3.0 Sumbangan Tokoh Islam kepada perkembangan Tamadun Dunia.

3.1 Sumbangan dalam bidang falsafah.

IBN KHALDUN

Ibnu Khaldun banyak menyumbang dalam perkembangan tamadun dunia.

Beliau telah memberikan pandangan serta teori-teori yang berkaitan dengan

peradaban manusia. Dalam bukunya yang bertajuk “Mukaddimah” ada menyebut

bahawa manusia tidak boleh hidup tanpa organisasi sosial yang mana menurut ahli

falsafah diistilahkan “kota” (al-madinah). Itulah yang dimaksudkan dengan

peradaban. Beliau juga menegaskan bahawa setiap individu itu tidak boleh berdiri

dengan sendiri tanpa pertolongan orang lain kerana tenaga manusia itu tidak cukup

untuk menjamin keselamatan dirinya. Oleh sebab itu, organisasi sosial adalah suatu

keharusan bagi manusia. Tanpanya, kewujudan manusia tidak akan sempurna. Ibnu

Khaldun amat cenderung terhadap perkara-perkara yang berkaitan dengan

kemasyarakatan. Konsep yang diajukan Ibn Khaldun untuk memahami proses

perubahan masyarakat adalah ashabiah. Ashabiah ini menyatukan orang untuk

meraih tujuan yang sama, juga untuk mengendalikan masyarakat. Ashabiah

terbentuk pada awalnya dari pertalian darah. Tetapi ia juga terbentuk dari

perserikatan, persekutuan dan kesetian social yang akhirnya membawa kepada

pembentukan sebuah Negara yang berdaulat. Negara akan memiliki wilayah luas

dan kedaulatan yang kuat jika mendasarkan pada agama. Merupakan watak yang

alami, negara memusatkan kekuasaan pada tangan satu orang (golongan), juga

merupakan watak alami negara menimbulkan kemewahan dan menumbuhkan sifat

menurut dan malas. Pemusatan kekuasaan pada satu tangan dan meratanya

kemewahan dan sifat malas merupakan indikasi kehancuran negara.

AL-KINDI

Al-Kindi merupakan ahli falsafah Islam yang terkenal. Sebelum beliau

melahirkan pemikiran falsafahnya, beliau terlebih dahulu mempelajari dan

mendalami falsafah Yunani melalui karya-karya terjemahan ke dalam bahasa Arab.

Selepas itu, barharulah beliau mengemukakan falsafahnya. Al-Quran dan Al-Sunnah

dijadikan panduan sebagai sumber dan akidah serta syarak dan akhlak.

Beliau dikatakan telah menghasilkan 263 karya falsafah sama ada yang besar

ataupun kecil. Keagungan pemikirannya diakui oleh ahli-ahli falsafah Barat sendiri

dan sebahagian karyanya diterjemah ke dalam bahasa-bahasa Eropah terutamanya

Latin dalam abad pertengahan.

Menurut Al-Kindi, agama dan falsafah tidak mungkin bertentangan. Agama

disamping sebagai wahyu yang juga menggunakan akal, dan falsafah juga

menggunakan akal. Pemikiran falsafah al-Kindi menjelaskan bahawa ;

“Adanya Tuhan menyebabkan adanya alam ini. Kegiatan Tuhan berkembang di

antara langit dengan bumi. Jiwa bumi adalah daya pergerakan Tuhan. Jiwa bumi

telah menyebabkan terjadinya langit, bintang dan planet-planet diangkasa lepas.

Jiwa manusia adalah pancaran jiwa bumi. Kerana itu, manusia bersifat dualisme.

Selama jiwa itu masih terikat dengan tuntutan berupa kebendaan, ia dipengaruhi

oleh langit dan bintang-bintang. Kalau jiwa terlepas daripada tubuhnya, ia kembali

kepada temppat asalnya iaitu kepada Allah dimana ia mendapat kemerdekaan dan

kebebasan. Kemerdekaan yang kekal dan abadi hanya dapat dicapai dalam dunia

akal budi iaitu keamanan dan ketakwaan kepada Allah s.w.t.. Orang yang hendak

mencapai kemerdekaan dan kebebasan itu harus memperkembangkan kekuatan

akalnya dengan jalan ilmu ketuhanan iaitu akidah, dan ilmu tentang alam semesta

iaitu syarak dan akhlak.”

Al-Kindi juga telah membicarakan tentang hal jiwa manusia. Menurut al-Kindi,

jiwa manusia dikenali sebagai “nafs”. Ia merupakan “Jauhar” al-aqli, iaitu akal abadi

yang dianugerahkan oleh Allah. Ia memiliki dua tarikan iatu antara kebendaan,

keduniaan dan kejasmanian dan kerohanian, ketuhan dan keakhiratan.

Al-Kindi membahagikan akal kepada tiga, iaitu Aql al-Huyani , Aql bi al-Fi’ 1

dan Aql al-Fa’al. Aql al-Huyani merupakan anugerah Allah s.w.t. Aristotles

menggunakan common sense (akal biasa). Ia mempunyai kekuatan untuk

membezakan antara yang baik dan buruk. Aql bi al-Fi’ 1 pula adalah kekuatan untuk

memperolehi ilmu pengetahuan. Aql al-Fa’al adalah kekuatan yang merangsang

seseorang melakukan sesuatu.

Dalam diri manusia juga ada al-nafs yang mengandungi dua kekuatan, iaitu

kekuatan kebaikan dan kekuatan kejahatan. Al-nafs inilah yang akan mempengaruhi

jiwa kita. Jika kebaikan yang ada lebih dominan daripada kejahatan, maka baiklah

tingkah laku seseorang dan sebaliknya.

