PENGURUSAN MASJID ULULALBAB SEBERANG JERTlH BESUT TERENGGANU

Nurul Farhana Binti Mohd Shokri

Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Sen)

2013

tUs KWIlUiat M1JUIIIII ~utmll UNIVEJtSn1 MAlAVSlA SAAAWAK

PENGURlJSAN MASJID lJLlJL ALBAB SEBERANG JERTlH BESUT TERENGGANlJ

NURUL FARHANA BINT MOHD SHOKRJ

Projek ini merupakan salah sat u keperluan untuk

jaza h Sa rjana Muda Seni Gunaan dengan kep ujian

( Pengurusan Seni )

Fakulti Seni Gunaa n dan Kreatif

UNIVERSlTI MALAYSIA SARA WAK

2013

---

UNIVERSITI MALA YSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STAT liS TESIS LAPORAN

JlIDlIL PENGlJRlISAN MASJID lILliL ALBAB SEBERANG JERTlH BESlIT TERENGGANli

SESI PENGAJIAN 2012 2013

Saya NliRli L FARHANA BINTI MOJID SHOKRI

mengaku membenarkan tes is in i disimpan dj Pusat Khidmat Maklumat Akadernik Universiti Maln ys ia Sarawa k dengan syarat-syara t kegunaan seperti berikut

1 Tesis I Laporan adalah hakmilik Univers iti Malaysia Sarawak 2 Pu sa l Khidmat Maklumat Akadernik Universiti MaJaysia Sarawa k dib enarkan

memb ua t salinan untuk tujua n pengaj ian sahaja 3 Pusa l Khidma l MakJumal Aka de mik Uni vers ili Malays ia Sarawa k dibe narkan

me mbua t pendigitan untuk membangunka n Pangkalan Da ta Kandunga n Tempatan 4 Pusa l Khidmat Maklumat Akadc mik Uni vers ili Malays ia Sa rawa k d ibe narkan

membua t sa linan tes is laporan ini sebaga i perlukaran bahan a nlara inslitus i pengaj ia n tinggi

5 s ila tandakan QJ SliLIT (mengandungi makula mat ya ng berdarjah keselamatan a ta u

kepenlingan seperli lermaklub di dalam AKTr RAIISIA RASMI 1972)

TERHAD (Menga ndungi ma kluma t Terhad yang telah dite ntukan o leh o rga nisas i badan di ma pe nyelidi kan dijala nkan

v- TIDAllt TERHAD

Digta~ an o leh

J1A (Tandala n a n Pen yelia )

Alamat tetap No1 Kampung Pada ng Luas Dala m 22000 Jertih Besut

(~~

bull

Terengganu Tarikh

Ta rikh 11V N120 13 Ca1alan -tmiddotSJ Laporltl n dimaksudkaJ1 ~bagI J lCSJS bagJ Ij aza h DuhHJr l-ailtdalJ SJJJ JH linn antnu Mudl

Jlka T(t i ~ Laporan inj SLJLlT al alJ Tk RHAD sll a LUJl pirkan tgt LJ It1 dl1Jpad IutJilk h rku1lt) flqun iifl- ilcrkcnJlJl dcngnn meJl)l11 ckan sckalJ sebab dan ItlTIpoh leSlS laporaJl ini peri l) dikelaskan WhJgl i SLi LI I ulll U J I RIIAD

tUs KWIlUiat M1JUIIIII ~utmll UNIVEJtSn1 MAlAVSlA SAAAWAK

PENGURlJSAN MASJID lJLlJL ALBAB SEBERANG JERTlH BESUT TERENGGANlJ

NURUL FARHANA BINT MOHD SHOKRJ

Projek ini merupakan salah sat u keperluan untuk

jaza h Sa rjana Muda Seni Gunaan dengan kep ujian

( Pengurusan Seni )

Fakulti Seni Gunaa n dan Kreatif

UNIVERSlTI MALAYSIA SARA WAK

2013

---

UNIVERSITI MALA YSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STAT liS TESIS LAPORAN

JlIDlIL PENGlJRlISAN MASJID lILliL ALBAB SEBERANG JERTlH BESlIT TERENGGANli

SESI PENGAJIAN 2012 2013

Saya NliRli L FARHANA BINTI MOJID SHOKRI

mengaku membenarkan tes is in i disimpan dj Pusat Khidmat Maklumat Akadernik Universiti Maln ys ia Sarawa k dengan syarat-syara t kegunaan seperti berikut

