[ust alfisyahrin] pembangunan instrumen kecairan baru...

11th Kuala Lumpur IslamicFinance Forum 2014

10 November 2014 * Hotel Istana Kuala Lumpur CIty Centre

MUZAKARAH PENASIHAT SYARIAH KEWANGAN ISLAM KALI KE-9

Ustaz Ahmad Alfisyahrin JamilinKetua Global SyariahFirst Gulf Bank, Emiriah Arab Bersatu

PEMBANGUNAN INSTRUMEN KECAIRAN BARU YANG PATUH SYARIAH

MUZAKARAH PENASIHAT SYARIAH KEWANGAN ISLAM KALI KE-9 10 November 2014

Bersempena KLIFF 2014

1

Pembangunan Instrumen Kecairan Baru Yang Patuh Syariah

Pengenalan

Di dalam sistem perbankan Islam dan konvensional, pengurusan kecairan merupakan salah satu peranan utama

sebuah bank sebagai penerima sumber dan dana dari individu, peniaga dan pelabur. Ini bagi menyediakan

mobilisasi sumber dana bagi urusan pembiayaan dan mengimbangi di antara aset dan liabiliti. Bagi perbankan Islam,

instrumen kecairan yang patuh syariah sentiasa menjadi keperluan utama bagi sesebuah bank Islam bagi

mengimbangi permintaan pasaran semasa dan menyumbang kepada pembangunan pasaran pembiayaan dari sudut

produk, harga dan pulangan. Ianya juga penting bagi memastikan kestabilan perjalanan operasi, kemampuan untuk

menampung pengeluaran yang tinggi serta menghadapi perubahan mendadak bagi keperluan pasaran diantara

bank, pendeposit utama serta pasaran global. Instrumen kecairan juga meliputi segala keperluan produk individu dan

peniaga hinggalah ke produk pasaran Sukuk. Malaysia sebagai salah satu dari negara dunia yang mempelopori

sistem perbankan Islam telah pun membuat beberapa perubahan utama mengenai syarat-syarat minima operasi

instrumen kecairan Islam berbanding negara-negara lain di dunia terutamanya dari timur tengah. Perubahan-

perubahan tersebut dilihat telah memberi impak langsung terhadap perjalanan semasa instrumen kecairan dan

mengukuhkan kedudukan kewangan institusi-institusi Kewangan Islam.

Perbankan Islam dan Produk Kecairan

Perbankan Islam pada masa kini sudahpun menuju kearah sebahagian dari sistem kewangan dunia yang saling

berkaitan dimana kebanyakkan pasaran kewangan dan ekonomi dilihat saling berhubung dan berkait rapat.

Mempunyai instrumen dan pengurusan kecairan yang baik adalah syarat utama untuk mengekalkan kestabilan

kewangan serta membantu untuk meringankan sebarang kekurangan mudah tunai. Skim pengurusan kecairan

antarabangsa jangka pendek telah pun ditubuhkan pasaran di seluruh dunia, termasuk yang ditubuhkan di Malaysia,

Bahrain dan Emiriah Arab Bersatu dan lain-lain untuk memenuhi keperluan pelaburan pelbagai mereka. Pada masa

ini, pasaran wang Islam tidak disepadukan ke dalam pasaran wang secara keseluruhan dalam kebanyakan bidang

kuasa. Struktur semasa pasaran wang Islam dikuasai oleh urus niaga di kalangan institusi kewangan Islam, dan

dengan perkiraan khas dengan bank-bank konvensional. Krisis kewangan global dan permasalahan kredit telah

menyebabkan lahirnyausaha-usaha baru bagi mendatangkan mekanisme yang sesuai dengan perkembangan

industri di peringkat global, berkesan, cekap danpatuh Syariah.



2

Pengawal selia, pertubuhan-pertubuhan industri dan peserta pasaran semua menekankan keperluan mendesak

untuk mengukuhkan pasaran Kewangan antara bank dan pengurusan kecairan Kewangan Islam di peringkat global,

kekurangan ini dilihat sebagai perkara yang menghalang pembangunan sistemik dalam industri kewangan Islam.

Amalan dan Trend Instrumen Kecairan

Instrumen-instrumen mudah tunai dalam pasaran Kewanganpatuh Syariah yang sedia ada digunakan dalam industri

kewangan Islam untuk urusniaga antara bank serta pengurusan kecairan Kewangan agak terhad dan berbeza-beza

dari negara ke negara. Pelbagai instrumen seperti yang disenaraikan di bawah adalah bertujuan untuk menawarkan

infrastruktur kecairan Islam:

Sukuk

Sekuriti dan Instrumen Kewangan kerajaan pusat

Pasaran wang antara bank-bank Islam

Skimpengurusan mudah tunai jangka pendek khusus

Di Asia Tenggara contohnya Malaysia telah lama memperkenalkan pasaran wang antara bank-bank Islam untuk

pengurusan jangka pendek berasaskan Syariah. Instrumen ini termasuklah deposit wakalah dan mudarabah antara

bank, terbitan kertas pelaburan kerajaan dan bil perbendaharaan. Bank Sentral Republik Indonesia telah

melancarkan Pasar Uang Antar-bank (PUAS) menggunakan Sijil Pelaburan Mudarabah antara Bank. Tambahan

pula, institusi kewangan Islam juga mempunyai peluang untuk meletakkan lebihan mudah tunai mereka dalam Sijil

Wadiah Bank Indonesia (SWBI), instrumen yang dikeluarkan oleh Bank Sentral. Institusi kewangan Islam juga boleh

mendapatkan pembiayaan daripada Bank Sentral melalui kemudahan pembiayaan Syariah jangka pendek

berasaskan kontrak mudarabah, yang dikenali sebagai Fasilitas Perdanaan Jangka Pendek Syariah (FPJPS).

