BAB 9

WARISAN KESULTANAN

MELAYU

WARISAN KESULTANAN

MELAKA

Sistem Pemerintahan

Dan Pentadbiran

Sistem

Perundangan

Kegiatan

Ekonomi

Sosiobudaya

9.1.1: Sistem pemerintahan

dan Pentadbiran

Negeri-negeri Melayu

9.1.2: Sistem Pemerintahan

dan Pentadbiran

Negeri Sembilan

SULTAN

PembesarPeringkat Negeri

Pembesar Peringkat Daerah dan

Jajahan

Penghulu Peringkat Kampung

Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

a) Sultan

-Pemerintah tertinggi

-Berkuasa mutlak

-Mempunyai daulat

-Ada keistimewaannya yang

tersendiri

1.Penggunaan bahasa istana

2.Penggunaan warna

3.Cop mohor diraja

4.Alat muzik tradisional

5.Penggunaan alat-alat

kebesaran

-Penderhaka akan mendapat

tulah

b) Pembesar Peringkat Negeri /

Daerah

-Menjaga & mengekalkan

keamanan

-Memungut cukai

-Menyerah hasil/cukai kepada sultan

-Menyediakan tenaga buruh

-Membekalkan tenaga tentera

-Mempertahankan kedaulatan negeri

-Menghadap sultan dan melaksanakan

istiadat menjunjung duli

c) Pentadbiran Peringkat Kampung

i- Ketua Kampung ialah penghulu @ penggawa

Tugasnya: - orang perantaraan di antara pembesar

daerah dan rakyat

- tidak bergaji, hasil cukai dari orang kampung

sebagai sumber pendapatan.

ii- Peranan Ketua Kampung

i. Memungut cukai

ii. Membekalkan tenaga tentera

iii.Mendapat tenaga buruh untuk sultan

iv.Memastikan seluruh rakyat di kampungnya taat setia

kepada sultan

sambungan…..

Golongan Golongan AgamaAgama

- cerdik pandai - cerdik pandai IslamIslam

- Penasihat sultan, - Penasihat sultan, kadi,kadi,

mufti dan mufti dan pembesar.pembesar.

- - Berdakwah,mengBerdakwah,mengajar agama, ajar agama, berkarya.berkarya.

- imam, khatib, bilal - imam, khatib, bilal dan juru nikahdan juru nikah

Golongan MagisGolongan Magis

-Pawang dan bomohPawang dan bomoh

-Mempunyai kuasa Mempunyai kuasa magismagis

-Boleh Boleh menyembuhkan menyembuhkan

penyakitpenyakit

- Berpengetahuan - Berpengetahuan dalam dalam

bidang perubatanbidang perubatan

Golongan yang penting di kampung

Rajaatau Sultan

-Lambang kedaulatan-Memiliki kesempurnaan, kebolehan dan keistimewaaan1.

Sultan atau raja perlu memiliki ciri-ciri di atas kerana

A Dihormati rakyat B Dipuja oleh rakyat C Disanjung oleh rakyat D Dikenang oleh rakyat

Latihan Pengukuhan

c

2. Yang manakah antara berikut merupakan alat kebesaran diraja I keris II tombak III pedang IV lembing A I dan II B II dan III C II dan IV D I dan IV

D

Sambungan……

3. Di antara berikut yang manakah merupakan tugas seorang

pembesar dalam sistem pentadbiran masyarakat Melayu tradisional

I menjaga dan mentadbir kawasan jajahanII memastikan setiap rakyat taat setia kepada sultanIII menyediakan tenaga kerja untuk sultanIV memungut cukai di kawasan jagaan masing-masingA I, II, dan IIIB I, II dan IVC I, III dan IVD II, III dan IV

c

Sila klik

Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

Negeri Sembilan

Yamtuan Besar

Undang

Lembaga

Buapak

Yamtuan Besar

-Pemerintah tertinggi di Negeri Sembilan-Yang Dipertuan Besar-Ketua Negeri

Undang

- Ketua Luak / Luhak- Tugas utama memilih Yamtuan Besar- Ada 4 orang Luak (Sg. Ujong, Rembau, Jelebu, dan Johol)

LEMBAGA

-Ketua suku-Peranannya i. memilih undang ii.menjaga keamanan dan keselamataniii.Menyelesaikan pertelingkahan antara sukuiv.Menguruskan pembahagian harta pusakav. Orang perantara antara anggota sukunya dengan Undang

Buapak

-Ketua perut-Setiap anggota perut adalah anak buah-menjadi tempat rujukan soal yang berkaitan dengan adat dan hukum

