tamadun islam - kebudayaan sabah dan sarawak

8/9/2019 Tamadun Islam - Kebudayaan Sabah Dan Sarawak

http://slidepdf.com/reader/full/tamadun-islam-kebudayaan-sabah-dan-sarawak 1/13

AEMS1612 TAMADUN ISLAM DAN ASIA

1

Isi Kandungan

PENGENALAN ................................ ................................ ................................ ........................ 2

SABAH

................................ ................................ ................................ ................................ ... 3Kaum Kadazan-Dusun ................................ ................................ ................................ ........ 3

Pakaian Tradisi Orang Kadazan ................................ ................................ ...................... 3

Kraft Tangan Orang Kadazan ................................ ................................ .......................... 5

Perayaan Orang Kadazan ................................ ................................ ............................... 6

SARAWAK ................................ ................................ ................................ .............................. 7

Kaum Iban ................................ ................................ ................................ ......................... 7

Kegiatan ekonomi Orang Iban ................................ ................................ ........................ 7

Tempat Menetap ................................ ................................ ................................ ............ 8Tarian Orang Iban ................................ ................................ ................................ .......... 9

Perayaan Orang Iban ................................ ................................ ................................ ..... 9

KESIMPULAN ................................ ................................ ................................ ....................... 10

LAMPIRAN................................ ................................ ................................ ........................... 11

Bibligrafi ................................ ................................ ................................ .............................. 13




2

PENGENALAN

Q3. Setiap kaum di Malaysia mempunyai adat resam, seni, budaya, dan pantang

larang masing-masing. Pilih satu kaum yang ada di Sabah dan satu kaum yang ada di

Sarawak . Bincangkan tentang keunikan budaya kaum tersebut yg menarik perhatian

anda.

Malaysia merupakan salah satu negara berbilang kaum yang dapat hidup

dengan harmoni. Antara tiga kaum utama di Malaysia Cina, Melayu dan India

telahpun menetap di tanah ini selama 5 abad. Selain itu, Malaysia juga merupakan

tanah air kepada sebanyak kira kira 80 kaum etnik, terutamanya di Malaysia Timur .

Antaranya termasuklah Baba dan Nyonya, Kadazandusun dan Iban.

Di malaysia,kita sedia maklum bahawa negara in memiliki kaum dan etnik

yang pelbagai yang hidup dibawah satu tampik pemerintahhan yang

sama. Namun,sehingga kini kita masih jarang mendengar berita mengenai

pertelingkahan antara kaum dan etnik tersebut.Sesungguhnya,usaha untuk mewujud

dan mengekalkan suasana aman ini sentiasa giat dilakukan melalui pelbagai medium

perpaduan.

Kaum di malaysia berbeza daripada cara hidup sendiri.Semua kaum biasanya

mempunyai pakaian, makanan,permainan,alat muzik,perayaan,tarian,kepercayaan dan bahasa masing-masing.

Kumpulan kami telah memilih Kaum Iban dari sarawak dan kaum kadazan

dari sabah sebagai tajuk kami untuk dikaji.Sebab-sebab kami memilih 2 kaum ini

kerana mereka mempunyai kebudayaan yang sangat unik dan sesuai untuk dipelajari

oleh kumpulan kami.




3

S ABAH

Kaum Kadazan-Dusun

Kaum Kadazan-Dusun merupakan nama kaum bumiputera asli yang terbesar

di Sabah dan berasal daripada Indo-China. Kaum etnik ini menggunakan pelbagai

bahasa dan dialek dengan pelbagai kebudayaan dan adat resam tradisional. Terdapat

27 suku kaum di dalamnya. Antaranya ialah Dusun Liwan, Dusun Tindal, Dusun

Pahu, Dusun Lotud, Bagahak, Dusun Labuk, Dusun Kimaragang, Tagahas, Tangara,

Dusun, Rungus, Orang Sungai, Kuijau, Tambanuo, dan sebagainya. 1

Kumpulan etnik yang terbesar adalah suku kaum Dusun yang merupakan satu

pertiga dari penduduk Sabah. Suku kaum Dusun yang tinggal di pantai barat seperti

Penampang, Papar, Tuaran, Kiulu, Tamparuli, Tenghilan, Kota Belud dan juga di

lembah bukit di Ranau, Tambunan, dan Keningau adalah petani tradisi yang menanam

padi sawah dan huma. Sesetengah dari mereka memburu serta menangkap ikan sungai.

