»OIeh Afiq Hanifafiq@hmetro.com.my

S EHINGGA artikel ini

ditulis, ribuan mangsa di­pindahkan akibat banjirdi lima negeri iaitu Johor,Negeri Sembilan, Melaka,

Pahang dan Sabah dengan ratu­san pusat penempatan mangsadibuka.

Malah sebelum ini, sudah

berlaku bencana sama di negerilain seperti Kedah. Pendek kata,Malaysia menerima tadahanhujan yang kerap setiap tahunmemungkinkan banjir besar ber­laku tanpa dijangka penduduk.

Memang benar, ia takdirTuhannamun sebagai manusia kitaperlu bersedia menghadapikemungkinan dan berikhtiarterhadap semua hal.

Dalam kaitannya dengan ban­jir, antara kaedah pastinya ber­gantung kepada teknologi yangberupaya membantu sekurang­kurangnya menjangkakan faktorbanjir atau kawasan tertentusebelum memberi amaran kepa­da penduduk.

Sebenarnya, kita perlumenyediakan data sistemmaklumat data geologikal dangeoteknikal secara bersepaduyang menyediakan maklumatlengkap mengenai geologi kawa­san terutama yang mempunyaikepadatan penduduk tinggi bagimembantu mengawal banjir.

la boleh dilakukan mela-

lui sistem perisian lengkapmengumpulkan maklumat dandisalurkan kepada jurutera danperancang untuk mengang­garkan ketepatan masa banjirakan berlaku atau sekurang­

kurangnya merancang projekpembangunan dengan mengu­tamakan aspek geologi.

Malah, sektor swasta perlu

memberi kerjasama denganmenyalurkan maklumat kepadasistem terbabit mengelakkanrisiko tinggi diambil akibat banjirbesar, malah kos pembangunanprasarana di negara in; dapatdiminimumk~ln.

Mungkin juga beberapa aktaberkaitan geologi atau kaji bumiperlu dipinda selaras pereda ranzaman moden untuk membo­

lehkan keberkesanan undang­undanl1. lebih cekao berikutan

1M 10 Band ~

AVHRR •••pantau pola bumi.

maju tidak perlu mengeluarkankos tinggi jika mendapatitanah di kawasan yang hendakdimajukan tidak stabil tapimenentukan sama ada kawasan

terbabit berisiko untuk mengala­mi banjir besar.

Sikap memandang remehmengenai pentingnya kajiangeologi ketika membuat peran­cangan dan pembangunan bo­leh menyebabkan berlaku banjirbesar malah kejadian tanah dantebing runtuh sehingga menye­babkan kemalangan jiwa.

Bagi meningkatkan sum­bangan dalam pembangunannegara, ahli geologi dan pihakswasta terbabit perlu me­

ngadakan perbincangan darisemasa ke semasa mengenailangkah berkesan mencegahbanjir menggunakan kaedahkawalan geologi.

Sistem lain yang diamalkan

dan dicadangkan di negara lu~rseperti Belanda dan Indonesiatermasuk Advanced Very HighResolution Radiometer (AVHRR)

iaitu pengesan menggunakansatelit yang merakam jumlah ra-

..

Secara tidak langsung, iaakan menyediakan gambar per­mukaan bumi yang menun­jukkan unsur tidak boleh dilihatdengan mata kasar manusia,seterusnya menyediakan angga­ran cuaca di bumi lebih awal.

Terdapat lima pengesanatau saluran pada AVHRRyang menggunakan sistemdihubungkan ke satelit masing­masing direka untuk me­rakam maklumat dari baha­

gian yang berbeza daripadaspektrum elektromagnet.

Data memaparkan resolu-si tanah tinggi yang boleh di­peroleh daripada AVHRR akanmenunjukkan maklumat berkai­tan geoglogi di kawasan setinggi1.1 kilometer.

Pada awalnya, satelit yangmerekodkan AVHRR direka

untuk mengamati cuaca bumidalam bentuk pola awan, namunkajian lebih lanjut mengenaipengesan secarajelas men un­jukkan ia boleh digunakan untuklebih daripada sekadar peman­tauan fenomena cuaca.

Hari ini, ia digunakan untuk-.L:J~ •••__ .,

kerapan zon banjir. penggurdan fungsi sistem amaran t

menentukan struktur organ'yang diperlukan untuk mel,nakan operasi menyelamatkawalan bencana berkesan

Penerapan sistem amaranbanjir menguatkan kemamltempatan dalam membuatkeputusan dan masa yang'untuk perlindungan jiwa daharta benda.

