jejas dan reaksi adaptasi

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 1/115

JEJAS DAN REAKSI SEL/JARINGAN

3 BENTUK REAKSI :1. Reaksi Pertahanan aktif 

2. Reaksi kekalahan3. Reaksi penyesuaian ( Adaptasi )

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 2/115

8 jejas penyebab perubahan pada sel

1. Hipoksia :• Gangguan sirkulasi

• Anemia

• Keracunan CO

• H.intraseluler

• Gangguan paru

2. Jejas Fisis :• Suhu dingin

• Suhu panas

• Trauma mekanik 

• Radiasi sinar-X

• Jejas listrik 

3. Jejas Kimia :• Arsen, Sianida. Garam

merkuro/merkuri, CCl4

4. Jejas Biologik:• Virus, bakteri,

parasit,dsb

5. Mekanisme imunologi:• Reaksi anafilaksi

•

Penyakit autoimun6. Gangguan genetik 

7. Gangguan nutrisi:• Def.

Protein,kalori,vitamin

dan Ekses nutrisi. 

8. Proses ketuaan (agingprocess

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 3/115

Patogenesis perubahan pada sel

Bagian sel yg berperan :

1. Membran sel :• Gangguan permeabilitas

• Gangguan sistim enzim

2. Mitochondria :• Gangguan proses oksidatif 

sel

3. Retikulum endoplasmik • Gangguan proses sintesis

protein

Contoh :• Efek anoksia pd sel otot

 jantung

• Efek keracunan CCl4

pd sel hati & ginjal

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 4/115

Perubahan morfologi pd sel sakit & sel mati

1. Degenerasi 

 –  Perubahan yg reversibel

 –  Perubahan morfologi sel

oleh jejas yg tdk mematikan

2. Nekrosis

 –  Perubahan morfologi yg

terjadi setelah sel matidisebabkan oleh jejas yg

mematikan

3. Autolisis :

 –  Proses degradasi enzimatik 

pd sel mati akibat dari

enzim yg dikeluarkan sel itusendiri

4. Heterolisis :

 –  Proses degradasi akibat dari

enzim yg dikeluarkan sel

lain

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 5/115

Perubahan struktur sel sakit

• Jejas perubahan molekuler

gangguan biokimia sel

 perubahan morfologi sel

gangguan/kelainan organ 

orang sakit

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 6/115

Bentuk perubahan

reversibel(degenerasi)1. Pembengkakan sel ( Swelling )

2. Perubahan Hidrofik ( Hidrophic change )

3. Perubahan perlemakan ( Fatty change )

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 7/115

Bentuk perubahan reversibel

1. Pembengkakan sel ( Swelling )• Disebabkan gangguan keseimbangan cairan,

cairan masuk  keluar• Makroskopis :

» Organ  

» Pucat

» Berat bertambah, tegang• Mikroskopis :

» Sel membesar

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 8/115

Deg. Swelling

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 9/115

Deg. Swelling

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 10/115

Bentuk perubahan reversibel

2. Perubahan hidrofik = Hydrophic change

= Degenerasi Hidrofik • Gangguan keseimbangan air

• Makroskopis :

» Organ membesar, pucat, lebih berat

• Mikroskopis :

» Vakuol (+)

» Sel membesar

• Penyebab (jejas) : CCl4, infeksi

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 11/115

Deg. hidrofik 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 12/115

Bentuk perubahan reversibel

3. Perubahan perlemakan= Fatty change

= Degenerasi lemak • Penumpukan lemak abnormal di dalam sel

• Sering pd hati, jantung, ginjal• Penyebab (jejas) :

» Bahan kimia : Fosfor,CCl4,ethionin,alkohol, dsb

» Biologik : Bakteri, virus

» Malnutrisi

• Patogense :» Sintesa Trigliserida  

» Pemakaian Trigliserida  

» Gangguan mobilisasi Trigliserida

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 13/115

• Sintesa Trigliserida :• Malnutrisi

• Alkoholismus

• Pemakaian Trigliserida :•

Difteri• Gangguan mobilisasi :

• CCl4

• Ethionon

• Fosfor

• Malnutrisi

• alkoholismus

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 14/115

Metabolisme Lemak 

Lemak (makanan) as.lemak (GIT)  

Trigliserida (hepar)

+ protein

Lipoprotein (sirkulasi)