Mereka kebanyakan bertempat di sekelilingi kawasan lembah pantai barat dan

kawasan pendalaman.2

Istilah Kadazan-Dusun ini wujud dari hasil penggabungan etnik Kadazan dan

Dusun serta beberapa etnik kecil lain. Penggabungan ini adalah akibat pertelingkahan

politik . Lagipun, perbezaan antara kaum Kadazan dan Dusun tidaklah begitu berbeza

dan kasar .Beza antara bahasa Kadazan dan Dusun ialah seperti bahasa Malaysia dan

bahasa Indonesia.3

Pakaian Tradisi Orang Kadazan

Pakaian merupakan salah satu keperluan asas manusia iaitu berfungsi sebagai

melindungi tubuh dari kepanasan, kesejukan serta ancaman-ancaman lain. Hiasan diri

pula digunakan dan dipakai sebagai pelengkap kostum dan menyerikan lagi si

pemakai. Bagi masyarakat Melayu, pakaian dan hiasan diri pada asalnya lebih berfungsi sebagai simbol kedudukan dan kekuasaan seseorang dalam masyarakat.

Namun fungsi pakaian dan hiasan semakin berkembang dan berubah mengikut

peredaran zaman.

1http://ms.wikipedia.org/wiki/Kadazan-Dusun

2http://ms.wikipedia.org/wiki/Kadazan

3http://ms.wikipedia.org/wiki/Kadazan




4

Keunikan pakaian Kadazan adalah wananya, dan pengunaan warna hitam

untuk membuat pakaian kadazan ada maksud ia.Kebanyakan suku kaum di Sabah

memilih hitam sebagai warna pakaian traditional mereka. Penggunaan warna hitam

asalnya daripada kepercayaan bahawa warna hitam adalah lambang kekuasaan atau

warna ketuhanan yang mana dapat melindungi si pemakai daripada makhluk-makhluk

halus yang jahat. Ada setengah-tengah pihak mengatakan bahawa penggunaan warna

hitam adalah disesuaikan dengan cara hidup dan keadaan semulajadi di waktu

itu.4Contoh-contoh pakaian tradisi orang kadazan adalah seperti Kihongon, dan

Sinuangga.

Kihongon berbentuk Blaus lengan panjang yang dipakai oleh wanita-wanita

masyarakat Kadazan yang telah berumur atau mereka yang menjalankan istiadat

keagamaan atau acara-acara ritual (bobohizan). Sulaman pada blaus ini menyerupaisulaman padasinuangga.

5

Sinuangga berbentuk Blaus lengan pendek dan kolar berbentuk U dipakai

oleh wanita muda. Bersulam disepanjang lipatan lengan, di sisi dan di belakang. Ia

menggunakan benang kain bewarna merah, kuning dan krim. Jahitan utama ialah

sinisuk bulus iaitu jahitan rantai atau rangkaian. Teknik jahitan berbulu juga

digunakan untuk membuatbinuunsi.

Pakaian tradisi kardazan menarik perhatian kami desebabkan olen keunikanand reka-bentuk ia. Pakaian tidak sahaja meberi perindungan tetapi juga meberi

pengetahuan yang sangat mendalam, walaupun teknologi sekalang dapat

menghasilkan berbagai jenis pakaian yang menarik, tetapi tidak dapat mehasilkan

pakaian tradisi kadazan yang original. Sebab itu, ilmu pakaian tardisi ini hendalah

setiasa diingatin dan dipelajari oleh generasi yang baru.

Nama: Yap Jun Feng

4http://www.sabah.org.my/bm/k enali_sabah/kesenian.asp

5http://malaysiana.pnm.my/02/0205010102sbhkdzan_pakaiwanita.htm




5

Kraft Tangan Orang Kadazan

Kraftangan di kalangan masyarakat Kadazan bermula dalam usaha mereka

untuk berteduh, menutup tubuh dan mencari makanan dengan cara yang terbaik sekali.