IMAM AL-GHAZALI

Keagungan Al-Ghazali dalam bidang falsafah sukar ditandingi sehingga

beliau digelar sebagai Hujjatul Islam iaitu pembela Islam dan Zainuddin iaitu hiasan

agama kerana hujahnya yang bernas. Dalam usia mudanya, beliau pernah dilantik

menjadi professor di Akademik Nizami iaitu sebuah universiti di Baghdad dalam

bidang fekah. Namun begitu, beliau sebenarnya sangat berminat lam bidang

falsafah lagi. Kegigihannya dalam mempelajari ilmu falsafah akhirnya

menjadikannya seorang ahli falsafah yang dikagumi kerana kejayaan beliau

menggabungkan antara falsafah dan tasauf dengan akidah, syarak dan akhlak.

Beliau telah menghasilkan 70 buah kitab dalam pelbagai bidang dan

kebanyakkannya dalam dalam bidang falsafah. Antara karyanya yang masyhur ialah

al-Munqiz min-al Dhalal iaitu falsafah dan akidah, Tahafut al-Falasifah iaitu falsafah,

Mizan al-Amal iaitu mantik, Ihya’ Ulumuddin iaitu tasauf dan lain-lain, al-Wajiz iaitu

fekah dan Mawasid al-Faladifah. Dalam karyanya iaitu Kitab Maqasid al-Falsafiyah,

beliau telah membentangkan pendapat ahli-ahli falsafah. Kitab Mi’eyar al-ilmi fi al-

mantiq, beliau telah menerangkan tentang pencapaian ilmu pengetahuan. Dalam

Kitab Al-Munqidh, beliau membicarakan tentang penghidupan dan kemajuan

pemikiran.

Asas-Asas Falsafah Al-Ghazali secara ringkasnya dikategorikan kepada

enam aspek penting iaitu: matematik, fizik, metafizik iaitu ketuhanan, politik, logik

dan etika iaitu akhlak. Malah menurutnya, Islam tidak melarang mempelajari ilmu-

ilmu seperti falsafah Greek asalkan ia tidak ber tentangan dengan Islam

sebagaimana dibahaskan di dalam karyanya yang berjudul Tahafut al-Falasifah

mengenai fizik dan metafizik yang mengatakan alam ini terurus dengan sendiri tanpa

kawalan.Walaupun beliau bersetuju dengan sumbangan teori falsafah yang

dipelopori oleh Aristotles dan Plato terhadap nilai keilmuan, namun tidak semua

beliau terima kerana terdapat bahagian dari bidang falsafah yang bertentangan

dengan akidah Islam.

IBN RUSYD

Ibn Rusyd sangat mahir dalam bidang ilmu fekah sehingga dilantik menjadi

kadi. Namun demikian, kemasyhuran dan kepakaran beliau lebih menonjol dalam

bidang falsafah lagi. Antara karya beliau yang paling masyhur hingga ke hari ini ialah

Mabadi al-Falasifah iaitu membincangkan tentang falsafah. Kulliah untuk bidang

perubatan, Tafsir Urjiza, Taslul iaitu ilmu kalam, Tahafut al-Tahafut untuk bidang

falsafah, Muwafaqah al-Hikmah wa al-Syariah untuk bidang falsafah dan fekah.

Beliau telah membuat pembaharuan dalam bidang falsafah Islam dengan

membawa pandangannya yang baru berrkaitan dengan Al-Quran. Beliau

menjelaskan bahawa;

“Al-Quran itu diturunkan oleh Tuhan untuk seluruh manusia. Oleh kerana manusia

mempunyai tingkat-tingkat tertentu, ada yang berilmu, ada yang bodoh, maka

pengertian al-Quran itu pun, tentu bertingkat pula menurut tingkat mereka.”

Justeru, al-Quran ditujukan kepada dua golongan dalam dua bentuk yang

berbeza iaitu, Mutaysabih dan Muhkam. Mutaysabih adalah untuk golongan ulama

yang harus ditafsirkan secara kiasan, falsafah dan ilmu yang tinggi. Muhkam pula

ditujukan untuk golongan awam yang ditafsirkan secara langsung. Beliau

menjelaskan bahawa tiada satu ayat al-Quran pun yang tidak boleh ditafsir. Semua

ayat ada kepentingan dan tujuan untuk manusia.

Selain itu, pembicaraan falsafah Ibnu Rushd banyak tertumpu pada persoalan

yang berkaitan dengan metafizik, terutamanya ketuhanan. Beliau telah

mengemukakan idea yang bernas lagi jelas dan melakukan pembaharuan semasa

dengan membuat huraian mengenai perkara tersebut. Hasil pemikiran yang

dimuatkan dalam tulisannya, terutamanya dalam bidang falsafah, telah

mempengaruhi ahli falsafah Barat. Dua orang ahli falsafah Eropah, iaitu Voltaire dan

Rousseau dikatakan bukan sekadar terpengaruh oleh falsafah Ibnu Rusyd, tetapi

memperolehi ilham daripada pembacaan karyanya. Pemikiran Voltaire dan

Rousseau telah mencetuskan era Renaissance di Perancis sehingga merobah

wajah Eropah keseluruhannya sebagaimana yang ada pada hari ini. Masyarakat

Barat sebenarnya terhutang budi kepada Ibnu Rusyd kerana pemikirannya, sama

ada secara langsung ataupun tidak langsung, telah mencetuskan revolusi di benua

Eropah.

