DISEDIAKAN OLEH ;

HASNUL MUNAWAR BIN GHANI

POLITEKNIK JOHOR BAHRU

JABATAN KEJURUTERAAN MEKANIKAL

BAB SATU ( 2 )ALAT – ALAT TANGAN

OBJEKTIF…….• Mengetahui maksud atau fungsi alat penanda• Menyatakan jenis-jenis alat penanda• Mengetahui kegunaan dan cara menggunakan alat penanda• Mengetahui cara penjagaan dan penyelenggaraan alat penanda.• Dapat menguji sesuatu bahan kerja dengan menggunakan alat penanda.

ALAT PENANDAJENIS-JENIS 1) PEMBARIS KELULI2) PENGGARIT 3) PENEBUK4) SESIKU L5) JANGKA TOLOK6) JANGKARIT7) SESIKU BERGABUNG8) PLAT SUDUT9) TOLOK PERMUKAAN 10)ANGKUP11)SESIKU SERONG

12)JANGKA SUDUT13)TOLOK JEJARI DAN TOLOK KEMBI14)TOLOK PERENGGANG 15)BONGKAH VEE16)PENGAPIT ALAT TUKANG17)BILAH SELARI18)MEDIA PENANDA19)MEJA PENANDA20)PLAT PERMUKAAN21)JANGKA SUDUT VERNIER22)TOLOK DIAL

PEMBARIS KELULIPembaris keluli ini diperbuat daripada keluli berkarbontinggi yang tahan karat dan keras.Permukaan pembariskeluli ditandai dengan ukuran sentimeter (cm) danmilimeter (mm).

a)Kegunaan alat ini ialah :--mengukur dan memindahkan-membina garisan lurus padapermukaan -menguji kerataan permukaan

b) Cara menggunakan pengukurkeluliadalah seperti yangberikut.Lihat.Rajah !(a),(b) ( c) disebelah

PENGGARIT1)Diperbuat daripada keluli alat yang keras pada bahagian matanya. 2)2)Penggarit mempunyai 2 hujung mata yang ditajamkan. 3)Untuk kerja menanda dan membuat garisan pada permukaan logam.

Kegunaan Penggarita)Mata penggarit mestilah dicondongkan berhampiran dengan tepi pembarisb)Penggarit mestilah dicondongkan mengikut arah garisanc)Gariskan dengan teguh bagi mendapatkan garisan yang jelas

PENEBUKTerdapat 3 jenis

1.Penebuk cucuk - menanda pada garisan objek sebelum kerja memotong.

2.Penebuk pusat - menanda pusat bulatan sebelum kerja mengerudi

3.Penebuk cemat – menanggalkan atau membuang cemat atau rivet pada benda kerja

Jenis-jenis penebuk pusata)Penebuk pusat biasab)Penebuk pusat automatic

SESIKU L Terdapa 2 bahagian iaitu ‘bilah’

dan ‘badan’. Saiz ditentukan berdasarkan

panjang bilahnya. Sesiku L Badan dan bilahnya

adalah bersudut tepat

Digunakan untuk

1.Menguji sudut 90’ 2.Membuat garis tegak dari tepi

JANGKA TOLOKa)Jangka tolok mempunyai dua batang penggarit keluli yang dikeraskanb)Hujung matanya tajam dan pada pangkalnya pula terdapat pegas yang disangga dengan tuas untuk membolehkan ianya dilaras dengan mudahKegunaan jangka tolok

1) Membuat lengkok dan bulatan2) Mengukur dan menguji jarak

Jenis-jenis jangka tolok

Jangka tolok bercantum pegas

Jangka tolok sukubulat

Jangka tolok bergabung

JANGKARITa)Terdiri daripada batang lurus dan panjangb)Dua kepala penggarit yang boleh digerakkan pada batang rusuk memegang matanya c)Salah satu daripada kepala dilengkapkan dengan nat halus

Kegunaan jangkarit Menanda bulatan dan lengkok yang besar yang tidak boleh dibuat oleh jangka tolok biasa. Membahagi garisan dan menanda garisan selari

SESIKU BERGABUNGSesiku bergabung merupakan kombinasperalatan yang dipasangkan pada pembaris

1) Pembaris keluli2) Kepala sesiku3) Kepala jangka sudut4) Kepala pusat

kegunaannya

Kepala sesiku dan pembaris memboleh kan sesiku bergabung digunakan untuk menanda garisan selari atau bersudut tepat dengan tepi sebagai tolok menguji dalam dan juga menguji sudut tepat atau sudut 45. Kepala jangka sudut

membolehkan pembaris disetkan kepada sebarang sudut yang di kehendaki. Kepala pusat digunakan untuk menanda pusat bar bulat atau membuat garisan pada sisi bongkah yang bersudut tepat

PLAT SUDUT Diperbuat dari besi tuang yang

keras.

