i_=".=.Q =$=.:. Pengenalan

Tamadun Islam ialah sebuah tamadun yang diasaskan atas landasan agama. Inibermaksud, untuk mengenali Tamadun Islam, maka terlebih dahuiu hendaklah

dikenali agama Islam itu sendiri. Secara umum, Islam terbina di atas tiga asas

utama iaitu akidah, syariah dan akhiak. Akidah berkaitan dengan konsep

kepercayaan dan ketuhanan. Syariah yang berperanan sebagai peraturan serta

perundangan kehidupan tnanusia dibahagikan kepada tiga kategori utama,

iaitu muamalat, munakahat dan jinayat. Manakala akhlak pula menyentuh

aspek hubungan manusia dengan tuhan, sesama manusia dan haiwan. Bagi

memahami konsep-konsep asas Islam tersebut, turut dibincangkan tentang

maqasid al-syariah yang menerangkan mengenai tujuan-tujuan Syariat

diturunkan kepada manusia.

Seterusnya, Tamadun islam diperkenalkan melalui konsep rabbani(ketuhanan), al-Thabat wa al-Murunah (tetap dan anjal), waqi'iyyah (realistik),

tawazun (keseimbangan), syumrl/ (menyeluruh),'alamiyyah (sejagat) dan

wasatiyyah (kesederhanaan). Konsep-konsep tersebut amat berkaitan dengan

pandangan semesta Islam yang turut membincangkan konsep Allah, manusia

serta alam dari perspektif ontologi, konsep huquq (hak) dan mas'uliyyat(kewajipan dan tangunggjan'ab). Turut diterangkan secara umum tentang

pandangan semesta Tamadun lslam, meliputi perbincangan ringkas tentang

hubungan antara manusia, alam dan Allah dalam konteks ontologi serta

kosmologi. Perbincangan tersebut terfokus kepada persoalan hak yang

perlu dipenuhi oleh Allah, manusia dan aiam. Selain itu, perbincangan turutmenyentuh persoalan epistemologi dan konsep nilai dalam Islam. Dalam

bahagian epistemologi, dibincangkan tentang makna epistemologi dan hierarki

aiat pencapaian ilmu fakulti kognitif yang melibatkan rvahyu, ilham, naluri,

kepintaran akal dan pancaindera.

Selain itu, turut dibincangkan ialah hierarki dan jenis penerima ilmu.

Kemudian, dibincangkan mengenai jenis-jenis ilmu menurut hierarkinya,

yang ditinjau secara bersepadu dari aspek sumber, hukum dan kegunaannya.

Bagi konsep nilai pula, dibincangkan mengenai maksud niiai, sumber-sumber

nilai dalam nilai Islam (al-Quran dan Hadis Qudsi, Sunnah, 'Uruf dan Adah),

hierarki nilai (mahmudah, makruhah dan mazmumah) dan pelaksanaannya

dalam kehidupan seharian. Bahagian terakhir bab ini menyentuh tentang

konsep jihad dalam Islarn dari aspek pengertian, jenis-jenis, unsur-unsur,

kepentingan dan keutamaannva.

lslam, lman dan Ihsan

I Islam merupakan antara agama terbesar yang tersebar dan dianuti hampir

di setiap pelosok dunia. Agama Islam menjadi pegangan serta asas budaya

hidup pelbagai bangsa.

:asan agama. Ini:.:::lu hendaklah;- atas tiga asas

.i:rgan konsep

: :a:aturan serta

.:"::gori utama,

:r,a menyentuh:.:: :airran. Bagi

::::gkan tentang'-"irr:n (rrqrirt

{,-r1sep rabbani'

:'.'..;it (realistik),;: seragat) dane:iaitan dengan

: \llah, manusiaian ttnluliyyat*:llum tentang:i;rqkas tentang

s ontologi serta

'a,an hak yang'rin,-lno;ln trrrnt- -,''*"b*" -*^ "-

n Islam. Dalam

-ogi dan hierarkiu. iiham, naluri,

:enerima ilmu.r;t hierarkinya,i: kegunaannya.

s;nber-sumberL ruf dan Adah),pelaksanaannya

ir-entuh tentang.is. unsur-unsur,

: ,lranuti hampir.rta asas budaya

Agama Islam dikenali sebagai agama yang menyusun cara hidup yangmeliputi aspek keimanan, ibadah, muamalah, siasah, sosial dan ekonomi.Seluruh kehidupan dan keperluan manusia disusun secara lengkap dansistematik oleh ajaran Islam. Islam disifatkan sebagai peraturan dan pilihanterbaik untuk manusia dan alam seluruhnya.Islam dengan sistem yang teratur serta kesesuaiannya dengan fitrah manusiatelah membentuk sebuah tamadun yang diasaskan atas dasar keagamaan.Secara umum, tiga elemen dasar yang menjadi asas kepada agama ialahiman,Islam dan ihsan.