3.2 Sumbangan dalam bidang Sains dan Matematik

IBN SINA

Hasil karya beliau yang terkenal dalam bidang kedoktoran ialah

buku Al-Qanun fu al-Tibb iaitu peraturan perubatan. Buku itu

mengandungi 14 jilid yang merupakan satu himpunan perbendaharaan

mengenai ilmu perubatan. Dari segi penggunaan ubat, diagnosis dan

pembedahan dalam ilmu perubatan moden pada hari ini, banyak sumber

diambil daripada pemikiran Ibn Sina.

Buku-buku lain hasil karya beliau dalam bidang ini ialah Al-Urjuzah fi

al-Tibb iaitu puisi kedoktoran, Al-Adwiyah Al-Qalbiyah iaitu ubat-ubat

jantung, Kitab Al-Qoulanj iaitu penyakit Colic dan Majmu’ah Ibn Sina Al-

Kubrn iaitu cara-cara perubatan penyakit. Antara hasil karyanya ini,

banyak yang telah diterjemahkan dalam Bahasa Latin dan menjadi

rujukan utama kepada bidang perubatan di universiti-universiti Eropah

sehingga abad ke-17. Karya tersebut telah disalin dan dicetak sebanyak

16 kali, iaitu 15 edisi dalam bahasa Latin dan sebuah edisi lagi dalam

bahasa Yahudi.

Penulis-penulis Barat menganggap Ibn Sina sebagai bapa

kedoktoran kerana beliau telah berjaya menyatukan teori perubatan

Yunani Hippocrates dan Galen, pengalaman dari ahli-ahli perubatan dari

India, Parsi, serta pengalaman beliau sendiri.

Ibn Sina telah mengembangkan ilmu psikologi dalam bidang

perubatan. Beliau juga membuat beberapa penemuan dalam ilmu yang

dikenali hari ini sebagai ilmu perubatan psikosomatiks. Beliau juga telah

mengembangkan ilmu diagnosis melalui denyutan jantung iaitu untuk

mengenalpasti dalam masa beberapa detik sahaja tentang

ketidakseimbangan humor yang berkenaan. Diagnosis melalui denyutan

jantung ini masih dipraktikkan oleh para hakim iaitu Doktor Islam di

Pakistan, Afghanistan dan Parsi yang menggunakan ilmu perubatan

Yunani.

Seorang doktor dari Amerika Syarikat 1981 melaporkan bahawa

para hakim di Afghanistan, China, India, dan Parsi sangat berkebolehan

dalam penentuan penyakit melalui denyutan jantung. Kaedahnya bukan

sahaja mengira beberapa denyutan jantung di tempat yang dirasai, tapi

mutunya yang pelbagai merangkumi sama ada kuat atau tidak denyutan,

masa antara denyutan, kandungan lembap dalam kulit dan sebagainya.

Daripada ukuran-ukuran tersebut, seseorang hakim mungkin mengetahui

penyakit yang dihadapi dalam tubuh pesakit tersebut dengan tepat.

Ibn sina adalah doktor perubatan yang pertama mencatatkan

bahawa penyakit paru-paru atau pulmonary tuberculosis adalah satu

penyakit yang boleh berjangkit. Beliau boleh memberikan tanda-tanda

atau simptom penyakit kencing

manis atau lebih dikenali sebgai diabetes dan kesan atau masalah yang

timbul daripadanya.

Beliau juga sangat berminat dalam bahagian berkenaan dengan

kesan akal ke atas jasad yang telah banyak menulis berkenaan dengan

gangguan psikologi. Sepanjang hidupnya, Ibn Sina telah menghasilkan

kira-kira 250 buah karya yang

kekal sehingga masa ini, termasuk 116 buah karyanya dalam bidang

perubatan. Banyak karyanya ditulis dalam bhasa Arab dan juga beberapa

karya dalam bahasa Parsi.

Al-Quran fi Al-Tibb merupakan karya beliau yang terkenal di Eropah

dan dicetak berulangkali pada zaman Renaissance. Karya beliau ini

mempunyai pengaruh asas dalam ilmu perubatan di Eropah pada zaman

tersebut malah merupakan buku rujukan yang utama di universiti-

universiti sehingga abad ke-17 Masihi.

FAKHRI AL-DIN AL-RAZI

Al-Razi banyak member sumbangan dalam bisang sains. Beliau merupakan

antara tokoh yang terawal menyedari mengenai pentingnya kebersihan, seperti yang

dapat dilihat dalam ketelitiannya ketika memilih tapak hospital Audidi. Al-Razi telah

menggantungkan daging yang baru pada beberapa tempat yang dicadangkan

sebagai tapak hospital Audidi dan memilih tempat yang daging menjadi busuk paling

lambat. Konsep kebersihan udara dan tempat telah disedari oleh pakar perubatan

Islam masa itu. Beliau juga telah banyak menghasilkan buku-buku kimia yang

kebanyakannya ditulis dalam bahasa Parsi antaranya Ketabe Serr (Buku berkenaan

Rahsia), Ketabe Serre Serr (Rahsia pada rahsia), Buku pertama berkenaan

Ujikaji,Buku kedua berkenaan Ujikaji, Resaale'ei Be Faan, Arezooyeh

Arezookhah,Surat kepada wazir Ghasem bin Abdullah, .Ketabe Tabvib. Sebagai ahli

alkhemi, Razi diakui sebagai menjumpai asid sulfirik, yang digunakan secar ameluas

("work horse") bagi kejuruteraan kimia dan kimia moden. Dia juga

menjumpai ethanol dan hasil sulingannya, dan kegunaannya dalam perubatan. Al-

Razi merupakan seorang yang pemurah, dengan sifat perikemanusiaan terhadap

pesakitnya, dan murah hati terhadap golongan miskin, Dia sering kali memberikan

mereka rawatan penuh tanpa mengenakan sebarang bayaran, ataupun sebarang

bentuk bayaran lain. Apabila dia tidak bersama pelajar atau pesakitnya, dia sentiasa

menulis atau belajar.

