jasamu selama ini Kepada ahli keluarga terima kasih atas sokongan dan
kasih sayang kalian Terima kasih atas segala-galanya
Tidak lupa juga kepada kawan-kawan seperjuangan perjuangan bersama kalian
adalah amat bermakna dalam hidup ini Semoga persahabatan ini akan kekal abadi
selamanya
Akhir sekali saya berdoa kepada Allah SWT mudah-mudahan tesis ini dapat
memberi faedah kepada kita semua InsyaAllah
Nuryushana Bt Mohd Rashid
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
Universiti Malaysia Sarawak
~
I
ABSTRAK
KESAN PENGGUNAAN leT KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF
DI SEKTOR SWASTA
Kajian ini bertujuan bagi memperoleh kefahaman berkenaan dengan kesan leT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan dalam kalangan eksekutif di sektor swasta Spesifiknya
kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti kesan positif dan negatif leT ke atas
keseimbangan kerja-kehidupan serta strategi dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT Kaedah kajian kualitatif telah digunapakai dalam
kajian ini dengan menjalankan temubual separa berstruktur keatas tiga (3) orang
informan yang telah dipilih melalui persampelan bertujuan Dapatan kajian
menunjukkan bahawa antara kesan positif leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
adalah terutamanya dari sudut fleksibiliti memudahkan kerja dan juga mempercepatkan
komunikasi Bagi kesan negatif pula kajian mendapati bahawa leT memberikan kesan
keatas kesihatan mental dan fizikal menjurus kepada bekerja lebih masa dan sekaligus
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja Hal ini terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya
sempadan masa dan ruang antara kehidupan kerja dan juga kehidupan peribadi Antara
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT yang
dikenalpasti melalui kajian ini adalah dari segi aspek pekerja itu sendiri dan juga p
organisasi yang terlibat
I
ABSTRACT
THE EFFECTS OF ICT ON WORK-LIFE BALANCE AMONG EXECUTIVE
IN THE PRIVATE SECTOR
( This study aims to gain an insight into the effects of leT on work-life balance among
executive in the private sector Specifically this study intends to identify positive and
negative effects ofleT on work-life balance and also to determine strategies in achieving
work-life balance through leT Qualitative research method was used in this study and
the data was collected through semi-structured interview that has been done with three
(3) informants The results of this study revealed that among the positive effects of leT
on work-life balance are in term of its flexibility facilitate works and also speed up the
communications In terms of negative effects leT lead to poor mental and physical
health work overload and also increment in work demands This situation happened
because there is no more time and space -boundary between personal and professional
life Among strategies in order to achieve work-life balance through the use of leT
identified from this study are related with the organizations involved and employees
themselves
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
I
PENGHARGAAN
Setinggi-tinggi kesyukuran kehadrat Yang Maha Kuasa dengan segala
kebesaranNya Berkat keizinanNya maka tesis ini dapat disempumakan dengan
baik Alhamdulillah Saya mengambil kesempatan ini bagi mengucapkan ribuan
terima kasih yang tidak terhingga kepada semua yang terlibat secara langsung dan
secara tidak langsung sepanjang tesis ini disempumakan
Terima kasih yang tidak terhingga saya ucapkan kepada Dr Surena Sabil atas
segala tunjuk ajar dan bimbingan yang tidak berbelah bagi Terima kasih juga saya
ucapkan kepada semua informan yang terlibat sepanjang saya menjalankan tesis
IDI
Kepada insan yang teristimewa ibu dan bapa tersayang terima kasih atas doa dan
segal a jasamu selama ini Kepada ahli keluarga terima kasih atas sokongan dan
kasih sayang kalian Terima kasih atas segala-galanya
Tidak lupa juga kepada kawan-kawan seperjuangan perjuangan bersama kalian
