sejauh manakah dbp memainkan peranan memperkasa bahasa melay

8/6/2019 Sejauh Manakah DBP Memainkan Peranan Memperkasa Bahasa Melay

1/18

Sejauh Manakah DBP Memainkan Peranan Memperkasa

Bahasa Melayu Sebagai Bahasa Kebangsaan.

Oleh

Nazri Bin Abu BakarMuhammad Salaebing

Shamsinah Bt. Salleh

Norizillah Bt. Mohd. Rodzes

Laila Bt. Abdullah

Fatahiyah Bt. Mohd. Ishak

Latar Belakang

Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) atau nama asalnya, Balai Pustaka ditubuhkan pada

22 Jun 1956 di Johor Bahru, Johor sebagai sebuah jabatan kecil di bawah

Kementerian Pelajaran. Penubuhan DBP adalah untuk mengembangkan bahasa

Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara yang akan merdekaketika itu. Di peringkat awal itu, DBP mengorak usaha murninya di Bukit Timbalan,

Johor Bahru.

Hasil Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu III yang berlangsung di

Singapura dan Johor Bahru pada 16-21 September 1956, Kerajaan telah menerima

cadangan kongres yang mahu menamakan Balai Pustaka dengan nama Dewan Bahasa

dan Pustaka. Di samping itu juga, DBP dinaikkan taraf sebagai sebuah badan yang

mempunyai anggota lembaganya sendiri.

Pada tahun 1957, DBP berpindah ke Kuala Lumpur dan ditempatkan di bekas

wad sebuah hospital di Jalan Young. Perpindahan ini bagi memudahkan segala

pelaksanaan tugasnya, yang selaras dengan perisytiharan bahasa Melayu, iaitu bahasa

kebangsaan akan menjadi bahasa rasmi tinggal negara. Biarpun berumur setahun jagung dan beroperasi di sebuah pejabat yang usang lagi daif, DBP tetap

bersemangat waja untuk mendepani segala cabaran.

Pada tahun 1959, DBP menempa kejayaan apabila dinaikkan taraf menjadi sebuah

badan berkanun melalui Ordinan Dewan Bahasa dan Pustaka 1959. Dengan

menaikkan taraf ini, DBP diberi kuasa autonomi, iaitu: (i) Menggubal dasarnya yang

khusus; (ii) Menyusun program pembinaan dan pengembangan bahasa dan sastera;

(iii) Menjalankan kegiatan penerbitan dan perniagaan buku secara kompetitif

menurut prinsip dan amalan perusahaan dan profesion penerbitan.

Kuasa autonomi di atas juga adalah selaras dengan matlamat utama DBP untuk

membina dan mengembangkan bahasa kebangsaan sesuai dengan dasar negara dan

hasrat rakyat.

Pada 31 Januari 1962, DBP berpindah ke bangunannya sendiri di Jalan Lapangan

Terbang Lama ( sekarang Jalan Dewan Bahasa). Perpindahan ini memberi gambaran

betapa bersungguhnya DBP memainkan peranannya sebagai institusi yang menjulang

bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi di negara.

Pada tahun 1977, DBP mengembangkan sayapnya ke Malaysia Timur dengan

membuka dua cawangan, iaitu: DBP Cawangan Sabah yang beribu pejabat di Kota

Kinabalu dan DBP Cawangan Sarawak yang beribu pejabat di Kuching. Kedua-dua

cawangan ini menjalankan tugas pembinaan dan pengembangan bahasa dan sastera, di

samping membantu ibu pejabat DBP di Kuala Lumpur menjalankan tugas penerbitan

dan pemasaran buku di Sabah dan Sarawak.


2/18

Ini diikuti pula dengan pembukaan tiga Pejabat DBP Wilayahnya, iaitu Pejabat

DBP Wilayah Utara di Bukit Mertajam, Pulau Pinang (1999), Pejabat DBP Wilayah

Timur di Kota Bharu, Kelantan (1999) dan Pejabat DBP Wilayah Selatan, Johor

Bharu, Johor (2000). Pembukaan ini adalah untuk membantu menyebarluaskan

bahasa, sastera dan budaya Melayu hingga ke Thailand negara-negara Indo-China,

Sumatera dan Singapura.DBP akhirnya mendapat restu daripada Kerajaan dengan terbina bangunan baharu

setinggi 33 tingkat yang siap dibina pada tahun 2002. Bangunan ini memuatkan ruang

pejabat, Muzium Bahasa dan Sastera, auditorium dan Galeri Penulis. Di samping itu,

ia menjadi mercu tanda bahasa dan sastera melalui penyediaan pelbagai kemudahan

canggih untuk melaksanakan pelbagai kegiatan kebahasaan, kesusasteraan dan

kepustakaan bahasa Melayu.

Perancangan Strategik Menjelang Tahun 2020

Berbekal Ordinan Dewan Bahasa dan Pustaka 1959, yang memberinya kuasaautonomi untuk melaksanakan tugas membina dan mengembangkan bahasa

kebangsaan di Malaysia, DBP telah menyatakan wawasan dan misi untuk menjadikan

bahasa Melayu sebagai salah satu bahasa utama dunia menjelang tahun 2020.

Wawasan keramat ini termaktub dalam Matlamat, Falsafah, Misi, Moto, Rukun

Budaya Korporat dan Piagam Pelanggan.

Matlamat

1. Membina dan memperkaya bahasa kebangsaan dalam semua bidang termasuksains dan teknologi.

2. Memperkembang bakat sastera, khususnya dalam bahasa kebangsaan.3. Mencetak atau menerbitkan atau membantu dalam percetakan atau penerbitan

buku, majalah, risalah dan bentuk kesusasteraan lain dalam bahasa kebangsaan

dan bahasa lain.

4. Membakukan ejaan dan sebutan, dan membentuk istilah yang sesuai dalambahasa kebangsaan.

5. Menggalakkan penggunaan bahasa kebangsaan yang betul.6. Menggalakkan penggunaan bahasa kebangsaan supaya dapat digunakan secara

meluas bagi segala maksud mengikut undang-undang yang sedang berkuat

kuasa.

FalsafahPembinaan Negara Bangsa melalui Bahasa Melayu.

Ungkapan ini merupakan manifestasi tugas yang akan dilaksanakan oleh DBP, dan

cara melaksanakan program dan aktiviti yang terancang, demi penegasan identiti dan

pengukuhan status bahasa Melayu sebagai wahana berfikir dan berkomunikasi serta

wahana membina tamadun moden bangsa Malaysia.

Misi

Menjadikan Bahasa Melayu Bahasa Ilmu yang Berwibawa dalam Pembinaan

Tamadun Bangsa.

MotoBahasa Jiwa Bangsa


3/18

Pemodenan Korpus Bahasa Melayu

Pemodenan Korpus Bahasa Melayu bergerak melalui beberapa program, iaitu Bank

Istilah Berkomputer dalam Talian (Bikomta), Kerjasama Kebahasaan PeringkatSerantau, Pembinaan dan Pemantapan Korpus Bahasa Melayu, Sebutan Baku Bahasa

Melayu, Penyusunan dan Penulisan Sejarah Bahasa Melayu, Kodifikasi Bahasa

Melalui Perkamusan dan Pengkomputeran Bahasa Melayu.

i. Bank Istilah Berkomputer dalam Talian (Bikomta)

Penggunaan komputer dalam kerja peristilahan kini semakin meningkat. DBP telah

menubuhkan Bikomta yang merupakan satu sistem penyimpanan dan perekodan

maklumat tentang istilah yang diterbitkan oleh DBP dengan menggunakan komputer.

Sistem ini dimulakan pada awal tahun 1980-an dengan kerjasama Universiti Sains

Malaysia (USM). Keupayaan Bikomta ini ditingkatkan dari semasa ke semasa

menyediakan maklumat yang tuntas dan kemas kini tentang sesuatu istilah.

ii. Kerjasama Kebahasaan Peringkat Serantau

Penubuhan Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia (MBIM) pada tahun 1972 memulakan

era baru dalam kerjasama kebahasaan di rantau ini. Dengan penyertaan negara Brunei

Darussalam dalam kerjasama ini, MBIM diperluas menjadi Majlis Bahasa Brunei

Darussalam- Indonesia- Malaysia (MABBIM) pada tahun 1985. Singapura juga sering

mengikut sidang MBIM dan MABBIM sejak tahun 1983 sebagai pemerhati.