1 Tesis I Laporan adalah hakmilik Univers iti Malaysia Sarawak 2 Pu sa l Khidmat Maklumat Akadernik Universiti MaJaysia Sarawa k dib enarkan

memb ua t salinan untuk tujua n pengaj ian sahaja 3 Pusa l Khidma l MakJumal Aka de mik Uni vers ili Malays ia Sarawa k dibe narkan

me mbua t pendigitan untuk membangunka n Pangkalan Da ta Kandunga n Tempatan 4 Pusa l Khidmat Maklumat Akadc mik Uni vers ili Malays ia Sa rawa k d ibe narkan

membua t sa linan tes is laporan ini sebaga i perlukaran bahan a nlara inslitus i pengaj ia n tinggi

5 s ila tandakan QJ SliLIT (mengandungi makula mat ya ng berdarjah keselamatan a ta u

kepenlingan seperli lermaklub di dalam AKTr RAIISIA RASMI 1972)

TERHAD (Menga ndungi ma kluma t Terhad yang telah dite ntukan o leh o rga nisas i badan di ma pe nyelidi kan dijala nkan

v- TIDAllt TERHAD

Digta~ an o leh

J1A (Tandala n a n Pen yelia )

Alamat tetap No1 Kampung Pada ng Luas Dala m 22000 Jertih Besut

(~~

bull

Terengganu Tarikh

Ta rikh 11V N120 13 Ca1alan -tmiddotSJ Laporltl n dimaksudkaJ1 ~bagI J lCSJS bagJ Ij aza h DuhHJr l-ailtdalJ SJJJ JH linn antnu Mudl

Jlka T(t i ~ Laporan inj SLJLlT al alJ Tk RHAD sll a LUJl pirkan tgt LJ It1 dl1Jpad IutJilk h rku1lt) flqun iifl- ilcrkcnJlJl dcngnn meJl)l11 ckan sckalJ sebab dan ItlTIpoh leSlS laporaJl ini peri l) dikelaskan WhJgl i SLi LI I ulll U J I RIIAD

UNIVERSITI MALA YSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STAT liS TESIS LAPORAN

JlIDlIL PENGlJRlISAN MASJID lILliL ALBAB SEBERANG JERTlH BESlIT TERENGGANli

SESI PENGAJIAN 2012 2013

Saya NliRli L FARHANA BINTI MOJID SHOKRI

mengaku membenarkan tes is in i disimpan dj Pusat Khidmat Maklumat Akadernik Universiti Maln ys ia Sarawa k dengan syarat-syara t kegunaan seperti berikut

1 Tesis I Laporan adalah hakmilik Univers iti Malaysia Sarawak 2 Pu sa l Khidmat Maklumat Akadernik Universiti MaJaysia Sarawa k dib enarkan

memb ua t salinan untuk tujua n pengaj ian sahaja 3 Pusa l Khidma l MakJumal Aka de mik Uni vers ili Malays ia Sarawa k dibe narkan

me mbua t pendigitan untuk membangunka n Pangkalan Da ta Kandunga n Tempatan 4 Pusa l Khidmat Maklumat Akadc mik Uni vers ili Malays ia Sa rawa k d ibe narkan

membua t sa linan tes is laporan ini sebaga i perlukaran bahan a nlara inslitus i pengaj ia n tinggi

5 s ila tandakan QJ SliLIT (mengandungi makula mat ya ng berdarjah keselamatan a ta u

kepenlingan seperli lermaklub di dalam AKTr RAIISIA RASMI 1972)

TERHAD (Menga ndungi ma kluma t Terhad yang telah dite ntukan o leh o rga nisas i badan di ma pe nyelidi kan dijala nkan

v- TIDAllt TERHAD

Digta~ an o leh

J1A (Tandala n a n Pen yelia )

Alamat tetap No1 Kampung Pada ng Luas Dala m 22000 Jertih Besut

(~~

bull

Terengganu Tarikh

Ta rikh 11V N120 13 Ca1alan -tmiddotSJ Laporltl n dimaksudkaJ1 ~bagI J lCSJS bagJ Ij aza h DuhHJr l-ailtdalJ SJJJ JH linn antnu Mudl

Jlka T(t i ~ Laporan inj SLJLlT al alJ Tk RHAD sll a LUJl pirkan tgt LJ It1 dl1Jpad IutJilk h rku1lt) flqun iifl- ilcrkcnJlJl dcngnn meJl)l11 ckan sckalJ sebab dan ItlTIpoh leSlS laporaJl ini peri l) dikelaskan WhJgl i SLi LI I ulll U J I RIIAD

