Soalan (a)Terangkan ciri-ciri yang terdapat pada candi Borobudur. (8m)

Ciri-ciri yang terdapat pada candi Borodubur ialah candi ini mewakili agama Buddha Mahayana. Selain itu, ajaran ini berkaitan dengan kehidupan, kematian serta cara hidup yang harmoni dengan alam sekeliling. Seterusnya, berasaskan kepada ajaran Jalan Mulia Berlapis Lapan. Dengan ini, nama Borobudur berasal daripada Bhumisambarabhudara yang bermaksud Gunung Timbunan Kebaikan di atas 10 peringkat Bodhisattva. Oleh demikian, candi ini menpunyai sembilan tingkat dan terdapat pagar langkan dengan relief lukisan Buddha. Walau bagaimanapun, bahagian paling atas merupakan bahagian tertinggi sebagai lambang kepada pencapaian tahap nirvana. akhir sekali, tiga tingkat itu melambangkan tiga tahap kehidupan iaitu kebijaksanaan, penumpuan dan moral.

(b)Apakah peranan bahasa sangskrit dalam kerajaan awal di Asia Tenggara. (8m)

Bahasa Sanskrit telah meningkatkan percapaian dalam bidang intelek masyarakat.. Batu bersurat yang terdapat di tapak-tapak sejarah awal di Asia Tenggara mengandungi maklumat tentang agama, pemerintahan, raja dan undang-undang. Batu bersurat Kutei menjelaskan tentang keturunan raja.Batu berrsurat Sungai Mas (Kedah Tua) berkaitan dengan ajaran Buddha. Inskripsi di palembang ditulis dalam bahasa melayu kuno yang berkaitan dengan pemerintahan dan amaran raja kepada rakyat serta pembesar agar tidak menderhaka kepada raja.. Sebahagian tulisan dipahat pada batu memerlukan kemahiran yang tinggi dan asas yang kukuh dalam bahasa sanskrit.Bahasa dan tulisan sanskrit yang ditemui pada batu bersurat di Lembah Bujang mengandungi arahan dan pemberitahuan kepada rakyat.Banyak perkataan bahasa sanskrit mengalami penyesuaian dan berubah ke dalam bahasa melayu seperti, dosa, duka, derhaka, manusia, pahala, rupa, sengsara dan huruf.. Bahasa sanskrit berkembang menjadi bahasa ilmu dan komunikasi kerajaan awal di Asia Tenggara.

(c)Berdasarkan pengetahuan anda, jelaskan pengaruh kesusasteraan India terhadap kesusasteraan Asia Tenggara. (4m)

Kesusasteraan India khususnya epik Ramayana dan epik Mahabharata menyumbang kepada perkembangan unsur metos dalam sastera di Asia Tenggara. Pengaruh awal kesusasteraan terdapat dalam puisi dan prosa Jawa seperti Nagarakertagama, Sutasoma, Arjunwiwaha dan Kunjarkarna. Kemudian dari itu masyarakat Asia Tenggara mula terdedah kepada cerita-cerita dalam epik Ramayana dan Mahabharata melalui kesusasteraannya, penceritaan lisan, dan teater seperti wayang kulit. Daripada epik Mahabharata terbit pula naskah-naskah sastera yang diolah dengan unsur tempatan seperti Hikayat Pendawa Lima, Hikayat Pendawa Jaya, dan Hikayat Sang Samba. Manakala epik Ramayana pula melahirkan Hikayat Seri Rama.