Kerjasama ini telah menghasilkan penyeragaman pedoman ejaan dan transliterasi,

penyeragaman pedoman pembentukan istilah, di samping penyeragaman istilah-istilah

ilmu pengajian tinggi dan profesional.

Pedoman Umum Ejaan Bahasa Melayu dan Pedoman Umum Pembentukan

Istilah Bahasa Melayu merupakan hasil yang penting daripada kerjasama tersebut

yang telah banyak membentuk kerja-kerja peristilahan. Setelah hampir 25 tahun

penubuhannya, MBIM/MABBIM berjaya memperlihatkan hasil kebahasaan yang

semakin mantap dimasyarakatkan di ketiga-tiga buah negara. Sejumlah 164049 istilah

dalam pelbagai bidang/subbidang ilmu telah berhasil disepakati. Selain itu, sebanyak

40 buah kamus istilah dapat diterbitkan dalam tempoh dari tahun 1986-2002 dan

beberapa buah kamus yang lain sedang diusahakan.

Antara hasil kerja peristilahan berbentuk penerbitan sepanjang dua dekad yang

lalu termasuklah: (i) Pedoman dan Daftar (enam judul); (ii) Kamus Istilah (empat

puluh judul); (iii) Prosiding Seminar Kebahasaan (tiga keluaran); (iv) JurnalSerantau (tiga keluaran); dan (v) Terbitan Khas: Persidangan dan Keputusan 1972-

1992; Ke Arah Pembentukan Istilah yang Sempurna; General Guidelines for the

Formation of Terms in Malay; General Terminological Cictionaries; dan MABBIM

Wahana Kebahasaan Serantau yang Akrab, Mantap dan Berwibawa.

Sehingga tahun 2002, iaitu sepanjang hampir 46 tahun, DBP telah berjaya

menyebarkan sebanyak 752988 istilah menerusi penerbitan dalam pelbagai bidang

dan kerja penciptaan istilah terus dijalankan.

iii. Pembinaan dan Pemantapan Korpus Bahasa Melayu

Pembinaan dan pemantapan korpus bahasa Melayu yang diasaskan pada penyelidikan

ilmiah terhadap bahasa dan penggunaannya di kalangan masyarakat bertujuan untukmembakukan dan memantapkan aspek-aspek bahasa, seperti sistem ejaan, sebutan,


4/18

tatabahasa, sejarah bahasa Melayu, laporan kaji selidik penggunaan bahasa Melayu,

dan perancangan pembinaan dan pengembangan bahasa secara menyeluruh.

a. Ejaan Rumi Bahasa Melayu

Pada bulan Mac 1957, DBP telah menerbitkan risalah yang pertama, iaitu Kaedah

Ejaan Rumi Bahasa Melayu. Seterusnya, usaha telah dijalankan untuk menggandakansatu sistem ejaan bahasa Melayu dan bahasa Indonesia. Pada 27 Jun 1967, kedua-dua

negara telah mencapai keputusan muktamad di DBP, dan sistem ejaan bersama

Malaysia-Indonesia pun dilaksanakan. Sistem Ejaan Baharu tersebut telah

diisytiharkan secara rasmi serentak di kedua-dua buah negara pada 16 Ogos 1972.

Pada tahun 1975, DBP telah menerbitkan sebuah buku pedoman ejaan, iaitu

Pedoman Umum Ejaan Bahasa Melayu. Dengan terbitnya buku ini, maka sebahagian

besar kekeliruan tentang sistem ejaan bahasa Melayu dapat diatasi.

Pada tahun 1981, DBP telah mengeluarkan buku Daftar Ejaan Rumi Bahasa

Malaysia. Buku yang paling mutakhir tentang sistem ejaan Rumi bahasa Melayu ialah

Pedoman Ejaan Rumi Bahasa Melayu yang diterbitkan pada tahun 1996.

b. Ejaan Jawi Bahasa Melayu

Usaha yang dilakukan oleh Pakatan Bahasa Melayu Persuratan Diraja Johor (1937)

dan Allahyarham Zainal Abidin bin Ahmad atau Zaba pada tahun 1939, merupakan

langkah awal ke arah pembinaan dan pemantapan sistem ejaan Jawi di negara ini.

Selepas itu, usaha untuk meneliti dan menyempurnakan ejaan Jawi tidak

berlaku sehingga akhir tahun 1970-an, kecuali oleh pihak swasta, seperti penerbit

majalahDian. Dalam dekad 1980-an, usaha untuk membina dan memantapkan sistem

ejaan Jawi semakin giat dilakukan. Pada tahun 1981, Jawatankuasa Mengkaji

Penggunaan Bahasa Malaysia telah memperakukan supaya sistem ejaan Jawi yang

sedia ada hendaklah dikaji semula dan diperkemaskan.

Pada tahun 1996, buku Pedoman Ejaan Jawi Bahasa Melayu diusahakan

penerbitannya. Buku ini memuatkan maklumat terkini tentang sistem ejaan Jawi yang

disusun berdasarkan dokumen pedoman ejaan Jawi yang telah diterbitkan oleh DBP,

dan maklumat yang diselaraskan selepas terbitnya Daftar Ejaan Rumi-Jawi (1989),

buku Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan (1993) dan Pedoman Ejaan Jawi

Bahasa Melayu telah diterbitkan dan dilancarkan pada tahun 2001.

iv. Sebutan Baku Bahasa Melayu

Perancangan pembakuan sebutan bahasa Melayu merupakan salah satu objektif DBP,

iaitu sebagaimana yang termaktub dalam Akta DBP 1959 (disemak 1978/95):

(iv) Untuk membakukan ejaan dan sebutan, dan membentuk istilah-istilah

yang sesuai dalam kebangsaan.

Pelaksanaan sebutan baku di Malaysia bermula apabila Kementerian Pendidikan

memulakan penggunaan sebutan baku di sektor pendidikan pada penggal kedua tahun

1988, berdasarkan Pekeliling Ikhtisas Bil. 11/1988: Pelaksanaan Penggunaan Sebutan

Baku Ejaan Rumi Bahasa Malaysia di Sekolah-Sekolah bertarikh 2 April 1988.

dengan demikian, DBP telah berjaya menerbitkan beberapa buah buku pedoman

sebutan berdasarkan Pedoman Umum Sebutan Baku Bahasa Melayu (1988), Daftar

Umum Sebutan Baku Bahasa Melayu (1991) dan Pedoman Sebutan Baku Bahasa

Malaysia (1994).


5/18

v. Penyusunan dan Penulisan Sejarah Bahasa Melayu

Gagasan untuk menyusun sejarah bahasa Melayu timbul dengan adanya keinsafan dan

kesedaran terhadap ketiadaan satu dokumen yang lengkap, menyeluruh dan yang

berwibawa secara ilmiah tentang sejarah bahasa Melayu. Justeru itu, DBP telah

berusaha untuk menyusun sejarah bahasa Melayu sebagai satu projek jangka panjang

dan bersifat antarabangsa. Projek ini dimulakan pada awal tahun 1984. Sehinggapenghujung tahun 1995, sebanyak 11 penerbitan di bawah siri Monograf Sejarah

Bahasa Melayu telah diterbitkan. Pada tahun 2000, Jabatan Bahasa meneroka satu

tapak lagi dalam penyusunan sejarah bahasa Melayu, iaitu Projek Sejarah Lisan

Perkembangan Bahasa Melayu di samping melanjutkan kajian tertulis.

vi. Kodifikasi Bahasa Melalui Perkamusan

Kodifikasi atau pengekodan bahasa Melayu dipercayai telah bermula sejak awal abad

ke-20 lagi dengan terbitnya kamus yang diberi judul Kitab Benih Bahasa susunan

Fadhil Jaafar pada tahun 1917. Buku ini merupakan kamus Melayu yang pertama

dihasilkan pada abad ke-20. selepas itu, Kamus al-Muhamudiah (1925) susunan Syed

Mahmud Syed Abdul Kadir al-Hindi; Kamus Melayu (1935) susunan Shamsuddin

Yunos al-Haj:Buku Katan P.Bm. P.B. Diraja Johor(1936); Kamus Angkatan BahasaMelayu (1957) susunan Che Yusof Ahmad et al.; dan Kamus Bahasa Melayu (1960)

susunan R.O. Winstedt. Selepas kamus ini, terbit Kamus Am Bahasa Melayu (1961)

susunan Md. Shah Jetty.