adalah amat bermakna dalam hidup ini Semoga persahabatan ini akan kekal abadi
selamanya
Akhir sekali saya berdoa kepada Allah SWT mudah-mudahan tesis ini dapat
memberi faedah kepada kita semua InsyaAllah
Nuryushana Bt Mohd Rashid
Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia
Universiti Malaysia Sarawak
~
I
ABSTRAK
KESAN PENGGUNAAN leT KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF
DI SEKTOR SWASTA
Kajian ini bertujuan bagi memperoleh kefahaman berkenaan dengan kesan leT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan dalam kalangan eksekutif di sektor swasta Spesifiknya
kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti kesan positif dan negatif leT ke atas
keseimbangan kerja-kehidupan serta strategi dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT Kaedah kajian kualitatif telah digunapakai dalam
kajian ini dengan menjalankan temubual separa berstruktur keatas tiga (3) orang
informan yang telah dipilih melalui persampelan bertujuan Dapatan kajian
menunjukkan bahawa antara kesan positif leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
adalah terutamanya dari sudut fleksibiliti memudahkan kerja dan juga mempercepatkan
komunikasi Bagi kesan negatif pula kajian mendapati bahawa leT memberikan kesan
keatas kesihatan mental dan fizikal menjurus kepada bekerja lebih masa dan sekaligus
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja Hal ini terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya
sempadan masa dan ruang antara kehidupan kerja dan juga kehidupan peribadi Antara
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT yang
dikenalpasti melalui kajian ini adalah dari segi aspek pekerja itu sendiri dan juga p
organisasi yang terlibat
I
ABSTRACT
THE EFFECTS OF ICT ON WORK-LIFE BALANCE AMONG EXECUTIVE
IN THE PRIVATE SECTOR
( This study aims to gain an insight into the effects of leT on work-life balance among
executive in the private sector Specifically this study intends to identify positive and
negative effects ofleT on work-life balance and also to determine strategies in achieving
work-life balance through leT Qualitative research method was used in this study and
the data was collected through semi-structured interview that has been done with three
(3) informants The results of this study revealed that among the positive effects of leT
on work-life balance are in term of its flexibility facilitate works and also speed up the
communications In terms of negative effects leT lead to poor mental and physical
health work overload and also increment in work demands This situation happened
because there is no more time and space -boundary between personal and professional
life Among strategies in order to achieve work-life balance through the use of leT
identified from this study are related with the organizations involved and employees
themselves
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
I
ABSTRAK
KESAN PENGGUNAAN leT KEATAS KESEIMBANGAN KERJAshy
KEHIDUPAN DALAM KALANGAN EKSEKUTIF
DI SEKTOR SWASTA
Kajian ini bertujuan bagi memperoleh kefahaman berkenaan dengan kesan leT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan dalam kalangan eksekutif di sektor swasta Spesifiknya
kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti kesan positif dan negatif leT ke atas
keseimbangan kerja-kehidupan serta strategi dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT Kaedah kajian kualitatif telah digunapakai dalam
kajian ini dengan menjalankan temubual separa berstruktur keatas tiga (3) orang
informan yang telah dipilih melalui persampelan bertujuan Dapatan kajian
menunjukkan bahawa antara kesan positif leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
adalah terutamanya dari sudut fleksibiliti memudahkan kerja dan juga mempercepatkan
komunikasi Bagi kesan negatif pula kajian mendapati bahawa leT memberikan kesan
keatas kesihatan mental dan fizikal menjurus kepada bekerja lebih masa dan sekaligus