FPJPS akan dijamin oleh bank yang menerima dengan instrumen mudah tunai yang berkualiti tinggi dan cagaran

tersebut nilainya hendaklah sekurang-kurangnya sama dengan jumlah pembiayaan yang diterima.

Manakala di Timur tengah pula, contohnya Emeriah Arab Bersatu telah melancarkan kemudahan mudah tunai

melalui pengeluaran Sijil Deposit Islam dengan tempoh matang satu minggu sehingga satu tahun. Manakala Sijil

Deposit Islam berdasarkan konsep komoditi murabahah pula ditawarkan dalam pertukaran harian. Di Bahrain

kemudahan deposit khas mudah tunai boleh didapati hanya untuk bank-bank konvensional. Oleh kerana itu, Institusi

Kewangan Islam biasanya melabur ke dalam Sukuk untuk pengurusan mudah tunai mereka. Selain Asia Tenggara

dan Timur Tengah, insitusi-institusi Kewangan Islam di seluruh dunia berada dalam pelbagai peringkat

pembangunan kewangan Islam dan menghadapi cabaran yang berbeza.



3

Struktur-Struktur Sukuk Dunia 2014

(Sumber: Bloomberg, IFIS, Zawya, KFHR)

Sehingga pertengahan tahun 2014, Murabahah dan Ijarah masih lagi kekal sebagai struktur Sukuk yang menjadi

pilihan penerbit Sukuk dengan 58.4% bagi Sukuk Murabahah dan 16.5% bagi Sukuk Ijarah berbanding 57.7% dan

15.1% bagi tahun 2013. Manakala Sukuk Wakalah dan Sukuk Istithmar pula telah meningkat penggunaannya ke

11.4% untuk penggal pertama 2014 berbanding penggal pertama 2013 dan yang paling menarik, Sukuk Bai Inah

telah berkurangan kepada hanya 0.4% berbanding 5.5% pada tahun yang sebelumnya.

Diantara dua pasaran utama Sukuk iaitu Malaysia dan Timur Tengah, Sukuk Murabahah jauh lebih popular di

Malaysia dengan lebih 50% Sukuk diterbitkan menggunakan Murabaha manakala Sukuk Ijarah lebih polular di Timur

Tengah dengan lebih 25% terbitan.

Murabahah Ijarah Wakalah Istithmar Bai Inah Salam Musyarakah Hybrid Mudarabah

2014 58.4 16.5 9.1 2.3 0.4 0.9 4.7 4.9 2.7

2013 57.7 15.06 5 0.4 3.7 0.8 6.7 5.2 1.9

0

10

20

30

40

50

60

70

%

Struktur Sukuk Dunia bagi Penggal Pertama 2014



4

Jenis-Jenis Sukuk Global Terbitan 2014

Penerbit Negara Matawang Struktur Tarikh Terbitan

Jumlah Terbitan

(USD Mln)

Tempoh (Tahun)

Hazine Mustersarligi Turkey TRY Ijarah 19 Feb 613.9 2 DIP Sukuk Limited UAE USD Wakalah 20 Feb 300 5 Islamic Development Bank Saudi Arabia USD Wakalah 6 Mac 1500 5 Bumitama Agri sukuk Singapore MYR Musyarakah 18 Mac 152.6 5 Saudi Electicity Global Sukuk Company

Saudi Arabia USD Ijarah 8 April 2500 10 & 30

ICD Sukuk Company Limited

UAE USD Ijarah 21 Mei 700 6

Etiqa Takaful Malaysia MYR Musyarakah 30 Mei 93.2 10 (5) HM Treasury UK UK GBP Ijarah 25 Jun 339.5 5 Al Hilal Bank Tier 1 Sukuk UAE USD Mudarabah 30 Jun 500 Perp (5) Sharjah Sukuk Limited UAE USD Ijarah 17 Sep 750 10 Goldman Sachs International Sukuk

US USD Wakalah 23 Sep 500 5

Contoh-contoh Sukuk 2014: Hazine Mustersarligi Varl 2/16

Perbendaharaan Turki kembali memasuki pasaran sukuk dengan 2-tahun Lira sukuk pada 19 Februari 2014,

menandakan pengeluaran yang keenam setakat ini. Sukuk itu diperlukan kerajaan Turki yang berhasrat untuk

menggunakan hasil untuk mempelbagaikan instrumen pembiyaan negara, meluaskan asas pelabur dan

meningkatkan tabungan dan simpanan dalam negeri. Sukuk itu berharga hasil sebanyak 10.6%, iaitu lebih tinggi

daripada sukuk yang sama yang dikeluarkan oleh Perbendaharaan pada 20 Februari 2013. Peningkatan yang ketara

dalam hasil yang ditawarkan adalah disebabkan krisis aliran keluar dana pasaran baru muncul yang menimpa

ekonomi Turki teruk sejak 22 Mei 2013, yang membawa kepada penyusutan nilai Lira, peningkatan kos pinjaman di

Turki dan ekuiti menurun dan pasaran hutang.