Mereka menghasilkan berbagai-bagai barang yang banyak dengan menumpukan

kepada fungsi bahan yang dihasilkan dan kurang perhatian pada hiasan. Benda-benda

yang dihasilkan meliputi kelengkapan rumah, pertanian dan pemburuan di samping

benda untuk kegunaan ritual dan upacara keagamaan. Penghasilan kraftangan mereka

bergantung pada sumber alam sekitar dan keperluan dari segi budaya.6

Kaum lelaki dan wanita secara tradisi membuat berbagai-bagai jenis

kraftangan. Di pedalaman Sabah, sebilangan besar kaum wanita membuat terendak,

anyaman tikar, tenunan kain, sulaman, bakul-bakul kecil, nyiru dan benda-benda kecil

untuk kegunaan seharian. Kaum lelaki pula membuat bakul yang lebih besar, parang,

alat-alat membajak dan memburu, jala dan alat menangkap ikan yang lain dan senjata.

Dikalangan masyarakat nelayan tepi pantai, kaum lelaki membuat perahu, ukiran kayu,

alat penangkap ikan dan wanitanya menenun dan menyulam kain, mengayam tikar

dan lain-lain.

Kraft tangan Kadazan memrupakan satu kesenian yang amat menarik dan unik

di Malaysia. Bahan yang diguna untuk membuat kraft tangan adalah bahan tempatan,

sebagai contoh penggunaan buluh untuk membuat perkakas rumah, bakul, rumah dan

pagar sangat luas di kalangan masyarakat Kadazan.7Selain itu, rotan, kulit kayu dan

kapas juga merupakan bahan utama kraft tangan

Kecantikan bahan kraft tangan adalah salah satu faktor yang menarik pehatian

kami. Kebanyakan kraft tangan Kadazan boleh diguna dan dihias dalam tempat duduk,

seperti bakul yang dihasilkan untuk menuai juga boleh dihiaskan dalam rumah.

Pembuatan kraft tangan ini memakan masa yang lama, dan menuji kebakatan orang

yang menhasilnya. daripada apa yang kita dapat lihat hari ini, hasil kraft tangan kaum

Kadazan menunjudkan stamina dan kreativitas yang ungur, ini juga adalah

kebangaran kami sebagai sebahagia daripada warga Negara Malaysia.

6http://www.sabah.org.my/bm/k enali_sabah/intro_kraftangan.asp

7http://www.sabah.org.my/bm/k enali_sabah/intro_kraftangan.asp




6

Perayaan Orang Kadazan

Pesta Kaamatan (Menuai) disambut oleh Kadazandusun sebagai meraikan

tuaian baik, tetapi Pesta Kaamatan juga disambut oleh semua kaum lain Sabah.Pesta

Kaamatan disambut sepanjang bulan Mei walaupun perayaan ini hanya pada 30 dan

31 Mei. Kemuncak perayaan Kaamatan adalah peraduan ratu cantik atau unduk

ngadau, tarian tradisi, dan upucara kemuncak yang dijalankan oleh Bobohizan "ketua

pendita"

Pesta Kaamatan bagi kaum Kadazan juga dikenali sebagai 'Tadau Ka'amatan'

dalam bahasa Kadazandusun. Kadazan percaya kepada makhluk halus dan dipercayai

terdapat lima makhluk halus: Kinoringan Rusod, Koududuwo, Tombiruo, dan Rogon

Menurut kepercayaan Kadazan, semangat padi merupakan Kinoingan yang

dikenali sebagai Bambaazon, disembah sebagai pencipta dan berkuasa sumber kepada

kewujudan. Semangat padi Bambaazon dimuliakan pada pokok padi, beras, dan nasi.

Ramai yang mempercayai bahawa "Tanpa padi, tiada kehidupan."8

Biasanya, dalam menyambut pesta menuai, beberapa acara akan diadakan

seperti magavau (semangat padi), tarian, pertandingan ratu cantik, sukan rakyat serta

pameran barang-barang tradisional hasil kerja tangan suku kaum di negeri Sabah.