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja Hal ini terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya
sempadan masa dan ruang antara kehidupan kerja dan juga kehidupan peribadi Antara
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT yang
dikenalpasti melalui kajian ini adalah dari segi aspek pekerja itu sendiri dan juga p
organisasi yang terlibat
I
ABSTRACT
THE EFFECTS OF ICT ON WORK-LIFE BALANCE AMONG EXECUTIVE
IN THE PRIVATE SECTOR
( This study aims to gain an insight into the effects of leT on work-life balance among
executive in the private sector Specifically this study intends to identify positive and
negative effects ofleT on work-life balance and also to determine strategies in achieving
work-life balance through leT Qualitative research method was used in this study and
the data was collected through semi-structured interview that has been done with three
(3) informants The results of this study revealed that among the positive effects of leT
on work-life balance are in term of its flexibility facilitate works and also speed up the
communications In terms of negative effects leT lead to poor mental and physical
health work overload and also increment in work demands This situation happened
because there is no more time and space -boundary between personal and professional
life Among strategies in order to achieve work-life balance through the use of leT
identified from this study are related with the organizations involved and employees
themselves
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
I
ABSTRACT
THE EFFECTS OF ICT ON WORK-LIFE BALANCE AMONG EXECUTIVE
IN THE PRIVATE SECTOR
( This study aims to gain an insight into the effects of leT on work-life balance among
executive in the private sector Specifically this study intends to identify positive and
negative effects ofleT on work-life balance and also to determine strategies in achieving
work-life balance through leT Qualitative research method was used in this study and
the data was collected through semi-structured interview that has been done with three
(3) informants The results of this study revealed that among the positive effects of leT
on work-life balance are in term of its flexibility facilitate works and also speed up the
communications In terms of negative effects leT lead to poor mental and physical
health work overload and also increment in work demands This situation happened
because there is no more time and space -boundary between personal and professional
life Among strategies in order to achieve work-life balance through the use of leT
identified from this study are related with the organizations involved and employees
themselves
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
--
BABl
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Pusat Khidmat MakJumat Akademik UNIVERSm MALAYSIA SARAWAK
SENARAJ lSI KANDUNGAN
SENARAI lSI KANDUNGAN
RUJUKAN
LAMPlRAN
SENARAI RAJAH
SENARAI JADUAL
PENGENALAN
Pengenalan
Latar belakang kajian
Penyataan masalah
Objektif kaj ian
1310bjektifumum
132 Objektif khusus
Persoalan kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian
Batasan kajian
Takrif istilah 171 Keseimbangan kerja-kehiciupan
172 Teknologi Komunikasi dan Maklumat (leT)
173 Strategi
Rumusan
1-111
IV
IV
iv
V
1
1
4
7
7
7
8
8
9
9
9
10
10
11
J
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
I
BAB2 KAJIAN LITERA TUR
20 Pengenalan 12
21 Kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 2
211 Kesan negatiflCT keatas keseimbangan 12
Kerja-kehidupan
2l2 Kesan positifICT keatas keseimbangan 14
Kerja-kehidupan
22 Teori Sempadan Kerja-Keluarga 15 I
23 Dapatan kajian lepas 16
24 Rumusan 19
BAB3 METODOLOGI
30 Pengenalan 20
31 Reka bentuk kajian 20
32 Populasi sampel dan persampelan 21
321 Populasi 22
322 Sampel 22
333 Persampelan 23
33 Instrumen kajian 24
34 Kajian rintis 26
341 Profil demografi informan bagi kajian rintis 27
342 Dapatan kajian bagi kajian rintis 27
35 Kesahan dan kebolehpercayaan 32
351 Kajian rintis 32