Cara Pemilihan Pemimpin

Yamtuan Besar

Undang

Lembaga

Buapak

Anak buah

Alat-alat Kebesaran Diraja Negeri Sembilan

Lambang kekuasaan dan pengesahan Yang Dipertuan Besar

16 kaki payung kuning16 kaki payung kuning

16 bilah pedang16 bilah pedang

16 bilah keris panjang16 bilah keris panjang

16 batang tombak benderang16 batang tombak benderang

8 buah tepak sirih8 buah tepak sirih

8 buah tempat abu8 buah tempat abu

8 batang tiang lilin8 batang tiang lilin

4 tunggul (panji-panji) berwarna kuning4 tunggul (panji-panji) berwarna kuning

2 tunggul (panji-panji) berwarna merah2 tunggul (panji-panji) berwarna merah

2 tunggul (panji-panji) yang berwarna 2 tunggul (panji-panji) yang berwarna hitamhitam

1. Siapakah yang menjadikan pemerintahan tertinggi di Negeri Sembilan A Raja

B BuapakC Pembesa

D Yamtuan Besar

Latihan Pengukuhan

2. ‘Lembaga’ antara struktur dalam pentadbiran di Negeri Sembilan. Antara berikut yang manakah tugas ‘Lembaga’? I memilih Undang II menjaga keamanan III mengetuai pentadbiran IV menyelesaikan masalah antara suku A I, II dan III B I, II dan IV C I, III dan IV D II, III dan IV

D

B

Sistem perundangan berasaskan undang-undang adat dan undang-undang bertulis

Sistem Perundangan

Undang-undang AdatAdat Temenggung

Adat Perpatih

Undang-undang BertulisHukum Kanun MelakaUndang-undang Laut MelakaUndang-undang PahangUndang-undang 99 PerakUndang-undang Kedah

Undang-undang adat ialah peraturan yang berlandaskan amalan kebiasaan dan dihafal turun-temurun

Dua jenis undang-undang iaitu Adat Perpatih dan Temenggung

AspekAspek Adat Adat PerpatihPerpatih

Adat Adat TemenggunTemenggungg

Tempat Tempat asalasal

Pagar Pagar RuyongRuyong

PalembangPalembang

AmalanAmalan Negeri Negeri Sembilan Sembilan dan dan NaningNaning

Semua Semua negeri negeri Tanah Tanah Melayu Melayu kecuali N.9 kecuali N.9 dan Naningdan Naning

Corak Corak PemerintahPemerintahanan

Unsur Unsur demokrademokrasisi

Bercorak Bercorak autokratikautokratik

Jurai keturunanJurai keturunan Mengikut Mengikut sebelah ibusebelah ibu

Mengikut Mengikut sebelah bapasebelah bapa

PerkahwinanPerkahwinan Sesama suku Sesama suku dilarangdilarang

Mengikut Mengikut hukum syarakhukum syarak

Pembahagian Pembahagian harta pusakaharta pusaka

Mengutamakan Mengutamakan anak anak perempuanperempuan

Mengutamakan Mengutamakan anak lelekianak leleki

Tujuan Tujuan hukumanhukuman

Memberi Memberi pemulihanpemulihan

Memberi Memberi pengajaranpengajaran

Undang-undang bertulis merupakan himpunan peraturan, larangan, dan adat istiadat dalam bentuk bertulis

Negeri Johor. Perak dan Pahang mempunyai undang-undang yg hampir sama dengan Melaka kerana negeri-negeri tersebut merupakan jajahan takluk Kesultanan Melayu Melaka

Hukum Kanun MelakaUndang-undang Laut MelakaUndang-undang PahangUndang-undang KedahUndang-undang Perak

1. Bagaimanakah undang-undang adat dikekalkan?A Ditulis dan dibukukanB Dihafal secara lisanC Diajar secara tulisanD Diamanahkan kepada orang tertentu

Soalan Pengukuhan

C

2. Antara berikut yang manakah tergolong sebagai

undang- undang adat?I Adat perpatihII Adat MelayuIII Adat tradisional

IVAdat temenggungA I dan IIB II dan IIIC III dan IVD I dan IV

3. Apakah unsur yang terkandung dalam hukuman dan undang- undang yang digubal oleh kerajaan Melayu?

I NasihatII PengajaranIII PencegahanIV HukumanA I, II dan IIIB I, II dan IVC I, III dan IVD II, III dan IV

Klik

A

PertanianPerikananKraf TanganPerlombongnSistem percukaianSitem SerahSistem KerahPerdaganganTimbangan, sukatan, dan ukuranPengangkutan

