ybhg. dr. hjh. adibah binti abd wahab

Potensi Kutipan Zakat Perniagaan di MalaysiaDisediakan oleh: Dr. Adibah Abdul Wahab,Ketua Divisyen Dakwah dan SyariahLembaga Zakat Selangor

PERSIDANGAN MEJA BULAT: ISU & CABARAN KONTEMPORARI DALAM PENGURUSAN ZAKAT DI MALAYSIA

Kandungan :

• Kewajipan Membayar Zakat Perniagaan

• Prestasi Kutipan Zakat Perniagaan

• Zakat Perniagaan Sumber Zakat Masa Depan

• Potensi Kutipan Zakat

• Faktor Pembayaran Zakat Perniagaan Oleh Syarikat

• Isu dan Cabaran

Kewajipan Membayar Zakat Perniagaan

Kewajipan membayar zakat perniagaan adalah sesuatu yang disepakati sejak daripada zaman Rasulullah SAW berdasarkankepada dalil ayat suci al-Quran, hadis dan ijmak ulama. Nas yang menjadi asas kepada kewajipan membayar zakatperniagaan adalah sebagaimana firman Allah SWT:

Maksud “Wahai orang yang beriman, nafkahkanlah (pada jalan Allah) sebahagian daripada hasil usaha kamu yang baik-baik, dan sebahagian daripada apa yang Kami keluarkan dari bumi untuk kamu. Janganlah kamu sengaja memilih yangburuk daripadanya, padahal kamu sendiri tidak sekali-kali akan mengambil yang buruk itu kecuali dengan memejamkanmata padanya. Ketahuilah, sesungguhnya Allah Maha Kaya lagi Maha Terpuji.” Surah al-Baqarah (2) ayat 267.

Nas dalam bentuk hadis adalah sebagaimana maksud hadis yang diriwayatkan oleh Abu Daud iaitu dari Samrah bin Jundub

berkata, “Rasulullah SAW menyuruh kami untuk mengeluarkan zakat dari segala sesuatu yang kami persiapkan untuk dijual.”

Selain itu, Saidina Umar bin Khattab (r.a) mengambil zakat dari harta perniagaan, dan tidak seorang pun sahabat yang

menolaknya.

Pandangan seperti ini turut diriwayatkan oleh Ibnu Abbas, Ibnu Umar, Umar bin Abdul Aziz dan para ulama tabiin juga telah

bersepakat dalam hal ini.

Abu Da'ud Sulayman ibn al-Ash`ath al-Sijistan dan Abd al-Hamid Muhammad Muhyi al-Din, Sunan Abu Daud (Beirut: Darul Fikr,tt ) 2: 95. Hadis no. 1562.

Yusuf al-Qaradawi, Fiqh az-Zakah Jilid 1., 344-345.

Kewajipan Membayar Zakat Entiti Perniagaan

Isu kewajipan pembayaran zakat dari kaca mata Syariah adalah jelas jika melibatkan kewajipan individu atau entiti perseorangan (individual entity/ syakhsiyyah ‘adiyah).

Walau bagaimana dalam konteks syarikat perkara ini menjadi lebih rumit kerana syarikat dikategorikan sebagai syakhsiyyah i‘itibariah atau legal entity kerana institusi korporat (termasuk PLC) tidak mempunyai ciri-ciri individu secara total.

Aznan Hasan, “Zakat on Shakhsiyyah i‘itibariah (Legal Entity)”, 1.

Jawatankuasa Fatwa melalui Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia Kali Ke-31 yang bersidang pada 9 Disember 1992 telah membincangkan Zakat Ke Atas Syarikat. Muzakarah telah memutuskan bahawa syarikat perniagaan adalah diwajibkan zakat apabila mencukupi syarat-syarat seperti berikut:

• Perniagaan yang dimiliki oleh orang Islam.• Perniagaan dimiliki oleh orang Islam yang merdeka.• Sempurna milik.• Cukup nisab.• Cukup haul (genap setahun qamariah/ 354.3hari)Kadar zakat ke atas syarikat tersebut adalah 2.5%.