352 Borang persetujuan informan 32
353 Proses merekod temubual 33
354 Kejelasan soalan 33
36 Etika kajian 33
37 Prosedur analisis data 34
38 Rumusan 35
11
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
DAB 4
40
41
42
43
DABS
50
51
52
53
I
DAPATAN DAN PERBINCANGAN
Pengenalan 36
Profit demografi informao 36
37Dapatan dan perbincangan
421 Kesan positifICT keatas keseimbangan 38
Kerja-kehidupan
48
Kerja-kehidupan
422 Kesan negatifICT keatas keseimbangan
423 Strategi bagi mencapai keseimbangan 58
Kerja-kehidupan
Rumusan 66
KESIMPULAN DAN CADANGAN
Pengenalan 68
Kesimpulan 68
Cadangan 69 521 Cadangan bagi kajian masa hadapan 69
522 Cadangan bagi pengamal sumber manusia 69
523 Cadangan kepada organisasi 70
524 Cadangan kepada pembuat polisi 71
Rumusan 71
111
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
RUJUKAN 72
LAMPIRAN
A Borang persetujuan informan 75
B Soalan temubual 76
SENARAI RAJAH
Rajah 3421
Rajah 3422
Rajah 3423
Rajah 421
Rajah 421 1
Rajah 4212
Rajah 4213
Rajah 422
Rajah 4221
Rajah 4222
Rajah 4223
Rajah 423
Rajah 4231
Rajah 4232
Rajah 424
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 28
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 29
(Kajian rintis)
Strategi dalam mencapai keseirnbangan kerja-kehidupan 31
(Kajian rintis)
Kesan positiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 38
Kesan positiflCT keatas aspek kerja 39
Kesan positiflCT keatas aspek keluarga 43
Kesan positif ICT keatas aspek personal 45
Kesan negatiflCT keatas keseimbangan kerja-kehidupan 48
Kesan negatiflCT keatas aspek kerja 49
Kesan negatiflCT keatas aspek keluarga 52 tI
Kesan negatif ICT keatas aspek personal 55
Strategi dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan 58
Strategi bagi individu 59
Strategi bagi organisasi 61
Model ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan 65
IV
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
SENARAI JADUAL
27JaduaJ 341 Profit demografi informan bagi kajian rintis j~
Jadual41 Profit demografi informan 36
v
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
BABI
PENGENALAN
10 Pengenalan
Bah ini membincangkan mengenai latar belakang kajian penyataan masalah yang
menerangkan tentang faktor-faktor kepada pelaksanaan kajian ini objektif atau
matlamat kajian dijalankan dan juga persoalan kajian Selain itu bab ini juga
rnembincangkan mengenai kepentingan dan sumbangan kajian batasan kajian serta
takrifistilah yang digunakan Dalam kajian ini penggunaan istilah ICT (Information
and Communication Technology) merujuk kepada Teknologi Maklumat dan
Komunikasi atau singkatannya ICT digunakan dalam keseluruhan kajian
11 Latar Belakaog Kajiao
Keseimbangan kerja-kehidupan didefinisik~ sebagai kawalan seseorang individu
terhadap tempat kerja keluarga rakan-rakan dan diri sendiri (Dubey Saxena amp
Bajpai 2010) Menurut Ali amp Ahmed (2013) pula keseimbangan-kerja kehidupan
merupakan amalan pekerjaan yang wujud sekiranya terdapat keseimbangan dalam
kehidupan pekerja iaitu keseimbangan antara kerja dan tanggungjawab yang dipikul
luar daripada lingkungan kerja Kebanyakkan pekerja pada masa kini lebih
mengharapkan bahawa adanya sempadan yang jelas antara aspek kerja dan juga
aspek diluar lingkungan kerja (Chesley 2005) Namun begitu penggunaan ICT
seperti internet e-mel komputer riba dan peranti komunikasi mudah alih seperti
telefon bimbit telah menyebabkan pekerja mampu diakses 2417 dan sekaligus
menyebahkan sempadan antara dua aspek ini sukar untuk diwujudkan (Leung
2011)
1
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
Dewasa ini penggunaan ICT merupakan aspek yang penting dalam kehidupan
masyarakat global serta menjadi tren budaya kerja semasa Menurut Derks dan
Bakker (2010) dengan kebimbangan terhadap kesan ICT keatas kemerosotan kualiti
kerja dan kehidupan konsep keseimbangan kerja-kehidupan telah mendapat
perhatian daripada pekerja majikan serta pembuat dasar awam Oleh itu adalah
amat penting untuk mengetahui dan mengkaji kesan sebenar ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja pada masa kini
