6.-perbualan-masyarakat.pdf

8/16/2019 6.-Perbualan-Masyarakat.pdf

1/8

Journal of Business and Social Development Volume 2(1) 2014: 49-56

Journal of Business and Social Development

Volume 2 Number 1, March 2014: 49-56

ISSN: 2289-2915

© Penerbit UMT

PERBUALAN MASYARAKAT DAERAH KUALA TERENGGANU(COMMUNITY CONVERSATIONS AT KUALA TERENGGANU DISTRICT)

NORMALIZA ABD RAHIM1*, NORAIEN MANSOR 2 DAN NOOR ROHANA MANSOR 2

1 Jabatan Bahasa Melayu, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi, Universiti Putra Malaysia, Selangor, 2 Pusat Pendidikan Asas dan Liberal, Universiti Malaysia Terengganu, Terengganu.

*Corresponding author: [email protected]

Abstrak: Kajian ini memberi fokus kepada penggunaan bahasa Melayu dialek Terengganu melalui

sembang kedai kopi. Objektif kajian ini adalah untuk mengenal pasti bahasa yang digunakan semasa

bersembang di kedai kopi serta menganalisis sembang di kedai kopi dalam kalangan masyarakat

di satu daerah di negeri Terengganu. Sampel kajian terdiri daripada masyarakat yang berkunjung

di kedai kopi di mukim Chendering, Chabang Tiga, Batu Rakit dan Banggol Paradong, Kuala

Terengganu. Sebanyak 120 sampel kajian dipilih secara rawak yang terdiri daripada masyarakat yang

berkunjung ke kedai kopi di sekitar daerah Kuala Terengganu. Subjek ditemu bual dan perbualantersebut telah dirakam. Perbualan yang dipilih telah dianalisis bagi tujuan kajian ini. Keputusan

kajian mendapati bahawa subjek lebih selesa menggunakan dialek daerah Kuala Terengganu dan

keyakinan untuk memberi ujaran dalam dialek tersebut lebih ketara ketika mereka bersembang.

Penggunaan kata singkatan, perkataan yang mengandungi bunyi ‘e’, pertukaran huruf ‘s’ kepada ‘h’

dan akhiran ‘g’ jelas digunakan oleh subjek. Adalah diharapkan agar kajian akan datang memberi

tumpuan kepada masyarakat lain di Terengganu dalam penggunaan dialek yang berbeza.

KATA KUNCI: Perbualan, masyarakat, dialek, keyakinan, Kuala Terengganu.

Abstract: This study focuses on the usage of Malay Terengganu dialect through coffee shop

conversation. The objectives of the study are to identify the language used at the coffee shop and to

analyse the conversation among the community in one district at Kuala Terengganu. The samples of

the study consisted of the community who came to the coffee shop at Chendering, Chabang Tiga,

Batu Rakit and Banggol Peradong, Kuala Terengganu. 120 samples were chosen randomly from all

the coffee shop. Subjects were interviewed and the conversations were recorded. The conversations

were selected and analysed for the purpose of the study. The results of the study revealed that

subjects are much comfortable using the Kuala Terengganu dialect and condent to interact in the

dialect during the conversation. The use of short forms, words that consist of the sound ‘e’, the

change of the letter ‘s’ to ‘h’ and the ending ‘g’ are widely used. It is hoped that other studies in the

future will focus on different community in Terengganu using different dialects.

KEYWORDS: Conversation, community, dialect, condent, Kuala Terengganu.

Pengenalan

Dialek merupakan bahasa pertuturan yang

ditutur oleh masyarakat di Malaysia. Oleh sebab

Malaysia terdiri daripada banyak negeri maka

terdapat banyak dialek dituturkan mengikut

negeri masing-masing. Antaranya seperti dialek

Johor-Riau, dialek Negeri Sembilan, dialek

Perak, dialek Utara, dialek Kelantan, dialek

Terengganu, dialek Pahang, dialek Sarawak dan

dialek Sabah. Melalui dialek negeri di Malaysia

terdapat juga dialek yang pelbagai dalam setiap

negeri tersebut. Sebagai contoh dialek Perak

mempunyai pelbagai lagi dialek iaitu di selatan,

tengah dan utara Perak dan setiap perkataan

mempunyai bunyi yang berlainan. Justeru,

Malaysia kaya dengan pelbagai dialek dan

majoriti dari penduduk Malaysia memahamiakan dialek dari negeri lain.