• “Syarikat yang dimiliki bersama antara orang Islam dan bukan Islam, maka wajib ke atas jumlah saham yang dimiliki oleh orang Islam sahaja….”.

e-fatwa, “Zakat ke Atas Syarikat” laman sesawang e-fatwa, http://www.e-fatwa.gov.my/fatwa-kebangsaan/zakat-ke-atas-syarikat.

http://www.e-fatwa.gov.my/fatwa-kebangsaan/zakat-ke-atas-syarikat

Asas kepada pengenaan zakat ini adalah bersandarkan kepada sebuah hadis Rasulullah SAW iaitu:ال يفرق بين مجتمع مخافة الصدقة وال يجمع بين متفرق

Terjemahan: “Dan tidak terhimpun antara yang terpisah dan tidak terpisah antara yang terhimpun kerana takut bersedekah (zakat)”

Berdasarkan hadis ini dapat disimpulkan bahawa beberapa individu yang berada dalam satu syarikat atauperkumpulan maka dianggap satu tanpa dipisah-pisahkan antara satu sama lain.

Apabila sebuah syarikat ditubuhkan dengan niat untuk menjalankan perniagaan sama ada syarikatperkhidmatan, syarikat guaman, perhotelan, runding cara, perubatan, rekreasi, cari gali dan sebagainya, makasyarikat tersebut dianggap syarikat perniagaan yang dikenakan zakat perniagaan

Manakala dalam konteks syarikat yang dimiliki oleh kerajaan, konsep harta kerajaan kini telah berubah apabila iadiniagakan atas tujuan meraih keuntungan dan harta ini telah menjadi harta yang berkembang.

Dana awam yang disalurkan melallui zakat dibuktikan jauh lebih memberi manfaat kepada sosio ekonomi negarasama ada dalam konteks penagagihan semula kekayaan, mendekatkan jurang pendapatan, membantu golonganyang dhaif dan meringankan beban golongan yang memerlukan.

Oleh itu syarikat pemulikan kerajaan sama ada GLC dan GLC perlu menyahut seruan untuk membayar zakat.

Zakat Perniagaan Sumber Kutipan Zakat Masa Hadapan

0.00

100,000,000.00

200,000,000.00

300,000,000.00

400,000,000.00

500,000,000.00

600,000,000.00

Sela

ngo

r

W.P

erse

kutu

an

Joh

or

Kel

anta

n

Pah

ang

Tren

ggan

u

Ked

ah

Per

ak

Pu

lau

Pin

ang

Neg

eri S

emb

ilan

Sara

wak

Per

lis

Sab

ah

Mel

aka

Zakat Harta Zakat Perniagaan

Negeri Zakat Harta Zakat Perniagaan Sumbangan

Selangor 451,325,027.00 84,925,124.00 18.82

W.Persekutuan 410,411,327.58 74,424,879.13 18.13

Perlis 78,912,426.00 9,793,032.07 12.41

Kedah 106,471,950.65 19,667,203.70 18.47

Pulau Pinang 76,501,447.71 22,013,837.56 28.78

Perak 99,577,582.60 42,849,314.05 43.03

Kelantan 113,163,004.70 23,836,432.01 21.06

Trengganu 107,080,441.25 32,165,127.13 30.04

Pahang 109,325,606.89 48,699,221.58 44.55

Negeri Sembilan 65,352,483.87 12,286,887.16 18.80

Johor 171,839,397.69 59,649,645.22 34.71

Melaka 43,950,976.99 8,698,025.23 19.79

Sabah 48,929,401.12 12,368,163.62 25.28

Sarawak 50,582,126.00 9,246,329.00 18.28

Jumlah 1,933,423,200.05 460,623,221.46 23.82


Sumbangan Zakat Perniagaan dalam Kutipan Zakat

Tahun Kutipan Keseluruhan (RM) Kenaikan (RM) Kadar (%) Zakat Perniagaan (RM) Kenaikan (RM) Kadar (%)