1. Jenis tanaman sebagai sumber makanan yang penting sepertia) Padi Sawahb) Padi humac) Sayur-sayurand) Buah-buahane) Ubi

2. Kawasan utama pertanian lebih tertumpu di kawasan berhampiran sungai kerana

a) Tanahnya suburb) Mudah mendapatkan sumber air. ( Terusan Wan Mat Saman)

3. Antara kawasan utama penanaman padi ialah a) Delta Sungai Kedahb) Delta Sungai Kelantan

Ubi

Buah-buahan Sayur-sayuran

Padi Huma

Padi Sawah

Jenis Tanaman

Kawasan padi

Delta Delta Sungai KedahSungai Kedah

DeltaDeltaSugai KelantanSugai Kelantan

Mengemburkan Mengemburkan tanah dengan tanah dengan cepatcepat

Menanam anak Menanam anak padipadi

Menuai padiMenuai padi

Peralatan PertanianPeralatan Pertanian

Membajak tanahMembajak tanah

Menuai padiMenuai padi

Memukul padi Memukul padi bagi bagi memisahkan memisahkan bijirin daripada bijirin daripada tangkainyatangkainya

1. Peralatan Traditional

Serkap

Bubu

Tangguk

Tanggul

Contoh

Alatan Menangkap

Ikan

Penggunaan Peralatan ini menunjukkan masyarakat Melayu mempunyai kemahiran menangkap ikan.

Hasil tangkapan akan diperdagangkan kerana mendapat permintaan yang tinggi

4. Lebihan tangkapan pula akan dibuat

Ikan kering

Belacan Budu

Keropok

Masyarakat Melayu mahir dalam

Menenun songket

Membuat senjata (Keris)

Barangan perhiasan daripada emas dan

perak

BahanBahan NegeriNegeri Kawasan PerlombonganKawasan Perlombongan

Bijih timahBijih timah PerakPerak Lembah Kinta, Larut, Lembah Kinta, Larut, Dinding, dan BeruasDinding, dan Beruas

SelangorSelangor Sungai Bernam, Sungai Sungai Bernam, Sungai Selangor, dan Sungai KlangSelangor, dan Sungai Klang

Negeri Negeri SembilanSembilan

Sungai Linggi, dan Sungai Sungai Linggi, dan Sungai Ujong.Ujong.

1. Hasil perlombongan yang terdapat di Tanah Melayu ialah seperti Bijih timah dan emas.

2. Kawasan utama perlombongan bijih timah adalah seperti berikut :-

Melampan

Mendulang

Lombong Siam

3. Kemahiran melombong Bijih timah yang digunakan oleh masyarakat Melayu tradisional

Cukai dikenakanKe atas

Hasil pertanian (beras)

Hasil perlombongn (bijih timah)

Hasil perdagangan(ikan kering)

Hasil hutan(getah perca,dan

Rotan)

2. Cukai merupakan sumber pendapatan pemerintah

3. Sungai merupakan jalan perhubungan dan pengangkutan utama serta tempat kegiatan memungut cukai

4. Cukai juga melambangkan kekuasaan seseorang pembesar di kawasannya.

Jenis cukaiJenis cukai HuraianHuraian

a) Cukai bebas kualaa) Cukai bebas kuala Cukai yang dipungut di Cukai yang dipungut di kuala sungaikuala sungai

b) Cukai labuh batub) Cukai labuh batu Cukai yang dipungut di Cukai yang dipungut di tempat-tempat tertentu tempat-tempat tertentu di sepanjang sungai.di sepanjang sungai.

c) Cukai perdaganganc) Cukai perdagangan Cukai ke atas rakyat Cukai ke atas rakyat yang digunakan untuk yang digunakan untuk membuat bunga membuat bunga emas(ufti)emas(ufti)

d) Cukai tanamand) Cukai tanaman Cukai yang dikenakan Cukai yang dikenakan jika tanaman jika tanaman mengeluarkan hasil mengeluarkan hasil yang banyak.yang banyak.

1. Rakyat menyerahkan sebahagian daripada hasil tanaman kepada pemerintah menyediakan tanah untuk rakyat.

2. Kadar dan nilai serahan bergantung pada hasil tanaman.

1. Pekerjaan yang dilakukan tanpa diberi upah, contohnya membina istana, kubu, dan saliran.

2. Sistem ini melambangkan taat setia dan pengorbanan rakyat terhadap pemerintah.

Kegiatanperdagangan

Dilakukan secara

Berjual beliTukar barang

Pusat perdagangan

Pelabuhan Melaka

Pelabuhan Klang

Pelabuhan Johor Lama

Pelabuhan Kedah

Hasil tenunan

Bijih timah

Lada Hitam Beras

Gambir

Garam

Rempah

Barang-BarangDagangan

Meramu – kegiatan mengumpul hasil hutan untuk

tujuan perdagangan.