Projek akhir sarjana muda bel1ajuk Pengurusan Masjid Vlul Albab Seberang JeJ1ib

Bes ut Terengganu di sediakan oleh Nurul Fa rh ana Bin ti Mohd Shokri dan telah

diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan dan Krea tif sebagai memenuhi syarat untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni GU(laan dengan Kepujian (Peogurusan Seni)

Diterima unluk diperiksa oleh

-~-Profeso r Data Dr Has him Bm Awang

Tarikh

- -

PENGAKUAN

Saya rnengaku bahawa tiada bahagian penyelidikan cti dalam pcnghasilan ilmiahltesis ini

yang telah digunakan sebagai bahan sokongau untuk sesuatu ijazah ata u kelulusan sarna

acta kepada univcrs iti ini atau institusi pengajia n tinggi yang lain

(NURUL FARHANA 81NTI MOHO SHOKJU)

No Matrik 27838

ii

-bull

PENGHARGAAN

Assalamualaikum wbt dan sa lam sejahlera

Bersyukw kehadrat Ilahi kerana denga n iz in da n limpa h kurnia -N ya dapat saya

menyempwnakan Penyelidikan da n Projek Tahun Akhir saya ini dengan jaya nya

Sepanjang menjalanka n penyelidikan ini pelbagai penga laman pahil mahupun manis

ya ng telah saya laJui dan ianya memberi seribu erti buat saya

Di kesempatan ini jUlaan terima kaslh diucapkan kepada Profesor Dato Dr

Hashim Bin wang seJaku penyeJia yang sent ia sa memberi dorongan dan tWljuk ajar

kepada saya Selain itu lidak dilupa juga kepada bari sa n pensyarah program Pengurusan

Seni ya ng telah memberikan komen dan pendapal yang membi na kepada saya jutaan

terima kasih ala s sega la nasihal dan tunjuk ajar ya ng teJa h diberikan

Saya juga ingin merakamkan uca pan terirna kas ih kepada informan-informan

yang tcrlibat di at as kerjasa ma yang telah diberikan da la m mendapatkan rnaklumat

berkaitan penyelidikan int Ucapan teruna kasih tidak lerhingga juga sa ya rakamkan

kepada ibu dan bapa saya Puan Kalsom Binti Daud dan Encik Mohd Shokri Bin

Mohanuned Noor kerana sentiasa memberi restu kal a-kala sema ngat jan dorongan

kcpada saya selama ini Juga tidak diJupakan kepada ahli keJuarga dan sa habat-sahabat

seperjua ngan Penghargaan ini juga dilujukan kepada semua pillak yang terlibat sa ma ada

secara la ngsung atau tidak langsung dalam membanlu menjaya ka n penyelidikan ini

Sekian lerirna ka s ih

- -

ABSTRAK

Kajia n ini bertujuan untuk mengkaji Pe ngurusa n Ma sjid Ulul Albab Jertih

Terengganu dalam memperkena ika n warisan ukiran kayu di daera h Besut Da lam kaj ia n

ini me lihat kaedah pengurusan ya ng dijalaukan oleh pihak pengUllJsa n masjid bagi

menarik kedatangan pengunjung sela in bel1ujuan utama sebagai ru ma h ibadat juga

sebagai sa lah satu tarikan baru di Jertih Selain itu kajian ini juga dilakukan untuk

mengkaji mengenai keunikan serta motif ukiran kayu yang terdapa t pad a Masjid Ulul

Albab ini Proses pengumpulan data dilakukan menggunaka n kaedah te muramah ya ng

me libatkan beberapa orang informer yang tela h terlibat secara la ngsung dalam proses

pembinaan awa l masjid penghasila n mo tif ukiran kayu sel1a dari aspek pe ngurusa n

masjid Kaj ian mendapati masj id ini mempunya i keunika nya yang tersendiri kera na

terbina dengan seni bina lI1elayu tradisio na l ya ng berinspiras ikan dari masjid tert ua di