Plat Sudut berbentuk L dengan sudut tepat 90 darjah dan berpermukaan yang rata.

Digunakan untuk :-

- Menyokong benda kerja semasa kerja semasa kerja menanda.

- Memastikan benda kerja dalam keadaan tetap semasa kerja menanda.

TOLOK PERMUKAANTolok permukaan digunakan bersama-sama dengan plat permukaan untuk menandakan garisan .Ada 3 bahagian iaitu; Tapak Turus PenggaritKegunaan tolok permukaan

1) Menandakan garisan selari di atas plat permukaan atau meja penanda2) Menguji keselarian atau penjajaran.3) Menguji atau mengeset bende kerja bulat dalam cuk mesin pelarik supaya kedudukannya sepusat dengan pusat cuk4) Mencari pusat bahagian hujung benda kerja bulat.

ANGKUPKegunaan utama angkup ialah untuk memindahkan ukuran.Angkup terbahagi kepada 2 iaitu :a) Angkup bercantum ketatb) Angkup bercantum pegas

Jenis-jenis angkup

Angkup luar

Untuk mendapatkan dimensisebelah luar benda kerja bulatatau rata, ketebalan dinding silinder dan bahagian bendakerja bertingkat

Untuk mengambil ukuran sebelah dalam

Angkup dalam

• Kakinya boleh disetkan supaya • ukuran boleh di kekalkan

Angkup pemindah

• Mempunyai kaki angkup dan kaki jangka tolokKegunaan- Membuat garisan yang selari dengan tepi sebelah luar atau dalam benda kerja. Mencari pusat pada hujung bar bulat.

Angkup jenney

SESIKU SERONGBadan dan mata diperbuat daripada keluli.Manakala matanya bolehdilaraskan atau diubahsuaikan kedudukan

Kegunaan- untuk menandagarisan bersudut danmenguji ketepatan tepiSerong.

JANGKA SUDUTMempunyai skala 0-80 darjah

Kegunaan-1. Untuk menanda garisan bersudut.2. Untuk menguji , mengeset, atau memindahkan sudut yang diketahui kepada bewnda kerja.

TOLOK JEJARI DAN TOLOK KEMBI

Terdiri daripada kepingan keluli yang mempunyai jejari dan terdapat dalam pelbagai jenis. ke[pingan tersebut berpasang-pasangan dan tersusun dalam satu rumah. Saiznya boleh didapati dalam unit inci dan metrik.

Kegunaannya- Untuk menguji permukaan-permukaan yang melengkung dan penjuru jejari Serta digunakan untuk menguji permukaan cekung dan cembung.

TOLOK PERENGGANG

Tolok perenggang merupakan bilah-bilah keluli nipis yang di jambak dalam rumah.

Kegunaan tolok perenggang1) Untuk mengambil ukuran yang kecil

seperti lurah-lurah sempit.

2) Untuk menentukan jenis gegas dalam pemasangan komponen-komponen mesin

3) Di dalam bengkel auto,ia digunakan untuk menetapkan telusan bagi injap

atau palam pencucuh

4) Untuk memberi ruang kecil di antara mata peraut dengan bongkah penetap.

BONGKAH VEE Diperbuat daripada besi tuang atau keluli yang dikeraskan Terbahagi kepada dua jenis ;• Bongkah vee kecil• Bongkah vee besar

Kegunannya-Untuk memegang dan menyokong benda kerja bulat semasa menanda atau menggerudi.

PENGAPITDigunakan untuk mengapit bendakerja bulat yang diletakkanpada bongkah vee semasa menandaatau menggerudi.

PENGAPIT ALAT TUKANGTerdiri daripada dua pengapit yang di pegang dengan dua skru pelaras.

Kegunaannya-Untuk mengapit benda kerja bulat atau pun bahan kerja yang rata.

BILAH SELARI Diperbuat daripada keluli berkarbon yang dikeraskan dan di baja.\ Ia dicanai rata.

Kegunaannya-Untuk menyokong dan melapik benda kerja supaya rata kedudukkannyadi atas meja atau mesin.

MEDIA PENANDAMedia penanda ialah bahan yang disapukan diatas permukaan benda kerja sama ada kasar ataupun licin yang telah ditandakan

Kegunaannya-Untuk memastikan supaya garisan-garisan yang di tanda akan nampak jelas

MEJA PENANDAo Diperbuat daripada besi tuang.o Permukaan meja penanda ini di canai rata.o Kaki meja di lengkapkan dengan nat pelaras supaya permukaannya betui-betui datar.