Madu lebah

Damar

Rotan

Kayu kayan

Hasil hutan

Sistem Matawang

Sistem Barter

(Pertukaran barang)

Siput Geweng dan Siput Gerus

Matawang logamEmas dan Perak

Abad ke 15 wamg logam Kaleng (Calains) digunakandi Melaka

Contoh-contoh Matawang

….. Lagi contoh matawang

Dacing dan Pikul

Emas

Perak

Rempah

Bijih Timah

Kaul, Cupak dan Gantang

Beras

Garam

Rempah

Kacang

Bijih Timah

Unit Relung ► Mengukur keluasan tanah

Jengka dan Hasta(Angota badan) ► Mengukur panjang dan pendek

Sesuatu benda.

Sepelaung, Setanah nasi,Sehari, Sepekerjaan

Dan Sepurnama ► Mengukur jarak antara kampung dengan kampung.

Jenis-Jenis Pengangkutan

Pengangkutan Air

Denai Penarikan

Pengangkutan Darat

Jalur

Jalur

Pengangkutan Air

Pengangkutan Air

Kolek Kolek Sampan

Sampan

Perahu Perahu

Denai Penarikan

Perahu ditarik untuk sampai ke sungai

Menghubungkan Pahang dan Melaka

Masa perjalanan disingkatkan

Gajah

Gajah

Pengangkutan Darat

Pengangkutan Darat

KerbauKerbau

LembuLembu

1.

Kraftangan di atas diperbuat daripada daunI nipahII rotanIII pandanIV mengkuangA I, II dan IIIB I, II dan IVC I, III dan IVD II, III dan IV

Tikar Bakul Tudung

saji

Soalan Pengukuhan

2. Mengapakah rakyat terpaksa memberi sebahagian daripada

hasil tanaman mereka kepada pemerintah? ASebagai tanda terima kasih kepada pemerintah BRasa hormat yang tinggi kepada pemerintah CMengekalkan tulah menimpa mereka DRakyat akan dihukum jika tidak memberi kepada

pemerintah

D

A Sambungan..

3. Ukuran panjang boleh dilakukan dengan kaedahI hastaII kepalIII jengkalIV pikulA I dan IIB I dan IIIC II dan IVD I dan IV

Klik

B

Gaya hidup golongan bangsawan

Gaya hidup rakyat jelata

Adat Pertabalan Adat Menjunjung duli Muzik bangsawan Upacara menyambut utusan Tarian bangsawan Pesta, pertunjukkan seni, sukan dan

permainan Pakaian raja Sastera bertulis Adat resam

PermainanAdat resamPendidikanKesusasteraan dan PersuratanSeni muzik, seni tari dan nyanyian

Masa lapang Karya persuratan

Adat resam Kesenian rakyat

KESENIAN RAKYAT

Seni muzik

Seni mempertahankan diri

Seni suara

Seni tenun

Seni tekat

Seni tari

Seni ukir

Hadrah dan ghazal Alat muzik seperti gong, nafiri,

kompang, rebana ubi dan seruling

Tarian tradisional seperti joget, inang,kuda kepang dan zapin

Lagu yang terkenal ialah Endoi atau dendang Siti Fatimah Ulit Anak Dikir Barat Nazam Nasyid Marhaban Qasidah Hadrah Rodat Ghazal

Mahir mengukir tembaga, memahat, mengukir pintu dan membuat mimbar masjid

Jenis ukiran bercorak ukiran timbul, terbenam dan tembus

Tema ukiran berbentuk daun, bunga dan tulisan khat ayat Al-Quran

o Terkenal di Terengganu, Kelantan dan Pahang

o Jenis tenunan ialah tenunan biasa, songket dan benang ikat celup

o Corak tenunan berunsur tumbuhan, bunga, binatang dan geometri

Kraftangan yang popularMenggunakan kain baldu sebagai

dasar disulami dengan benang emas

Dapat mendisiplinkan dan membentuk ketahanan diri seseorang untuk menghadapi musuh