Iman menyentuh persoalan tauhid, manakala Islam menekankan aspeksyariat dan ihsan pula lebih menjurus kepada aspek akhlak.

1,.1,.1, Pengertian lslam1 Dari sudut bahasa, perkataan Islam berasal daripada bahasa Arab, iaitu

'salima' bererti selamat sentosa atau kedamaian. Islam juga bermaksudmenyerah diri, tunduk, patuh dan taat. Islam berbeza daripada agama lainyang ada di muka bumi, kerana perkataan Islam tidak mempunyai hubungkait sama ada dengan individu tertentu, golongan atau tempat tertentu.

2 Definisi Islam mengikut istilah atau syarak adalah patuh dan menyerah dirlkepada Allah SWT dengan penuh kesedaran dan kerelaan tanpa paksaan.Islam juga ialah peraturan hidup, peraturan bersifat integral yang mengaturhidup dan kehidupan manusia dan menjadi dasar akhlak mulia yangdisampaikan oleh Nabi Muhammad SAW.

3 Definisi Islam dapat difahami ketika |ibril datang bertanya Rasulullah SAWtentang Islam:

"Ceritakon padaku (wahai Muhammad) tentang Islam", Rasulullqh S,AWmenjawab: "Engkau mengakui bohawa tiedo Tuhan melainkan Allah SWT,Muhammad ialeh hamba dqn pesuruh-Nya, mendirikan sembahyang,mengeluarkan zakat, puasa bulan Remqdan dan menunaikqn haji ke Baitullahjika engkau mampu."

(Riwayat Bukhari)

4 Berdasarkan hadis tersebut dan juga perjalanan kehidupan Rasulullah SAW,maka dapat disimpulkan beberapa perkara yang menjadi dasar utama bagiajaran Islam. Dasar utama ajaran Islam meliputi aspek berikut:(a) Akidah, iaitu konsep kepercayaan yang akan membentuk iman kepada

Allah SWT dan Rasul serta beriman kepada para malaikat, kitab-kitab,hari akhirat, qadak dan qadar.

(b) Syariah yang terbahagi kepada ibadah dan muamalah. Ibadah ialahperaturan-peraturan untuk melakukan peribadatan dan ketaatankepada Allah SWT. Ibadah juga meliputi perilaku melaksanakan ke-taatan kepada Allah SWT melalui cara kebaikan kepada manusiadan alam. Manakala, muamalah pula ialah peraturan perhubungansesama manusia yang meliputi aspek akhlak, politik, ekonomi dankemasyarakatan.

(c) Akhlak, iaitu peraturan-peraturan berhubung nilai baik dan burukantara manusia sesama manusia serta antara manusia dengan alam danTuhan.

AKIDAH

I

:'1""-',iil lbadl

In".":

Umum

t'"...1"11.1

ln::".

Umum

Rajah 1.1 Agama lslam Secara Umum

1,.1,.2 PengertianlmanI Istilah iman secara harfiah dalam Islam adalah bererti percaya kepada

Allah SWT. Dengan itu, orang yang beriman ditakrifkan sebagai orangyang percaya (mukmin). Siapa yangpercaya, maka dia dikatakan beriman.Perkataan iman diambil daripada kata kerja aamana, yukminuyang bererti'percaya' atau'membenarkanl

2 Perkataan iman yang bererti 'membenarkan itu disebutkan dalam al-

Quran, antaranya firman Allah SWT yang bermaksud:

"Dia (Muhammad) itu membenqrkan (mempercayai) kepada Allah SWT danmembenarkan kepada para orang yang beriman".