Walaubagaimanapun hubungan sebenar antara ICT dan keseimbangan kerjashy
kehidupan adalah tidak semudah yang difikirkan Jni adalah kerana walaupun
membantu dari segi komunikasi dan fleksibiliti misalannya penggunaan ICT tidak
memberikan jaminan keseimbangan antara kerja dan kehidupan peribadi kerana
pekerja akan lalai jika mereka tidak mengingatkan diri mereka sendiri dari masa ke
semasa (Tennakoon 2007)
Menurut Sylvain (2011) pula aspek-aspek negatifICT tidak timbul kerana ICT itu
sendiri tetapi kerana budaya pengurusan dalam sesebuah organisasi Terdapat
dalam kalangan pekerja yang menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
bimbit untuk urusan kerja di luar waktu pejabat Ini adalah kerana majikan penyelia
ataupun pelanggan mereka mengharapkan respon yang segera daripada mereka dan
sekaligus mening~atkan tuntutan kerja (Schauf eli amp Bakker 2004) Ini secara tidak
langsung mengganggu keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja kerana mereka
sentiasa diharapkan agar memberi respon sepantas yang mungkin meskipun berada
diluar waktu pejabat
2
--------------------------------------4
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
Satu basil kajian yang diperoleh melalui kajian yang dilakukan oleh enjin pencarian
pekerjaan dalam talian JobStreetcom mendapati bahawa 54 peratus (54) daripada
responden yang terdiri daripada pekerja diseluruh negara yang mengambil bahagian
daIarn kajian tersebut masih menerima arahan daripada ketua masing-masing
meskipun sedang bercuti (Dtusan Online 2013) Ini menunjukkan bahawa dengan
adanya ICT seperti telefon e-mail dan aplikasi online media sosial (WhatsapplWe
Chat) dan sebagainya telah menyebabkan pekerja lebih mudah untuk dihubungi
serta mengganggu kehidupan personal mereka
Ini dapat dikukuhkan lagi dengan kenyataan daripada Adetayo et al (2011) iaitu
mereka berpendapat bahawa ICT sememangnya telah menyebabkan proses
komunikasi menjadi lebih mudah dan pantas serta menyebabkan pekerja tidak
mempunyai keseimbangan kerja-kehidupan kerana mereka harns bekerja meskipun
berada di luar lingkungan waktu bekerja
lsu berkaitan dengan penggunaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan ini juga
dapat dikaitkan dengan hasil kajian global yang dijalankan oleh Accenture pada
tallUD 2013 (Accenture 2013) Accenture telah menjalankan kajian secara dalam
talian keatas 4100 eksekutif pemiagaan di seluruh 33 negara untuk mendapatkan
maklumat berkenaan hal ini Satu siri keputusan mendapati bahawa sebanyak 78
peratus (78) dappada responden bersetuju bahawa I CT membolehkan mereka
menjadi lebih fleksibel dengan jadual mereka Walaubagaimanapun sebanyak 70
peratus (70010) daripada responden juga bersetuju bahawa ICT membawa kerja ke
dalam kehidupan peribadi mereka
3
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
Berdasarkan kajian ini jelas menunjukkan bahawa kedua-dua keputusan
bertentangan antara satu sarna lain Hal ini menimbulkan persoalan sarna ada ICT ~
benar-benar membantu dalam mengimbangi kerja dan kehidupan personal para
pekerja ataupun sebaliknya
12 Penyataan Masalah
Menurut Sylvain (2011) tidak banyak kajian yang dijalankan bagi mengupas isu
berkenaan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan Tambahan pula kesemua jumal
dan kajian lepas yang digunakan dalam kaj ian ini merupakan sumber dari luar
negara Ini mungkin kerana isu berkaitan ICT dan keseimbangan kerja-kehidupan
masih terlalu bam untuk dikaji secara meluas Namun begitu kesan ICT keatas
keseimbangan kerja-kehidupan harns diberi perhatian memandangkan ia melibatkan
isu berkenaan kualiti kehidupan professional dan personal seseorang pekerja (Leung
2011)
Dengan meningkatnya kebimbangan dan kesedaran mengenai kesan kualiti
kehidupan dan keluarga keatas pelbagai masalah sosial konsep keseimbangan kerjashy
kehidupan telah mendapat perhatian (Tennakoon 2007) Atas dasar itu adalah amat
penting bagi mengenalpasti kesan sebenar ICT keatas keseimbangan kerjashy