Pada hari tersebut juga, tapai yang dipanggil 'Kinomoi' akan dihidangkan secara percuma kepada masyarakat yang berkunjung meraikan pesta menuai ini. Pesta

menuai ini biasanya akan dimulakan dengan upacara magavau. Seorang dukun wanita

yang dipanggil 'Bobolian' akan mengetuai upacara ini yang dilakukan ketika matahari

hampir terbenam, sehari sebelum perayaan pesta menuai bermula. 'Bobolian' akan

membaca jampi serapah yang dipanggil 'Momurinait' di dalam bilik khas.9

Perayaan menuai Kadazan adalah acara yang amat penting danistimewa,

perayaan ini dijalankan oleh semua kaum kadazan, juga kaum-kaum lain juga. Kami

minat pada perayaan ini kerana, kami dapat lihat perbagai jenis tradisi kaum Kadazan

dalam satu perayaan, conthnya tarian kadazan, pakain yang unik kaum kaum sabah,

dan juga muzik muzik yang istimewa dimainkan oleh meleka.

Nama: Chong Ming Han

8http://ms.wikipedia.org/wiki/Kadazan#Pakaian_Tradisional

9http://kebudayaan.blogspot.com/2007/03/pesta-menuai.html




7

S ARAWAK

Kaum Iban

K aum Iban dahulu dikenali sebagai dayak laut dan dengan jumlah sebanyak

576,000 iaitu 30% daripada jumlah penduduk Sarawak 10, kaum Iban merupakan

kumpulan etnik yang terbesar di Sarawak ,mareka mendiami daerah dan bahagian

negeri Sarawak dari daerah Lundu di barat dan Limbang di timur laut, tetapi

kepadatan penduduk iban adalah di bahagian Kota Samarahan, Sri Aman, Sarekei,

Sibu, Kapit, Bintulu dan Miri. Kebanyakan kaum iban tinggal berkampung di rumah

panjang yang kebiasaanya teletak di tebingan sungai dan di tepi jalan raya ini adalah

bagi mempermudahkan aktiviti kerja , berhubung dan berkomunikasi antara satu sama

lain. amalan cara hidup yang diamalkan adalah berlandaskan hukum adat ,pantang-

larang, tolak-ansur (tolenransi), dan berteraskan perhubungan persaudaraan yang erat

antara satu sama lain.kebanyakan masyarakat iban pada hari ini menerima agama

kristian sebangai pegangan, tetapi dalam masa yang sama masih mengekalkan nilai

adat resam dan ciri-ciri kebudayaan yang menjadi lambang tradisi masyarakat Iban.11

K egiatanekonomi Orang Iban

Kegiatan ekonomi yang berbagai-bagai telah menarik perhatian kumpulan

kami.Pada masa dahulu kebanyakan kaum Iban menanam padi,memburu bintang

untuk menyara diri sendiri dan pada masa kini kebanyakan orang iban telah menukar

perkerjaan dan tidak lagi menjadi penanam padi.

Sebahagian besar masyarakat Iban masih tinggal di rumah-rumah panjang

dimana pola pertempatan bagi rumah panjang ini adalah beselerak dilembah sungai di

seluruh negeri Sarawak, Segolongan besar orang Iban masih melibatkan diri di dalam

kegiatan pertanian iaitu menanam padi bukit atau padi huma. Orang Iban pada zaman

dahulu merupakan peneroka ulung dalam membuka hutan rimba bagi tujuan

penanaman padi bukit.Aktiviti penerokaan ini dilakukan dengan seluas yang

termampu dengan matlamat untuk mendapatkan hasil tuaian tanaman padi yang lebih

banyak . Orang Iban yang tinggal di rumah panjang masih menjalankan aktiviti

10http://pmr.penerangan.gov.my/index.php?option=com_content&view=article&id=3242:kaum-

kaum-di-malaysia&catid=185:masyarakat-majmuk11

http://ms.wikipedia.org/wiki/Iban




8

memburu dan mendapat sumber-sumber hutan untuk mendapatkan bekalan makanan

dan perubatan.