Kegunaannya-1) Untuk menguji keselarian dan jajaran komponen yang telah dimesin.2) Untuk menanda benda kerja yang besar seperti kelongsong, engkol, meja mesin, turus dan barangan fabrikasi.

PLAT PERMUKAAN Plat ini diperbuat daripada besi tuang, granit atau seramik yang bermutu tinggi. Plat permukaan mempunyai berbnagai-bagai gred.

Kegunaannya-a) Plat permukaan digunakan untuk kerja-kerja penandaan yang jitu.b) Bahagian bawah plat permukaan adalah bertulang untuk mengelakkan daripada meleding.

JANGKA SUDUT VERNIERKegunaannya-1) Untuk mengukur sudut dengan tepat. Ketepatan boleh dibaca sehingga kepada 5’ atau 1/12’.2) Untuk kerja-kerja menanda atau menguji sesuatu sudut.

TOLOK DIAL1) Tolok dail mempunyai senggatan-sengatan tentukuran untuk menunjukkan jumlah ralat bagi sesuatu saiz atau penjajaran yang diuji.

Terdapat 2 bentuk senggatan pada tolok dail,iaitu; Senggatan imbangan- bacaannya boleh dibuat dalam dua arah, iaitub sebelah menyebelah angka sifar. Senggatan terus- bacaannya boleh dibuat dalam satu arah seperti jam.

Kegunaanya-a) Menguji penjajaran sesuatu komponen dengan tepat.b) Menempatkan benda kerja yang hendak dimesin pada satu-satu kedudukan dengan tepat.c) Menguji dengan pantas benda-benda yang berukuran serba sama.

PENJAGAAN DAN PENYELENGGARAN ALAT

PENANDAPEMBARIS KELULI Jangan menggunakan pembaris keluli untuk mencungkil kerana boleh menyebabkan tepinya rosak. Sebelum di simpan , sapukan minyak supaya ia tidak berkarat. Elakkan menggosok ayau menggeselkan pembaris keluli pada permukaan benda kerja semasa menguji keratan permukaan.ini dapat menggelakkan daripada cepat menjdi kasar.

Angkup jenney, jangka tolok dan jangkarit Pastikan hujung kaki alat-alat ini sentiasa tajam, jika tumpul perlu diasah dengan menggunakan batu asah minyak jenis halus. Masukkan sedikit minyak terutama dicelah-celah sendi di pangkal kaki supaya tidak berkarat. Simpan dengan cara yang tersusun.

Penebuk cucuk dan penebuk pusat Pastikan hujung matanya tajam, jika tumpul bolehlah diasah atau di canai, berhati-hati agar tidak terlampau panas, kerana boleh menghilangkan kekerasannya. Canai kepala cendawan yang terdapat di bahagian kepalanya akibat diketuk dengan tukul.

Sesiku L Ketepatan sesiku L akan terjejas sekiranya tidak dijaga, oleh itu jangan menyalahgunakan untuk mencungkil atau mengetuk. Gunakan dengan berhati-hati supaya tidak terjatuh. Sapukan sedikit minyak untuk mengelakkan daripada berkarat.

Meja penanda dan plat permukaan Pastikan meja penanda diset arasnya bagi mengurangkan tegangan yang dilakukan ke atasnya. Sapukan sedikit minyak pada permukaannya dan pasangkan penutupnya. Ini adalah untuk mengelakkan daripada berkarat. Sekiranya permukaan meja penanda berkarat,jangan sekali-kali menggosok dengan kertas pasir atau papan ameri. Pastikan benda kerja yang hendak ditanda bersih dan bebas daripada sebarang habuk atau tepi yang tajam. Jangan melakukan kerja-kerja mengetuk dan menebuk lubang pusat di atas pemukaan meja ini.

Tolok permukaan dan tolok tinggi vernier Pastikan mata penggaritnya sentiasa tajam , walaupun hujung mata penggarit tolok tinggi vernier dipasang dengan tungsten karbida, ia sangat rapuh dan mudah sumbing apabila terhantuk atau terjatuh. Pegang bahagian tapak semasa mengangkat alat tersebut. Jangan mengunci skru terlalu ketat. Bubuh sedikit minyak untuk mengelakkannya daripada berkarat.

Plat sudut dan bongkah vee Bersihkan dengan kain bersih sebelum digunakan Simpan ditempat yang tertentu Elakkan daripada jatuh

Pengapit dan pengapit alat tukang Biarkan pengapit tertutup jika tidak digunakan Bubuh sedikit minyak terutama pada skrunya supaya tidak berkarat sebaliknya akan membolehkan pergerakan yang lebih licin