kehidupan dalam kalangan pekerja Selain daripada itu kajian literatur berkaitan
dengan ICT dan kesannya keatas keseimbangan kerja-kehidupan Iebih menyentuh
mengenai kesan negatif ICT berbanding kesan positifnya Sebagai contoh Lowry
dan Moskos (2005) misalannya menyatakan bahawa antara perubahan besar I CT
keatas budaya kerja sesebuah organisasi adalah dalam peningkatan mobiliti dan
fleksibiliti pekerja
4
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
Pusat Khidmat MakJumat kaulrnik UNIVERSm MALAYSIA SAKAWA)(
Kesan ICf keatas fleksibiliti dan mobiliti telah mewujudkan keupayaan untuk
menghubungi pekerja di mana-mana sahaja dan pada bila-bila masa sehingga
menyebabkan peningkatan tuntutan kerja dan tekanan dalam diri pekerja Situasi ini
terjadi disebabkan tiada lagi wujudnya sempadan masa dan ruang antara k~hidupan
kerja dan juga kehidupan peribadi (Tennakoon 2007) Ini menunjukkan cabaran
yangjelas keatas pengguna ICT dalam kalangan pekerja khususnya
Selain daripada itu juga ICT telah menyebabkan kurangnya komunikasi secara
bersemuka (face-to-face) dalam kalangan pekerja dan menyebabkan mereka
mempunyai hubungan yang tidak erat serta mudah terdedah dengan konflik (Derks
amp Bakker 2010) Konflik yang terjadi akan menyebabkan pekerja kurang
bermotivasi tertekan serta boleh menjurus kepada ketidakseimbangan kerjashy
kehidupan (Roberts 2007) Penurunan tahap motivasi serta peningkatan tahap
tekanan dalam diri pekerja merupakan satu masalah yang serius memandangkan ia
bukan sahaja memberi kesan negatif keataS individu yang terlibat malahan ia turut
memberi kesan negatifkepada organisasi
Walaubagaimanapun kesan penggunaan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
turut memberikan kesan yang positif contohnya dalam kajian oleh Sylvain (2011)
iaitu beliau menyatakan bahawa teknologi merupakan sesuatu yang sangat
memudahkan aspek kerja dan kehidupan pekerja Ini adalah kerana ICT
memberikan lebih banyak kesan positif berbanding kesan negatif keatas pekerja
khususnya ibubapa Sebagai contoh jika pekerja tersebut sudah berkeluarga serta
mempunyai anak pekerja tersebut boleh menyelesaikan tugasan kerja dari rumah
jika ia memerlukan mereka berbuat demikian sekiranya tugasan tersebut diminta
disiapkan dengan kadar yang segera (Chesley 2005)
5
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
Menurut Hayman (2009) leT memberikan fleksibiliti kepada pekerja kerana
mereka boleh menyelesaikan tugasan mereka pada bila-bila masa dan di mana-mana
~a serta memberikan mereka peluang untuk menguruskan masa mereka sendiri
Ini memberikan kebebasan kepada pekerja dalam aspek pegurusan masa kerana
mereka mampu untuk menyiapkan tugasan mengikut kelapangan masa keutamaan
dan keselesaan mereka
Strategi bagi mencapai keseimbangan ketja-kehidupan melalui penggunaan leT
juga harus diberi penekanan kerana menurut Adetayo et aI (2011) ia adalah bagi
memastikan peketja sentiasa menunjukkan prestasi ketja yang baik meningkatkan
kepuasan ketja mereka serta sekaligus menyumbang kepada keseimbangan ketjashy
kehidupan yang sihat Strategi yang digariskan oleh organisasi haruslah menjurus
kepada perubahan dan transformasi serta memberi penekanan terhadap penyelesaian
keatas isu peningkatan tuntutan dan beban kerja yang wujud akibat kesan leT itu
sendiri (Sylvain 2011)
Setiap individu dan organisasi harus mempraktikkan strategi yang bersesuaian
dengan situasi dan bidang pengkhususan bagi memastikan strategi terse but berkesan
dalam membantu dari segi aspek keseimbangan kerja-kehidupan peketja mereka
Berdasadcan kepada penyataan masalah yang telah dikemukakan persoalan yang
wujud akibat daripada isu ini adalah sarna ada para pekerja mampu mencapai
keseimbangan kerja-kehidupan dengan wujudnya ICT dalam amalan ketja mereka
atau adakah pekerja mendapati bahawa ianya amat sukar untuk menguruskan masa
antara kehidupan peribadi dan ketja serta sekaIigus menyumbang kepada
ketidakseimbangan kerja-kehidupan Dapatan kajian yang diperoleh oleh pengkajishy