Kamus Dewan, iaitu kamus ekabahasa yang pertama bagi DBP telah berjaya

diterbitkan pada tahun 1970, dan diulang cetak pada tahun 1984, dengan perubahan

ejaan mengikut sistem ejaan baru; edisi kedua, iaitu Kamus Dewan Edisi Baru

diterbitkan pada tahun 1989; dan edisi ketiga diterbitkan pada tahun 1994.

Kamus Melayu Edisi Pelajar, iaitu Kamus Bahasa Malaysia Edisi Pelajar,

terbit pada tahun 1975. lanjutan daripada kamus ini, Kamus Pelajar Bahasa Malaysia

telah diterbitkan pada tahun 1983. Kamus Pelajar disusun berasaskan Kamus Bahasa

Malaysia Edisi Pelajardan sebahagian besar daripada kandungannya diserap

daripada kamus tersebut, tetapi dilakukan sedikit pengubahsuaian.

Selain kamus ekabahasa, kamus pelbagai bahasa juga penting dalam kodifikasi

bahasa Melayu. Kamus pelbagai bahasa bertujuan untuk memenuhi hasrat dan

keperluan masyarakat Malaysia yang berbilang bangsa dan keturunan. Atas kesedaran

ini, pada pertengahan tahun 1971, Kamus Dwibahasa, iaitu Bahasa Inggeris-Bahasa

Malaysia telah mula diusahakan dan terbit pada tahun 1991.

Selain kamus dwibahasa Inggeris-Melayu, terdapat beberapa kamus

dwibahasa lain yang sedang diusahakan oleh DBP, iaitu Kamus Bahasa Tamil-Bahasa

Melayu Dewan, Kamus Bahasa Mandarin-Bahasa Melayu Dewan dan Kamus Bahasa

Korea-bahasa Melayu Dewan serta kamus bahasa-bahasa utama dunia-bahasaMelayu. Pada tahun 1996, Kamus Perancis-Melayu Dewan telah diterbitkan dengan

kerjasama Universiti Sains Malaysia (USM) dan Kedutaan Perancis di Malaysia.

DBP juga turut memberi penumpuan pada penerbitan kamus khusus dan

teknikal. Bertitik tolak daripada hasil sidang MBIM ke-14 di Bali, bahan istilah

Hidrologi, Meteorologi dan Ilmu Kependudukan disediakan sebagai bahan pertukaran

untuk Sidang MBIM ke-15, pada bulan September 1980. Akhirnya, penyusunan

kamus yang didasarkan pada hasil sidang kelompok Hidrologi MBIM-UNESCO

yang pertama, kedua, ketiga dan keempat iaitu Kamus Istilah Hidrogeologi, berjaya

diterbitkan pada tahun 1982.

Untuk membantu usaha menyebarluaskan penggunaan bahasa Melayu di

kalangan rakyat Malaysia yang terdiri daripada pelbagai kaum, pelbagai bentuk


6/18

kamus khusus diusahakan. Kamus bahasa sukuan yang pertama diterbitkan oleh DBP

ialah Kamus Bahasa Iban-Bahasa Malaysia pada tahun 1989.

Beberapa glosari dialek turut diusahakan, antaranya: Glosari Dialek

Terengganu, Glosari Dialek Kedah, Glosari Dialek Kelantan, Glosari Dialek Negeri

Sembilan, Glosari Dialek Pulau Pinang dan Glosari Dialek Perak.

Tesaurus bahasa Melayu yang pertama diterbitkan oleh DBP pula ialahTesaurus Umum Bahasa Melayu pada tahun 1990 dan Tesaurus Linguistik Bahasa

Melayu pula diterbitkan pada tahun 1995.

Satu lagi kamus yang telah diterbitkan oleh DBP ialah Kamus Kebalikan

Dewan pada tahun 1995. kamus Kebalikan Dewan berbeza daripada kamus biasa

kerana proses penggunaan kamus ini terbalik daripada kamus biasa. Kamus jenis ini

membolehkan pengguna mencari sesuatu perkataan apabila makna perkataan itu

diketahui secara kasar, seperti yang digunakan dalam teka silang kata.

vii. Pengkomputeran Bahasa Melayu

Pengkomputeran bahasa, dalam perspektif yang luas, melibatkan dua perkara utama,

iaitu penyediaan prasarana dan pemprosesan bahasa. Dari sudut linguistik, yangdimaksudkan dengan aspek pemprosesan bahasa (khususnya bahasa tabii) ialah

pengkomputeran bahasa per se. Walau bagaimanapun, aspek-aspek pembinaan dan

pembangunan sistem yang sekadar mengautomatikkan kerja rutin yang dahulunya

ditangani secara insani juga dikatakan pengkomputeran, tetapi secara tegar, bukan

pengkomputeran bahasa.

a. Pangkalan Data Bahasa Melayu Berkomputer

Pembinaan Pangkalan Data Bahasa Melayu Berkomputer bertujuan untuk

menyepadukan semua sistem aktiviti dan program kebahasaan berkomputer yang

telah dibina, supaya saling dicapai antara satu dengan yang lain bagi tujuan

mempermudah dan mempercepat segala aktiviti kebahasaan dan pemprosesan

maklumat bahasa. Pangkalan Data Bahasa Melayu Berkomputer mengandungi

pelbagai pangkalan data dan sistem pengkomputeran bahasa, iaitu sistem

pengkomputeran bahasa,iaitu Sistem Peristilahan Berkomputer, Pangkalan Data

Leksikon, Pangkalan Data Korpus, Pangkalan Data Perkamusan, Pangkalan Data

Umum Bahasa Melayu dan Sistem Khidmat Nasihat Bahasa.

b. Sistem Peristilahan Berkomputer (Bikomta)

Sistem Peristilahan Berkomputer merupakan sistem penyimpanan dan perekodan

maklumat tentang istilah yang dibentuk di DBP dalam sistem komputer. Projek

peristilahan menggunakan komputer pada tahun 1979, merupakan titik permulaanwujudnya usaha sama antara DBP dengan Universiti Sains Malaysia (USM). Pada

tahun 1982, setelah sistem ini siap dibina, satu perjanjian kerjasama pengkomputeran

bahasa antara DBP dengan USM dan IBM World Trade Corporation telah diadakan.

Dalam kerjasama ini, DBP bertindak sebagai pengguna dan pembekal maklumat

bahasa, USM sebagai pembina dan pembekal perisian sistem peristilahan, dan IBM

pula sebagai pembekal perkakasan komputer. Sistem ini disertakan kepada DBP

untuk diuji guna.

c. Pangkalan Data Leksikon

Pangkalan Data Leksikon dibina untuk mereka bentuk dan membina sebuah sistem

leksikon untuk menyimpan semua maklumat tentang sesuatu kata dalam bahasa


7/18

Melayu, termasuk maklumat, seperti ejaan, sebutan, makna, morfologi, sintaksis dan

etimologi.

Pangkalan Data Leksikon terdiri daripada sistem leksikon yang dibina oleh

USM, dan sistem daftar induk bahasa Melayu (Dafin BM) yang diusahakan di DBP.

Pangkalan data ini telah diwujudkan sejak akhir tahun 1980-an. Sebuah sistem

leksikon prototaip telah siap dibina pada tahun 1990 dan pembinaan data diusahakandengan giatnya melalui kerjasama DBP-USM.

d. Pangkalan Data Korpus

Projek Pangkalan Data Korpus mempunyai dua matlamat, iaitu pembinaan sistem

korpus dan pengumpulan data korpus sebanyak 50 juta perkataan menjelang tahun

2000. Sistem korpus dibina untuk tujuan memproses dan mengolah data mentah

bahasa Melayu yang komprehensif ke dalam bentuk output, yang menjadi asas

analisis dan kajian bahasa Melayu terutamanya untuk penyusunan pelbagai jenis

kamus. Data korpus yang terakam dikategorikan mengikut karya asli, karya

terjemahan, buku klasik, data akhbar, majalah, efemeral, puisi, drama dan kad bahan.

e. Pangkalan Data Perkamusan

Secara ringkas, matlamat projek Pangkalan Data Perkamusan adalah untuk mereka

bentuk dan membina sebuah sistem perkamusan yang dapat menyimpan semua kamus

terbitan DBP dalam suatu sistem pangkalan data perkamusan, untuk menyusun kamus

baru dan menjana kamus terbitan daripada kamus-kamus yang sudah ada dalam

Pangkalan Data Perkamusan.