2/8


Normaliza Abd Rahim et al. 50

Menurut Nothofer (1993: 165) dan Ajid Che

Kob (2007: 129-143) salah satu matlamat kajian

dialek atau dialek geogra adalah untuk membuat

pengelompokan iaitu menentukan keakraban

kekerabatan atau salasilah dialek-dialek yangditurunkan daripada sesuatu bahasa. Usaha

mendeskripsi dan mengelompokkan dialek

Melayu yang terdapat di Semenanjung Malaysia

dan juga di Kepulauan Borneo telah dilakukan

oleh beberapa orang peneliti bahasa. Bagi dialek

Melayu di Semenanjung Malaysia, mereka

yang terawal melakukan usaha ini ialah Ismail

Hussein (1973). Dalam perbincangan beliau

tentang dialek-dialek Melayu di Semenanjung

Malaysia dan dengan menggunakan kaedah

kualitatif yang didasarkan kepada persamaan

kesejajaran fonologi dan leksikal tertentu,

Ismail Hussein (1973) telah membahagikan

dialek Melayu di Semenanjung Malaysia

kepada empat kelompok utama. Pertama adalah

kelompok Johor-Melaka-Selangor dan Perak

Tengah yang dikatakan tersebar dari wilayah

selatan Semenanjung Malaysia. Kelompok

kedua adalah kelompok yang dikatakan tersebar

dari wilayah Patani merangkumi dialek Patani-

Kelantan-Terengganu. Ketiga adalah kelompokKedah Pesisiran, dan keempat adalah dialek

Negeri Sembilan.

Asmah Haji Omar (1976) telah

membahagikan dialek Melayu di Semenanjung

Malaysia kepada lima iaitu kelompok Barat

Laut ( Kedah-Perlis-Penang, dan Perak Utara),

kelompok Timur Laut (Kelantan), kelompok

Timur (Terengganu), kelompok Selatan (Johor,

Melaka, Pahang, Selangor, dan Perak Selatan),

dan Negeri Sembilan. Pada tahun 1985 pula,Asmah Hj. Omar (1985) telah mengelompokkan

dialek Kelantan, Terangganu, dan Pahang ke

dalam satu kelompok yang dinamakan kelompok

Kelantan-Pahang-Terengganu. Namun, dalam

kedua-dua tulisan beliau, dialek Melayu Patani

terkeluar daripada cakupan kajian kerana

kajian beliau terbatas kepada dialek Melayu

yang terdapat di Malaysia sahaja. Namun pada

tahun 2008, kajian yang meluas telah dilakukan

dan Asmah Hj Omar (2008: 153-154) telah

membahagikan dialek kepada tujuh kumpulan

dialek di Semenanjung Malaysia. Pembahagian

dialek ini adalah berdasarkan perbandingan

aspek-aspek fonologi. Dialek-dialek yang telah

dikenal pasti adalah dialek yang letaknya di

barat laut yang meliputi kawasan Perlis, Kedah

(termasuk Pulau Langkawi), Pulau Pinang danPerak Utara sehingga Taiping dan dikenali umum

sebagai dialek utara atau dialek Kedah. Kedua,

dialek Perak yang meliputi kawasan Perak

Tengah. Ketiga, dialek selatan yang meliputi

Perak Selatan, Selangor, Melaka dan Johor.

Keempat, dialek Kelantan yang kawasannya

ialah negeri Kelantan dan juga meliputi juga

kawasan-kawasan sempadan Pahang dan

Terengganu. Kelima, dialek Terengganu yang

terletak di bahagian timur Semenanjung.

Keenam, dialek Pahang yang terdapat di negeri

Pahang dan yang terakhir adalah dialek Negeri

Sembilan yang terdapat di Negeri Sembilan.

Penyelidikan dalam pengelompokan

dialek Melayu oleh beberapa penyelidik bahasa

dan dialek Melayu telah dapat dikenal pasti.

Antara mereka adalah Collins (1986, 1991,

1995), Nothofer (1997), dan Jalaludin Chuchu

(2003). Oleh itu, kajian mengenai dialek telah

dapat memberikan impak yang tinggi terhadap

penggunaan dialek tersebut dalam kalangan

masyarakat di negeri tersebut. Namun keunikan

setiap dialek di setiap pelusuk negeri telah dapat

meningkatkan identiti masyarakat itu sendiri.