Jamaica mempunyai Pej,Persia pan Bencana dan Pengurusan Kecemasan (ODfdibentuk melalui satu entiti

beroperasi di seluruh negalterbabit memanfaatkan sis

amaran banjir masyarakatmenyokong bencana tempidan perkhidmatan kecema

Menurut Penguasa Penglsan Sumber Air Jamaica, EIDouglas, sistem amaran bejirnya dibahagikan kepadakategori iaitu Sistem Amar,Banjit Operasi Setempat di

Sistem Amaran Banjir Auto(Masa Sebenar).

"Kedua-dua sistem ama·

ran banjir akan beroperasimenggunakan perisian yanmenganggarkan kepadatarbanjir seterusnya mengelucamaran kepada pendudukberpindah sebelum bencalbesar berlaku.

"Ia juga memberi peluan

memantau proses permukaan kepada penguasa tempatctanah dan ciri lain di bumi, segera menyusun strategimalah kajian turut membabitkan pemindahan dan menentukeadaan ais di kawasan tertentu perkakasan yang diperluka

atau mengawal kebakaran me- untuk persiapan banjir seplalui perubahan suhu dicatatkan penggunaan bot dan bantlsistem. lain;' katanya.

Pengalaman banjir Jamai- Katanya, elemen asas d,ca juga boleh diambil iktibar sistem terbabit adalah tek

memandangkan kekerapan aplikasi yang menjangkak,bencana terbabit berlaku dalam kadar purata pengeluaransetahun malah sekurang- dan memancarkannya kepkurangnya satu bencana banjir maklumat media sebelum

setiap empat tahun di negara mengesan paras air di per.Afrika itu. Sejak 1800,54 banjir yang ditetapkan di kawasa

besar berlaku di Jamaica men- berpotensi.yebabkan 273 jiwa terkorban "Kemudian, sistem komIdan kerugian ekonomi sebanyak si menggunakan peranti a:RM6.4 bilion. Selepas banjir seperti telefon dan Interne

terusmempengaruhi sebaha- digunakan untuk berhubulgia.n besar penduduk yang hidup antara daerah ke daerah ydi Jamaica, masyarakat terus lain;' katanya.mencari kaedah untuk mengu- Ulasnya, ia membabitka

rangkan kerugian banjir dengan gabungan pengumpulan dmewujudkan sistem amaran hidrologi, pelbagai pengesbanjir mudah. topografi dan geologi, salu

la penyelesaian menarik kera- laman web yang mengandna kos operasinya yang rendah teknik geometrik dan sistedan berupaya meningkatkan telekomunikasi berkesan.

operas; kaedah pemindahan Selain Jamaica, penulisbanjir yang berlainan seperti ingat mengenai sistem am

~.o.D::\.b.a....IL..a~n...o.n ~.ind_n:u.u4."h .1n.+••I, riidllnl

SMSmkaedah paling mudah salur maklumat.

langor ketika banjir besar melan­da Shah Alam pada lima tahun

lalu iaitu penggunaan khidmatpesanan ringkas (SMS).

Melalui sistem SMSBanjir,ia mampu memberi maklumat

awal berhubung banjir termasukbanjir kilat.

Melalui cara itu, orangramai dan JPS dapat mengelakdaripada menanggung kerugianbesar apabila banjir di sesuatukawasan.

Ketua Pengarah JPS ketika itu,Datuk Keizrul Abdullah berkata

sistem amaran itu dapat me­

maklumkan kepada penggunajalan raya yang ingin memasukike sesuatu tempat supayamencari jalan alternatif apabilaberlaku banjir kilat.

Katanya, sistem berdasarkanteknologi SMS yang diba­ngunkan JPS itu bertujuanmemberi amaran awal kepadapenduduk setempat terhadapkemungkinan berlaku banjirterutama di kawasan Taman Tun

Dr Ismail (TTDI) Jaya, Shah Alamdan kawasan sekitar.

"Sebanyak tiga kategori ama­ran banjir akan dimaklumkankepada penduduk melaluisistem ini.

"Bagi kategori pertama,penduduk akan menerima SMS'waspada' untuk maklumanamaran awal kemungkinanberlaku banjir dan mendengarbunyi siren manakala untukSMS 'amaraR' pula, merekadiminta membuat persia panmenghadapi banjir.