(At-Taubah,62)

3 Takrif iman menurut istilah syariat Islamadalah seperti diucapkan oleh Ali bin Abi ralib l:"ujl':lTtn

dibenarkan

r.a yans bermaksud ,"Iman it, uropon irngo) ili?,,iill;jrlXlj,iX?J'-?fl::lidah dan kepercayaan yang benar dengan hati dengan amatan. Ringkasnya,

dan perbuatan dengan anggota". Manakala orang yang beriman ialah

Aisyah r.ha pula berkata: "Iman kepada orang yang percaya, mengaku

Altah SWT itu mengakui dengan lisan dan dan beramal'

membenarkan dengan hati dan mengerjakandengan anggota"

4 Imam al-Ghazali menghuraikan makna iman sebagai "Pengakuan denganlidah (lisan) membenarkan pengakuan itu dengan hati dan mengamalkannyadengan rukun-rukun (anggota-anggota)'1

PetI

PerI

ISLAM

i

L:I

IL*

r;rk dan buruk.rgan alam dan

AKHLAK

Khalik

t,la<iriuk

:.r.a\-a kepada- r:hrori ^rrno.-''*ir*.

::lkan beriman.t;,::, \-ang bererti

.:{an dalam al-

:-...;:: S\\'T dzn

-: ^aubah,62)

--- ^ih^^a'Lan, : .j u ru9r ror Nqtl

- -^l/rn n^h^^A-_aF,A4rrucilvdrl- ra: Cibuktikan

: x- Rlngkasnya,

::'-1an ialah

-^^^^t,,,-: eaJd. illEil9dAu

i.

rgakuan dengan

lerqamalkannya

5 |usteru, iman boleh dinyatakan sebagai keyakinan yang dibenarkan oleh

hati, diucapkan dengan mulut (lidah) dan dibuktikan dengan amalan.

Ringkasnya, orang yang beriman ialah orang yang percaya, mengaku dan

beramal. Tanpa tiga syarat ini, seseorang itu belumlah dikatakan berimanyang sempurna. Ketiadaan salah satu sahaja daripada tiga syarat itu, maka

lainlah nama yang Islam berikan pada seseorang itu, iaitu fasik, munafikatau kafir.

6 Iman bermaksud membenarkan dengan hati, menyatakan dengan lisan dan

melakukan dengan anggota badan. Iman diasaskan di atas enam perkara,

iaitu:(a) Percaya kepada Allah SWT(b) Percaya kepada malaikat(c) Percaya kepada kitab(d) Percaya kepada nabi dan rasul(e) Percaya kepada hari akhirat(f) Percaya kepada qadak dan qadar

Percaya kepada AIIah SWTI Konsep yang paling asas ialah percaya bahawa Tirhan itu satu (Tauhid).

2 Konsep keesaan Allah SWT ini adalah mutlak dan tidak sama dengan apa

jua yang wujud di dunia ini. Firman AIIah SWT dalam surah al-Ikhlas yang

bermaksud:

"Katalah (wahai Muhammad) bahawa Allah SWT itu tunggal. Allah SWTtempat meminte. Tidak Dia beranak dan tidak juga Dia diperanakkqn. Dantiada yang serupa denganNyn, Dialah Tuhan yang Esa."

Percaya kepada Para MalaikatI Individu mukmin percaya bahawa Allah SWT telah mencipta pelbagai

makhluk, termasuk malaikat yang bertugas melaksanakan apa jua bentukperintah-Nya dengan penuh ketaatan.

2 Secara tepat, hanya Allah SWT sahaja yang mengetahui jumlah malaikat.

Namun, individu mukmin wajib beriman dan percaya terhadap sekurang-kurangnya l0 malaikat, iaitu:(a) Malaikat |ibril-malaikat yang menyampaikan wahyu.(b) Malaikat Mikail-malaikat yang menyampaikan rezeki.(c) Malaikat Atid-malaikat yang menulis segala amalan kita.'(d) Malaikat Raqib-malaikat yang menulis segala kejahatan kita.(e) Malaikat Ridhwan-malaikat yang menjaga pintu syurga.(f) Malaikat Malik-malaikat yang menjaga pintu neraka.(g) Malaikat Mungkar-malaikat yang menyoal kita di dalam kubur.(h) Malaikat Nakir-malaikat yang menyoal kita di dalam kubur.(i) Malaikat Izrail-malaikat yang mencabut nyawa.(j) Malaikat Israfil-malaikat yang meniup sangkakala.

ir li:::ll:aj:l iiiil.:tll ::

Percaya kepada Kitab-kitab Allah SWT1 Individu Mukmin percaya bahawa Allah SWT telah menurunkan kitab-

kitab kepad a para nabi dan rasul untuk membimbing manusia ke jalan yangbenar.