Kajian yang dilakukan oleh Adi Yasran Abdul

Aziz (2011: 122) telah menggunakan teori

optimiliti dan teori ini merupakan lanjutan

daripada nahu generatif, satu teori yang

berkongsi fokus kepada deskripsi formal dan

usaha mencari prinsip-prinsip sejagat, iaitu

asas-asas kajian empirikal daripada tipologilinguistik dan pemerolehan bahasa. Kajian

oleh Adi Yasran Abdul Aziz (2011) bertujuan

memberikan penjelasan terhadap interaksi

kekangan bagi suku kata dasar dialek Kelantan

berdasarkan teori Optimaliti (TO). Keputusan

kajian yang dijalankan ini mendapati bahawa

terdapat satu set hierarki kekangan dalam nahu

dialek Kelantan yang menjadi dasar suku katanya

yang berbeza dengan set hierarki kekangan suku

kata dasar bahasa Melayu. Hasil kajian ini juga

mendapati bahawa kekangan yang terbentuk

dalam minda manusia secara konseptual ini


3/8


PERBUALAN MASYARAKAT DAERAH KUALA TERENGGANU 51

bersifat sejagat (Hendon, 1966; Holmes, 2001).

Namun susunan hierarkinya adalah bergantung

kepada cara kekangan ini berinteraksi dalam

bahasa atau dialek tempatan. Hasil kajian ini

juga menunjukkan bahawa penjelasan interaksikekangan daripada TO ini adalah lebih berpada

untuk menjelaskan nahu sesuatu bahasa.

Menurut Fazal Mohamed Mohamed Sultan

et al., (2011) konstruksi ayat soal dalam dialek

membentuk satu fenomena yang sangat menarik.

Kajian mereka bertumpu kepada dialek utara

iaitu dialek Kedah. Menurut mereka lagi, kata

soal yang sama di dalam suatu ayat soal boleh

mempunyai dua kedudukan yang berbeza, iaitu

di awal ayat atau di akhir ayat dalam dialekMelayu Utara. Justeru, kajian tersebut dijalankan

di Daerah Baling, Kedah. Berpandukan analisis

deskriptif ke atas data dialek Melayu Utara di

Baling, Kedah, kajian ini mendapati kata soal

bila boleh mempunyai kedua-dua posisi, iaitu

di awal dan di akhir ayat. Posisi di awal ayat

dikenali sebagai posisi in situ manakala posisi di

akhir ayat dikenali sebagai posisi bergerak (Fazal

Mohamed Mohamed Sultan et al ., (2011:69).

Posisi in situ amat bertentangan daripada bahasa

baku bahasa Melayu. Sehubungan dengan itu,

kertas kerja ini akan menghuraikan kata soal

bila melalui analisis sintaksis berpandukan

kerangka Program Minimalis (Chomsky, 1995)

untuk menjawab persoalan dari segi posisi

sebenar kata soal tersebut. Keputusan kajian

ini juga mendapati bahawa kata soal yang in

situ atau bergerak tidak menjadi masalah untuk

menyemak kesemua tur sebelum cetusan untuk

menandakan suatu ayat soal itu gramatis. Oleh

yang demikian, kajian ini mendapati bahawafenomena dua posisi yang berbeza untuk kata

soal bila adalah fenomena yang spesik bahasa

bagi dialek Melayu Kedah.

Melalui sorotan kajian di atas, kajian ini

mempunyai dua objektif iaitu untuk mengenal

pasti ciri-ciri serta menganalisis dialek

masyarakat di daerah Terengganu semasa

bersembang di kedai kopi.

Metodologi

Kajian ini menggunakan kaedah deskriptif

analisis wacana perbualan dalam kalangan

subjek kajian berhubung perkara yang

dibicarakan semasa perbualan di kedai kopi.Sampel kajian terdiri daripada ahli-ahli

masyarakat yang berkunjung ke kedai kopi

di mukim Chendering, Chabang Tiga, Batu

Rakit dan Banggol Paradong, di daerah Kuala

Terengganu, Malaysia. Sebanyak 120 sampel

kajian telah dipilih secara rawak di mana sampel

terdiri daripada masyarakat yang berkunjung ke

kedai kopi di sekitar daearah Kuala Terengganu.

Subjek ditemu bual dan perbualan dirakam.

Selanjutnya perbualan tersebut telah dianalisis bagi tujuan fokus kajian.

Keputusan dan Perbincangan

Hasil kajian telah mendapati kepelbagaian

dapatan yang menarik untuk dipaparkan.