5

DIP Sukuk Limited

Dubai Investment Park (DIP) memulakan kerjaya dalam pasaran sukuk global dengan sukuk USD300mln pada 20

Februari dan sukuk ini merupakan sukuk USD pertama terbitan sukuk timur tengah untuk 2014. Sukuk ini mendapat

sambutan yang sangat menggalakkan daripada pelabur dan tawaran ini telah terlebih langganan sebanyak 13 kali

yang mewakili satu daripada tahap tertinggi lebihan langganan dicapai oleh penerbit korporat di dalam sukuk dan

pasaran konvensional di timur tengah. Lebihan langganan itu membolehkan DIP menetapkan harga sukuk pada hasil

sebanyak 4,291% yang lebih rendah daripada kupon yang ditawarkan pada sukuk korporat dan berdaulat dalam

denominasi USD di Dubai, yang dikeluarkan pada tahun 2012.

Islamic Development Bank Sukuk

Islamic Development Bank (IDB) yang bertaraf AAA telah mengeluarkan sukuk terbesar setakat ini sebanyak

USD1.5bln untuk tempoh 5 tahun sukuk tanda aras pada Mac 2014. Sukuk tersebut mendapat sambutan yang amat

menggalakkan dengan lebih 60 pesanan dalam buku membolehkan IDB untuk membesarkah program jumlah

terbitan kepada USD1.5bln dari jumlah asal dirancang USD1bln. Sukuk ini telah diterbitkan dua kali pada tahun 2014

iaitu pada bulan Mac dan September.



6

Bumitama Agri Sukuk

Bumitama Agri Limited sebagai pengeluar minyak kelapa sawit yang tersenarai di Bursa Singapura telah

memanfaatkan pasaran sukuk Malaysia pada 18 Mac dengan MYR500mln (USD152.6mln) terbitan. Sukuk ini

menandakan terbitan sukuk pertama syarikat yang berpangkalan di Indonesia dan Singapura setakat ini dan syarikat

itu bercadang untuk menggunakan hasil ke arah perbelanjaan modal, pelaburan dan pembiayaan semula hutang.

Sukuk ini ditarafkan sebagai AA3-rated oleh Ratings Agency Malaysia yang menyediakan hasil yang menarik

sebanyak 5.25%.

Saudi Electricity Global Sukuk Company

Saudi Electric Company (SEC) yang berpengkalan di Saudi Arabia telah menerbitkan dua USD sukuk jangka

panjang-iaitu 10 dan 30 tahun pada 8 April yang berjumlah USD2.5bln. Kedua-dua sukuk telah distrukturkan

menggunakan kontrak Ijarah dan mewakili nilai muka yang berbeza, kematangan dan hasil yang ditawarkan kepada

pelabur.



7

ICD Sukuk Company Limited

Cabang pelaburan kerajaan Dubai, Investment Corporation of Dubai (ICD), telah menerbitkan USD700mln 6 tahun

tempoh Sukuk Ijarah pada 21 Mei tahun ini. Asalnya sukuk ini dirancang untuk diterbitkan sebanyak USD500mln

sahaja, namun diatas sambutan yang amat menggalakkan daripada buku pelabur dengan tempahan bernilai

USD3bln telah menggalakkan penerbit untuk membesarkan program sukuk sebanyak 40% kepada USD700mln.

Etiqa Takaful Subordinated Tier 2 Musharakah

Pengendali takaful Malaysia, Takaful Etiqa, yang telah menerbitkan sukuk sektor takaful pertama di dunia bernilai

MYR300mln (USD93.2mln) pada 30 Mei. Sukuk ini matang dalam tempoh 10 tahun dan boleh dipanggil selepas 5

tahun menggunakan kontrak Musharakah dan layak sebagai tahap 2 instrumen modal subordinat (T2). Etiqa Takaful

bercadang untuk menggunakan hasil yang diperolehi untuk meningkatkan nisbah kecukupan modal. Di samping itu,

pengendali itu merancang untuk menggunakan hasil untuk membiayai operasi perniagaan, keperluan modal kerja

dan tujuan korporat yang mematuhi Syariah lain. Dari segi pulangan, sukuk Takaful Etiqa menyediakan para pelabur

hasil sebanyak 4.52%, yang lebih rendah daripada pulangan yang ditawarkan pada nilai tahap 2 sukuk yang

dikeluarkan oleh institusi perbankan Islam.



8

HM Treasury UK Sovereign Sukuk PLC

United Kingdom secara rasmi menjadi negara bukan OIC yang pertama di dunia untuk menerbitkan sukuk sebanyak

GBP200mln pada 25 Jun menggunakan Sukuk Ijarah. Perbendaharaan British (HM Treasury) Program ini mencapai

kepelbagaian geografi yang seimbang dan peruntukan terakhir program tersebut adalah seperti berikut: United

Kingdom (39%); Timur Tengah (37%); dan Asia (24%). Mengikut jenis pelabur, peruntukan adalah: Bank-bank

(59%); Bank-bank Pusat / Institusi Rasmi (25%) dan Pengurus Dana (16%).

AHB Tier 1 Sukuk Limited

Al Hilal Bank milik kerajaan Abu dhabi telah menerbitkan sukuk Basel III ketiga di dunia yang mematuhi Tier

tambahan 1 (AT1) sukuk pada 30 Jun dengan terbitan sebanyak USD500mln. Sukuk kekal distrukturkan pada

kontrak Mudarabah dan membolehkan penerbit untuk memanggil instrumen selepas tempoh 5 tahun. Lebih penting

lagi, sukuk itu adalah yang pertama seumpamanya untuk memberi pendedahan khusus mengenai rawatan sukuk

perlu penerbit mencapai puncak kewangan tidak berdaya maju. Pendedahan adalah selaras dengan objektif

standard Basel III untuk AT1 instrumen dan sebelum ini tidak dibuat oleh yang lain dua penerbit sukuk AT1.