Pada masa hadapan, Pangkalan Data Perkamusan ini boleh beroperasi pada

persekitaran antara muka pengguna grafik atau tetingkap, dengan pemprosesan boleh

dilakukan secara dalam talian dan luar talian, dan pencapaian boleh dibuat melalui

LAN dan WAN.

f. Pangkalan Data Umum Bahasa Melayu

Pangkalan data ini merupakan salah satu impian DBP yang dirancang untuk

menempatkan segala maklumat kebahasaan, khususnya buku dan bahan rujukan yang

berkaitan dengan pedoman dan rumus bahasa. Pangkalan data ini masih di peringkat

pembinaan yang dilakukan secara berperingkat-peringkat. Semua penyelidikan

tentang kebahasaan sedapat-dapatnya diusahakan dengan menggunakan komputer,

dan bahan kebahasaan yang telah diterbitkan ditukarkan ke bentuk terbacakan

komputer untuk dimasukkan ke dalam Pangkalan Data Umum Bahasa Melayu.

Pangkalan data ini dibina untuk menyimpan maklumat dalam bentuk teks

wacana yang utuh, seperti buku Pedoman Umum Pembentukan Istilah BahasaMelayu, Pedoman Umum Ejaan Bahasa Melayu, Pedoman Umum Transliterasi Arab-

Rumi, Daftar Ejaan Rumi dan Daftar Umum Sebutan Baku Bahasa Melayu;

maklumat para penyelidik dan pakar bidang yang terlibat dengan DBP; maklumat

kegiatan penyelidik bahasa yang telah, sedang dan akan dijalankan oleh DBP

khususnya, dan oleh badan penyelidikan kebahasaan yang lain amnya; dan segala

perisian yang digunakan untuk memproses bahasa, seperti penyemak ejaan, penyemak

tatabahasa, penanda dan penghurai.

Pangkalan data ini akan menjadi pusat sumber rujukan umum bahasa Melayu

yang lengkap dan kemas kini untuk kegunaan orang awam dan para penyelidik

melalui LAN atau WAN untuk tujuan rujukan ataupun penyelidikan.


8/18

Kempen Kesedaran Bahasa

i. Minggua Bahasa Kebangsaan

Gerakan yang bertujuan untuk menimbulkan kesedaran dan kecintaan terhadap bahasa

kebangsaan di kalangan rakyat dilancarkan oleh kerajaan Persekutuan Tanah Melayu

pada 30 Januari 1960 dan berakhir pada 6 Februari 1960. Gerakan ini dicadangkanoleh DBP kepada kerajaan melalui Kementerian Pelajaran, DBP diberi mandat untuk

merancang dan mengatur persiapan dan mengumpul segala tenaga untuk

melaksanakan rancangan itu. Tun Syed Nasir Ismail dilantik sebagai Pengerusi

Jawatankuasa Pusat Minggu Bahasa Kebangsaan. Gerakan ini diadakan juga di setiap

negeri Persekutuan Tanah Melayu. Pada tahun 1961, gerakan ini diperbesar menjadi

gerakan Bulan Bahasa Kebangsaan.

ii. Bulan Bahasa Kebangsaan

Pada tahun 1961, sekali lagi DBP menerima tugas daripada Kementerian Pelajaran

untuk menangani gerakan Bulan Bahasa Kebangsaan yang dilancarkan pada 28

Januari 1961. Bulan Bahasa Kebangsaan diadakan selama enam tahun, iaitu dari

tahun 1961 hingga tahun 1966. Bulan Bahasa Kebangsaan mempunyai dasarnya yangtersendiri, dikukuhkan dengan cara kerja dan acara yang bersepadu pada peringkat

negeri dan daerah. Bulan Bahasa Kebangsaan telah diadakan secara berperingkat-

peringkat.

iii. Gerakan Cintailah Bahasa Kita

Program Gerakan Cintailah Bahasa Kita yang dilancarkan pada 11 Disember 1987

oleh Perdana Menteri Malaysia, bertujuan untuk membina kesedaran dan

mewujudkan budaya berbahasa kebangsaan di kalangan masyarakat pengguna bahasa

di Malaysia.

Sempena pelancaran Gerakan Cintailah Bahasa Kita, beberapa kegiatan

dilaksanakan. Antaranya termasuklah penyiaran lagu tema Gerakan Cintailah Bahasa

Kita di RTM dan TV3; penerbitan dan pengedaran risalah bahasa terbitan DBP;

pengedar poster dan pelekat kempen; penayangan filem lagu tema di pawagam;

promosi kempen melalui media cetak dan elektronik; pembinaan papan iklan besar di

tempat-tempat strategik di Wilayah Persekutuan; dan pameran buku pengajian tinggi.

Di antara tahun 1990 hingga tahun 1994, kegiatan yang digerakkan sempena

Gerakan Cintailah Bahasa Kita termasuklah penyebaran bahan-bahan panduan bahasa

kepada masyarakat. Antara bahan yang diedarkan termasuklah Pedoman Umum Ejaan

Rumi Bahasa Melayu, Bahasa Melayu dan Penyalahgunaannya, risalah Khidmat

Nasihat Bahasa dan Ke Arah Bahasa Melayu yang Berkesan.

Gerakan yang diadakan pada peringkat pusat dan peringkat negeri ini telahmemberikan kesan yang positif terhadap beberapa golongan masyarakat pengguna

bahasa di negara kita, termasuklah sektor perundangan dan kehakiman, yang secara

langsung atau tidak langsung, menghasilkan pindaan terhadap Akta Bahasa

Kebangsaan 1963/1967, yang menguatkuasakan penggunaan bahasa Melayu di

mahkamah bermula pada Jun 1990.

iv. Pengantarabangsaan Bahasa Melayu

DBP sebagai institusi bahasa yang berwibawa di Malaysia memang sentiasa proaktif

mengembangkan dan mencitrakan bahasa Melayu di peringkat ASEAN, dan

seterusnya ke peringkat antarabangsa. Majlis Bahasa Brunei Darussalam-Indonesia-

Malaysia (MABBIM) sejak 21 tahun kebelakangan ini menjadi tapak langsung


9/18

kerjasama kebahasaan pada peringkat ASEAN, khususnya dalam bidang penyelarasan

peristilahan antara Malaysia, Indonesia dan Brunei Darussalam.

Langkah awal yang dimulakan oleh DBP untuk merangka hala tuju

pengantarabangsa bahasa Melayu adalah dengan mengadakan Kongres Bahasa

Melayu Sedunia dari 21 hingga 25 Ogos 1995, yang antara lain, mengusulkan

penubuhan Majlis Antarabangsa Bahasa Melayu (MABM), penubuhan pusatpemelajaran bahasa Melayu di luar negara. Supaya bahasa Melayu dijadikan salah

satu bahasa rasmi dalam setiap pertemuan negara-negara Asia Tenggara dan

antarabangsa, meneruskan dan meningkatkan pusat bahasa dan pengajian Melayu di

luar negara, di samping membuka peranan yang lebih cergas dalam soal

memperkenalkan serta menggalakkan pengajaran bahasa Melayu di luar negara.

DBP juga mengadakan kerjasama kebahasaan dengan pelbagai institusi di

peringkat antarabangsa dengan mengadakan dan menandatangani Memorandum

Persefahaman (MOU) bersama beberapa institusi, antaranya: Universiti Pengajian

Asing Beijing (BFSU). Beijing; Pusat Penyelidikan Sejarah, Seni dan Kebudayaan

Islam (IRCICA), Istanbul; Prince of Songkla University (PSU) Pattani, Thailand;

Institut Kajian Asia Tenggara (ISAC), Hanoi, Vietnam; The University of New SouthWales (UNSW) Sydney, Australia; dan Persatuan Nusantar, Moscow, Rusia.

Di samping itu, DBP juga mengadakan kerjasama kebahasaan, kesusasteraan

dan penerbitan dengan Goethe Institute, Jerman; British Library, London; World

Book International. Chicago; The Australian National University, Australia; China

Radio International (CRI), Beijing; Tokyo University of Foreign Studies, Tokyo;

Hankuk University of Foreign Studies, Seoul, Korea Selatan; School of Oriental and

African Studies (SOAS), University of London; dan Universitas Sumatera Utara

(USU), Medan, Indonesia.

