Rashidah Shuib, Ph D Profesor & Pengarah Pusat Penyelidikan Pembangunan Wanita (KANITA), USM PPSK, 20 Feb 2012,

FAKTOR PENENTU SOSIAL BAGI KESIHATAN

Sumber utama: WHO

Contoh Soalan

Apakah penyebab sebenar taraf kesihatan yang rendah? Kenapakah kesihatan orang miskin pada umumnya jauh lebih rendah daripada rakyat Malaysia yang lain? Adakah kerana pendidikan mereka rendah? Gaya kehidupan? Malas? Bolehkah kita salahkan budaya?

Sihat????

Tidak sihat??

1) Apakah faktor yang membuat seseorang sihat??

2) Apakah faktor yang membuat seseorang Tidak sihat??

APAKAH YANG MEMBUATKAN SESEORANG ITU SIHAT?

Mempunyai keperluan asas spt. makanan

Mempunyai pakaian dan tempat berlindung Mempunyai akses kepada keperluan asas spt. air dan penyaliran Tinggal dalam persekitaran bersih, bebas drpd pencemaran

Faktor genetik/biologi

APAKAH YANG MEMBUATKAN SESEORANG ITU SIHAT? Produktif

Kreatif dan rasa berguna Relaks dan gembira Positif dan merasa diterima dan disokongSILA BERI DEFINISI KESIHATAN OLEH WHO!!

(Rujuk laman web WHO)

KENAPAKAH KITA PERLU MEMAHAMI FAKTOR SOSIAL KESIHATAN: APAKAH RASIONALNYA?

FAKTOR-FAKTOR SOSIAL & KESIHATAN:Apakah peranan faktor sosial dalam menggalakkan sesuatu penyakit? Siapa?? Kumpulan?? Akibatnya??

Terdapat jurang kesihatan (health disparities)

Wujud ketaksetaraan kesihatan (health inequity)Wujud ketaksetaraan GENDER (gender inequity)

2009

RISIKO KEMATIAN IBU DALAM JANGKA HAYAT WANITA ANTARA NEGARA, DI ANTARA KAYA MISKIN DAN DI ANTARA BANDAR DAN LUAR BANDAR

Perbandingan risiko kematian maternal/ibu dalam jangka hayat wanita: Niger: 1 in 7 Philippines: 1 in 140 Thailand: in 500 NIGER: 11 dlm 7 Filipina: 1 in 560 1 dlm 140 Malaysia: Thailand: Developed countries: 1 dlm 5008000 1 in Malaysia: 1 dlm 560 Negara maju: 1 dlm 80002009

Penyakit dan masalah kesihatan berlaku di dalam konteks kehidupan manusia dan masyarakat >> satu hasil interaksi kompleks pelbagai faktor; faktor biologi dan bukan biologi. Kesihatan yang baik adalah hasil interaksi pemikiran, badan dan persekitaran, fizikal dan sosial >> ilmu sains sosial adalah penting bagi bidang perubatan dan kesihatan. KENAPA??

FAKTOR SOSIAL PENENTU KESIHATAN (Social Determinants of Health, WHO, 2005)

2009

FAKTOR SOSIAL PENENTU KESIHATAN (Social Determinants of Health, WHO, 2005)The social conditions in which people are born, live, and work are the single most important determinant of good health or ill health, of a long and productive life or a short and miserable one (Dr Margaret Chan,Director General of WHO at the launching of the Social Determinants Report)

2009

FAKTOR SOSIAL PENENTU KESIHATAN (Social Determinants of Health, WHO, 2005)

2009

FAKTOR SOSIAL PENENTU KESIHATAN (Social Determinants of Health, WHO, 2005)

2009

Perubatan menyelesaikan masalah kesihatan tetapi juga menjadi penyebab kepada masalah kesihatan cth jangka hayat di MsiaLelaki : 72 thn Perempuan: 76 thn >>>masalah kesihatan warga emas atau masalah geriatrik.

Perubahan penyakit: Jenis penyakit berubah dan menjadi lebih kompleks cth HIV/AIDS, SARS, diabetes >> perlu pendekatan baru dan pelbagai pendekatan. >>Malaysia mempunyai masalah kesihatan negara membangun dan negara maju.

Penyakit berjangkit >>> saliran/perparitan >>> persekitaran >>> diarea, tifoid, malaria, TB Penyakit moden/ >>> gaya hidup negara maju >>> kanser, hipertensi, >>> penyakit kardiovaskular >>> penyakit respiratori, >>> trauma

Kementerian menekankan promosi dan pendidikan kesihatan Strategi Promosi & Pendidikan Kesihatan : 5 elemen >>pencegahan a) b) c) d) e) bentuk polisi kesihatan awam yang baik bangunkan sistem sokongan tenaga kesihatan yang mahir perkuatkan tindakan komuniti implementasi aktiviti advokasi, pemperkasaan, media.