9

Modal dan Instrumen Kecairan Yang Mematuhi Basel III

Industri kewangan global pada masa ini dalam proses menerima pakai peraturan-peraturan Basel III yang berkuat

kuasa secara beransur-ansur bermula dari 1 Januari 2013 sehingga 1 Januari 2019. Peraturan baru yang

terutamanya memberi kesan kepada struktur permodalan institusi kewangan sebagai komponen peraturan modal

telah diklasifikasikan semula tahap 1 (T1), yang terdiri daripada Tahap Ekuiti Biasa 1 (CET1) dan Tahap Tambahan

1 (AT1) Instrumen, dan Tahap 2 (T2). CET1 terdiri daripada saham biasa dan rizab manakala modal AT1 adalah

lapisan tambahan modal kebimbangan yang kekal. Modal Tahap 3 telah dimansuhkan di bawah Basel III. Kriteria

ditakrifkan semula untuk melayakkan modal yang terkawal juga telah memberi kesan kepada bentuk instrumen

modal yang sesuai untuk diterbitkan sebagai T1, T2 dan AT1. Di bawah Basel III, instrumen modal T1 akan

menyerap kerugian di bawah senario usaha berterusan manakala instrumen T2 akan menyerap kerugian apabila

bank sampai ke titik tidak berdaya maju atau kebimbangan pergi. Basel III juga menetapkan keperluan modal

minimum yang dinyatakan dalam aset berwajaran risiko perlu ditingkatkan dalam tempoh peralihan antara 2013 dan

2019, sehingga 4.5% dalam modal saham (CET1), 6% dalam jumlah modal Kumpulan 1 (4.5% CET1 + 1.5% AT1);

dan 8% jumlah modal (jumlah modal modal + 2% Tier-2 6% Tier-1). Selain itu, penampan pemuliharaan perlu dibina

sehingga sebanyak 2.5% peratus mulai 1 Januari 2016 hingga 1 Januari 2019. Akhirnya, bank dikehendaki untuk

memegang 10.5% daripada jumlah modal mereka dinyatakan dalam aset berwajaran risiko oleh 1 Januari 2019.

Nisbah liputan kecairan mewajibkan bank-bank untuk memegang aset cair berkualiti tinggi bermula dari Januari

2015. Nisbah liputan kecairan dicadang untuk menggalakkan daya tahan jangka pendek untuk gangguan kecairan

yang berpotensi dengan memastikan terdapat saham yang mencukupi kecairan aset untuk menampung 30 hari

senario tekanan aliran keluar tunai. Nisbah liputan kecairan yang memerlukan bank untuk mengadakan stok aset cair

berkualiti tinggi tiada halangan untuk menggunakannya untuk menampung jumlah aliran keluar tunai bersih yang

boleh ditukar kepada wang tunai di kerugian sedikit atau tiada nilai di pasaran swasta, untuk memenuhi keperluan

kecairannya untuk 30 hari kalendar kecairan tekanan scenario. Aset cair biasanya terdiri daripada aset yang matang

dalam tempoh satu tahun (sebaik-baiknya secara matang yang tinggal), yang diadakan samaada dalam tunai atau

setara - iaitu, boleh ditukar kepada wang tunai dengan kehilangan sedikit atau tiada nilai. Nisbah liputan untuk

kecairan akan diperkenalkan pada 1 Januari 2015 dengan syarat sekurang-kurangnya 60% dan akan beransur-ansur

meningkat dalam jumlah tahunan yang sama untuk mencapai 100% pada 1 Januari 2019.



10

Sukuk dan Basel III

Bank-bank Islam yang bersepadu dalam sistem kewangan global juga dikehendaki mematuhi peraturan-peraturan

Basel III yang ditetapkan oleh badan-badan kawal selia negara masing-masing. Dalam proses ini, sektor sukuk

kewangan Islam telah menyaksikan pertumbuhan baru dalam bentuk instrumen sukuk yang mematuhi Basel III.

Industri kewangan Islam juga terpaksa mengeluarkan generasi baru instrumen sukuk yang mempunyai ciri-ciri

penyerapan kerugian untuk memenuhi AT1 dan T2 keperluan Basel III. Basel III membolehkan 1.5% daripada

nisbah modal Tahap 1 minimum berada dalam bentuk modal AT1. Instrumen modal AT1 berpotensi distrukturkan

sebagai hibrid daripada ekuiti dan hutang, yang menawarkan kadar tetap pulangan kepada pelabur, manakala

mampu untuk menyerap kerugian di bawah senario usaha berterusan. Kejuruteraan kewangan yang mematuhi

Syariah dan pembangunan produk yang inovatif membolehkan pengeluaran Basel III sukuk pertama di dunia yang

mematuhi pada November 2012 yang diklasifikasikan sebagai Basel III AT1. Selepas itu, instrumen yang mematuhi

Basel III T2 yang pertama di dunia dikeluarkan pada bulan Disember 2013 kerana piawaian Basel III berkuat kuasa

secara beransur-ansur, sebanyak 14 Basel III kecukupan modal yang mematuhi sukuk telah dikeluarkan setakat

menaikkan USD6.93bln dalam hasil selama 13 berbeza mengeluarkan banks. Malaysia mengetuai dalam segi

bilangan sukuk Basel III dikeluarkan. Bank-bank Islam di Malaysia telah dikeluarkan bersama enam sukuk yang

mematuhi Basel III setakat ini, diikuti oleh Arab Saudi lima dan Emiriah Arab Bersatu tiga Basel III sukuk. Dari segi

jumlah pengeluaran, akaun Arab Saudi untuk 59% daripada jumlah sukuk Basel III yang dikeluarkan; UAE 36% dan

bank-bank Islam Malaysia, mewakili baki 14% itu.