Dengan mengadakan dan menandatangani memorandum persefahaman serta

kerjasama kebahasaan, kesusasteraan dan penerbitan, bersama pelbagai institusi luar

negara, maka Malaysia kini telah melangkah ke satu lagi era pemantapan diaspora dan

pengantarabangsaan bahasa Melayu ke seantero dunia. Menerusi kebahasaan dan juga

sastera serta penerbitan dapat dipertingkat, khususnya pada abad ke-21.

Kejayaan kesan kecapaian yang telah dan bakal dilaksanakan

Penerbitan Ensiklopedia

DBP memberi keutamaan kepada penerbitan ensiklopedia dalam bahasa Melayu yang

akan menjadi sumber rujukan utama. Penekanan diberi kepada ensiklopedia tentang

kesusasteraan, bahasa dan kebudayaan. Penerbitan ensiklopedia dalam talian akandiusahakan sementara penerbitan dalam bentuk konvensional masih diteruskan.

Penerbitan Majalah

Bagi merealisasikan tuntutan Akta Dewan Bahasa dan Pustaka, bahan korpus bahasa

dan sastera dalam bentuk penerbitan berkala yang merangkumi pelbagai bidang ilmu

juga diterbitkan dan mencakupi sasaran pembaca dari pelbagai peringkat umur dan

kelas. Penerbitan berkala yang dimaksudkan ialah majalah dan jurnal.

Penerbitan majalah dan jurnal juga diselenggarakan oleh pihak swasta atas

nama DBP. Penerbitan cara ini dinamai francais. Majalah yang terlibat ialah Dewan

Masyarakat, Dewan Pelajar, Dewan Siswa, Dewan Ekonomi dan Dewan Kosmik,

manakala penerbitan jurnal pula ialah Kanun, iaitu sebuah jurnal undang-undang.


10/18

Penerbitan Buku Sekolah

DBP akan terus menerbitkan buku pendidikan bagi memenuhi sebahagian besar

keperluan pendidikan negara. Buku yang termasuk dalam kategori ini ialah buku

pengetahuan am, buku teks, buku kerja, buku panduan guru dan buku bacaan

tambahan yang menyokong pemelajaran sesuatu bidang ilmu berdasarkan kurikulum

yang dikeluarkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia.Penerbitan buku sekolah terbahagi kepada dua, iaitu penerbitan buku teks dan

buku sokongan. Penerbitan buku teks sekolah (rendah dan menengah) untuk

Kementerian Pendidikan Malaysia dilaksanakan atas prinsip kerjasama antara agensi

di bawah kementerian berkenaan. DBP memusatkan penerbitan buku teks dalam satu

bahagian, iaitu di Bahagian Buku Teks bagi memudahkan pengurusan, penyelarasan

dan pemantauan projek serta memaksimumkan penggunaan tenaga kerja dan

peralatan. Kerjasama ini bermula dengan Kementerian Pendidikan menyediakan

manuskrip bersih untuk DBP. Buku sokongan pula, dirancang penerbitannya bagi

menyokong penggunaan buku teks. Selain membina dan mengembangkan bahasa dan

sastera, buku sokongan juga disediakan untuk menambah pengetahuan pelajar.

Penerbitan Buku Umum

Buku umum terbitan DBP meliputi buku kreatif dan informatif serta ilmiah yang tidak

terikat dengan kurikulum untuk bacaan masyarakat umum dari peringkat kanak-kanak

hingga dewasa. Skop penerbitan kreatif merangkumi karya sastera klasik dan moden,

antologi cerpen, puisi, drama, cereka sains, cerita agama dan komik manakala buku

informatif pula, merangkumi buku pengetahuan dalam pelbagai bidang ilmu, esei dan

kritikan, biografi, buku panduan, buku istilah, glosari, direktori dan lain-lain.

Jenis penerbitan buku kreatif dan informatif pula terdiri daripada karya asli,

karya terjemahan, adaptasi dan edisi ringkas. Sejajar dengan matlamat penubuhan dan

fungsi DBP, penerbitan buku umum boleh dibahagikan kepada dua kategori, iaitu (i)

judul yang diterbitkan untuk memenuhi tanggungjawab sosial DBP dan penerbitannya

memerlukan subsidi. Kategori ini meliputi buku sastera klasik, antologi puisi dan

cerpen, esei dan kritikan, biografi, buku dalam bidang ilmu tertentu dan buku sastera

yang digolongkan dalam karya agung; dan (ii) judul yang mempunyai potensi dari

sudut pasaran meliputi pelbagai jenis bidang sama ada yang berbentuk kreatif

mahupun informatif. Tumpuan dan pengembangan bahasa, sastera, budaya Melayu

dan yang merangsang minda pembaca, buku ilmiah seperti teori falsafah serta buku

yang bercorak pengetahuan, terutamanya karya asli atau yang dihasilkan oleh tokoh

setempat dan yang berunsurkan Malaysiana akan diberi keutamaan. Penerbitan buku

ilmiah dalam bidang khusus pula ditangani oleh Majlis Penerbitan Ilmiah Malaysia

(MAPIM). MAPIM merupakan sebuah badan induk yang bergiat dalam pembangunanbidang penerbitan ilmiah dan saintifik. MAPIM ditubuhkan pada tahun 1996 dan

dianggotai oleh semua bahan penerbitan bahan ilmiah dari segi pusat pengajian tinggi

awam tempatan dan agensi kerajaan seperti DBP, MARDI, INTAN dan lain-lain.

MAPIM berfungsi untuk membangun, mengembang dan menyelaras penerbitan

ilmiah di Malaysia dalam pelbagai bidang.

Terdapat tiga jawatankuasa yang bernaung di bawah MAPIM, iaitu (i)

Jawatankuasa Pemandu MAPIM; (ii) Jawatankuasa Kerja MAPIM; dan (iii)

Jawatankuasa Penyelenggara Aktiviti MAPIM. Dalam hal ini, DBP menjadi

setiausaha tetap bagi Jawatankuasa Pemandu dan Jawatankuasa Kerja.

Penerbitan Elektronik


11/18

Bagi menghadapi perkembangan yang pesat dan canggih dalam dunia penerbitan,

DBP telah mual melibatkan diri dalam penerbitan elektronik. Jenis penerbitan

elektronik yang diusahakan ialah penerbitan multimedia dan penerbitan web. Bahan

yang diterbitkan dalam bentuk elektronik ialah bahan rujukan seperti kamus,

ensiklopedia, istilah, biografi dan bahan pemelajaran untuk kanak-kanak dan remaja.

DBP melalui Unit Multimedia sedang dan akan melaksanakan penerbitan elektronikmengikut kaedah seperti yang berikut: (i) Menjadi pembekal kandungan bahan

penerbitan; (ii) Penerbitan bersama dengan syarikat multimedia swasta; dan (iii)

Menerbitkan sendiri bahan melalui Unit Multimedia.

Penerbitan Bersama

DBP sebagai sebuah organisasi bahasa dan sastera terbesar dan terulung di Malaysia

tidak ketinggalan menjalankan hubungan dengan beberapa badan penerbit, badan

penyelidikan, badan korporat dan beberapa badan lain bukan sahaja dalam negara

malahan di peringkat antarabangsa. Usaha ini bertujuan untuk menyebarluaskan ilmu

dalam bentuk penerbitan bagi mendaulatkan bahasa kebangsaan di Malaysia dan

pengembangan bahasa Melayu di seluruh dunia.Kejayaan membentuk kerjasama ini merupakan ekoran daripada penyertaan

pegawai DBP dalam seminar dan persidangan bahasa, sastera dan penerbitan

antarabangsa, melalui pelawat yang sering mengunjungi DBP dan melalui buku-buku

DBP yang dipamerkan di pameran buku luar negara, seperti Frankfurt International

Book Fair di Jerman, Jakarta International Book Fair di Indonesia, Asian International

Book Fair di Singapura dan Balogna Childrens Book Fair di Itali

Kerjasama juga diwujudkan dalam bentuk Memorandum Persefahaman

(MOU) dan pelbagai bentuk lain. Antara kerjasama yang dijalin oleh DBP

termasuklah kerjasama dengan: Kedutaan Perancis (1986), Beijing Foreign Studies

University, China (1995), Institut Terjemahan Negara Malaysia (1997), Hankuk

University of Foreign Studies, Korea Selatan (1997), Universiti Pendidikan Sultan

Idris (1999), Guandong University Foreign Studies, China (2000); Universiti Ains

Sham, Kaherah (2001) dan Universiti La Rochelle (2002)

Satu lagi usaha sama yang dimeterai pada dekad ini ialah Kerjasama DBP-

Research Centre for Islamic History, Art and Culture (IRCICA), Istanbul pada 24 Jun

2000 di DBP. IRCICA merupakan sebuah pusat penyelidikan sejarah, sastera dan

budaya Islam dan ditubuhkan sebagai cawangan pertama Pertubuhan Persidangan

Islam (OIC) dalam bidang budaya. Sempena majlis tersebut, dua buah buku telah

dilancarkan, iaitu Tamadun Islam di Malaysia yang merupakan karya asli dan Seni

Khat Warisan Islam, sebuah karya terjemahan berdasarkan hasil terbitan IRCICA.