Golongan Bangsawan Golongan Rakyat

Faedah

Semasa tidak menjalankan urusan pentadbiran negara

Bermain separ raga, catur ,senjata, bersilat dan menunggang kuda

Mendengar hiburan dari tukang cerita, penyair, penyanyi dan ahli muzik

Dipersembahkan dengan pelbagai muzik dan tarian

Semasa menunggu hasil atau selepasmenuai hasil sertapada waktu petang atau malam

Bermain layang-layang, gasing, bersilat dan congkak

Bercerita, bersyair dan berpantun

Dapat memupuk persefahaman serta saling membantu

Mendapat hiburan Dapat menajamkan fikiran dan

ingatan yang mengkehendaki daya pemikiran yang pantas

Lisan Tulisan

Disampaikan melalui cerita oleh tukang cerita sambil bermain alat muzik gendang dan rebab

Cerita Asal UsulCerita Asal Usul •Cerita Asal Usul Tiga Buah Cerita Asal Usul Tiga Buah GunungGunung

•Cerita Asal Usul Bukit Marak di Cerita Asal Usul Bukit Marak di KelantanKelantan

Cerita BinatangCerita Binatang •Sang Kancil dan HarimauSang Kancil dan Harimau

•Pelanduk dan BuayaPelanduk dan Buaya

•Kura-kura dan ArnabKura-kura dan Arnab

Cerita JenakaCerita Jenaka •Cerita Pak Kaduk, Cerita Pak Kaduk,

•Cerita Lebai MalangCerita Lebai Malang

•Cerita Si LuncaiCerita Si Luncai

Cerita Penglipur Cerita Penglipur LaraLara

•Hikayat Malim DemanHikayat Malim Deman

•Hikayat Raja MudaHikayat Raja Muda

•Hikayat Anggun Cik TunggalHikayat Anggun Cik Tunggal

Cerita DongengCerita Dongeng •Puteri Saadong di KelantanPuteri Saadong di Kelantan

•Tasik Dayang BuntingTasik Dayang Bunting

•Cik Siti Wan KembangCik Siti Wan Kembang

Misa Melayu Sejarah MelayuTuhfat al- Nafis Nazam Kamzul UlaKitab al-Darr al Manzum Syair Sultan Ahmad Tajiddin

HiburanMemberi nasihatMenambahkan ilmu pengetahuan

ADAT RESAM

Adat Berkhatan

Adat PerkahwinanMelayu

Adat Bercukur

Amalan yang ditetapkan oleh sesebuah masyarakat dan diwarisi secara turun temurun

MerisikMeminangBertunangMenghantar belanjaAkad nikahBersanding

Mencukur rambut bayi selepas seminggu dilahirkan sebagai tanda kesyukuran

Diadakan bacaan berzanji dan marhaban

Tahlil dan doa selamat dibaca pada akhir upacara

Bagi kanak-kanak lelaki yang sudah baligh atau cukup umur

Dilakukan secara beramai-ramaiSebelum upacara kanak-kanak lelaki

akan dimandikan dan diarak mengelilingi kampung

Dikhatankan oleh Tok Mudin

Pendidikan Tidak Formal (Tidak RasmiPendidikan Formal

Perkara yang dipelajari Adab sopan Adat Istiadat Pantang larang Kemahiran pertukangan dan ilmu perubatan

tradisional

Belajar melalui Ibubapa dan orang dewasa yang berpengalaman Pemerhatian Melalui cerita lisan, pantun, peribahasa dan teka

teki

Berkembang selepas kedatangan agama Islam

Perkara yang dipelajari Kitab muqaddam dan Al-Quran Fardhu ain , rukun Islam dan rukun Iman Mengira, menulis jawi dan tajwid Aktiviti dijalankan di: Istana Surau, masjid dan madrasah Pondok Rumah guru agama

Seseorang individu boleh berdikari tanpa mengharapkan bantuan orang lain

Melahirkan individu berakhlak mulia, bersopan, bertatasusila dan berhemah tinggi

Soalan Latihan

1. Antara yang tergolong dalam kumpulan

pemerintah ialah

I ulama

II pendekar

III pembesar

IV pedagang

A I, II dan III

B I, II dan IV

C I, III dan IV

D II, III dan IVA

Sambungan……

2. Siapakah yang menjadi pakar rujuk sultan dan masyarakat

dalam hal-hal kesusasteraan, kesenian dan kebudayaan?

A Kadi

B Imam

C Ulama

D Pendeta

D

3. Rumah orang Melayu di Johor mendapat pengaruh reka

bentuk dari

A Siam

B Bugis

C Acheh

D Belanda

D

Klik

Sekian Terima kasih

Selamat Maju Jaya