Perlu penglibatan pelbagai sektor dan orang awam >> pendidikan>> persekitaran >> sumber manusia >> undang-undang >> pengurusan

Melibatkan ideologi, sistem & polisi Globalisasi >>pergerakan penyakit >>krisis ekonomi >>pencemaran alam

KONSEP

a) DISEASE (PENYAKIT)

Scientific/technical definitionsbiological abnormalities/deviating from the normal functions. Focus is on the aetiology of diseases. uncomfortable situation potentials of having a negative impact on the health status. Healthy when there is no disease

b) ILLNESS Social construct (pembentukan sosial) / social meaning of illness (pengertian sosial penyakit). Illness is the experience of having diseases. >>>merujuk kepada pengalaman mendapat sesuatu penyakit

2 dimensi pengalaman individu:Sosial dan personal

2

dimensi

Personal Sosial

Konteks Sosial dan Budaya IIlness pengaruh faktor biologi >faktor psikologi >pengaruh sosial Subjektif Illness status moralIllness

penyimpangan

IMPAK sesuatu masalah kesihatan dan penyakit berbeza bergantung kepada kumpulan :>>>lokasi geografi/tempat (luar bandar/bandar)>>>Lelaki atau wanita>>isu ini berkait dengan jantina dan gender. >>> Kelas sosial/sosio-ekonomi yang berbeza : kaya atau miskin iaitu berbeza vulnerabilities cth majoriti daripada 1.3 bilion orang miskin asalah poor wanita. >>> Status kesihatan yang berbeza mengikut ras/etnik /agama.

FAKTOR-FAKTOR SOCIAL PENENTU KESIHATAN

Contoh soalan-soalan penting Apakah peranan faktor-faktor sosial dalam menggalakkan jenis penyakit yang tertentu? >>Siapa yang dapat?? Kumpulan??

>>Apakah impaknya?? Apakah faktor-faktor sosial yang mempromosi kesihatan dan kesejahteraan? Kenapakah hanya kumpulan/golongan tertentu yang mengidap jenis-jenis penyakit tertentu?

Kenapakah pola/corak penyakit tertentu berubah? Apakah faktor-faktor yang menyumbang kepada perubahan tersebut? Apakah masalah kesihatan di Malaysia yang dikaitkan dengan perubahan penduduk? What are the effects and implications of diseases on individuals? On families? What happens to his/her self-image? What are the responses of family and the society? Why do patients come late to see a doctor? Is it just attitude? Why is it that infant mortality is higher in the rural areas than it is in the urban areas?

LELAKI:

Penyakit jantung iskemik Kemalangan jalan raya Penyakit serebrovaskular Septicaemia Acute low respiratory tract infection

PEREMPUAN: Penyakit jantung iskemik Penyakit serebrovaskular Depresi major Unipolar Septicaemia Diabetes

a) Masalah kesihatan dan impaknya terhadap kumpulan berlainan adalah berbeza.b)

b) Masalah kesihatan & impaknya terhadap lelaki & perempuan mungkin berbeza.C) Vulnerabilities kelas sosial berbeza cth. majoriti drpd 1.3 billion miskin adalah wanita[Konsep feminization of poverty??]

Apakah impak kemiskinan???

2.5 billion orang miskin pada peringkat global

Apakah impak kemiskinan??? Lebih daripada 40% penduduk dunia hidup dengan kurang daripada $2 setiap hari.

2% mereka yang terkaya mempunyai lebih daripada 50% kemewahan global 10% mereka yang terkaya mempunyai 85% kemewahan globalBagaimanakah kita tahu seseorang itu miskin?

Poverty is lack of money and MORE!

Poor conditions lead to poorer health.

An unhealthy environment and unhealthy behaviours have direct harmful effects, but the worries and insecurities of daily life and the lack of supportive environment also have an influence. (WHO. 1999 SocialDeterminants of Health. The Solid Facts)

Studies have shown a strong link between income and health. Societies with big gap between rich and poor are not healthy societies (OCDPA, Primer to Action: Social

Determinants of Health Mar 2007, www.ocdpa@opha.on.ca, accessed 22 July 2007)

-- impact on food (amount and quality), -- transportation -- clean water, -- clothes,

-- place of stay,-- access to basic facilities such as health services. -- access to education and information -- access to socio-economic opportunities -- cultural and recreational opportunities

-- lack of respect and poorer self-image

1) Kelas sosial merujuk kepada status pendidikan, pendapatan, & pekerjaan individu.Beberapa kelas sosial (faktor ekonomi & kemiskinan)

Indikator mengukur kelas sosial. e.g. miskin pendapatan rendah pendapatan pertengahan pendapatan tinggi [FIKIRKAN CARA LAIN MENENTUKAN KELAS]

Sistem ekonomi menentukan peluang pekerjaan dan pembahagian aset.

Status kelas tinggi, taraf kesihatan tinggi. (kadar morbiditi & mortaliti rendah)

**Hubungkait kelas sosial & kesihatan bermula sejak bayi di dalam kandungan.

Kematian bayi tinggi di kalangan ibu miskin. Kanak-kanak miskin lebih berkemungkinan sakit atau mati masalah kesihatan kronik.