Sebelum ini judul pertama yang telah diterbitkan dalam rangka kerjasama denganIRCICA ialah Islamic Civilization in the Malay World pada tahun 1997.

DBP juga merupakan agensi kebangsaan yang menyertai Rancangan

Penerbitan Bersama Wilayah Asia di bawah kelolaan Asian Culture for UNESCO

(ACCU) di Tokyo sejak tahun 1974. sehingga kini, lima buah siri buku daripada

rancangan tersebut telah diterbitkan oleh DBP dalam bahasa Melayu. Selain itu, pada

bulan September 1994, DBP telah menjadi tuan rumah Persidangan Majlis Buku

Asia-Africa.

Rancangan Jabatan Penerbitan


12/18

Jabatan Penerbitan akan menerbitkan bahan bacaan dalam bahasa Melayu

berdasarkan struktur dan fungsi yang ada dengan keperluan penerbitan sebanyak 30%

judul dalam bidang sosial dan 70% judul komersial yang merangkum penerbitan

konvensional dan elektronik. Judul yang diterbitkan akan memberi manfaat kepada

pembaca di samping memenuhi tanggungjawab sosial DBP. Judul yang diterbitkanakan menjadi judul yang laris di pasaran, judul yang membina tamadun bangsa dan

judul yang merangsang minda pembaca. Untuk tujuan itu, tumpuan diberi kepada

penerbitan buku dan bahan rujukan seperti ensiklopedia dan kamus, penerbitan

berkala-majalah dan jurnal, buku teks sekolah rendah dan menengah, buku ilmiah

dalam bidang bahasa dan kesusasteraan Melayu, dan buku dalam pelbagai bidang

untuk bacaan umum bagi peringkat dewasa, remaja dan kanak-kanak.

Dalam usaha pembinaan judul, penekanan akan diberi kepada judul tentang

Malaysia (Malaysia), baik dalam bentuk karya asli mahupun terjemahan. Tumpuan

juga diberi kepada penerbitan judul yang berkaitan dengan warisan bangsa Melayu-

yang membincangkan sistem nilai, budaya dan kemahiran orang Melayu. Contohnya,

sistem kerajaan dalam masyarakat Melayu, sistem politik, kepemimpinan dan

ekonomi orang Melayu, dan sistem nilai masyarakat Melayu seperti yang tersiratdalam kumpulan puisi lama Melayu.

Buku ilmiah dalam bahasa-bahasa dunia yang membicarakan teori, falsafah,

agama Islam, politik, ekonomi atau ilmu semasa akan diterjemahkan apabila perlu

untuk memastikan masyarakat Malaysia tidak ketinggalan dalam arus perkembangan

ilmu dunia. Penekanan akan diberi kepada karya asli yang ditulis oleh penulis

tempatan. Dengan usaha ini, diharap penerbitan DBP dapat mengambil tempatnya

yang wajar dalam dunia penerbitan antarabangsa.

Memasyarakatkan Ilmu

Berdasarkan fungsi bahagian-bahagian di Jabatan Penerbitan, jelas menunjukkan

bahawa hasil penerbitan bahagian-bahagian tersebut bertujuan untuk menyebarkan

ilmu pengetahuan dalam bahasa Melayu secara lengkap, padat dan mantap. Secara

tidak langsung, usaha ini dapat membantu proses pembentukan masyarakat yang

progresif dan saintifik, iaitu masyarakat berbudaya yang mampu memanifestasikan

perkembangan idea, adat resam, cita rasa dan aspirasi ke arah pembangunan sosial,

pendidikan, teknologi, ekonomi dan politik yang merupakan keperluan dan matlamat

kehidupan.

Untuk merealisasikan harapan tersebut, Jabatan Penerbitan melalui bahagian-

bahagian di bawah kawalannya berusaha menerbitkan karya-karya yang menjurus

kepada kebangsaan negara dan kedaulatan bangsa. Justeru itu, satu Siri WacanaMinda telah diilhamkan dengan bertujuan bukan sahaja untuk memperkasa khazanah

ilmu atau budaya bangsa tetapi juga untuk mengangkat tamadun bangsa ke peringkat

antarabangsa atau persada dunia global.

Dalam Siri Wacana Minda, beberapa terbitan akan dijalankan sebagai bahan

pembicaraan dalam sesi dialog ilmu ini. Dalam sirinya yang pertama, sebuah buku

hasil nukilan Ketua Pengarah DBP berjudul Tamadun Melayu dan Pembinaan Bangsa

Malaysia telah dilancarkan dan dibicarakan pada 14 Julai 2000.


13/18

Pemerkasaan Bahasa Melayu

Kita kini berada pada alaf baru yang menjanjikan seribu harapan dan cabaran. Dalam

dekad sebelum memasuki alaf baru ini, pelbagai persediaan telah dibuat supaya alaf

baru menjadi alaf yang gemilang bagi negara kita. Paling ketara ialah konsep

Wawasan 2020 yang disusun dengan rapi dan teratur. Walaupun kemajuan

perancangan ini tergendala sedikit oleh kegawatan ekonomi di rantau ini dan

pergolakan politik negara, proses memajukan negara berdasarkan teras yang telah

ditetapkan terus berjalan. Siberjaya dan Putrajaya muala menjadi realiti dan projek

yang buat seketika dihentikan telah beroperasi kembali. Keadaan ekonomi dikatakan

telah kembali pulih. Tidak dapat dinafikan bahawa teras pembinaan negara Malaysia

pada awal abad ke-21 ialah Wawasan 2020. Usaha ini telah dimulakan sejak dekad

90-an lagi. Wawasan 2020 berhasrat menjadikan Malaysia sebuah negara industri

berasaskan kemajuan sains dan teknologi.

Selaras dengan gejala globalisasi, usaha pembangunan di Malaysia dikaitkandengan kemajuan dalam bidang teknologi maklumat. Dengan kadar yang amat cepat,

kita digesa melengkapkan diri dalam didang teknologi maklumat agar taraf

pencapaian dapat diperoleh dengan segera. Dunia siber diharapkan dapat dialami

setelah kita memasuki abad ke-21. Dalam semua aspek kehidupan, kita dikehendaki

menyesuaikan diri dengan suasana kemajuan bidang teknologi maklumat.

Dalam bidang pendidikan, permulaan secara besar-besaran dibuat melalui

sistem sekolah bestari. Sebelum itu, kempen celik komputer sudah bermula dan

generasi muda telah dijinak-jinakkan dengan internet dan e-mel, serta pelbagai

rangkaian jaringan. Pusat komputer dan kafe siber telah muncul seperti cendawan

selepas hujan, dan para remaja (termasuk yang sudah berumur juga) menghabiskan

jam demi jam melayari pelbagai jenis laman web dan bermain pelbagai jenispermainan komputer.

Teknologi maklumat dicipta dan dikembangkan oleh dunia Barat. Oleh yang

demikian, bahasa asas bidang ini sudah semestinya bahasa Inggeris. Namun,

teknologi maklumat telah tersebar luas ke seluruh dunia hingga ke alam yang bahasa

Inggeris tidak menjadi bahasa utama.