Sukuk Negara Matawang Struktur Tarikh Terbitan

Tempoh (Tahun)

Jumlah Terbitan

Jenis Modal

ADIB Capital Invest 1 Ltd

UAE USD Mudarabah Nov 2012 Kekal (5) USD1bln AT1

DIB Tier 1 Sukuk Ltd UAE USD Mudarabah Mac 2013 Kekal (6) USD1bln AT1 SHB Tier 2 Sukuk Saudi

Arabia SAR Hybrid Dec 2013 10 (5) SAR2.5bln T2

SABB Tier 2 Sukuk Saudi Arabia

SAR Hybrid Dec 2013 7 (5) SAR1.5bln T2

NCB Tier 2 Sukuk Saudi Arabia

SAR Mudarabah Feb 2014 10 (5) SAR5bln T2

Am Islamic Malaysia MYR Murabahah Feb 2014 10 (5) MYR200mln T2 Am Islamic Malaysia MYR Murabahah Mac 2014 10 (5) MYR150mln T2 Maybank Islamic Malaysia MYR Murabahah Apr 2014 10 (5) MYR1.5bln T2 RHB Islamic Malaysia MYR Murabahah Mei 2014 10 (5) MYR500mln T2 Saudi Investment Bank Saudi

Arabia SAR Hybrid Jun 2014 10 (5) SAR2bln T2

Public Islamic Malaysia MYR Murabahah Jun 2014 10 (5) MYR500mln T2 Hong Leong Islamic Malaysia MYR Ijarah Jun 2014 10 (5) MYR400mln T2 Banque Saudi Fransi Saudi

Arabia SAR Hybrid Jun 2014 10 (5) SAR2bln T2

Al Hilal Bank UAE USD Mudarabah Jun 2014 Kekal (5) USD500mln AT1



11

Pengenalan LCR (Nisbah Liputan Kecairan) oleh Basel III telah memberikan cabaran untuk industri kewangan Islam

memandangkan ketiadaan cecair jangka pendek dan instrumen kewangan yang boleh diniagakan yang mematuhi

prinsip-prinsip Syariah. Untuk menangani isu ini, sekumpulan bank-bank pusat berasal dari tiga benua yang berbeza

bersama-sama dengan Bank Pembangunan Islam (IDB) menyertai bersama-sama untuk menubuhkan Perbadanan

Pengurusan Mudah Tunai Islam Antarabangsa (IILM), sebuah entiti pelbagai hala yang bertujuan membina

instrument nilai jangka pendek dan instrumen sukuk untuk meningkatkan aliran mudah tunai yang merentasi

sempadan, hubungan antarabangsa dan kestabilan kewangan institusi yang menawarkan perkhidmatan kewangan

Islam (IIFS). Sejak terbitan pertama pada bulan Ogos 2013, setakat ini, IILM telah menerbitkan pada masa ini

sebanyak tujuh siri sukuk termasuk terbitan dan terbitan semula bernilai sejumlah USD4.54bln dengan sukuk

terkumpul berjumlah USD1.35bln. IILM telah berkhidmat terutamanya untuk menangani cabaran pengurusan mudah

tunai bank-bank Islam yang telah menjadi salah satu cabaran yang paling kritikal yang dihadapi dalam industri

kewangan Islam. Sukuk IILM memenuhi keperluan Basel III LCR, tertakluk kepada pengiktirafan dan penerimaan

oleh pengawal selia tempatan individu dalam pelbagai bidang kuasa. Hasilnya, Sukuk IILM yang secara meluas

dicari sebagai penyelesaian oleh IIFS. Pada masa akan datang, sukuk IILM yang dijangka akan berkhidmat sebagai

pemangkin untuk jangka pendek lebih dan terbitan sukuk sama oleh entiti lain. Basel III sukuk kini memainkan

peranan penting dalam menangani kecairan dan kecukupan modal keperluan bank-bank Islam seperti yang

ditetapkan oleh perjanjian Basel III.

Oleh itu, memandangkan pelaksanaan piawaian Basel III di seluruh pasaran global, bank-bank Islam di seluruh

dunia lebih dijangka mengeluarkan Basel III sukuk yang mematuhi yang akan terus menjana momentum dalam

pasaran sukuk global. Pasaran sukuk utama global telah melonjak ke hadapan dalam separuh pertama 2014,

mengatasi tempoh yang sama tahun lepas sebanyak 8.2% sebagai terbitan baru mencapai USD66.2bln. Bahagian

sektor perkhidmatan kewangan dalam terbitan sukuk baru telah meningkat secara mendadak pada tahun 2014 yang

disokong oleh trend yang semakin meningkat di mana institusi kewangan Islam telah mula menembusi pasaran

sukuk. Kesimpulannya, Basel III sukuk mewakili pembangunan penting dalam inovasi patuh Syariah yang

membolehkan institusi kewangan Islam untuk maju bersama-sama rakan-rakan konvensional mereka. Dengan

mengikuti standard pengawalseliaan antarabangsa seperti peraturan-peraturan Basel III, sistem kewangan Islam

telah meletakkan lagi dirinya sebagai alternatif yang boleh dipercayai untuk sistem kewangan tradisional yang

mematuhi amalan antarabangsa. Secara kolektif, semua perkembangan ini memperluaskan skop dan momentum

industri kewangan Islam global yang trajektori pertumbuhan yang lebih baru. Melangkah ke hadapan, responsif pihak

berkepentingan kewangan Islam dengan tawaran produk baru dan inovatif, ditambah pula dengan keperluan untuk

memenuhi keperluan peraturan berkemungkinan membawa desakan untuk perkembangan pesat sektor sukuk di

pasaran global.