AL-KHAWARIZMI

Al Khawarizmi adalah seorang ilmuan bijak pandai pada masa keemasan

Baghdad yang sangat besar sumbangannya terhadap ilmu Algebra dan aritmetika.

Al-Khawarizmi telah memberikan sumbangan dalam perkembangan ilmu matematik

Islam apabila mengemukakan asal-usul angka. Karya-karya beliau yang

diterjemahkan ke dalam bahasa Latin oleh Prince Boniopagni, iaitu kitab al-Jami wa

al-Tafiq bi Hisab al-Hindi. Kitab ini dikatakan ditulis oleh beliau berdasarkan kepada

matematik yang berasal dari India.

Al-Khawarizmi juga telah memperkenalkan satu teorem baru dalam

matematik iaitu Algebra. Bukunya Al-Maqala fi Hisab-al Jabr wa-al-Muqabilah

mengenai Algebra juga telah diterjemahkan oleh Gerhard of Gremano dan Robert of

Chaster ke dalam bahasa Latin pada kurun ke-12 dan ia adalah terjemahan yang

diperkenalkan dalam dunia sains baru kepada Barat. Di Eropah, ia dipanggil

Alchwarizmi, Alkarismi, Algorithmi, Algorismi. Panggilan inilah yang kemudian

dipakai untuk menyebut konsep algoritma yang diperkenalkan. Para pelajar Eropah

mengaitkan Al-Khawarizmi ini dengan New Arithmetic yang pada akhirnya menjadi

asas pernomboran angka, dimana penulisan angka Arab dikenal dengan Algorism

atau Algoritma.

Antara hasil karya yang telah beliau hasilkan yang masyhur ialah Sistem

Nombor, karya ini telah diterjemahkan ke dalam bahasa Latin iaitu De Numero

Indorum. Selain itu beliau juga telah menghasilkan karya ‘Mufatih al-Ulum’ yang

bermaksud beliau adalah pencinta ilmu dalam pelbagai bidang. Al-Jami wa al-Tafsir

bi Hisab al-Hind, Al-Amal bi’ Usturlab’, Al-Tarikh dan Al-Maqala Fi Hisab al-Jabr wa

al-Muqabila.

Dalam bidang aritmetika, Al-Khawarizmi menulis kitab Al-Jam wal Tafriq bi

Hisab al-Hid (Book of Addition Substraction by the Methode Calculation). Edisi asli

berbahasa Arab telah hilang, tapi versi lainnya ditemukan pada tahun 1857 di

perpustakaan Universiti Cambridge. Karya Al-Khawarizmi itu dikenal sebagai buku

pelajaran pertama yang ditulis dengan menggunakan sistem bilangan perpuluhan.

3.3 Sumbangan dalam bidang politik

HASAN AL-BANNA

Sumbangan Hasan Al-Banna dilihat lebih tertumpu dalam bidang politik dan

ekonomi. Di antara hal yang tidak diragukan lagi ialah da’wah beliau itu amat

mementingkan komitmen dengan Islam, baik sebagai aqidah, syari’ah dan system

kehidupan. Beliau menjelaskan bahawa dakwah terdiri dari pelbagai aspek seperti

politik, dakwah gerakan, penyusunan strategi dan ekonomi. Orang yang mengamati

apa yang telah dituliskan oelh beliau dalam risalah-risalahnya akan mendapati

bahawa Imam Hasan Al Banna adalah seorang pemimpin politik yang diikuti

masyarakat. Beliau memiliki pemahaman politik Islam (Fiqih Siyasi Islami) yang

diambil dari pemahaman kalangan intelektual dan ulama Islam. Imam Hasan Al-

Banna kembali menegaskan bahwa Islam adalah agama yang komprehensif iaitu

mencakupi semua aspek kehidupan umat manusia. Beliau juga mengkritik fahaman

sekulerisme yang mengasingkan antara agama dengan politik dan pemerintahan.

Dengan lantang beliau menyatakan bahawa gerakan Islam manapun yang tidak

menyertakan permasalahan politik dan pemerintahan dalam program mereka, maka

pergerakan tersebut belum layak dinamakan gerakan Islam dalam konsep

pemahaman Islam yang komprehensif. Bidang politik sebagai salah satu elemen

kehidupan, jelas tidak dapat dipisahkan dengan norma-norma kehidupan. Dalam

Islam, kepedulian umat terhadap politik sudah muncul semenjak lahirnya Islam.

Pertikaian kaum muslimin dengan kaum musyrikin mustahil mampu diatasi jika tidak

menggunakan strategi politik yang jitu. Namun, politik yang dimaksudkan Islam jelas

yang berperadaban, bermoral, humanis, tidak menghalalkan segala cara dan

berpandukan al-Quran dan as-Sunnah. Oleh itu, Islam tidak menafikan agama

dalam politiknya dan pemahaman secular itu adalah konsep politik barat semata-

mata. Islam dengan politiknya membawa misi pembahagiaan manusia di dunia

maupun akhirat kelak, sebuah politik yang melindungi semua hak mereka, sehingga

diharapkan pada suatu masa nanti umat Islam dan bukan Islam menggunakan etika

politik Islam yang akan melahirkan kebahagiaan bagi mereka.