Pada hari ini sebahagian orang Iban mula menetap di bandar- bandar besar di

sarawak, kebanyakan generasi baru Iban mempunyai pengetahuan dan kelayakan

pendidikan dan berkerja di dalam sektor awam dan sektor swasta

Tempat Menetap

Tempat tinggal yang berada di sarawak merupakan bangunan yang unik dan

hanya boleh dilihat di negeri sarawak dan sabah.Keunikan rumah panjang telah

menarik perhatian kumpulan kami .Biasanya rumah di malaysia adalah merupa

rumah teres,kondomium dan sebagainya tetapi rumah di sarawak merupakan rumah

panjang dan ia adalah 1 sampai 10 kali panjang daripada perumahan biasa yang boleh

dinampak di malaysia.

Rumah panjang merupakan suatu bentuk rumah tradisi yang mempunyai corak

dan kehidupan yang tersendiri.Sebuah rumah panjang dibahagikan kepada beberapa

bilik .Setiap bilik didiami oleh sebuah keluarga. Semua bilik adalah menghadap ke

suatu ruang luas yang dipanggil ruai di mana penghuni-penghuni rumah panjang

membuat kerja seperti menganyam bakul,mengukir kayu dan menyambut tetamu.Ada

juga rumah panjang yang mempunyai 160 buah bilik .Setiap rumah mempunyai

seorang ketua yang digelar sebagai tuai rumah.Berikut adalah gambar tentang rumah

panjang

Dalam gambar kita boleh melihat keunikan rumah panjang orang Iban.Ia merupakan

rumah yang panjang dan terdiri daripada beberapa generasi.semua anggota keluarga

tinggal di rumah panjang

Nama: Tan Chee Wei




9

Tarian Orang Iban

Tarian orang iban yang sangat istimewa telah menarik perhatian kumpulan

kami.Salah satu tarian yang telah menarik perhatian kami ialah tarian Tarian Ngajat.

Tarian Ngajat merupakan tarian yang sangat popular di sarawak .Tarian ngajat boleh

dibahagi kepada beberapa jenis iaitu Ngajat Induk, Ngajat Bebunoh, Ngajat Lesong,

Ngajat Semain, Ngajat Berayah dan Ngajat Ngemai antu pala.12

Ngajat ialah tarian yang dipersembahkan semasa menyambut Hari Gawai

orang-orang Iban sebelum berperang dan selepas musim menuai. Pada zaman dahulu

tarian tersebut ditarikan selepas mereka kembali dari berperang.

Penari akan memakai pakaian tradisi seperti 'sirat', 'gagung' atau baju burung.

Penari juga memakai topi yang dihias dengan bulu-bulu burung. Gagung merupakan

sejenis baju yang tebal dan keras yang diperbuat daripada kulit haiwan seperti kulit

beruang tetapi tidak dijahit kiri dan dan kanannya

Tarian ini ditarikan dengan berdiri atas bulatan langsaran ke atas dan ke bawah,

penari akan melompat bersama iringan lagu. Setiap rentak yang dimainkan adalah

bersesuaian dengan upacaranya. Bagi Gawai Sandau Ari, gendang Rayah dimainkan

untuk tetamu kehormat dan orang yang menyambut gawai untuk ber'Rayah' sambil

membawa tengkorak musuh. Satu lagi jenis tarian ini ialah penari akan memegang

perisai kayu di tangan kiri dan pedang di tangan kanan lalu menari seperti berdepan

dengan musuh dengan menghayunkan badannya ke kiri dan ke kanan. Lagu iringan

dibunyikan daripada alat-alat seperti gong besar dan kecil, gendang, tawak, bebendai,

engkurumong dan sapeh, iaitu alat bertali seperti gitar .

Perayaan Orang Iban

Perayaan orang

Ibanadalahsangatunik .OrangIbanbiasanyaakanmeraikanharimenuaidaniadikenalisebag

aiHariGawai.Hari Gawaimerupakan perayaan yang disambut di Sarawak oleh kaum bumiputera Sarawak, terutamanya Iban dan Dayak . Gawai Dayak merupakan hari

menuai dan mula disambut secara besar-besaran semenjak 25 September1964, apabila

12http://ms.wikipedia.org/wiki/Tarian_Ngajat




10

Gawai Dayak diisytiharkan sebagai hari perayaan rasmi. Sambutan Gawai Dayak

pada peringkat negeri adalah pada 1 Jun196513

Gawai Dayak mempunyai beberapa upacara yang dijalankan di bandar dan

rumah panjang. Persembahan pelbagai makanan dan tuan di persembahkan kepada

dewapadi untuk hasil yang baik . Penyair akan membaca mentera yang khusus untuk

upacara ini dan melumur darah ayam jantan pada bahan persembahan.