2 Kitab-kitab yang wajib diimani oleh individu Mukmin ialah:(a) Taurat-diturunkan kepada Nabi Musa a.s

(b) Zabur-diturunkan kepada Nabi Daud a.s

(c) Injil-diturunkan kepada Nabi Isa a.s

(d) Al-Quran-diturunkan kepada Nabi Muhammad SAW3 Masyarakat Muslim hari ini percaya bahawa selain al-Quran, kitab-kitab

yang diturunkan telah diubah suai mengikut kehendak pihak-pihak tertentu./usteru, tiada lagi naskah-naskah yang tulen. A1-Quran menyempurnakansegala kitab-kitab yang terdahulu.

Percaya kepada Nabi dan RasulI Islam mengajar umatnya bahawa Allah SWT menyampaikan wahyu-Nya

melalui malaikat kepada nabi dan rasul.2 Rasul dan nabi merupakan manusia biasa.3 Nabi ialah seorang lelaki yang dipilih Allah SWT untuk menerima wahyu

untuk kegunaan dirinya sahaja.

4 Rasui pula merupakan seorang lelaki yang dipilih untuk menerima wahyuuntuk dirinya serta disampaikan kepada orang lain.

5 Terdapat lebih daripada 300 orang telah dipilih sebagai rasul sejak ber-mulanya penciptaan manusia. Manakala, nabi pula lebih kurang 1,000orang (termasuk rasul).

6 Terdapat 25 orang rasul yang dinyatakan dalam al-Quran, termasuk Adam,Idris, Nuh, Lut, Ibrahim, Musa, isa dan Muhammad SAW. Daripada 25orang rasul ini, terdapat lima rasul yang digelar Rasul Ulul Azmi. Rasul-rasul ini ialah Nabi Nuh a.s, Nabi Ibrahim a.s, Nabi Musa a.s, Nabi Isa a.s.

dan Nabi Muhammad SAW.

7 Muhammad merupakan nabi dan rasul yang terakhir. Ini bermakna tiadanabi dan rasul akan dilantik selepas kewafatan Baginda. Baginda telahmenyampaikan peringatan terakhir sebelum berlakunya hari kiamat, iaitual-Quran dan al-Sunnah kepada manusia.

Percaya kepada Hari AkhiratI Individu mukmin wajib percaya akan datangnya Hari Kemudian atau

akhirat, sebagaimana yang difirmankan oleh Allah SWT dalam al-Quran.2 Diterangkan bahawa pada akhir zaman akan datang suatu hari di mana

semua makhluk yang ada akan menjadi rosak dan binasa, iaitu pada harikiamat.

Percaya kepada Qadak dan QadarI Individu mukmin wajib percaya bahawa segala sesuatu yang telah terjadi

dan yang akan terjadi, semuanya menurut ketentuan Allah SWT.

rurunkan kitab-:::a ke jalan yang

:i-'

::an. kltab-kitabi'pihak tertentu.-:\'empurnakan

:i:.n \fahyu-Nya

-=..;rimr -^roh.rrt

-t..;rirne -^r"h-rrt''*,.,/*

:.sul sejak ber-: iurang 1,000

:-iftasuk Adam,:,',. Daripada 25'"",.

-i-trti. Rasul-

".:. \abi Isa a.s,

r-:rrakna tiada. 3aeinda telah:.:: kiamat, iaitu

Nentudian atau.-:m a1-Quran.

* hari di mana: -:i" -^,1^ L^*;-:!ru F/qu4 ll4tl

:< telah terjadis"\-T.

Segala sesuatu (baik dan buruk) sudah diatur sejak azali. Manusia tidakmengetahui tentang sesuatu sehingga sesuatu perkara itu terjadi.

Qadar atau difahami juga sebagai takdir merupakan perancangan yangtelah ditetapkan oleh Allah SWT. Qadak pula bermaksud perlaksanaanperancangan yang telah ditetapkan oleh Allah SWT.

t.1,.3 Pengertian lhsan

I Ihsan ialah kebaikan atau perbuatan yang

baik, yang dilakukan oleh manusia di mukl fff illr-Tilrt:|:;'fr:r::iXbumi ini hasil gabungan akal, hati, perbuatan Oi

"mut<a bumi ini hasil

dan percakapan. felasnya, ihsan bermaksud gabungan akal, hati, perbuatan

"Ibadat yang disertai dengan 'muraqabah' dan percakapan.

secukupnya kepada Allah SWT. Yakni hatinyasentiasa terasa diawasi oleh Allah SWT dengan memiliki sifat amanah,warak, takwa dan sebagainya.