3.4 Sumbangan dalam bidang ekonomi

IBN KALDUN

Ibnu Khaldun juga begitu arif dalam bidang ekonomi dan ianya banyak

ditonjolkan melalui bukunya yang bertajuk “Mukaddimah”. Ibnu Khaldun menyedari

bahawa ekonomi memainkan peranan yang sangat penting dalam membangunkan

ekonomi sesebuah negara tersebut. Terdapat 3 teori yang dijelaskan oleh Ibnu

Khaldun berkaitan ekonomi iaitu teori pengeluaran, teori nilai, wang dan harta serta

teori pengagihan.

Teori pengeluaran ialah teori bahawa kehidupan perekonomian sentiasa

menghala ke arah pelaksanaan keseimbangan antara penawaran dengan

permintaan. Menurut beliau pengeluaran berasaskan kepada faktor buruh dan

kerjasama masyarakat. Dalam hal ini beliau menyarankan agar masyarakat

melakukan perancangan supaya setiap bidang pekerjaan dilakukan oleh orang yang

mahir dan cekap.

Teori nilai, wang dan harta pula berkaitan dengan nilai diguna (use value)

dengan nilai pertukaran (exchange value). Tetapi beliau dengan tegas berhujah

bahawa nilai sesuatu barangan bergantung kepada nilai buruh yang terlibat dalam

proses pengeluaran. "Semua usaha manusia dan semua tenaga buruh perlu

digunakan untuk mendapatkan modal dan keuntungan. Tidak ada jalan lain bagi

manusia untuk mendapatkan keuntungan melainkan melalui penggunaan buruh,”

kata Ibn Khaldun.

Manakala teori pengagihan pula ialah beliau membahagikan ekonomi kepada

tiga sektor iaitu sektor pengeluaran, pertukaran, dan perkhidmatan awam. Menurut

Ibn Khaldun, nilai atau harga sesuatu barangan sama dengan kuantiti buruh yang

terlibat dalam pengeluaran barangan berkenaan. Harga buruh merupakan asas

kepada penentuan harga sesuatu barangan dan harga buruh itu sendiri ditentukan

oleh mekanisme permintaan dan penawaran dalam pasaran.

3.5 Sumbangan dalam bidang agama

SYEIKH ABDUL QADIR AL-JALANI

Beliau merupakan seorang yang alim, jujur, ikhlas dan benar. Kesemua nilai-

nilai ini menjadi simbol kepada Tareqat Qadariah yang terus menerus berkembang

hasil usaha dari pengesasnya iaitu Syaikh Abdul Qadir Jilani dan tareqat ini

berdasarkan pengalaman peribadi beliau tentang Islam, Iman, dan Ihsan. Ini akan

mengajar kita tentang Ikhlas, Wara’ , Zuhud, Taqwa, penyerahan diri sendiri,

ketabahan, kehambaan kepada Allah, mendekatkan diri kepada Allah dan

menjauhkan diri dari syaitan, menghayati kitab syariah, membersihkan hati daripada

perkara yang memusnahkannya, membersihkan kata-kata, sentiasa membuat

suruhan Allah atas sebab untuk mencari keredhaannya, bersungguh-sungguh dalam

menentang kehendak nafsu, dan mengamalkan perbuatan yang mulia.

Maksud tarikat secara umumnya ialah suatu jalan (tarikat) yang dilalui

seseorang Islam itu untuk mendekatkan diri kepada Allah Taala. Beliau telah

mengkaji dan menjelaskan tariqat yang sebenar tanpa mengandungi kesesatan dan

penyelewengan. Berikut ini adalah modal asa Syeikh Abdul Qadir al-Jalani

merupakan prinsip tariqat dan suluknya menuju keredhaan Allah iaitu sabar, syukur,

tawadhu’, jujur dan ikhlas, bertawakkal kepada Allah Taala, zuhud terhadap dunia

dan beramal untuk akhirat, redha, cinta, mujahadah dan kasih saying. Semua ini

berkait rapat dengan hubungan kita dengan Allah. Syeikh Abdul qadir juga Berjaya

menyatukan antara fiqh dengan Tasawwuf. Dia mendahulukan fiqh ke atas

Tasawwuf, kerana fiqh adalah hakim bagi tasawwuf dan beliau sendiri adalah

seorang ahli fiqh sebelum menjadi seorang sufi. Beliau juga banyak membuka kelas

pengajian dan Berjaya mempersaudarakna antara ulama fiqh dengan ulama sufi

serta membersihkan tasawwuf daripada bid’ah dan kesesatan yang menyusup

kedalamnya.

SYEIKH DAUD BIN ABDULLAH AL-FATANI

Beliau banyak memberikan sumbangan terutamanya dalam menyebarkan

ilmu-ilmu berkaitan dengan Islam. Ketokohan Sheikh Daud al-Fathani dalam bidang

fiqh diperakui oleh semua ulama di Asia Tenggara yang memahami dan mengkaji

sejarah Islam di rantau ini. Demikian juga ketokohannya dalam bidang usuluddin,

tauhid dan ilmu kalam yang kiranya tidak perlu dijelaskan lagi. Beliau merupakan

antara tokoh yang memperkenal dan memperkembangkan ilmu tasawwuf serta

Tarekat Syathoriyah. Beliau begitu jelas menerangkan tentang adab-adab zikir yang

boelh dibahagikan kepada tiga iaitu adab sebelum melakukan zikir, adab ketika zikir

dan adab selepas berzikir seperti yang dinyatakan dibawah.

Bi

l

Adab sebelum melakukan zikir. Adab ketika berzikir. Adab selepas berzikir.