Antaranya ialah tentang penggunaan nombor

yang seringkali kedengaran apabila mereka

bersembang di kedai kopi. Ini adalah kerana

subjek ingin menjelaskan mengenai diri dan

keluarga. Penggunaan nombor disebut mengikutdialek Terengganu dan setiap ujaran yang disebut

sememangnya difahami oleh rakan mereka yang

lain. Ini jelas menunjukkan bahawa sebutan

berasaskan nombor dalam dialek ini sudah

menjadi kebiasaan dalam kalangan mereka.

Subjek dari masyarakat Chendering,

Chabang Tiga, Batu Rakit dan Banggol Paradong

menyatakan perkataan yang mengandungi

nombor di dalam dialek Terengganu seperti, Tige

orang (tiga orang), Nang (enam), Due tahung(dua tahun), Pak puloh Satu (empat puluh satu),

tujoh mati due tinggal lime (tujuh mati dua

tinggal lima), lime ratus (lima ratus), pak puloh

(empat puluh), nang belas (enam belas), Pak

puloh tujoh (empat puluh tujuh), Duwo (dua),

duwo tu baru stahung (dua tu baru setahun), tige

puloh smile (tiga puluh sembilan), Due pluh satu

(dua puluh satu), Tujuh belah (tujuh belas), nang

orang (enam orang), Pak pluh lime (empat puluh

lima), tige pak ratuh (tiga empat ratus), Tige

puloh nang (tiga puluh enam) dan Lime ratus ke sribu (lima ratus ke seribu). Walaupun terdapat


4/8



banyak lagi nombor yang boleh diujarkan oleh

subjek namun nombor di atas sahaja yang

berkaitan dengan apa yang disembangkan oleh

mereka. Nombor di atas jelas menunjukkan

bahawa subjek menggunakan bunyi huruf ‘e’,singkatan huruf, bunyi ‘s’ yang ditukar kepada

‘h’ seperti dalam ‘belas’ yang disebut dengan

‘belah’ dan akhiran ‘g’. Walau bagaimanapun,

terdapat juga perkataan ‘belas’ masih disebut

dengan sebutan yang sama namun subjek yang

menyebut ‘belah’ untuk ‘belas’ adalah daripada

golongan tua. Walaupun ejaan perkataan yang

diujarkan itu menjadi perkataan yang lain

bunyinya tetapi jika diteliti semula, perkataan

itu dapat difahami dengan jelas. Subjek tidak

mahu berbahasa Melayu baku memandangkan

kebanyakan daripada mereka adalah sudah

berumur dan lebih selesa menggunakan bahasa

dialek yang menjadi turun temurun dari nenek

moyang mereka. Apabila ditanya, subjek

menyatakan bahawa penggunaan ayat seperti

di atas dapat menunjukkan bahawa kemesraan

di antara mereka ketika bersembang dan

pada masa yang sama dapat memahami apa-

apa yang diperkatakan oleh orang lain. Hal

ini jelas membuktikan bahawa subjek kerapmenggunakan dialek seperti di atas semasa

bersembang bersama ahli keluarga, jiran

tetangga dan sahabat handai.

Selain itu, penggunaan perkataan,

subjek menggunakan keseluruhan ayat yang

mengandungi dialek. Penggunaan ayat ini telah

memberikan bunyi yang berlainan daripada

bahasa Melayu baku. Subjek telah mengubahkan

semua bunyi dan bentuk ejaan bagi keseluruhan

ayat untuk menyampaikan hasrat di dalamsembang bersama rakan. Ayat yang diujar oleh

subjek adalah seperti berikut:

Ade tige pak ratos

(ada tiga empat ratus)

Dalang sribu hinge ke due ribu r

(dalam seribu hingga ke dua ribu)

Anggorang kasor buleh r due ratuh sbulang-

sratuh lebih

(anggaran kasar bolehlah dua ratus sebulan

seratus lebih)

Umo due pluh nang, due pluh tujuh

(Umur dua puluh enam, dua puluh tujuh)

Stat pade lime blah tahun

(start pada lima belas tahun)

Pyoh sikit time tanye bulang-bulang taing

buleh, sribu lebih

(Payah sikit time tanya bulan-bulan boleh

seribu lebih)

Tujoh orang, seme belung kawing agi

(Tujuh orang, semua belum kawin lagi)