2003 423,785,769.11 - - 26,047,694.90 - -

2004 473,268,373.46 49,482,604.35 11.68 48,389,032.24 22,341,337.34 85.77

2005 573,088,304.78 99,819,931.32 21.09 127,216,937.65 78,827,905.41 162.9

2006 670,636,172.70 97,547,867.92 17.02 160,763,421.56 33,546,483.91 26.37

2007 806,284,070.94 135,647,898.24 20.23 216,014,293.97 55,250,872.41 34.37

2008 1,038,259,932.24 231,975,861.30 28.77 260,282,736.60 44,268,442.63 20.49

2009 1,196,871,797.00 158,611,864.76 15.28 277,499,070.01 17,216,333.41 6.61

2010 1,363,772,680.87 166,900,883.87 13.94 301,790,687.10 24,291,617.09 8.75

2011 1,641,114,994.83 277,342,313.96 20.34 389,919,837.76 88,129,150.66 29.2

2012 1,933,423,200.05 292,308,205.22 17.81 460,623,221.46 70,703,383.70 18.13

Jumlah / Purata kadar 167,737,492.88 18.46 Jumlah / Purata kadar 474,575,526.56 43.2

Pertumbuhan Zakat Perniagaan di Malaysia



Tahun

Zakat Harta Zakat Perniagaan Selain Zakat Perniagan

Jumlah Kutipan (RMjuta)

Pembyr (Bil) Purata Bayaran

(RM)

Jumlah Kutipan (RMjuta)

Pembyr (Bil) Purata Bayaran

(RM)Jumlah Kutipan

(RMjuta)Pembyr (Bil)

Purata Bayaran (RM)

2006 614 426,207 1,441.04 161 15,653 10,270.24 453 410,554 1,104.41

2007 744 479,427 1,552.46 216 17,307 12,481.08 528 462,120 1,143.17

2008 946 586,533 1,613.24 260 18,197 14,303.46 686 568,336 1,206.93

2009 1,114 662,710 1,680.57 278 20,492 13,541.87 836 642,218 1,302.11

2010 1,364 694,041 1,964.97 302 32,350 9,328.90 1,062 661,691 1,604.95

2011 1,545 761,420 2,029.41 390 23,246 16,773.64 1,155 738,174 1,565.09

2012 1,8335 889,509 2,060.18 461 26,796 17,189.88 1,372 862,713 1,590.24

Purata Pembayaran Zakat Perniagaan adalah RM17,000 berbanding purata zakat-zakat lain RM1,600


Kajian Potensi Kutipan Zakat

Kajian Potensi Kutipan Zakat Perniagaan

Satu Kajian Potensi Kutipan Zakat Perniagaan telah dibuat bagi memperolehi potensi kutipan

zakat yang boleh diperolehi dengan mengambil syarikat tersenarai awam sebagai populasi

kajian.