1 Taubat nasuha Duduk di tempat-tempat suci Menahan nafas beberapa kali

2 Menyucikan badan daripada

hadas

Meletakkan kedua telapak tangan

di atas kedua lutut.

Jangan meminum air selepas

dari berzikir hingga berselang

beberapa saat,

3 Mengharumkan pakaian dengan

bau-bauan dan bersiwak.

Menghadap kiblat Diam beberapa ketika sesudah

berzikir serta dengan

khusyuknya

4 Dengan niat menegakkan

perintah Allah.

Memakai wangi-wangian Meniatkan bagi wirid zikir.

5 Membesarkan Allah Ikhlas Mensyukuri akan nikmat-nikmat

Allah.

6 Benar zikirnya pada zahir dan batin

7 Makanan dan pakaian yang dipakai

mestilah dari sumber yang halal.

8 Duduk di tempat yang kelam (tak

begitu terang atau gelap)

9 Memejamkan mata

10 Faham makna

11 Dinafikan tiap-tiap yang maujud

pada hatinya selain Allah

12 Ucapkan dengan nyaring

13 Dengan kuat yang sempurna.

14 Terkenang kepada syeikhnya

15 Menjauhkan lafaz yang bakal

mengubah maknanya.

IBNU TAYMIYYAH

Ibn Taymiyyah telah memberikan seluruh hidupnya untuk berkhidmat kepada

dakwah dan ilmu pengetahuan. Di antara bidang utama yang diberikan perhatian

khususnya di dalam penulisannya ialah: Tafsir, Ilmu Kalam, Falsafah dan Tasawwuf

serta Fiqh.Tafsiran Ibn Taymiyyah terhadap ayat-ayat Al-Quran adalah berasaskan

keyakinan beliau bahawa Rasulullah S.A.W telah menyampaikan dengan lengkap

segala maksud Al-Quran. Para sahabat yang menjadi saksi ketika proses penurunan

wahyu itu pula lebih mengetahui maksud ayat daripada mana-mana generasi

selepasnya. Justeru itu beliau menyusun kaedah bagi mentafsir Al-Quran iaitu yang

pertama Tafsir Al-Quran dengan Al-Quran. Ini adalah martabat tertinggi dalam

pentafsiran; kerana Allah yang Maha Mengetahui maksud kalam-Nya. Kedua, tafsir

ayat melalui Al-Sunnah. Ketiga, tafsiran melalui perkataan para sahabat dan yang

keempat, tafsiran golongan Tabi‘in yang mempelajarinya dari para sahabat. Ibn

Taymiyyah telah mengarang tafsiran bagi beberapa surah Al-Quran yang sempat

ditulis semasa beliau berada di penjara.

Ibn Taymiyyah amat menghormati keempat-empat mazhab utama umat Islam.

Walaupun Ibn Taymiyyah menampilkan ijtihad-ijtihad yang kadangkala keluar

daripada apa yang sudah dibiasakan oleh orang ramai, namun cara istinbat

hukmumnya masih seperti para ulama lain. Sumber pengambilan hukum di sisi

beliau ialah: Al-Quran, Al-Sunnah, Ijmak (khususnya ijmak Sahabat) dan Qias.

Selain itu beliau juga berpegang kepada fatwa sahabat selagi mana tidak terdapat

pertentangan terhadapnya. Melalui susunan sumber hukum ini, Ibn Taymiyyah

mengorak langkah menulis dan mengeluarkan fatwa. Dalam hal ini, beliau tidak

bertaqlid kepada mana-mana mazhab, bahkan berpandu terus kepada dalil-dalil

yang diperolehi. Ini kerana kebenaran itu tidak hanya wujud pada imam-imam yang

empat sahaja. Namun pengaruh mazhab Hanbali masih wujud sedikit sebanyak

dalam cara istinbat hukumnya.

3.6 Sumbangan dalam bidang seni dan sastera

SAYYID QUTB

Sayyid Qutb ialah seorang penulis yang prolific yang bukan sahaja menulis

dalam akhbar-akhbar dan majalah-majalah ilmiyah terkemuka, malah menerbitkan

majalah-majalah yang lebih berwawasan dari majalah-majalah yang wujud masa itu

hingga menggugatkan pihak-pihak yang tertentu di zaman itu. Penulisan-penulisan

beliau diminati ramai terutama generasi muda. Pada tahun 1945 beliau bermula

menulis buku dan sehingga ke tahun 1950 beliau telah berjaya menghasilkan 26

buah buku yang bermutu dalam berbagai-bagai bidang penulisan sastera Islamiyah.

Tahun 1951-1964 merupakan masa peralihan beliau kepada penulisan-penulisan

Islamiyah yang serius karya agung yang menjadi buku-buku warisan Islamiyah yang

penting. Dan kerya yang menjadi mercu tanda daya penghasilan intelektualnya ialah

tafsir “ Fi Zilalil Qur’an ” dan Juzu’ pertama dari tafsir ini muncul pada tahun 1952

dan beliau telah menyelesaikan penulisan tafsir ini sebanyak tiga puluh Juzu‘ pada

akhir tahun lima puluhan, iaitu mengambil masa kira-kira hampir lapan tahun. Tafsir

Fi Zilalil Qur’an adalah ditulis dengan bersandarkan kepada kajian beliau yang

mendalam, yang ditimba secara langsung dari al-Qur’an dan as-Sunnah, di samping

bersumberkan kepada kitab-kitab tafsir yang mu’tabar. Pada 29 Ogos 1966 beliau

telah menemui syahadatnya di tiang gantung setelah didapati bersalah oleh

“Mahkamah Tentera” yang telah ditubukan oleh kerajaan revolusi di zaman itu.