"Bagi kategori 'bahaya', pen­duduk akan menerima SMS dan

mereka dinasihatkan berpindah

segera dan mengambil tindakansewajarnya untuk menyela­matkan nyawa termasuk hartabenda;' katanya.

Pada 26 Februari 2006,kira-kira 2,000 rumah di sekitar

Shah Alam ditenggelami air mu­lai jam 6 pagi berikutan hujanlebat luar biasa yang bermulasejak kira-kira jam 3 pagi ma­nakala beberapa laluan lebuhraya juga terpaksa ditutup be­rikutan hujan lebat menyebab­~an banjir kilat berlaku.

Selain itu, kira-kira 500 rumah

di Kampung Kebun Bunga,Batu Tiga turut ditenggelami airsehingga mencecah paras bum­bung manakala 1,500 rumah diTaman TTDI Jaya pula dinaiki airseparas dada.

Laluan di Kilometer 15,

Lebuhraya Persekutuan LaluanKedua (FHR2) dan Kilometer 9Lebuhraya Lembah Klang Utara(NKVE) juga dinaiki air sedalamsatu meter dan terpaksa ditutupkepada semua kenderaan.

Persoalan yang perluditimbulkan, adakah sistempaling mudah iaitu SMS dan

penggunaan telefon bimbityang mencecah sehingga 102peratus penembusannya untukpenduduk di negara ini gagaldimanfaatkan sepenuhnya?

Kita berupaya mengesanbanjir awal melalui agensiseperti JPS atau Agensi RemoteSensing Negara yang mampudimanfaatkan, namun sistemkomunikasi ke pejabat daerah

seterusnya kaedah memberiamaran kepada penduduksetempat harus ditingkatkan.

Beberapa kajian dan tek­

nologi dibangunkan universititempatan juga belum nampakdimanfaatkan secara bersepadudi seluruh negara.

Misalnya, inisiatif diba­ngunkan Universiti TeknologiMalaysia (UTM) yang memba­ngunkan satu sistem amaranbanjir kira-kira dua tahun lalu.

Naib Canselornya, ProfesorDatuk Dr Zaini Ujang berkata,

pihaknya bekerjasama denganUniversiti Oxford bagi mem­bina sistem berkenaan selain

berkongsi maklumat menge­nainya.

la membabitkan satu sistem

amaran menggunakan sis-tem 'remote sensing' dan GIS(Sistem Maklumat Geografi)bagi mengesan tabu ran hujan djsesuatu tempat. Dengan adanyasistem ini, pengguna jalan rayadimaklumkan jalan mana yang

boleh dan tidak boleh digu­nakan.

"Kami mengadakan kerjasama

dengan Universiti Oxford keranakumpulan penyelidik mereka

berpengalaman mengendalikanmasalah salji termasuk menen­tukan berapa lori diperlukanmengangkat salji dan pengala­man itu kami gunakan dalam 'menyusun atur perjalanankenderaan pada musim hujan;'kata Zaini.

Pada 2008, universiti sama

- di bawah ketua penyelidik, ProfDr Abu Bakar Mohammad men­

cipta perkakasan amaran banjir

kilat dengan memaklumkanmengenai status bencana alamitu menerusi penghantaran SMSmenggunakan teknologi zarahcahaya (foton).

Teknologi itu mempunyaikelebihan kerana isyarat amaranbanjir dapat dihantar lebih jauhdan pantas, sekali gus membo­lehkan orang ramai bersedia le­bih awal untuk meminimumkan

kerugian jika kawasan merekadilanda ba·njir.

Abu Bakar berkata, peranti

berkenaan yang dikenali sebagaiSistem Amaran Banjir AutomatikFotoniks dibangunkan di Pusat

Teknologi Fotoniks (PTC) UTMitu, siap sepenuhnya pada 21Februari 2008, selepas kira­kira enam bulan penyelidikandilakukan.

Beliau berkata, kos untuk

membangunkan satu setsistem berkenaan adalah kira­

kira RM2,000 dan pihaknyabercadang menjualnya denganharga RM10,000 denganpenggunanya dapat menghantarSMS kepada 250 pelanggantanpa mengira jenis pengendaliperkhidmatan telekomunikasi.

"Sistem itu mampu menghan­

tar isyarat lebih jauh, tidakmempunyai kejutan elektrikdan menggunakan tenagaelektrik yang sedikit selain dapatmengesan kenaikan paras airterutama sekali banjir kilatdengan pantas;' katanya.