Tarikh Kajian: 2012- 2013

Metodologi Kajian : Data sekunder daripada Laporan Tahunan

Jumlah Syarikat yang dikaji : 817 buah syarikat

HASIL KAJIAN

Sektor Sekuriti Patuh

Syariah

Syarikat Yang

Dikaji*

% Pemilikan Muslim

>50% 30-49% 1-29% 0%

Barangan Pengguna 125 124 4 5 84 31

Barangan Industri 253 252 10 10 174 58

Perlombongan 1 1 0 0 0 1

Pembinaan 43 43 9 1 29 4

Dagangan/Perkhidmatan

178 175 28 20 96 31

Hartanah 74 73 5 3 52 13

Perladangan 39 39 4 2 21 12

Teknologi 95 95 5 6 56 28

Infrastruktur 7 7 2 2 3 0

Kewangan 2 2 2 0 0 0

Hotel 0 0 0 0 0 0

Dana Tertutup 0 0 0 0 0 0

Jumlah 817 811 69 49 515 178

Peratusan (%) 8.51 6.04 63.50 21.95

1 2 3 4

6949

515

178

Bila

nga

n S

yari

kat

Peratusan Pemilikan Muslim

> 50% 30-49% 1-29% 0%

Status Pemilikan Muslim di dalam PLC

HASIL KAJIAN

Kelayakan Membayar Zakat di dalam PLC

Sektor Pemilikan Muslim >50% Pemilikan Muslim 30% – 49% Jumlah Syarikat

Jumlah Layak Tidak Jumlah Layak Tidak Jumlah Layak Tidak

Barangan Pengguna 4 4 0 5 4 1 9 8 1

Barangan Industri 10 6 4 10 5 5 20 11 9

Pembinaan 9 7 2 1 1 0 10 8 2

Dagangan/Perkhidmatan 28 22 6 20 15 5 48 37 11

Hartanah 5 5 0 3 3 0 8 8 0

Perladangan 4 3 1 2 2 0 6 5 1

Teknologi 5 5 0 6 3 3 11 8 3

Infrastruktur 2 2 0 2 2 0 4 4 0

Kewangan 2 2 0 0 0 0 2 2 0

Jumlah 69 56 13 49 35 14 118 91 27

Peratusan (%) 100 81.16 18.84 100 71.43 28.57 100 77.12 22.88

HASIL KAJIAN

Potensi Kutipan Zakat

SektorSyarikat Milik Muslim

(Bil)

Syarikat Layak

Dizakat (Bil)

Jumlah Zakat

(RM)

Kadar Sumbangan

Sektor (%)

Barangan Pengguna 9 8 14,449,103.80 5.02

Barangan Industri 21 11 32,692,165.26 11.37

Pembinaan 10 8 1,084,772.73 0.38

Dagangan/Perkhidmatan 48 37 128,409,313.31 44.65

Hartanah 8 8 29,195,884.28 10.15

Perladangan 6 5 75,392,378.59 26.21

Teknologi 10 8 2,387,103.87 0.83

Infrastruktur 4 4 3,998,136.45 1.39

Kewangan 2 2 3,884,268.56 1.35

Jumlah 118 91 291,493,126.85

HASIL KAJIAN

Jurang Kutipan Zakat

Sektor Syarikat Layak Zakat Jumlah Potensi Syarikat Membayar Pembayaran Zakat Jurang Kutipan Zakat

Barangan Pengguna 8 14,449,103.80 1 6,398,000.00 8,051,103.80

Barangan Industri 11 32,692,165.26 0 0.00 32,692,165.26

Pembinaan 8 1,084,772.73 1 259,390.00 825,382.73

Dagangan/Perkhidmatan 37 128,409,313.31 8 42,115,000.00 86,294,313.31

Hartanah 8 29,195,884.28 0 0.00 29,195,884.28

Perladangan 5 75,392,378.59 2 16,989,000.00 59,403,378.59

Teknologi 8 2,387,103.87 1 180,000.00 2,207,103.87

Infrastruktur 4 3,998,136.45 0.00 3,998,136.45

Kewangan 2 3,884,268.56 2 10,910,000.00 -7,025,731.44

Jumlah 91 291,493,126.85 15 76,851,390.00 214,641,736.85

Kadar Keptuhan / Jurang 16.5% 73.63%

HASIL KAJIAN

14%

86%

Sebenar Jurang

26%

74%

Sebenar Jurang

Kadar Kepatuhan

Syarikat

JurangKutipan

Zakat (RM)

RINGKASAN HASIL KAJIAN

Bil Tindakan / Analisis Hasil Kajian

1 Kenal pasti saham patuh syariah 817 syarikat

2 Muat turun laporan tahunan syarikat 811 laporan (99.3%)

3 Analisis Pemilikan Muslim 118 syarikat (16.7 %)

4 Analisis Lokasi (Kuala Lumpur dan Selangor) 110 syarikat (93.2%)

5 Analisis Kelayakan Membayar Zakat 91 syarikat (77.11%)

6 Analisi Pembayaran Zakat 15 syarikat (16.5%)

7 Analisi potensi kutipan zakat RM291.5 juta

8 Analisis Kepatuhan Zakat RM76.8 juta

9 Jurang Kutipan Zakat RM214.6 juta

10 Kadar Jurang Kutipan Zakat 73.63%

11 Purata Bayaran Zakat RM 5.12 juta

CABARAN DAN CADANGAN DALAM MEMPERKASA KUTIPAN ZAKAT PERNIAGAAN


Teori Faktor Pembayaran Zakat Syarikat

Satu kajian telahdibuat bagi

menetahui faktoryang

mempengaruhipembuat

keputusansyarikat untuk

membayar zakat.