Sayyid Qutb telah menghasilkan lebih dua puluh karya yang meliputi pelbagai

bidang seperti sastera, pendidikan, politik, ekonomi, kemasyarakatan, falsafah dan

keagamaan. Pada tahun 1940-an, beliau lebih cenderung untuk menumpukan

penulisannya hanya kepada seni sastera semata-mata tanpa menghubungkannya

dengan roh agama. Contohnya seperti buku Muhimmah al-Sya’ir fi al-Hayah yang

diterbitkan pada tahun 1933. Namun pada dekad 1940-an, beliau telah memiliki

kesedaran kembali kepada Islam, lalu beliau mencuba untuk menyuntik unsur-unsur

Islam ke dalam karya-karya sasteranya. Antara karya yang telah dihasilkannya pada

ketika itu ialah seperti al-Taswir al-Fanni fi al-Quran (1945) dan Masyahid al-

Qiyamah fi al-Quran (1947). Menjelang akhir dekad 1940-an, Sayyid Qutb menjadi

lebih serius dalam kehidupannya. Beliau telah menyertai Ikhwan pada tahun 1951,

beliau telah menghasilkan sebuah buku berupa kajian kemasyarakatan dan

perbandingannya dengan system iaitu al-A’dalah al-Ijtima’iyyah fi al-Islam yang

diterbitkan pada 1949. Selepas menganggotai Ikhwan, beliau telah diamanahkan

mengetuai Lujnah Dakwah yang bertanggungjawab menyebarkan idea Ikhwan. Oleh

itu, beliau berusaha menghasilkan beberapa buah buku berasaskan fikrah Islam

seperti Ma’rakah “I-Islam wa ‘I-Ra’s al Maliyyah (1951), Dirasat Islamiyyah(1953)

dan beberapa buah buku lagi. Beliau amat menentang terhadap pemerintah yang

zalim. Oleh itu, selepas beliau dipenjarakan pada tahun 1954, beliau telah

menghasilkan beberapa buah buku lagi yang menyeru umat Islam supaya

menggulingkan pemerintah yang zalim.

Kebanyakan karya yang ditulisnya adalah bercorak kritik dan ulasan beliau

terhadap karya-karya yang dihasilkan oleh penulis-penulis lain, sama ada dari Mesir

atau luar.

ALFARABI

Al-Farabi adalah tokoh seni muzik yang terkenal pada zaman Kerajaan

Abbasiyyah. Di dalam seni muzik, al-Farabi merupakan seorang pemuzik yang

handal dan lagu hasil karya beliau meninggalkan kesan secara langsung kepada

pendengarnya. Selain mempunyai kemampuan bermain alat muzik, beliau juga

berjaya mencipta sejenis alat muzik yang dikenali sebagai gambus. Al-Farabi adalah

pencipta dan pengembang seni muzik daripada alat rabah dan qanun.

Selain itu, beliau juga memberi sumbangan yang besar dalam penciptaan not-

not muzik. Perkara yang paling penting ialah mengapa al-Farabi dianggap sebagai

guru kedua. Ini adalah kerana usahanya meletakkan dasar ilmu muzik itu. Aristotle

telah mendapat gelaran guru pertama kerana beliau meletakkan dasar ilmu logik

dalam sejarah. Begitu jugalah al-Farabi yang telah meletakkan dasar pertama ilmu

muzik dalam sejarah. Ilmu muzik telah dikenali sejak zaman Pythagoreans.

Pythagoras telah membuat ringkasan dan perbahasan mengenai muzik, manakala

al-Farabi telah berusaha menyempurnakan ilmu muzik dan menjelaskan kekurangan

perbahasan muzik Pythagoras.

Al-Farabi telah mengarang buku ilmu muzik dalam lima bahagian. Kini, buku-

buku ini masih dalam bentuk naskah dan belum lagi diterbitkan dalam bahasa Arab,

tetapi sebahagiannya telah diterbitkan dalam bahasa Perancis oleh D.Erlanger. Al-

Farabi turut menghasilkan sebuah buku yang mengandungi pengajaran dan teori

muzik Islam berjudul al-Muziqi al-Kabir dan beberapa karya muzik lain yang telah

diterjemahkan yang bertajuk Grand Book on Music, Styles in Music dan On the

Classification of Rhythm. Buku-buku ini telah menjadi rujukan penting di Eropah dan

memberikan sumbangan penting dalam penciptaan not-not muzik.

Teorinya tentang harmoni dalam muzik belum lagi dipelajari secara

mendalam oleh ahli muzik. Hal ini sangat penting kerana pada bahagian ini, al-

Farabi telah membahaskan tentang estetika dan nilai muzik dalam kedamaian serta

keharmonian jiwa. Seorang sarjana Barat yang bernama Sarton telah menerbitkan

buku bertajuk “Introductian to the History of Science” yang mengatakan bahawa al-

Farabi telah mempunyai pengetahuan tentang muzik mensural dan telah

mengetahui tentang adanya major ketiga 4:5 dan minor ketiga 5:6 sebagai

konsonan.

3.7 Sumbangan dalam bidang ilmu pengetahuan.

HARUN AR-RASYID

Khalifah Harun Ar-Rasyid dikenali sebagai tokoh negarawan yang terulung

kerana usaha beliau dalam penyebaran ilmu pengetahuan. Oleh kerana itulah,

beliau membuka Baitul Hikmah iaitu institusi kebudayaan dan pusat kegiatan ilmu

pengetahuan. Seseorang khalifah sememangnya seorang yang bijak dan

berpengetahuan. Ilmu pengetahuan sangat penting yang seharusnya ada dalam diri

seorang khalifah. Beliau juga mempunyai pengalaman yang cukup luas dalam

mentadbir Kota Baghdad selama 23 tahun lamanya.