Beliau berkata, secara

ringkasnya, sistem ini beroperasidengan pengesannya ditetapkanmengesan tiga paras air iaitu'banjir sudah berlaku', 'parasberjaga-jaga' serta 'paras baha­ya' dan pengguna akan mene­rima SMS yang memaklumkanmengenai paras air berkenaanselain turut memaklumkan

jika paras air menurun selepas

banjir berlaku.Tahun sama menyaksikan pe­

nyelidik Universiti Putra Malaysia(UPM) berfaya mencipta sistemamaran banjir terkini yangmenggunakan teknologi satelitdari Jepun iaitu GeostationeryMeteorology Satelite (GMS) danberupaya menghantar data digi­tal AVHHR ke stesen penerimaansatelit di InstitutTeknologi Maju(ITMA). _

Data yang diperoleh itu diter­jemahkan dalam bentuk imej ra­diasi dan selepas melalui prosestapisan serta ujian klasifikasi,

data berkenaan mampu menge­nal pasti suhu dan formasi awanmengikutjenis, ketinggian danpecahan.

Maklumat berdasarkan data

itu mampu menganggarkanjumlah taburan hujan yang akanturun di kawasan terbabit dan

persediaan bagi menghadapikemungkinan banjir dapatdisebarluas kepada pihak yangterbabit.

Malah daripada Jumlantaburan hujan itu juga, sistemberkenaan berupaya mengenalpasti keluasan kawasan tertentuyang dijangka akan mengalamibanjir.

Sistem amaran banjir yangberjaya meraih pingat em aspada Ekspo Teknologi Malaysia2006 diketuai Ketua Laboratori

Permodelan Spatial dan Berang­ka, ITMA, Prof Dr Shattri Mansor

dan dibantu pensyarah FakultiKejuruteraan UPM, Prof MadyaDr Ahmad Rodzi"Mahmod, DrAbdul Halim Ghazali serta LawaiBilla.

Shattri berkata, sistem

amaran banjir ini telah diujidi Sungai Langat, Selangordan ternyata mampu memberi

amaran banjir secara lebih tepatdan cepat.

Sambil menjelaskan sistemamaran banjir ini sudah lamadilaksanakan di negara ini,beliau berkata, sistem sedia

ada kurang tepat kerana sukardalam memproses data.

Teknik paling mudah untuk

dipraktikkan kini adalah pemin­dahan data banjir yang bolehdidapati melalui http://infoban­ji r.water.gov. my/ve/ vma pjh r.cfmsebelum ia diterjemah secaraautomatik ke SMS dan memberi

amaran kepada penduduk.Semua maklumat yang

disiarkan melalui SMS iniberdasarkan maklumat terkini

dan boleh dikemaskini setiap30 minit berdasarkan keadaansemasa.

Bagaimanapun, bagi amaran

atau maklumat banjir, maklumatberkaitan hanya akan disiarkanberdasarkan arahan agensikerajaan berkaitan.

Sekali gus, perkhidmatanini berupaya mendidik danmenyampaikan maklumat tepatmengenai banjir kepada orangramai, selain sebagai satukaedah penyaluran maklumatyang tepat dan pantas untukmengelakkan penyebaran beritaangin.

Orang ramai yang ingin me­ngetahui maklumat banjir yangberlaku bolehlah mengharitarSMS ke satu nombor denganmenaip terlebih dulu nama

negeri seperti Johor, NegeriSembi Ian dan sebagainya

Selain itu, amaran awal ben­

cana banjir juga boleh diterimamelalui perkhidmatan SMS ini

tapi pengguna perlu mendaf­tarkan terlebih dulu nombortelefon bimbit mereka ke dalamsistem ini.

Pengguna telefon bimbit yangtidak mendaftar nombor merekake dalam sistem ini tidak akan

menerima sebarang amaranbanjir yang dikeluarkan agensitertentu yang diharap akanmenjadi satu daripada kaedahyang berkesan bagi menyam­paikan maklumat denganlebih pantas, tepat dan bolehdipercayai.

Seta kat ini, selepas pelbagaikajian dilakukan, bagaimanakita mahu memanfaatkan

teknologi sebagai penyeles­aian kawalan bencana yangberkesan?

GURUSAN BENCANA ..•pemantauan operasi banjir mampu dilakukan secara online.

nnsri

b

pdi

bl

piza

Ieur

pE

pE