2 Maksud ihsan tersebut adalah berdasarkan hadis daripada Umar bin al-Khattab yang bermaksud:

"Khabarkanlah kepadaku tentong ihsan". Resulullah SAW menjawab: "Ihsan

itu iqlah bqhawa engkau menyembah Allah SWT seolah-olah engkau melihot-Itlya, tetapi jika engkau tidak melihat-I'{ya, maka sesungguhnya Dia melihatengkau".

(Riwayat Muslim)

3 Setiap individu hendaklah mengabdikan diri kepada Allah SWT denganperasaan seolah-olah ia melihat-Nya dan jika ia tiada perasaan melihatkepada-Nya, maka hendaklah berasa bahawa Allah SWT melihatnya. Ihsanberkait rapat dengan keikhlasan dalam beribadah atau dalam melaksanakanIslam dan iman.

4 Dari segi hubungan, ihsan terbahagi kepada dua bahagian, iaitu ihsankepada Allah SWT dan ihsan kepada makhluk.(a) Ihsan kepada Allah SWT ialah kemuncak kepada pengabdian manusia

kepada Ilahi, sebagaimana yang dijelaskan dalam hadis tersebut.Andainya individu melaksanakan tuntutan ibadat sebagaimana yangtelah ditetapkan oleh lima rukun Islam dengan penuh teliti, semata-mata kerana ia diperhatikan oleh Allah SWT, maka individu tersebutakan melaksanakannya dengan sebaik-baik mungkin hinggakan terasabimbang andai berlaku sebarang kesilapan. Insan yang menghayatikonsep ihsan ialah manusia yang sentiasa menyedari bahawa amalperbuatannya diperhatikan Allah SWT sama ada di tempat terbukamahupun tersembunyi. Firman Allah SWT di dalam surah al-Alaq ayat14 yang bermaksud: "Tidakksh ia tahu, bahawa sesungguhnya AllahSWT melihcttnya?".

(b) Ihsan kepada sesama makhluk boleh dilihat dalam hubungan kitakepada setiap makhluk Allah SWT di dunia ini seperti berbuat baik

€.R

terhadap kedua ibu bapa, keluarga, jiran tetangga, orang lain dan jugabinatang.

Secara umum, ihsan boleh dibahagikan kepada beberapa bentuk, iaitu:(a) Ihsan dengan pengertian muraclabatullah (pemerhatian Allah SWT).(b) Ihsan dengan pengertian berbakti kepada Allah SWT.(c) Ihsan kepada umat Isiam dengan cara memperkukuh hubungan al-

ukhuwwahfllah (persaudaraan sesama manusia kerana Allah SWT).(d) Ihsan kepacla semua makhluk dengan maksud hubungan baik bersama

mereka.(e) Ihsan dengan pengertian melakukan sesuatu tugasan dengan penuh

tekun dan bersungguh-sungguh.

Asas-asas lslamTerdapat tiga elemen yang menjadi asas kepada agama Islam, iaitu akidah,syariah dan akhlak.

Asas-asas lslamii

-****.:**:*e*'Akidah Syariah Akhlak

Rajah 1.2 Elemen yang Menladi Asas kepada Agama lslam

L.2.t Akidah

I Akidah ialah asas-asas kepercayaan yangmenjadi punca keimanan seseorang individuatau masyarakat terhadap lslam sebagai agamayang diwahyukan oleh Ailah SWT menerusiNabi Muhammad SAW kepada seluruh umatmanusia.

2 Akidah Islam menjelaskan tentang kesem-purnaan Islam sebagai pedoman hidup yangsebenar-benarnya bagi seluruh manusia dantidak ada kepercayaan yang lain yang lebih benar selain Islam.

3 Sebagai panduan hidup yang lengkap yang diwahyukan Ailah SWT, Islammenjelaskan tatacara kehidupan yang sebenar dalam segenap segi dan

aspek kehidupan manusia. fusteru, Islam dikenali sebagai nidzam al-hayatatau cara hidup yang akan membawa manusia kepada kesejahteraan hidupsekiranya diamalkan secara sepenuhnya. Tiada keraguan terhadap Islammemandangkan Islam iaiah agama Ailah SWT.

4 Akidah Islam menjelaskan sifat hubungan manusia dengan Allah SWTsebagai penguasa alam serta hakikat kejadian alam ghaib yang benar-benar

Kepercayaan yang menjadi

punca keimanan seseorang

individu atau masyarakat

terhadap lslam sebagai

agama yang diwahyukan oleh

Allah SWT menerusi Nabi

Muhammad SAW kepada

seluruh umat manusia.