Kemajuan intelektual yang dicapai oleh Khalifah Harun ar-Rasyid juga adalah

salah satu sumbangan yang besar diberikan oleh baginda. Terdapat buku-buku yang

berupa terjemahan ilmu dari luar ataupun disusun oleh intelektual Islam tergolong

dalam kemajuan intelektual. Beliau dianggap sebagai penaung bagi semua kegiatan

ilmu pengetahuan kerana beliau seringkali menganjurkan majlis forum, syarahan

dan perbahasan, yang mana akan dihadiri oleh orang ramai dan golongan intelektual

di masjid. Pada majlis seperti inilah, beliau dapat mengenali lebih ramai ilmuan yang

datang untuk menuntut ilmu daripadanya. Sebagai seorang khalifah, beliau

seharusnya mampu melaksanakan kewajipan dalam menyebarkan ilmu

pengetahuan kepada semua masyarakat dalam negaranya.

Satu lagi sumbangan Khalifah ar-Rasyid yang sangat besar kepada kerajaan

Abbasiyah ialah dengan tertubuhnya Baitul Hikmah. Sikap prihatin beliau dalam

bidang ilmu pengetahuan mendorong beliau untuk menubuhkan institusi itu sebagai

satu tempat penyebaran ilmu pengetahuan. Semua kegiatan keilmuan ini

merupakan satu usaha yang cemerlang dilakukan oleh beliau ketika mentadbir

kerajaan Abbasiyah. Baitul Hikmah ini juga menggabungkan pelbagai fungsi

antaranya ialah sebagai tempat penyimpanan buku-buku, pengumpulan buku,

perpustakaan, pusat akademik dan balai penterjemahan. Ia juga merupakan

lambang pendidikan yang terpenting dan telah dapat menandingi kemasyhuran

Perpustakaan Iskandariah. Kerana tanggungjawab beliau sebagai seorang khalifah,

beliau begitu gigih dalam memperkembangkan ilmu pengetahuan. 

Sebagai kesimpulannya, Khalifah Harun ar-Rasyid merupakan seorang

khalifah yang begitu gigih berusaha untuk keamanan dan kemakmuran Kota

Baghdad. Beliau telah berjaya mencipta kejayaan demi kejayaan dan yang paling

disebut-sebut ialah sebagai Zaman Keemasan Islam. Jasa dan sumbangan beliau

yang tidak terbilang ini, terutama dalam bidang ilmu pengetahuan serta perubahan-

perubahan yang telah dilakukan menggambarkan bahawa beliau seorang khalifah

yang amat prihatin dengan keamanan negara yang tiada tolok bandingnya. Peranan

beliau yang paling besar ialah sebagai penaung kepada semua kegiatan ilmu

pengetahuan. Baitul Hikmah merupakan hasil usahanya yang paling bermakna

kerana ianya merupakan kombinasi perpustakaan, pusat akademik dan balai

penterjemahan.

MUHAMMAD A’BDUH

Syeikh Muhammad Abduh banyak mengambil inspirasi daripada Gerakan

Islah yang dipelopori oleh Sayid Jamaluddin al-Afghani. Kesannya, beliau lebih

bersikap terbuka berbanding sebelumnya. Beliau banyak memberi saranan ke arah

pembangunan rohani dan jasmani umat Islam. Saranan-saranan beliau meliputi

aspek-aspek seperti akidah dan integrasi ilmu. Dari segi akidah, Syeikh Muhammad

Abduh menyeru umat Islam kembali kepada ajaran agama sebenar dalam bentuk

yang asal dan murni serta menyesuaikannya dengan kehendak semasa. Syaratnya,

ia tidak boleh bercanggah dengan kehendak Al-Quran dan Sunnah. Beliau juga telah

menggabungkan kebaikan dari Barat dengan kesempurnaan Islam. Beliau tidak

menolak sesuatu daripada barat dan tidak pula cepat menerimanya, sebaliknya

beliau menerima barat dengan membuat beberapa pengubahsuaian yang selaras

dengan kehendak Islam. Beliau menolak sekeras-kerasnya konsep Taqlid al-

A'ma atau taklid buta. Beliau mengajak umat Islam mempelajari ilmu-ilmu Fardu

Ain dan Fardu Kifayah untuk membina umat yang mempunyai daya fikir yang tinggi

dan seterusnya mampu keluar daripada belenggu penjajahan.

Selain itu, Syeikh Muhammad Abduh mendapati sisitem pendidikan pada

masa itu hanya tertumpu kepada bidang-bidang agama dalam bentuk huraian kitab-

kitab klasik tanpa cuba disesuaikan dengan kehendak semasa. Berdasarkan

pengalamannya belajar di Tanta dan Universiti al-Azhar, beliau mendapati keadaan

pembelajaran di Tanta terlalu mundur, sehingga disifatkan anak muda yang suka

belajar di situ sentiasa dibendung rasa putus asa. Keadaan di Universiti al-

Azhar juga sama lalu beliau menyarankan supaya bidang-bidang ilmu Fardu

Kifayah dimasukkan ke dalam kurikulum sekolah dan universiti. Saranan itu diterima

oleh Kerajaan Mesir. Sukatan pengajian di Universiti al-Azhar diubah selaras dengan

saranan beliau dan dijadikan sebagai model kepada pusat-pusat pengajian tinggi

lain di seluruh dunia Islam.