Isu Perincian Cadangan

1. Insentif Cukai Insentif cukai yang tidak begitu menarik syarikat untukmenunaikan zakat. 2.5% tolakan daripada aggregate income tidak releven dengan taskiran zakat. Taksiran zakat menggunakan balance sheet sebagai asas kiraan manakalatolakan 2.5% adalah berdasarkan keuntungan.

Zakat Perniagaan merupakan satukewajipan. Kadar tolakan cukai2.5% ini perlu ditingkatkansupaya dapat membantumengurangkan beban syarikatuntuk membayar zakat.

Kadar yang dicadangkan adalahmendapat tolakan penuh di manaia dikira sebagai belanja operasisyarikat.

2. Pembayaran zakat perlu bersaingandengan CSR danpenajaan sukan

Berdasarkan kepada peruntukan sedia ada TanggungjawabKorporat (Corporate Responsibility) dan tajaan sukan

mendapat peruntukan yang lebih tinggi berbanding zakat iaitu 10% bagi CR dan 10% bagi tajaan sukan. Kadar tolakan

cukai untuk keduanya adalah lebih tinggi daripadaperuntukan untuk zakat. Ini mengakibatkan keutamaan

terhadap pembayaran zakat menjadi berkurangan.



3. Tahap capaian kepadapembuat keputusan

Terdapat halangan untuk capaian kepada pembuatkeputusan sesuatu syarikat.

Dakwah / maklumat zakat tidak dapat disampaikansecara tepat kepada pembuat keputusan. Kebiasaannya wakil dari syarikat itu sendiri yang membentangkan kertas cadangan zakat. Jika terdapatkemusykilan berkaitan zakat ianya tidak dapat dijawabdan menyebab keputusan untuk menunaikan zakat terhalang.

Berdasarkan kepadakepentingan pembayaran zakat oleh syarikat bagi membantupihak kerajaan, dicadangkanpihak yang mempunyai kawalanterhadap syarikat sepertiSuruhanjaya Syarikat Malaysia, Suruhanjaya Sekuriti membuatgalakan sebagaimana galakanterhadap CR. Kewajipan membayar zakat perlu ditekankan sebagaimanakewajipan pembayaran cukai.



4. Status KewajipanPembayaran Zakat OlehSyarikat Masih Samar

a. Fatwa kewajipan syarikat yang dimilikioleh kerajaan tidak selaras.b. Kefahaman terhadap kewajipansyarikat untuk membayar zakat jugamasih kurang kerana masih ramai yang beranggapan bahawa kewajipan zakat hanya ke atas individu.

a. Pihak berkuasa zakat perlu melakukanbersama Pejabat Mufti dan Fatwa Kebangsaan bagi menyelesaikan isu ketidakselarasan.

b. Proses pendidikan yang menyeluruhterhadap kewajipan membayar zakat amatperlu dilakukan terutama kepada para ahliakademik, penasihat-penasihat syariahsyarikat dan ahli lembaga pengarah syarikattentang kewajipan ini.

5. Pengagihan sendiri zakat oleh syarikat

Banyak syarikat yang membayar zakat terus kepada penerima atau hanyamenyerahkan sebahagian zakat sahajakepada institusi zakat. Ini merupakansatu ketirisan dalam kutipan zakat yang perlu diatasi.

a. Proses pendidikan yang menyeluruh perludibuat supaya pembayaran zakat hendaklahdibuat kepada institusi zakat.

b. Pihak berkuasa zakat boleh mengemaskiniskim agihan semula yang lebih menariksyarikat membayar melalui institusi zakat.

• Syarikat adalah tertakluk kepada kewajipan untuk membayar Zakat Perniagaan.

• Zakat Perniagaan merupakan satu sumber utama kutipan zakat yang perlu diperkasakan.

• Potensi kutipan Zakat perniagaan yang boleh digarap masih terbuka luas

• Gerak kerja meningkatkan lagi kutipan zakat perniagaan perlu ditingkatkan

• Usaha pendidikan kewajipan zakat perniagaan amat perlu dibuat secara terancang

RUMUSAN

SEKIAN, TERIMA [email protected] / [email protected]

mailto:[email protected]

ybhg. dr. hjh. adibah binti abd wahab

Documents