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 15/115

Perlemakan pada Hepar

• Makroskopis :• Warna kuning

•

Konsistensi lunak • Tepi rata & tumpul

• Mikroskopis :• Sel hati dengan vakuol lemak 

• Nekrosis (+)• Fibrosis (+)

• Keadaan lanjut Sirosis hepatis

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 16/115

Perlemakan hati

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 17/115

Perlemakan hati

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 18/115

Perlemakan hati

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 19/115

Perlemakan hati

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 20/115

Perlemakan hati

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 21/115

Perlemakan hati

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 22/115

Perlemakan hati

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 23/115

Perlemakan pada jantung

• Makroskopis :• Berat bertambah

• Kuning dengan bagian yang coklat

• Mikroskopis :• Vakuol halus berupa butir-butir

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 24/115

Perlemakan jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 25/115

Perlemakan jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 26/115

Perubahan Non Degenerasi

1. Degenerasi Hialin

2. Degenerasi Miksomatous & Mukoid

3. Degenerasi Fibrinoid

4. Infiltasi Lemak pd stroma

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 27/115

Degenerasi Hialin

• Perubahan sel dengan pembentukan massa

homogen berwarna merah muda

• Contoh :• Pembuluh darah pd hipertensi

• Pada hati karena alkoholismus

•

Ginjal pada hiperproteinuria

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 28/115

Degenerasi Hialin

D i hi li

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 29/115

Degenerasi hialin

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 30/115

Degenerasi Miksomatik & Mukoid

• Penumpukan bahan polisakarida yg disintesa sel-sel mesenkim ( degenerasi miksomatik )

• Penumpukan bahan musin yg diproduksiberlebihan oleh sel-sel beradang atau kanker (degenerasi mukoid )

• Makroskopis :• Massa sperti lendir, putih kekuningan

• Mikroskopis :• Stellate cell ( deg. Miksomatik )

• Signet ring cell ( deg. Mukoid )

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 31/115

Deg. mukoid

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 32/115

Deg. mukoid

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 33/115

Deg. mukoid

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 34/115

Degenerasi Fibrinoid

• Penumpukan bahan amorf ( mirip fibrin )

eosinofilik 

• Contoh :• Jaringan ikat

• Dinding pembuluh darah pada kelainan :

» Hipersensitiviti

» Ulkus peptikum

» Placenta normal

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 35/115

Degenerasi Fibrinoid

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 36/115

Infiltrasi Lemak pd stroma

• Penumpukan lemak pada stroma jaringan

ikat

• Contoh : pada OBESITAS

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 37/115

NEKROSIS

1. N. perlunakan

2. N. koagulasi

3. N. kaseosa (pengejuan)

4. N. lemak enzimatik 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 38/115

N. Perlunakan = Liquifactive necrosis

• Nekrosis akibat proses enzimatik yg

mencerna sel tsb, sehingga terjadi cairan yg

kaya protein jaringan menjadi lunak • Contoh :

• Anoksia otak 

•

Infeksi bakteri

pus

N perlunakan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 39/115

N. perlunakan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 40/115

N. perlunakan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 41/115

N. perlunakan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 42/115

N. perlunakan

N l k

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 43/115

N. perlunakan

N l k

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 44/115

N. perlunakan

N l k

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 45/115

N. perlunakan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 46/115

N. Koagulasi = Coagulative necrosis

• Nekrosis jaringan akibat anoksia terjadi

penumpukan protein di dalam sel, kecuali

 jaringan otak (n. perlunakan)• Mikroskopis :

• Sel samar-samar

•

Sel tanpa inti

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 47/115

N. koagulasi

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 48/115

N. koagulasi

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 49/115

N. koagulasi

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 50/115

N. Koagulasi = Coagulative necrosis

N k l tif

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 51/115

N. koagulatif 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 52/115

N. Kaseosa

• Gabungan n. perlunakan dengan n.

koagulatif  n. pengejuan

• Contoh : pada infeksi TBC

N k

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 53/115

N.kaseosa paru

N Kaseosa

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 54/115

N. Kaseosa

N kaseosa paru

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 55/115

N.kaseosa paru

N kaseosa paru

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 56/115

N.kaseosa paru

N kaseosa paru

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 57/115

N.kaseosa paru

li f d

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 58/115

N. Kaseosa limfnod

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 59/115

N. Lemak enzimatik 

• Akibat proses enzimatik akut

• Terjadi pada : Acute Pancreatic Necrosis

•Makroskopis :