Apakah Hubungkait Kemiskinan & Illness?Illness menyebabkan kemiskinan?? ATAU Kemiskinan menyebabkan illness??

The Biggest Killers of the Poor AIDSMalariaOther causes TB Diarrhoeal diseases

Measles Maternal and perinatal conditions Acute Respiratory InfectionSource:WHO/CDS

Mengikut UNDP 2006.1.2

bilion penduduk miskin 720 juta adalah wanita dan kanak

1.6 bilion orang hidup dengan US$2 sehari Tahun 2015 penduduk dunia = 7 bilion

2009

Dhakka, Bangladesh

2009

960 juta orang dewasa buta huruf; 2/3 atau 640 juta adalah wanitaWanita menyumbang 70 peratus masa menjaga keluarga; tetapi sumbangan kepada ekonomi dunia ini tidak kelihatan dan tidak diambilkira2009

130 juta kanak-kanak tidak bersekolah

91 juta adalah kanak-kanak perempuan

Majoriti wanita berpendapatan rendah daripada lelaki juta wanita mati akibat mengandung dan melahirkan anak 10 hingga 15 juta menderita akibat komplikasi penyakit kronik2009

2) Status personal & Sosial rendah:Bagaimana kita mengukur status? a) Pendidikan b) Pekerjaan c) Mempunyai harta d) Daya membuat keputusan e) Taraf kesihatan

f) Undang-undang/polisi

Wanita>>status melalui keupayaan memberi zuriat Memilih anak lelaki Diskriminasi

Susu ibu diberikan hanya utk. anak lelaki Berat kelahiran bayi rendah

Keistimewaan makanan utk. lelakiNutrisi wanita & kanak-kanak perempuan tidak mencukupi Ibu & wanita mengandung tidak cukup pemakanan

FAKTOR SOSIAL:KESIHATAN3. Faktor demografi: membawa perubahan sosio-budaya & cabaran kpd. kesihatan dan sistem kesihatan ---feminisation of the elderly---jangka hayat wanita lebih lama! Malaysia: An aged society by 2005 (NST 19 Nov 2000) Female: 74 yrs Male: 70yrs. 2000: 4.4 % above 65 yrs. 2020: 7 % above 65 yrs.

1963 -

9 JUTA

1970 1980 -

10.8 JUTA13.7 JUTA

1991

18.5 JUTA

Census 2000 Anggaran 22.8 juta 2010 - 27 juta

1995 2000 Kadar purata perkembanganpenduduk 2.6 peratus

Peningkatan permintaan untuk keperluan asas seperti >>> air bersih, makanan, perumahan, perkhidmatan kesihatan dll Peningkatan kes kronik disebabkan peningkatan umur, perubahan gaya hidup, perubahan sumber dan aset.

Japan, membelanjakan lebih daripada 33% perbelanjaan kesihatan untuk golongan 70 tahun ke atas >>4.5% bagi mereka berumur di bawah 65.(1997)

UK: perbelanjaan meningkat mendadak bagi golongan 65 thn ke atas. Mereka yang 60 tahun ke atas menghadapi masalah ketidakupayaan.

4. Perubahan Sosial & Budaya Perindustrian>>jenis pekerjaan berubah >>sistem pekerjaan berubah >>implikasi pencemaran

Urbanisasi Migrasi Mobiliti, pekerjaan,geografi Prior (1972) Syme (1964) mobiliti Haenszel (1962) kanser

Budaya

rehat kedewasaan (adulthood) sumber inspirasi pembebasan kelakian macho tarikan daya seksual

5. Perubahan sokongan sosialJenis

keluarga > nuklear/extended sokongan dlm masyarakat

Sistem

Emile Durkhiem Bunuh diri Integrasi Sokongan sosial.

6. Hierarki dan organisasi pekerjaan Persekitaran fizikal Persekitaran sosial Johnson & Hall (1988) Pengangguran Peristiwa stres std. Kehidupan

7) Amalan Merbahaya>>> Berkahwin terlalu awal/muda >>> dipaksa menggugurkan anak >>> perlumbaan haram >>> menghisap rokok/mengambil dadah

FAKTOR SOSIAL8. Kekurangan akses kepada sistem kesihatan

& teknologi kesihatan >>>kekurangan perkhidmatan kesihatan >>>lambat diberi atau mendapat perkhidmatan.

>>>akses mengikut kelas> ada perkhidmatan atau ubat yang perlu bayaran>>>miskin masa

>>>sumber bias kepada bandar sektor luar bandar terjejas >>>penswastaan >>>faktor budaya women prefer female staff : need permission from husband/male guardian

Deaths of WomenInadequate Health services Lack of Control over fertility Overwork (within and outside the home) Inadequate nutrition Poverty and lack of clean water, housing, education Discriminatory attitudes and practices in family and society

Kanak-kanak dari sekolah BRAC

rashidahshuib@usm.my17 Sept 2011

2009