Walaupun bahasa Inggeris bermula dan kekal sebagai satu bahasa penting

dalam dunia teknologi maklumat, ruang bagai penggunaan bahasa lain mengikut

keperluan masyarakat dan negara masing-masing masih ada. Persepektif demikianlah

yang digunakan apabila persoalan kedudukan dan peranan bahasa Melayu dilihat

dalam konteks kemajuan yang dirancang di negara ini.

Dalam kes penggunaan bahasa Inggeris dan bahasa Melayu dalam konteksteknologi maklumat, persoalannya tidak berbentuk situasi kalah-menang.


14/18

Menggunakan bahasa Inggeris tidak bermakna menolak penggunaan bahasa Melayu.

Penggunaan bahasa Melayu dalam dunia teknologi maklumat pula tidak sekali kali

membawa erti bahawa bahasa Inggeris tidak lagi boleh digunakan. Sikap yang sihat

perlu wujud. Orang yang begitu kagum dengan bahasa Inggeris diharapkan tidak

membuat kesimpulan yang salah. Semua rakyat Malaysia sedar tentang kepentingan

bahasa Inggeris dalam konteks dunia ilmu dan arena antarabangsa. Oleh sebab itu,tiada orang yang mahu menolak langsung bahasa Inggeris, apatah lagi dalam dunia

teknologi maklumat.

Pada masa ini, pendirian yang dipegang oleh sebahagian besar penduduk

Malaysia ialah bahawa dunia teknologi maklumat itu dunia bahasa Inggeris dan

bahasa lain tidak mampu menanganinya. Pendirian ini agak terpesong. Dunia awal

teknologi maklumat memang dunia bahasa Inggeris. Namun, apabila teknologi itu

diperkenalkan kepada masyarakat kita, peluang untuk menjadikan dunia tersebut

dwibahasa, iaitu bahasa Inggeris dan bahasa Melayu masih ada. Bahasa Melayu

bukan tidak mampu menangani teknologi maklumat, tetapi oleh sebab dunia ini baru

bagi kita kerana datangnya daripada budaya orang lain, bahasa Melayu perlu

dilengkapkan dengan istilah yang cukup. Bagai orang yang pertama kali berhadapandengan komputer, istilah mouse atau tetikus sama pelik bunyinya. Oleh sebab itu,

soal berasa ganjil tidak timbul. Alat itu ada, yang diperlukan ialah perkataan untuk

merujuk kepada alat tersebut. Selagi tidak ada perkataan, selagi itu bidang tersebut

tidak mampu diperkatakan dalam bahasa Melayu. Bahasa Melayu mempunyai tempat

dalam dunia teknologi maklumat dengan syarat bahasa itu terlebih dahulu

dilengkapkan dengan istilahnya.Pembinaan bahasa Melayu dalam teknologi maklumat

meliputi dua aspek, iaitu pembinaan kosa kata dan pembinaan laras.

Kedua-dua aspek ini memerlukan iltizam dan usaha gigih. Jalan yang paling

senang adalah dengan terus menggunakan bahasa Inggeris yang sedia lengkap dengan

segala istilah yang diperlukan. Tetapi, jika kita ingin menjadikan bahasa kebangsaan

kita turut terlibat dalam dunia teknologi maklumat, pembinaan kosa kata dan laras ini

haus diusahakan.

Secara kasar, pemerkasaan bahasa Melayu dalam bidang teknologi maklumat

meliputi bidang pembinaan kosa kata, pembinaan penggunaan bahasa Melayu yang

baik dan betul, pembinaan laras, dan pembinaan bahan.

Bahasa Melayu hanya dapat menangani bidang teknologi maklumat jika

wujud semua istilah yang relevan. Istilah ini tidak semestinya terdiri daripada

ungkapan tulen daripada bahasa Melayu, tetapi boleh terdiri daripada pelbagai bentuk,

seperti bentuk pinjaman daripada bahasa Inggeris dengan atau tanpa penyesuaian

sistem bunyi bahasa Melayu, dan menterjemah konsep dan istilah bahasa Inggeris

kepada bahasa Melayu. Contohnya, internet, e-mel, multimedia, tetikus, pepijal,laman web, perisian, cakera padat, pengaturcaraan, dan pemprosesan data.Namun, yang menjadi masalah ialah manusia. Oleh sebab terlalu biasa dengan

bahasa Inggeris, istilah dalam bahasa Melayu dianggap ganjil atau janggal.

Dalam hal ini, cita rasa terhadap sifat bahasa Melayu perlu dipupuk. Janganlah kerana

terlalu biasa makan keju, rasa belacan sudah tidak enak lagi.

Semua pihak, terutama Bahagian Peristilahan Dewan Bahasa dan Pustaka,

hendaklah berusaha menyesuaikan kosa kota yang cukup supaya ketiadaan istilah

tidak lagi diulang-ulang sebagai alasan bahasa Melayu tidak dapat digunakan dalam

dunia teknologi maklumat.

Kita telah membina satu generasi yang menerima seluruh pendidikan dalam

bahasa Melayu. Oleh sebab itu, jika bahasa Melayu dilengkapkan dengan istilah yang


15/18

cukup, kita dapat mewujudkan penggunaan teknologi maklumat yang menguasai

bahasa Melayu.

Namun, perlu disedari bahawa ada juga pengguna teknologi maklumat yang

tidak menguasai bahasa Melayu dengan baik, iaitu mereka yang tidak terdidik melalui

sistem pendidikan kebangsaan. Golongan ini (yang jumlahnya besar juga) hendaklah

diyakinkan tentang perlunya bahasa Melayu digunakan di samping bahasa Inggeris.Penggunaan bahasa Melayu mereka juga perlu ditingkatkan ke tahap yang

memuaskan.

Untuk menyaksikan sesetengah pihak tentang keupayaan bahasa Melayu

dalam bidang teknologi maklumat, sifat bahasa Melayu dalam bidang ini hendaklah

jelas. Dengan kata lain, perlu wujud laras bahasa Melayu teknologi maklumat yang

nyata, melalui peristilahan dan acara pengungkapan tersendiri. Hal ini bermakna

bahawa perlu wujud contoh bahasa Melayu yang dengan sekali imbas dapat dikaitkan

dengan bidang ini.

Dalam hal ini, yang perlu dilakukan ialah penghasilan tulisan dalam bahasa

Melayu dalam bidang ini, disertai bahan lain seperti laman web dan perisian. Hal ini

harus dijadikan cabaran bagi semua pihak yang ingin melihat bahasa Melayu berjayadigunakan dalam teknologi maklumat.

Teknologi maklumat sudah menjadi sebahagian daripada hidup kita.

Datangnya melalui arus yang deras, dan kita tidak berupaya menahannya. Oleh sebab

itu, usaha perlu dibuat supaya kita tidak ketinggalan. Kita harus menyertai arus

perdana ini.

Namun, usaha ini memerlukan kerjasama erat antara beberapa pihak, misalnya

Dewan Bahasa dan Pustaka, para cendekia, para pengamal teknologi maklumat, dan

para pemimpin.

Dengan Bahasa Melayu Sebagai Bahasa Ilmu dimaksudkan peranan Bahasa

Melayu sebagai penghantar ilmu pengetahuan atau sebagai alat menyampaikan ilmu

pengetahuan moden, iaitu ilmu Sains, Teknologi, Ekonomi, Kejuruteraan,

Kedoktoran, dan Undang-undang di samping itu sastera dan agama. Dengan perkataan

lain Bahasa Melayu harus boleh berfungsi sebagai bahasa akademik yang lengkap

dengan laras-laras bahasa untuk memperkatakan pelbagai hal baharu dalam aneka

bidang ilmu moden, misalnya dalam kejuruteraan, Bahasa Melayu harus mempunyai

laras-laran bahasa yang khusus untuk menerangkan hal-hal tentang kejuruteraan

awam, kejuruteraan elektrik dan elektronik, kejuruteraan mekanikal, dan kejuruteraan

kimia. Begitu juga dalam bidang kedoktoran, Bahasa Melayu perlu mempunyai laras

bahasa untuk memperkatakan hal-hal dengan tepat tentang bidang Anatomi,Biokimia, Farmakologi, otothinolaringologi, parasitologi, patologi, pediatrik,

perubatan psikologi, perubatan kemasyarakatan dan surgeri. Laras-laras saintifik ini

berbeza pula dengan laras sains sosial dan kemanusiaan seperti laras kesusasteraan,

laras sejarah, laras seni ukir, laras sains rumah tangga dan sebagainya (Nik Safiah

Karim, 1986: 6). Sebagai bahasa ilmu Bahasa Melayu harus mempunyai

perbendaharaan kata, istilah dan laras bahasa yang cukup dan sesuai untuk

menyatakan konsep dan pemikiran tentang hal-hal perdagangan antarabangsa,

perindustrian ringan dan berat, perniagaan saham, pengurusan perkauman dan

perangkaan. Maksudnya kekuatan Bahasa Melayu seharusnya setanding dengan

kekuatan bahasa Inggeris dalam memperkatakan konsep dan pemikiran ilmu moden.