Dok tetu, makne sapa sminggu buleh pak lime

nang puluh ya pong ade

(Dah tentu, makna siapa seminggu boleh empat

lima enam puluh pun ada)Ayat yang diujarkan oleh subjek di atas

jelas menunjukkan bahawa penggunaan dialek

Terengganu lebih banyak digunakan dalam

kalangan masyarakat kampung di Chendering,

Chabang Tiga, Batu Rakit dan Banggol

Peradong. Jika dilihat dengan teliti, penggunaan

dialek telah digunakan untuk setiap perkataan

yang diujarkan. Sebagai contoh, ayat ‘Ade tige

pak ratos’ lebih selesa digunakan berbanding

dengan ‘Ada tiga empat ratus’. Ini jelas terbuktiapabila perkataan ‘empat’ disingkatkan kepada

‘pak’ dan bunyi ‘ratus’ disebut dengan ‘ratos’.

Selain itu kata singkatan seperti, ‘dok’, ‘tetu’,

‘sapa’ juga digunakan untuk menjelaskan

perkataan ‘dah’, ‘tentu’ dan ‘siapa’. Hal ini

jelas menunjukkan bahawa subjek memahami

makna dialek tersebut dan apabila disebut, rakan

mereka memahaminya. Subjek tidak menyebut

‘empat’ memandangkan bunyi ‘pak’ sudah pun

melambangkan perkataan ‘empat’ dan kata

singkatan ini dalam difahami dengan lebih jelas

lagi.

Namun, subjek juga menggunakan kata

singkatan bagi perkataan ‘sribu’, ‘sbulang’,

‘sratuh’, ‘pluh’, dan ‘blah’ di mana kata

singkatan ini telah dapat menjelaskan dengan

lebih baik makna perkataan itu. Selain itu

juga penggunaan akhiran ‘g’ juga jelas disebut

apabila subjek menyebut perkataan di atas

seperti, ‘anggorang’, ‘bulang-bulang’, ‘kawing’,

dan ‘nang’ di mana perkataan bahasa Melayustandard adalah ‘anggaran’, ‘bulan-bulan’,


5/8



‘kawin’ dan ‘enam’. Subjek lebih selesa dengan

bunyi akhiran ‘g’ kerana dengan bunyi sengauan

tersebut, maksud yang ingin disampaikan itu

akan jelas difahami oleh pendengar. Walapun

apabila diperdengarkan dengan bunyi yangsedemikian, orang lain yang mendengar terus

dapat memahami akan perkataan tersebut

dengan hanya membuang huruf ‘g’ di akhir

perkataan tersebut. Subjek juga menggunakan

perkataan yang mengandungi huruf ‘e’ seperti

perkataan ‘tige’, ‘hingge’, ‘due’, ‘tanye’,

‘makne’, ‘ade’ di mana dalam bahasa Melayu

standard adalah ‘tiga’, ‘hingga’, ‘dua’, ‘tanya’,

‘makna’, dan ‘ada’. Sebutan oleh subjek dalam

ayat di atas jelas menunjukkan bahawa subjek

merasakan bahawa menggunakan bunyi ‘e’

adalah lebih baik dari menggunakan bunyi ‘a’

di akhir perkataan tersebut. Ini adalah kerana

perkataan lain di dalam ayat yang diujarkan

itu mempunyai perkataan dialek Terengganu

oleh itu, adalah lebih baik jika menggunakan

perkataan yang lain dengan menggantikan

bunyi ‘a’ kepada ‘e’. Subjek menjelaskan juga

bahawa dengan menggunakan bunyi ini, ayat

dialek Terengganu yang lain akan lebih lengkap

lagi kerana keseluruhan ayat menggunakandialek. Pertukaran huruf ‘s’ kepada ‘h’ juga jelas

diujarkan oleh subjek di mana perkataan seperti,

‘ratuh’ dan ‘belah’ digunakan berbanding dengan

perkataan ‘ratus’ dan ‘belas’ di dalam bahasa

Melayu standard. Ini menunjukkan subjek tidak

gemar menggunakan huruf ‘s’ kerana bunyi ‘s’

agak sukar disebut dan digantikan dengan ‘h’.