• Putih seperti kapur

• Permukaan irisan berbuih

• Mikroskopis :

• Sel lemak samar samar• Limfosit (+)

• Granul amorf basofilik 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 60/115

N. Lemak enzimatik 

N. Lemak enzimatik pankreas

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 61/115

N. Lemak enzimatik pankreas

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 62/115

Perubahan non nekrosis

1. Nekrosis Gangrenosa

2. Nekrosis lemak traumatik 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 63/115

Nekrosis gangrenosa

• Nekrosis akibat iskemia + infeksi bakteri

• Merupakan gabungan n.koagulasi dan

n.perlunakan :• Dry gangren ( gangren kering ) : n.koagulasi >>

• Wet gangren ( gangren basah ) : n. perlunakan >>

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 64/115

Dry gangren

Dry gangren

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 65/115

Dry gangren

Dry gangren

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 66/115

Dry gangren

Dry gangren

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 67/115

Dry gangren

Wet gangren

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 68/115

Wet gangren

Wet gangren

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 69/115

Wet gangren

Nekrosis lemak traumatik =

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 70/115

Nekrosis lemak traumatik =

Traumatic fat necrosis

• Perubahan (nekrosis) lemak oleh karena trauma :• Sering pada payudara wanita

• Makroskopis :• Nodul2 subkutan

• Hemoragia  

• Konsistensi lunak  keras

• Kulit berkerut

•

Mikroskopis :• Sel PMN & makrofag

• Sisa jaringan lemak 

• Sel-sel Datia  

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 71/115

Timbunan abnormal pada sel

• Bahan-bahan yang tertimbun bisa berupa :1. Metabolit :

» Lipid

» Protein

» Glikogen

2. Hasil metabolisme abnormal

3. Pigmen

• Penyebab :• Sintesa > • Mobilisasi  

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 72/115

Timbunan abnormal pada sel

• Contoh timbunan lipid intraseluler :• Trigliserida di hepar

• Lipoprotein di ginjal

•

Butir2 halus lemak pada nekrosis lemak • Kolesterol pada pembuluh darah

• Contoh timbunan protein :• Pada tubulus ginjal nefrotik sindrom

• Pada Sel plasma imunoglobulin

• Contoh timbunan glikogen :• Glikogen nefrosisPada ginjal

• Glicogen storage disease

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 73/115

Timbunan pigmen

• Pigmen eksogen :• Karbon

• Debu besi

• Tatto

• Pigmen endogen :• Lipofusin

• Melanin

• Hemosiderin

• Hematin

• Bilirubin

Lipofusin pd otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 74/115

Lipofusin pd otot jantung

Li f i d t t j t

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 75/115

Lipofusin pd otot jantung

Lipofusin pd otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 76/115

Lipofusin pd otot jantung

Hemosiderin pd hepar

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 77/115

Hemosiderin pd hepar

Hemosiderin pd hepar

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 78/115

Hemosiderin pd hepar

Bilirubin pd hepar

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 79/115

Bilirubin pd hepar

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 80/115

PERUBAHAN SELULER

PADA REAKSI ADAPTASI1. Atrofi

2. Hipertrofi3. Hiperplasia

4. Metaplasia

AtrofiP il l b l l

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 81/115

• Pengecilan sel yang sebelumnya normal

• Penyebab :•

Beban kerja

tidur di RS• Inervasi (-) paralisis

• Aliran darah  

• Nutrisi  

• Stimulasi endokrin   payudara pada posmenopause

•

Tekanan atrofi tekanan• Makroskopis :

• Organ  

• Lipofusin   warna coklat ( brown atrofi )

•

Mikroskopis :• Sel dengan lipofusin di dalam sitoplasma

• Ultra struktur :• Miofilamen  

• Mitochondria  

• Endo lasik retikulum   

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 82/115

Atrofi otak 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 83/115

Atrofi otot bergaris

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 84/115

Atrofi sel hati dgn lipofusin

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 85/115

Atrofi testis

Atrofi tubulus seminiferus

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 86/115

Atrofi tubulus seminiferus

Atrofi otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 87/115

Atrofi otot jantung

Atrofi otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 88/115

Atrofi otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 89/115

Hipertrofi

• Sel membesar organ  

• Jumlah sel tetap

• Kebutuhan sel   menyerap bahan2 sintesa intra sel  

• Penyebab :