Bahasa Melayu perlu duduk sama rendah dan berdiri sama tinggi dengan bahasa-bahasa antarabangsa yang lain seperti Bahasa Inggeris, Bahasa Perancis, Bahasa


16/18

Jerman, dan Bahasa Jepun, yang sudah lama berperanan sebagai bahasa ilmu moden

dengan jayanya. (Abdul Hamid Mahmood, 1993: 79).

Cabaran dan Harapan

Cabaran pertama dan paling hangat dibincangkan timbul daripada cadangan

kerajaan hendak melaksanakan penggunaan bahasa Inggeris dalam pengajaran sains

dan teknologi di peringkat pengajian tinggi. Perdana Menteri sebagaimana dilaporkan

oleh media elektronik pada malam 2 Disember 1994 dan media cetak pada 3

Disember 1994 telah memberikan bayangan yang jelas tentang hal itu. Malahan beliau

memberikan pilihan kepada rakyat sama ada ingin maju dengan merujuk kepada

pentingnya Bahasa Inggeris atau terus mempertahankan warisan bangsa (bahasa

Melayu) tetapi mundur. (Utusan Malaysia, 3 Disember 1994). Pada tanggal 6 Mei

1995 Perdana Menteri mengulang lagi kenyataan dengan mengatakan:

BIBLIOGRAFI

Abdul Ghaffar Ramli, 1991. Keradioaktifan Asas dan Penggunaan. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Abdul Hamid Mahmood, 1993. Betulkan Kesalahan Bahasa Anda. Kuala Lumpur:Ensimal (M) Sdn. Bhd.

Abdul Hamid Mahmood, 1995. Bahasa Melayu Sebagai Bahasa Ilmu: Cabaran

dan Harapan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Abdul Hamid Mahmood, 2001. MenguasaiBahasa Melayu Tinggi. Kuala Lumpur :

Affluent Master Sdn. Bhd.

Abdullah Hassan, 1981. Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling

Jaya: Fajar Bakti Sdn. Bhd.

Awang Had Salleh,Laporan Jawatankuasa mengkaji Penggunaan Bahasa Malaysia,

Kementerian Pelajaran Malaysia Kuala Lumpur, 1981.

Awang Sariyan, 1983. Pengaruh Sintaksis Bahasa Inggeris dalam Bahasa Melayu

dengan Rujukan Khusus kepada Laras Bahasa Ilmiah.Kertas kerja Seminar

Unsur Asing dalam Bahasa Melayu, Persatuan Linguistik Malaysia ( 23-25

April1983). Terbitan dalam Dewan Bahasa (September).

Awang Sariyan, 1984. Isu-Isu Bahasa Malaysia. Kuala Lumpur: Fajar Bakti Sdn.

Bhd.


17/18

Awang Sariyan, Sinarnya Satu Idealisme. Pelita Bahasa, Dewan Bahasa dan

Pustaka, Julai 1995.

Bahasa Melayu dulu, kini dan selamanya.

(http://202187.231/messageboard/messages/158.html)

Bambang Kaswati Purwo, 1984. Deiksis dalam Bahasa Indonesia. Jakarta :

Penerbitan Balai Pustaka.

Citra 2002. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.

Dewan Bahasa dan Pustaka, 1992. Pedoman Umum Pembentukan Bahasa Melayu.

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Dewan Bahasa dan Pustaka, Malaysia. (http://www.dbp.gov.my)

Hairulazim Mahmud.Berurusan gunakan bahasa Melayu.(http://www.jphpk.gov.my/malay/jun)%2002001%20023.htm

Hazizi Johuni. (http://202.187.18.231/messageboard/messages/158.html)

Ismail Dahaman, Oktober 1994. Agenda Bahasa Melayu Dalam Wawasan 2020:

Pemantapan Bahasa Rasmi. Dewan Bahasa dan Pustaka

Ismail Hussein, 1985. Elit Melayu & Masalah Bahasa Melayu.Dewan Bahasa

(November).

James T. Collins, 1997. Bahasa Melayu Dalam Konteks Globalisasi. Kertas Kerja

Konvensyen Pendidikan Bahasa Melayu VIII. (8 9 Oktober).

Laporan Jawatankuasa Mengkaji Penggunaan Bahasa Malaysia.1981. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Marzuki, Sembang-sembang Mengenai DBP dan Bahasa Inggeris.

(http://marhaeno.tripot.com/mar_a_marzukio1.html)

Melayu bahasa utama MSC. (http://www.tntsb.com)/news/prq705 som.htm)

Mingguan Malaysia, Ahad 7 Mei 1995.

Mohd Salleh Majid, 1991/1992. Bahasa Melayu Menjelang 2020. Jurnal Persatuan

Linguistik.

Mohd Salleh Majid, 1997. Peranan Agensi-agensi Swasta dalam Memartabatkan

Penggunaan Bahasa Melayu. Kertas Kerja Konvensyen Pendidikan bahasa

Melayu VIII. (8 9 Oktober).

Musa Mohamad, Datuk. 1984. Bahasa Malaysia di Institusi Pengajian Tinggi.Kertas Kerja Kongres Bahasa &Persuratan Melayu keempat.
http://www.dbp.gov.my/http://www.jphpk.gov.my/malay/junhttp://202.187.18.231/messageboard/messages/158.htmlhttp://marhaeno.tripot.com/mar_a_marzukio1.htmlhttp://www.tntsb.com/http://www.tntsb.com/http://marhaeno.tripot.com/mar_a_marzukio1.htmlhttp://202.187.18.231/messageboard/messages/158.htmlhttp://www.jphpk.gov.my/malay/junhttp://www.dbp.gov.my/


18/18

Nik Safiah Karim, 1986.Bahasa Melayu Tinggi, Teori dan Penerapan. Persatuan

Linguistik Malaysia dengan kerjasama Alam Enterprise.

Nik Safiah Karim dan Rakan-Rakan, 1996. Tatabahasa Dewan Edisi Baharu. Kuala

Lumpur:Dewan Bahasa dan Pustaka.

Rohani Rustam. Pusat Dokumentasi Melayu Abad ke-25: Pengurusan Kala Depan

Kepustakaan Melayu. (http://dbp.gov.my/dbp98/pdm99/RR.html)

Samsudin bin Osman.Tan Sri. MajlisPerayaan Ulang Tahun Dewan Bahasa dan

Pustaka yang Ke-45.

(http://www.smpke.jpm.my/web)NotesApp/KSNmain.ns8/0/09c90c90dbe98eb

689548256a7e000)

Shaharir Mohd Zain, 1996. PembangunanSains & Teknologi di Malaysia Menerusi

Bahasa Melayu. (Syarahan Raja Ali Haji 1996), Persatuan Linguistik

Malaysia.

Takdir Alisjahbana, st. 1977. Dari Perjuangan dan Pertumbuhan Bahasa Indonesia

dan Bahasa Malaysia sebagai Bahasa Modren. Jakarta : PT Dian Rakyat.

Utusan Malaysia Isnin, Januari 1995.

Wan Hashim Wan The, 1997. Bahasa Melayu Sebagai Wahana Perkembangan

Budaya Berfikir. Kertas Kerja Konvensyen Pendidikan Bahasa Melayu VIII.

(8 9 Oktober).

Zainal Abidin Mohd. Said, 1989. Memahami KonsepPemasaran . Arena Buku Sdn.

Bhd.
http://dbp.gov.my/dbp98/pdm99/RR.htmlhttp://www.smpke.jpm.my/webhttp://www.smpke.jpm.my/webhttp://dbp.gov.my/dbp98/pdm99/RR.html

sejauh manakah dbp memainkan peranan memperkasa bahasa melay

Documents