Anok pok cik skrang ni spuloh, hok skoloh ade

lagi lime

(Anak Pak cik sekarang ni sepuluh, yangsekolah ada lagi lima)

Pak cik asalnye negeri smilan, lepah skoloh tu

LCE, pok cik skoloh orang puteh

(Pakcik asalnya Negeri Sembilan, lepas sekolah

tu LCE, Pakcik sekolah orang putih)

Baru je, sminggu dop sapa

(Baru sahaja, seminggu tak sampai)

Kawing doh anok tujoh

(Kawin dah anak tujuh)

Umor kite masuk tahung ning nang puloh

(Umur kita masuk tahun ni enam puluh)

Dok skoloh, dajoh due , tak dok pitih breti teruh

(Tidak sekolah, darjah dua, tiada duit berhenti

terus)

Dok tetu, kadang-kadang oak ratuh bleh, due

ratuh lebih pong buleh

(Tidak tentu, kadang-kadang seratus boleh, dua

ratus lebih pun boleh)

Ayat di atas juga menunjukkan bahawa

penggunaan perkataan dari dialek Terengganu.

Subjek lebih selesa menggunakan ayat yang

mempunyai dialek memandangkan ramai di

antara pengunjung di kedai kopi itu terdiri

daripada golongan tua dan bekerja sebagai

nelayan. Mereka merupakan orang lama di

kampung tersebut dan bersembang dengan

menggunakan dialek daerah tersebut lebih

mudah difahami dan muncul kemesraaan

apabila boleh berbicara dalam dialek tersebut

dengan baik. Penggunaan kata singkatan dalam

sembang subjek jelas kedengaran apabila

mereka menggunakan perkataan singkatan

seperti, ‘skrang’, ‘spuloh’, ‘skoloh’, ‘smilan’,

‘sminggu’, ‘bretti’, ‘tetu’ dan ‘bleh’. Perkataansingkatan di atas yang diujarkan oleh subjek

menunjukkan bahawa subjek mengujar dengan

lebih pantas dan cepat berbanding dengan

perkataan asal iaitu, ‘sekarang’, ‘sepuluh’,

‘sekolah’, ‘sembilan’, ‘seminggu’, ‘berhenti’,

‘tentu’ dan ‘boleh’. Sebutan yang diujarkan

oleh subjek telah dapat mengurangkan sebutan

‘silibel’ dari sebutan bahasa Melayu standard.

Penggunaan perkataan dengan penambahan

akhiran huruf ‘g’ telah banyak digunakan olehsubjek seperti di dalam ayat di atas. Perkataan

seperti, ‘kawing’, ‘tahung’, dan ‘nang’ jelas

menunjukkan penggunaan akhiran ‘g’ ini.

Subjek lebih memahami perkataan tersebut dari

perkataan asal iaitu ‘kawin’, ‘tahun’ dan ‘enam’

kerana telah menjadi kebiasaan kepada mereka

untuk mendengar bunyi akhiran dan sengauan

‘g’ tersebut.

Penggunaan akhiran bunyi dari ‘a’ kepada

‘e’ banyak digunakan di dalam ayat yang

disembangkan oleh subjek. Perkataan seperti,


6/8



‘ade’, ‘lime’, ‘nye’, ‘je’, ‘kite’, dan ‘due’

digunakan berbanding dengan bahasa Melayu

standard yang sepatutnya iaitu ‘ada’, ‘lima’,

‘nya’, ‘sahaja’, ‘kita’ dan ‘dua’. Ini jelas

menunjukkan bahawa subjek menggunakan perkataan dengan bunyi tersebut supaya

keseluruhan ayat menjadi dialek yang diingini.

Subjek berasa tanpa penggunaan bunyi ‘e’

ini, bunyi perkataan akan menjadi sumbang

dan tidak difahami oleh orang lain. Selain itu,

pertukaran huruf ‘s’ kepada ‘h’ juga didapati

di dalam sembang subjek. Perkataan seperti,

‘lepah’, ‘teruh’ dan ‘ratuh’ jelas kedengaran

berbanding dengan ‘lepas’, ‘terus’ dan ‘ratus’

di dalam bahasa Melayu standard. Subjek

tidak gemar menggunakan huruf ‘s’ kerana

bunyi ‘s’ memberikan bunyi yang tidak gemari

memandangkan bunyi ‘s’ akan membuatkan

mereka mengeluarkan air liur apabila menyebut

perkataan tersebut. Ini adalah kerana subjek

begitu selesa tanpa menggunakan bunyi ‘s’ di

akhir perkataan tersebut.