12

Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 dan Peluang Pembangunan Produk Kecairan Kewangan Institusi-

Institusi Islam Malaysia

Akta Perkhidmatan Kewangan Islam yang baru diperkenalkan pada tahun 2013 bertujuan untuk memperkukuhkan

kedudukan institusi-institusi kewangan Islam di Malaysia. Di antara objektif utama pengenalan akta tersebut adalah

demi memperkukuhkan kestabilan kewangan dan pematuhan Syariah, menguatkan pengawalseliaan terhadap

institutsi kewangan Islam dan melaksanakan cadangan dibawah Program Penilaian Sektor Kewangan (FSAP).

Diantara impak yang jelas daripada pengenalan IFSA terhadap bank-bank Islam di Malaysia adalah pengasingan

akaun deposit dan pelaburan. Dana-dana yang di letakkan didalam akaun deposit perlu didasari oleh kontrak Syariah

yang bersesuaian dengan struktur dan sifat akaun simpanan yang tidak menjanjikan pulangan yang tinggi serta

dilaburkan pada instrumen yang berisiko rendah serta jangka masa pendek. Adapun akaun-akaun pelaburan yang

menggunakan kontrak-kontrak pelaburan Islam yang bersesuaian seperti Mudharabah, Wakalah bil Istithmar dan

Musyarakah dianggap sebagai pelaburan yang mempunyai risiko kerugian. Pihak bank akan menjamin modal atau

dana yang diletakkan oleh para pengguna didalam akaun deposit manakala tiada jaminan modal dan keuntungan

akan diberi terhadap modal atau dana didalam akaun pelaburan.

Perubahan dalam klasifikasi akaun deposit dan akaun pelaburan patuh Syariah ini mendesak kebanyakan institusi-

institusi perbankkan Islam membangunkan produk-produk deposit dan pelaburan yang lebih patuh terhadap syarat-

syarat kontrak muamalat Islam yang digunakan. Sebagai contoh, secara umumnya akaun pelaburan yang distruktur

berlandaskan kontrak mudhabarah atau wakalah bil istithmar tidak lagi dijamin pulangan modal dan keuntungan

sebaliknya mempunyai risiko kerugian berbalas peluang jana keuntungan yang lebih tinggi. Ini jelas berbeza dengan

produk konvensional yang tidak memisahkan diantara keduanya dari segi jaminan serta ketetapan pulangan.

Sekiranya dilihat dengan skop yang lebih terbuka, perubahan ini khususnya kemunculan akaun pelaburan patuh

Shariah secara tidak langsung membuka ruang baru bagi para pendokong industri untuk membangunkan produk-

produk kecairan baru yang mempunyai sifat lebih terbuka dari segi penerimaan risiko terhadap modal pengguna

berbalas keuntungan yang lebih besar bergantung kepada keuntungan sebenar pelaburan. Ini kerana perubahan

yang dibawa oleh akta tersebut jelas memberi cabaran dan peluang kepada bank-bank Islam di Malaysia serta para

pelabur untuk meningkatkan kualiti nilai pelaburan dari segi risiko kerugian dan peluang keuntungan. Perubahan ini

juga akan memperlihatkan perubahan dalam piawaian menentukan kadar pulangan bagi para pengguna atau

pelabur yang memberi modal pelaburan kepada piwaian atau ukuran yang lebih dinamik dan terbuka berbanding

piawaian atau ukuran penetap kadar keuntungan yang diguna pakai oleh bank-bank konvensional. Dengan

pengurusan dana dan kawalan risiko yang cekap dan berkesan, institusi-institusi kewangan Islam bakal menarik

lebih ramai para pengguna serta pelabur untuk meletakkan dana pelaburan didalam bank-bank Islam sekali gus

meningkatkan peratusan ukuran serta ukuran pasaran saham industri kewangan Islam.



13

Jelas bahwa pembangunan produk-produk deposit serta pelaburan baru seperti yang diterangkan bakal menjemput

ratusan juta ataupun ribuan juta dana bagi bank-bank Islam samada yang sedia ada mahupun dana baru yang bakal

diperolehi daripada pengguna dan pelabur baru yang tidak lagi menggunakan akaun pelaburan konvensional.

Perkara ini perlu dilihat oleh para pendukung industri kewangan Islam sebagai suatu gelombang yang akan

mendesak kepada peluang membangunkan produk-produk kewangan kecairan baru yang lebih dinamik dan terbuka

dari segi penerimaan risiko kerugian serta kadar keuntungan yang lebih tinggi berdasrkan keuntungan pelaburan

sebenar. Ini kerana pengurusan kewangan kecairan akan bertambah kompleks dengan kehadiran dana-dana baru

khususnya dari akaun pelaburan yang jangkaan risiko dan pulangan yang berbeza dengan sebelumnya.