6
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
pengkaji terdahulu iaitu Sylvain (2011) Tennakoon (2007) serta Lowry dan Moskos
(2005) adalah tidak konsisten dan berbeza mengikut bidang pengkbususan pekerja
eksekutif dan organisasi yang dikaji oleh mereka Oleh atas dasar itulah kajian ini
telah dijalankan sebagai satu percubaan untuk lebih memahami kesan ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja eksekutif di sebuah organisasi dalam sektor
swasta serta strategi yang diperlukan oleh eksekutif dan organisasi yang dikaji
dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT Melalui
dapatan kajian yang diperoleh pengkaji dapat mengenalpasti sarna ada dapatan
kajian ini lebih menjurus kepada kesan positifatau negatifICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan serta strategi yang diperlukan bagi mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan I CT
13 ObjektifKajian
Objektif bagi kajian ini terdiri daripada satu objektif umum danbeberapa objektif
khusus
1310bjektif Umum
Objektif umum kajian ini adalah bagi mengkaji kesan ICT keatas keseimbangan
kerja-kebidupan dalam kalangan pekerja eksekutif di sektor swasta
131 ObjektifKhusus
Objektifkhusus bagi kajian ini adalah
1 Bagi menerokai kesan positiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Bagi menerokai kesan negatifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Bagi mengenalpasti strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan
kerja-kehidupan melalui penggunaan ICT
7
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
14 Persoalan Kajian
8agi mencapai objektifkajian persoalan kajian seperti yang berikut telah dibuat
1 A pakah kesan positifICT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
2 Apakah kesan negatiflCT ke atas keseimbangan kerja-kehidupan
3 Apakah strategi yang diperlukan dalam mencapai keseimbangan kerjashy
kehidupan melalui penggunaan ICT
1S Kepentingan dan Sumbangan Kajian
Kepentingan dan sumbangan kajian ini berkenaan pengetahuan ialah diharapkan ia
dapat memberi maklumat berhubung dengan kesan positif dan negatif ICT terhadap
keseimbangan kerja-kehidupan pekerja Kajian ini juga adalah untuk menambah
pengetahuan berkenaan dengan strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan I CT
Kajian ini juga diharapkan dapat memberi sumbangan terhadap mutu amalan kerja
yang lebih teratur serta terurus dalam kalangan pekerja Menerusi objektif kajian yang
ketiga iaitu bagi mengenalpasti strategi dalam mecapai keseimbangan kerja-kehidupan
melalui penggunaan ICT diharapkan strategi-strategi tersebut dapat dijadikan panduan
serta dipraktikkan oleh para pekerja dan juga organisasi Oleh kerana kekurangan
kajian berkenapl dengan kesan ICT keatas keseimbangan kerja-kehidupan para pekerja
khususnya di Malaysia kajian ini diharapkan sedikit sebanyak dapat mengisi jurang
berkenaan Kajian ini juga diharapkan agar dapat menjadi panduan bagi kajian di masa
hadapan serta boleh dibuat penambahbaikan sarna ada dari segi metodologi instrumen
kajian dan sampel yang digunakan
8
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
Melalui dapatan kajian dan cadangan yang diusulkan dalam kajian ini diharapkan
kajian ini dapat memberi sedikit sebanyak maklumat yang boleh digunapakai sebagai
garis panduan kepada organisasi dalam membuat polisi berkenaan dengan penggunaan
leT bagi membantu pekerja dalam mencapai keseimbangan kerja-kehidupan
Memandangkan para pekerja merupakan aset yang penting bagi sesebuah organisasi
organisasi seharusnya mengambil langkah atau polisi yang strategik dalam memastikan
pekerja mencapai keseimbangan kerja-kehidupan seiring dengan penggunaan leT
16 Batasan Kajian
Antara batasan bagi kajian ini adalah dari sudut penggunaan sampel kajian
memandangkan sarnpel bagi kajian ini hanya melibatkan pekerja eksekutif di sektor
swasta sahaja Oleh itu dapatan kajian ini tidak menggambarkan fenomena keseluruhan