Saye baru mari, mari dari kapung padang

kmuting kedai spupu ni

(saya baru datang. Datang dari kampung padang

kemunting. Ini kedai sepupu)

Memang dok ingak r, tahung bile doh, lame doh

(memang tak ingat tahun bila. Dah lama dah)

Anok rama, anok sdare

(anak ramai. Anak saudara)

Tak dok kot, kije kapung gitu je

(tidak ada. Kerja kampung begitu sahaja)

Keje sdiri, saye orang klaut

(kerja sendiri. Saya orang pergi ke laut)

Ho kite asal orang sining

(ya, kita asal orang sini)

Asal orang kapung ning

(asal orang kampung ni)

Mokcik kije kating skoloh

(makcik kerja kantin sekolah)

Bahase kapung nila, anok-branok gok

(bahasa kampung nilah. Anak beranak juga)

Ade nege-nege diri jual ikang gitu la(ada berniaga sendiri jual ikan begitulah)

Penggunaan kata singkatan di atas lebih

kerap digunakan di dalam sembang di antara

subjek. Subjek menggunakan kata singkatan

seperti, ‘kapung’, ‘spupu’, ‘sdare’, ‘gitu

je’, ‘sdiri’, ‘klaut’, ‘kije’, ‘skoloh’, ‘nege-nege’ dan ‘gok’ bagi tujuan memudahkan dan

meringkaskan perkataan tersebut. Perkataan

bahasa Melayu standard mempunyai suku

kata atau huruf yang lebih berbanding dengan

penggunaan kata singkatan bagi perkataan di

atas iaitu, ‘kampung’, ‘sepupu’, ‘begitu sahaja’,

‘sendiri’, ‘ke laut’, ‘kerja’, ‘sekolah’, ‘berniaga’

dan ‘juga’. Penggunaan kata singkatan ini

jelas menunjukkan perkataan itu masih dapat

difahami oleh orang lain. Oleh itu, kata singkatan

ini tidak menjejaskan pemahaman orang lain.

Selain itu, perkataan yang mengandungi bunyi

‘e’ juga banyak terdapat dalam sembang subjek

di daerah tersebut. Perkataan seperti, ‘bile’,

‘lame’, ‘sdare’, ‘kije’, ‘je’, ‘keje’, ‘saye’, ‘kite’,

‘ade’ dan ‘bahase’ telah digunakan dan adalah

lebih ketara apabila perkataan itu disebut dalam

ayat. Perkataan ini mudah untuk difahami

oleh subjek di situ memandangkan perkataan

tersebut menggantikan huruf ‘a’ dengan ‘e’

iaitu dalam perkataan ‘bila’, ‘lama’, ‘saudara’,‘kerja’, ‘saya’, ‘kita’, ‘ada’ dan ‘bahasa’. Oleh

itu perkataan yang mengandungi bunyi ‘e’

tersebut masih mempunyai makna yang sama

jika diperdengarkan kepada masyarakat luar

dari daerah tersebut.

Penambahan huruf di akhir perkataan

dengan huruf ‘g’ merupakan kebiasaan bagi

subjek dalam memberi ujaran. Subjek lebih

gemar menggunakan penambahan ini bagi

menunjukkan identiti masyarakat Terengganu itusendiri. Subjek juga turut menyatakan bahawa

mereka amat berbangga menyebut perkataan

yang mempunyai pengakhiran dengan huruf

‘g’ kerana ini memberikan kelainan berbanding

dengan dialek dari negeri lain. Subjek

menggunakan perkataan seperti ‘kapung’,

‘ning’, ‘kating’, ‘sining’ dan ‘ikang’ dalam

ayat di atas di mana subjek merasakan bahawa

perkataan yang diujar itu memberikan makna

yang sama dengan perkataan bahasa Melayu

standard iaitu ‘kampung’, ‘ini’, ‘kantin’, ‘sini’

dan ‘ikan’. Ini sememang difahami oleh subjek


7/8



yang lain kerana perkataan ini telah didengari

kerap kali memandangkan mereka tinggal di

kampung dan majoriti daripada mereka terdiri

daripada nelayan. Oleh itu perkataan ‘ikan’

kerap disebut dan diujarkan oleh masyarakatTerengganu.