• Beban  

• Stimulasi hormonal  

Hipertrofi

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 90/115

Jenis hipertrofi :1. Hipertrofi fisiologik :

» Otot skelet pekerja kasar

» Otot pada binaragawan

2. Hipertrofi patologik :

» Otot jantung pada hipertensi

Makroskopis :

» Organ membesar & berat  

Mikroskopis :» Sel  

Ultrastruktur :

» Mitochondria bertambah» Retikulum sarkoplasmik  

ORGAN YANG HIPERTROFI = ORGAN YANG MEMPUNYAIDAYA REGENERASI YG RENDAH SEPERTI : SARAF, OTOT

SKELET & OTOT JANTUNG  

Hipertrofi patologik 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 91/115

Hipertrofi otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 92/115

Hipertrofi otot jantung

Hipertrofi & atrofi otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 93/115

p j g

Hipertrofi & atrofi otot jantung

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 94/115

p j g

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 95/115

Hiperplasia

• Organ membesar

• Jumlah sel bertambah

• Biasanya sering bersamaan dengan hipertrofi

• Terjadi pada sel yg mempunyai daya proliferasi (regenerasi ) yg tinggi :

• Epitel kulit

• Epitel usus halus

• Hepatosit

• Sumsum tulang

• dsb

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 96/115

Hiperplasia

• Jenis hiperplasia :1. Hiperplasia fisiologik :

• Hiperplasia hormonal uterus saat kehamilan

• Hiperplasia kompensatorik 

2. Hiperplasia patologik :

• Hiperplasia endometrium pada posmenopause

• Faktor  – faktor yg mempengaruhi hiperplasia :1. Umur

2. Jenis kelamin3. Nutrisi

4. Penghambat ( Chalone )

Hiperplasia patologik pada uterus

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 97/115

p p p g p

Hiperplasia patologik pada uterus

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 98/115

Hiperplasia patologik pada prostat

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 99/115

Hiperplasia patologik pada prostat

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 100/115

Hiperplasia prostat

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 101/115

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 102/115

Metaplasia

• Perubahan satu jenis sel dewasa menjadi sel

dewasa jenis lain

•Terjadi pada :

• Epitel

• Sel mesenkim

•

Contoh :• Metaplasia skuamosa epitel bronkus pada perokok 

• Fibroblas osteoblas osteosit ( tulang )

Metaplasia epitel bronkus

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 103/115

Perubahan seluler yang bukan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 104/115

Perubahan seluler yang bukan

proses adaptasi1. Displasia

2. Hipoplasia

3. Aplasia

4. Agenesis

5. Neoplasia

6. Anaplasia

7. Aging process

Displasia

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 105/115

•

Perubahan pada sel dewasa dengan variasi dalambentuk, ukuran dan susunan sel

• Sifat perubahan :• Orientasi dengan sel sekitarnya hilang

• Bentuk dan besar sel berubah

• Bentuk dan besar`inti berubah

• Reaksi terhadap pengecatan berubah

• Morfologi :• sel melebar, maturasi abnormal

• Mitosis (+) proliferasi

• Contoh :• Displasia epitel serviks uteri

• Displasia epitel duktus mamma

Displasia

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 106/115

Displasia

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 107/115

Displasia

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 108/115

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 109/115

Hipoplasia

• Terbentuknya organ dengan ukuran tidak 

mencapai normal

•Fungsi tidak normal dapat memenuhikebutuhan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 110/115

Aplasia

• Organ terbentuk, tapi sangat tidak sempurna

• Fungsi tidak dapat memenuhi kebutuhan

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 111/115

Agenesis

• Organ tidak terbentuk 

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 112/115

Aging process

• Konsep :1. Program genetik terbatas

2. Perubahan pada sel mitosis (-), adaptasi (-)

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 113/115

Perubahan lain

• Kalsifikasi :• Pengendapan abnormal garam kalsium

• Ada 2 jenis :

» Kalsifikasi distrofik: pengendapan kalsium pada jaringan mati

» Kalsifikasi metastastik : pengendapan kalsium akibatperubahan metabolisme kalsium

• Makroskopis :

» Kelompok granula putih

• Mikroskopis :» Endapan amorf, basofilik pada ektra dan intra seluler

Metastatik kalsium pd paru

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 114/115

Metastatik kalsium pd paru

5/10/2018 Jejas Dan Reaksi Adaptasi - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/jejas-dan-reaksi-adaptasi 115/115