Selepas upacara ini, perayaan Gawai Dayak akan bermula secara rasmi.

Sebatang pokok yang dikenali sebagai 'ranyai' akan didirikan di tengah ruang dan

dihiasi dengan makanan dan minuman. Mereka juga akan melawat kaum keluarga dan

sahabat handai yang dikenali sebagai 'ngabang'. Pakaian tradisi akan dikenakan, dan

perhiasan manik orang ulu akan dikeluarkan untuk dipakai pada hari itu. Perawan

Iban pula akan mengenakan perhiasan perak tradisi. Pesta Gawai Dayak ditutup

berakhir dengan penurunan pokok ranyai tersebut

K ESIMPULAN

Sebagaikesimpulannya kami mendapatikebudayaan orang ibandankadazan

yang unikdanmempunyaiunsur-unsur yang

bolehdipelajari.MelaluikerjakhususTamadun Islam kami rasakitatelahfahamtentangsemuakebudayaan orang Ibandankazadan yang berada di

Sarawak dansabah.Keunikankebudayan orang

IbandanKazadanbolehdipelajaridandigunaoleh kami.

Nama: Chia K ong Haw

13http://ms.wikipedia.org/wiki/Gawai_Dayak




11

LAMPIRAN

Pakaian Orang Kadazan

Kraft Tangan Orang Kadazan.

Bakul yang dihasil oleh orang Kadazan.

Talian orang Kadazan semasa Pesta Kaamatan




12

Kaum Iban

Kebanyakan kegiatan harian akan dilakukan di Ruai(disini orang iban bolehmenyambut tetamu yang datang ke rumah mereka)

Talian Oran Iban




13

Bibligrafi

Gawai Dayak . (t.t). Diambil pada March 15, 2010, Dipetik daripada

http://ms.wikipedia.org/wiki/Gawai_Dayak

Iban. (t.t). Diambil pada March 14, 2010, Dipetik daripada http://ms.wikipedia.org/wiki/Iban

Kadazan-Dusun. (t.t). Diambil pada March 13, 2010, Dipetik daripada

http://ms.wikipedia.org/wiki/Kadazan-Dusun

Kadazan-Dusun. (t.t). Diambil pada March 13, 2010, Dipetik daripada

http://ms.wikipedia.org/wiki/Kadazan

Kaum-kaum di Malaysia . (t.t). Diambil pada March 15, 2010, Dipetik daripada

http://pmr.penerangan.gov.my/index.php?option=com_content&view=article&id=3

242:kaum-kaum-di-malaysia&catid=185:masyarakat-majmuk

Kesenian Kebudayaan. (t.t). Diambil pada March 12, 2010, Dipetik daripada

http://www.sabah.org.my/bm/kenali_sabah/kesenian.asp

Kraft Tangan Tradisional . (t.t). Diambil pada March 15, 2010, Dipetik daripada

http://www.sabah.org.my/bm/kenali_sabah/intro_kraftangan.asp

Pakaian dan Penghiasan. (t.t). Diambil pada March 14, 2010, Dipetik daripada

http://malaysiana.pnm.my/02/0205010102sbhkdzan_pakaiwanita.htm

Perayaan. (t.t). Diambil pada March 13, 2010, Dipetik daripada

http://ms.wikipedia.org/wiki/Kadazan#Pakaian_Tradisional

Pesta Menuai . (t.t). Diambil pada March 13, 2010, Dipetik daripada

http://kebudayaan.blogspot.com/2007/03/pesta-menuai.html

Tarian Ngajat . (t.t). Diambil pada March 15, 2010, Dipetik daripada

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tarian_Ngajat

tamadun islam - kebudayaan sabah dan sarawak

Documents