Sebagai rumusan bagi keputusan di atas, jelas menunjukkan bahawa dialek Terengganumasih lagi digunakan dengan meluas dalamkalangan pengunjung kedai kopi di daerah-daerah di Terengganu. Subjek yang terdiridaripada golongan nelayan, kakitangankerajaan dan juga pelajar lepasan universititelah berkumpul di kedai kopi untuk mencariketenangan dengan berbual dan bersembang

bersama rakan yang lain. Selain itu, subjek juga memperoleh satu kepuasan apabila dapat bersembang di dalam dialek tersebut dan inidapat menunjukkan kemesraan dalam kalanganmereka kerana mereka dilihat ketawa sambil

bersembang dan tiada persoalan mengenaiujaran dari mereka itu. Ini menunjukkan bahawadialek yang digunakan itu telah dapat difahamioleh subjek lain. Kajian ini mempunyaikeputusan yang hampir sama dengan kajian yangdilakukan oleh Adi Yasran Abdul Aziz (2011)iaitu dialek penting dalam sistem komunikasiantara kelompok masyarakat. Kajian oleh ZainalAbiddin Masleh & Mohd Sharifudin Yusop(2010) juga mempunyai keputusan yang hampirsama dengan kajian ini iaitu setiap kelompokmasyarakat mempunyai dialek yang tersendiriyang dapat menguatkan identiti masyarakat itusendiri.

Kesimpulan

Kajian ini dapat memberi manafaat kepada

penyelidik dengan memberi ruang kepadamasyarakat untuk mengenali dengan lebih

baik mengenai bahasa yang digunakan melalui

sebutan dan ejaan. Kajian ini juga dapat memberi

ruang kepada masyarakat dalam mempelajari

dialek Terengganu serta memahami masyarakat

itu sendiri. Adalah diharapkan supaya kajian

berkaitan dengan dialek Terengganu ditumpukan

dalam kalangan golongan tua yang sudah lama

menggunakan dialek tersebut. Kajian tersebut

akan dapat mengenal pasti perubahan dialek

tersebut serta mengenal pasti faktor-faktor luar

yang mempengaruhinya.

Rujukan

Ajid Che Kob. (1985). Dialek Geogra Pasir

Mas. Bangi: Universiti Kebangsaan

Malaysia.

Ajid Che Kob. (2007). Dialektologi. Dlm.

Zulkiey Hamid, Ramli Md. Salleh &

Rahim Aman (peny.) Linguistik Melayu

(Ed. Kedua). Bangi: Penerbit Universiti

Kebangsaan Malaysia. 127-143.

Adi Yasran Abdul Aziz. (2011). Suku Kata

Dasar Dialek Kelantan Berdasarkan Teori

Optimaliti. GEMA Online™ Journal of

Language Studies. 11(2): 121-136.

Asmah Hj. Omar. (1977). The Phonological Diversity of the Malay Dialects. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Asmah Hj. Omar. (1976). The Phonological

Diversity of the Malay Dialects. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Asmah Hj. Omar (1985). Susur Galur Bahasa

Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.

Asmah Haji Omar. (2008). Susur Galur Bahasa Melayu Edisi Kedua. Kuala Lumpur:Dewan Bahasa dan Pustaka.

Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program.

Cambridge, MA: MIT Press.

Collins, J. T. (1986). Antologi Kajian Dialek

Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan

Pustaka.

Collins, J. T. (1991). Rangkaian Dialek Melayu

di Pulau Borneo. Dewan Bahasa. 35(8):

687-696.

Collins, J. T. (1995). Pulau Borneo Sebagai Titik

Tolak Pengkajian Sejarah Bahasa Melayu.

Dewan Bahasa. 40(10): 868-878.

Fazal Mohamed Mohamed Sultan, Zaharani

Ahmad, Nor Hashimah Jalaluddin dan

Harishon Radzi. (2011). Kata Soal Bila

dalam Dialek Kedah Melayu Baling: Satu

Analisis Sintaksis. GEMA Online™

Journal of Language Studies, 11(1): 69-80.


8/8



Hendon, R. S. (1966). The Phonology and Morphology of Ulu Muar Malay (Kuala Pilah District, Negeri Sembilan, Malaya). New Haven: Yale University.

Holmes, J. (2001). An Introduction toSociolinguistics. London: Longman.

Ismail Hussein. (1973). The Malay Dialects in

the Malay Peninsular. Nusantara, 3: 69-79.

Jalaludin Chuchu. (2003). Dialek Melayu Brunei

dalam Salasilah Bahasa Melayu Purba.

Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan

Malaysia.

Nothofer, B. (1997). Dialek Melayu Bangka.

Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan

Malaysia.

Zainal Abiddin Masleh & Mohd SharifudinYusop. (2010). Mandala dan Sikap BahasaEtnik Bhuket. Jurnal ASWARA, 5(2): 85-96.

6.-perbualan-masyarakat.pdf

Documents