Sukuk, sekuriti dan penerbitan pelaburan kerajaan serta instrumen-instrumen mudah tunai jangka pendek serta

instrumen-instrumen yang menjanjikan pulangan tetap dengan risiko pada tahap minima tidak lagi mencukupi untuk

menampung dana-dana yang mempunyai struktur yang lebih terbuka dan dinamik ini. Oleh itu, jelas sekali industri

kewangan Islam memerlukan produk-produk kecairan baru yang mempynyai ciri yang bersesuaian dengan sifat-sifat

dana tersebut. Kontrak-kontrak pelaburan yang menjanjikan agihan keuntungan bersandarkan kepada keuntungan

sebenar pelaburan boleh diaplikasikan demi memenuhi keperluan tersebut seperti Musyarakah, mahupun

Mudharabah dalam membangunkan perniagaan-perniagaan yang mampu menjana keuntungan tinggi ataupun

projek-projek pembangunan komersial.

Walau bagaimanapun, dengan perkenalan akta dan garis panduan baru ini juga, ada juga bank-bank Islam yang

mengambil pendekatan untuk menggunakan produk yang berasaskan komoditi murabaha bagi mengekalkan sifat

semula jadi deposit sebagai menjamin pulangan modal. Komoditi murabaha di laksanakan secara harian bagi

menampung keperluan produk-produk akaun semasa dan akaun simpanan yang membenarkan pengeluaran harian

bagi pendeposit. Ini secara tidak langsung dilihat sebagai pemudah cara dan pada masa yang sama menghalang

tujuan asal perkenalan akta kewangan Islam dalam isu instrumen kecairan.

Cabaran dan Isu Instrumen Kecairan Islam

Antara cabaran utama bagi instrument kecairan kewangan Islam dan pengurusannya ialah untuk memastikan ianya

diterima di seluruh dunia dan pada masa yang sama hendaklah patuh Syariah. Tafsiran yang berbeza daripada

peraturan Syariah atau Fatwa mengenai perkara-perkara kewangan merentas negara telah membawa kepada

perbezaan kaedah penstrukturan instrumen kewangan yang boleh menjadi halangan kepada sesetengah skim

global. Pembangunan pasaran kewangan Islam antarabangsa bagi meningkatkan instrumen dan kapasiti

pengurusan instrument kecairan adalah penting dalam mempromosikan kecekapan fungsi pasaran dan dengan itu

memudahkan aliran modal yang merentasi sempadan. Jika kita tidak mempunyai pasaran mudah tunai merentas



14

sempadan yang mencukupi dan infrastruktur yang cekap, akan menyebabkan pengurusan tunai institusi perbankan

Islam akan menjadi lemah berpunca daripada kekurangan pasaran antara bank Islam yang komprehensif dengan

instrumen boleh diniagakan jangka pendek. Tanpa akses kepada apa-apa pasaran, ia adalah sukar bagi institusi-

institusi ini untuk mengekalkan jumlah yang lebih besar daripada kecairan berbanding dengan institusi konvensional.

Antara isu utama dengan instrumen kecairan kewangan jangka pendek adalah untuk mengadakan instrumen

Syariah yang seragam, kerana ini masih agak terhad dan berbeza-beza dari negara ke negara. Penggunaan

Komoditi Murabahah antara bank adalah antara instrumen yang paling biasa digunakan oleh institusi kewangan

Islam dalam pelbagai bidang kuasa. Walau bagaimanapun Murabahah tidak boleh diniagakan secara terus di bawah

peraturan Syariah kecuali menggunakan komoditi sebagai pengantara.

Selain dari itu, penyeragaman dokumentasi, produk, proses dan perakaunan akan menggalakkan rangka kerja

pengawalseliaan yang konsisten dan cekap yang akan memastikan pengantaraan kewangan Islam tanpa halangan

dan pengurusan mudah tunai. Piawaian yang berbeza yang digunakan oleh bidang kuasa yang berbeza adalah

halangan utama. Untuk bergerak ke hadapan, kita perlu ada piawaian global supaya setiap transaksi dalam satu

bidang kuasa boleh diterima dalam setiap bidang kuasa yang lain. Di sesetengah negara, keperluan

pengawalseliaan kecairan bagi institusi kewangan Islam adalah lebih rendah daripada bank-bank konvensional.

tetapi perbezaan dalam institusi kewangan Islam adalah disebabkan oleh kekurangan instrumen yang mematuhi

Syariah. Bank-bank pusat negara-negara ini walau bagaimanapun, biasanya tidak membezakan antara peraturan-

peraturan yang tidak sepadan kecairan bank konvensional dan bank Islam kecuali Malaysia yang telah

memperkenalkan Akta Perkhidmatan Kewangan Islam dan Akta Perkhidmatan Kewangan. Perubahan yang sesuai

dengan undang-undang tersebut dapat memudahkan pembangunan pasaran kewangan Islam.

Di samping itu, rangka kerja undang-undang yang lebih luas, cukai dan insentif cukai boleh memainkan peranan

yang penting dalam menyokong pembangunan instrument kewangan Islam. Beberapa negara telah menyediakan

insentif cukai untuk membantu membangunkan pasaran wang dan pertukaran asing transaksi Islam.