eksekutif di sektor swasta terhadap kesan leT keatas keseimbangan kerja-kehidupan
mereka Kajian ini juga hanya dijalankan dengan menggunakan kaedah kualitatif
dimana instrumen kajiannya adalah temubual separa berstruktur sahaja Kaedah
kuantitatiftidak digunakan didalam kajian ini dan dicadangkan untuk kajian yang akan
datang
17 Takriflstilah
Istilah yang digunakan dalam kajian Inl ditakrifkan secara konseptual dan juga
operasional
171 Keseimbangan kerja-kehidupan
DaIam konteks konseptual menurut Lakshmi amp Gopinath (2013) keseimbangan kerjashy
kehidupan bukan bermaksud keseimbangan yang sarna rata tetapi ianya bermaksud
9
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
kapasiti atau kebolehan dalam menguruskan masa antara kehidupan personal dan
profesional agar menjalani hidup yang lebih sihat dan tenang
Dalam konteks operasional pula keseimbangan kerja-kehidupan bemaksud keselarasan
antara aspek kerja dan aspek kehidupankeluarga apabila pekerja terbabit berjaya
menyelaraskan masa kerja dan masa peribadinya dengan baik
72 Teknologi maklumat dan komunikasi (leT)
Dalam konteks konseptual Teknologi maklumat dan komunikasi atau leT bermaksud
teknologi yang berkaitan dengan pemerolehan penyimpanan dan penyebaran
maklwnat melalui penggunaan teknologi komputer dan tele-komunikasi (Lowry amp
Moskos 2005)
Dalam konteks operasionai leT adalah merujuk kepada internet e-mel komputer
komputer riba dan juga peranti komunikasi mudah alih seperti telefon bimbit dan
telefon pintar yang digunakan oleh pekerja semasa dan diluar waktu kerja
173 Strategi
Dalam konteks konseptual strategi merupakan satu pelan tindakan yang efektif bagi
mencapai matlamat jangka panjang ataupun penyelesaian kepada sesuatu
perrnasalahan (Fairholrn 2009)
Dalam konteks operasional strategi merupakan satu pelan tindakan ataupun langkahshy
langkah yang diambil oleh pekerja dan juga organisasi dalam mencapai matlamat
yang diingini Matlamat dalam konteks kajian ini adalah keseimbangan kerjashy
kehidupan Ini bermaksud dalam kajian ini strategi yang ingin dikenalpasti adalah
strategi bagi mencapai keseimbangan kerja-kehidupan melalui penggunaan leT
10
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
Rumusan
Secara amnya bab ini menjelaskan secara ringkas mengenai latar belakang kajian
penyataan rnasalah objektifkajian persoalan kajian kepentingan kajian batasan kajian
dan juga takrif istilah Dalam bab yang seterusnya kajian literatur serta sorotan kajian
lepas yang berkaitan dengan isu leT dan keseimbangan kerja-kehidupan akan
dibincangkan
11
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12
DAD 2
KAJIAN LITERATUR
Pengenalan
Bab ini membincangkan mengenai kajian literatur yang relevan dengan topik kajian
iaitu mengenai kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan teori yang terlibat
serta dapatan kajian lepas
21 Keaan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Dalam kajian ini isu yang paling penting dan harus diketengahkan bagi memberi
penjelasan yang lebih terperinci terhadap objektif yang ingin dicapai adalah isu
berkenaan kesan ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan Menurut Tennakoon
(2007) ICT memberikan kesan positif dan negatif terhadap keseimbangan kerjashy
kehidupan bergantung kepada cara seseorangpekerja itu sendiri dalam menguruskan
kerja dan kehidupannya
211 Kesu negatiC ICT terhadap keseimbangan kerja-kehidupan pekerja
Menurut Lowry amp Moskos (2005) individu pada masa kini menggunakan ICT terlalu
kemp sehingga menyebabkan keseimbangan kerja-kehidupan goyah dan gagal diurus
dengan baik Meskipun ICT bertujuan untuk menjadikan urusan menjadi lebih efisien
serta mudah ramai pekerja yang mempunyai pengalaman sendiri berhubung dengan isu
ICf berpendapat bahawa ICT menyebabkan kepada peningkatan tekanan (Chesley
2(05) Tekanan perasaan yang wujud akibat daripada aspek fleksibiliti dan mobiliti ICT
seperti peranti mudah alih misalannya menyebabkan pekerja mudah untuk dihubungi
atas urusan kerja meskipun berada di luar waktu pejabat
12