Walaubagaimanapun kebanyakan layanan cukai yang sama dikenakan ke atas sekuriti Islam dan konvensional

dalam kebanyakan bidang kuasa. Ini merupakan satu lagi kelemahan untuk pembangunan instrument kewangan

Islam. Kos untuk mengeluarkan instrumen kecairan Islam yang baru adalah lebih berbanding instrumen

konvensional, disebabkan oleh pelbagai kontrak yang diperlukan bagi memenuhi keperluan Syariah dan

kebanyakannya memerlukan aset sebagai sandaran. Walau bagaimanapun, keputusan mengenai struktur undang-

undang dan cukai bergantung kepada dasar kerajaan dan ianya di luar kuasa bank pusat dan pertubuhan-

pertubuhan industri.

Cabaran terakhir adalah untuk mempunyai sistem pembayaran dan penyelesaian bersepadu dan canggih. Ciri-ciri

tertentu dalam sistem pembayaran dan penyelesaian yang sedia ada akan memerlukan penyesuaian untuk



15

memastikan bahawa transaksi pembayaran boleh dibuat berlandaskan Syariah. Khususnya, penyesuaian diperlukan

dalam jenis-jenis cagaran, pengaturan perkongsian kerugian, pemberian pinjaman antara bank, dan adanya bank

pusat kemudahan untuk menyokong institusi kewangan Islam.

Kesimpulan dan Cadangan Untuk Kemudahan Instrumen Kecairan

Kemudahan instrument kecairan terletak di tengah-tengah keyakinan terhadap operasi yang digunakan institusi

kewangan Islam. Pelanggan meletakkan deposit mereka dengan bank dengan pemahaman bahawa mereka boleh

mengeluarkan simpanan mereka apabila mereka mahu. Jika keupayaan bank untuk membayar pada permintaan

disoal, semua perniagaan boleh hilang dalam sekelip mata. Kepentingan kecairan melampaui institusi individu,

kerana kekurangan kecairan dalam mana-mana institusi boleh menggunakan kesan sistemik yang boleh

membahayakan kestabilan kewangan sesebuah negara.

Proses penyeragaman dan keseragaman urus niaga yang dibuat dan dalam sempadan sudah pasti perlu

menyeluruh. Dalam sesetengah bidang kuasa, urus niaga tertentu dianggap yang mematuhi Syariah, manakala pada

orang lain ia tidak dapat diterima. Ia adalah amat sukar untuk menentukan yang paling dekat dengan yang mematuhi

Syariah. Sebagai contoh, alat alternatif yang mematuhi syariah seperti repo berasaskan sukuk komoditi murabahah

dan surat cara lain yang pada masa ini dikenakan berbeza tafsiran. Perbezaan Syariah perlu diselesaikan dan reka

bentuk yang sama dipersetujui antara bank-bank pusat. Konsensus dalam Fatwa boleh dicapai dengan memusatkan

ketetapan syariah di satu pihak berkuasa Islam seperti Akademi Fiqh Islam. Tambahan pula, entiti penyelidikan

seperti IRTI dan ISRA boleh bekerjasama. Ijtihad juga boleh menjadi pilihan yang terakhir.

Oleh kerana kewangan Islam bergerak ke arah menjadi sebahagian daripada sistem kewangan global. Pasaran

kewangan dan ekonomi merentas negara menjadi lebih berkaitan. Satu usaha bersepadu merentas negara itu

diperlukan bagi menggalakkan pendekatan yang seragam dalam mereka bentuk dan membangunkan instrumen

pasaran wang Islam bagi menyumbang kepada pembangunan pasaran wang Islam serantau dan antarabangsa yang

bersepadu. Walau bagaimanapun, keutamaan perlu diberikan kepada pembentukan pasaran wang domestik Islam,

berdasarkan rangka kerja yang dipersetujui umum dan garis panduan. Ini kemudiannya boleh menyediakan asas

bagi mewujudkan pasaran serantau dan sub-serantau untuk instrumen pasaran wang Islam.

Bank-bank pusat perlu memberi fokus kepada menggalakkan pembangunan dan reka bentuk instrumen yang

mematuhi Syariah yang boleh diniagakan seperti menjalankan risiko yang rendah dan boleh menetapkan penanda

aras bagi surat cara lain yang boleh dikeluarkan dalam jumlah yang mencukupi dan mengikut jadual tetap untuk

memenuhi keperluan dasar monetari, kewangan kerajaan dan keperluan portfolio pelabur.



16

Satu lagi cadangan penting ialah telah diterima di peringkat global rangka kerja undang-undang, peraturan dan

cukai. Dengan cara ini, urus niaga Islam boleh dijalankan dengan mudah antara bidang kuasa. Kawasan yang

dibimbangi termasuk, rangka kerja kawal selia dan undang-undang cukai termasuk undang-undang amanah,

undang-undang perbankan dan sekuriti, undang-undang hutang awam, penyelarasan yang sesuai dalam rejim cukai,

dan insentif cukai atau cukai yang neutral bagi memudahkan operasi pasaran wang dan modal Islam.

Satu peraturan dan penyeliaan yang mantap dan berkesan bagi institusi kewangan Islam adalah kunci untuk

memelihara kestabilan kewangan. Krisis kewangan dan ekonomi global yang berterusan semasa telah menunjukkan

kelemahan rangka kerja pengawalan dan penyeliaan kewangan global. Kerjasama antara pengawal selia merentas

negara adalah penting dalam menangani risiko sistemik yang berpotensi di luar sempadan negara dan serantau.

[ust alfisyahrin] pembangunan instrumen kecairan baru...

Documents