Malaysia ia itu Masjid Kampung Laut Tumpat Kelant an Hasil Kajian mend apa ti c iri

ke istimewaa n sel1a pengurusan yang berkesa n tela h menjad ikan masj id ini sebaga i

taikan utama di ba ndar Jertih pad a masa kini

iv

- -

ABSTRACT

This study aims to investigate the management of Masjid Ulul Albab Seberang

Jertih Besut Terengganu for introduce woodcut her itage in Besut In this study look mg

at management methods conducted by the management of the mo sque attract visitors

bes ides the main house of wo rship as well as a new attraction in l ertih In addition this

study also perfor med to st udy the uniqueness of the wood carvings and mo tifs fou nd on

this Masjid Ulul Albab The process of data collection is done using a method that

involves several people interview the info nner who has been directly involved in the

initial construction of mosques the production of wood carving motifs as well as fiom

the aspect of the mosque The study found uniqu eness mosque has it s own built with

traditional Mala y architecture inspired from the oldes t mosques in Ma laysia Masj id

Kampung Law Tumpa t Ke lantan Results the s tud y fuund the spec ial fea tures as well as

effective managemeI1l has made the mosque as the CIl yS main attractions lertih at

present

v

-

lSI KANDUNGAN

KANDUNGAN MUKA SURAT

Halaman U tama

Borang Pengesahan Thes is

Status Laporan 1

Abstrak 1

Pengakuan 11

Penghargaan 111

Abstract V

SENARAI PETA

Peta Peta N egeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besut 5

SENARAI GAM BAR

Gambar MasjJd Abidin Kuala Terengganu 9

Gambar 2 Masjid Tengku Tengah Zaharah Kuala Iba l Terengganu 10

Gambar 3 Masjid Krista Kuala Terengganu 12

Gambar 4 Masjid Hadhari Jertih Terengganu 13

Gambar 5 Masjid Vlul Albab Seberang JeJ1ih Besut Terengganu 14

-

vi

-

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

6 Ko lah Air Ya ng Terletak di Pintu Masuk Antara Ruang So lat

Lelaki dan Wanita

7 Kolah Air Utama Yang Terletak Berhampiran Pintu Masuk

Hadapan

8 Ruang Serambi Terbuka Dibahaglan Lllar Rllang Solat Ulama

9 Motif Bunga Nilam Pada Dmding Bangunan Masjid

10 Ukiran Motif Bunga Kenanga dan Bentuk Kaligrafi Doa

Mas uk Masjid

II U1ltira n MOl ifBunga Songket Pada Pagar Serambi

12 Ukiran Motif Bunga Emas Pada Bahagian Atas Ruang Solat

13 Uk iran Bentuk Ka ll grafi Kalimah Allah amp Muhanunad

14 Motif Andarn-Andam Kalimah Muhammad

15 Struktur Tangga Masjid Yang Dibina Menggunakan Teknik

Tebuk-Pasak

16 Motif Ge lombang dan Kepaia Penvu Pada Tangga Maslid

17 Ruang Perpustakaan di Bahagian Alas Ruang Solal

18 Binaan Masjid Yang Terdapal di Kawasan Masjid

19 Wakaf Untuk Persinggahan Pengunjung

20 Kemlldahan LaJuan Penghubung Antara Bilik Wuduk

vii

43

44

45

50

5 I

52

53

54

55

57

57

66

68

69

- -

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

PENGAKUAN

Saya rnengaku bahawa tiada bahagian penyelidikan cti dalam pcnghasilan ilmiahltesis ini

yang telah digunakan sebagai bahan sokongau untuk sesuatu ijazah ata u kelulusan sarna

acta kepada univcrs iti ini atau institusi pengajia n tinggi yang lain

(NURUL FARHANA 81NTI MOHO SHOKJU)

No Matrik 27838

ii

-bull

PENGHARGAAN

Assalamualaikum wbt dan sa lam sejahlera

Bersyukw kehadrat Ilahi kerana denga n iz in da n limpa h kurnia -N ya dapat saya

menyempwnakan Penyelidikan da n Projek Tahun Akhir saya ini dengan jaya nya

Sepanjang menjalanka n penyelidikan ini pelbagai penga laman pahil mahupun manis

ya ng telah saya laJui dan ianya memberi seribu erti buat saya

Di kesempatan ini jUlaan terima kaslh diucapkan kepada Profesor Dato Dr

Hashim Bin wang seJaku penyeJia yang sent ia sa memberi dorongan dan tWljuk ajar

kepada saya Selain itu lidak dilupa juga kepada bari sa n pensyarah program Pengurusan

Seni ya ng telah memberikan komen dan pendapal yang membi na kepada saya jutaan

terima kasih ala s sega la nasihal dan tunjuk ajar ya ng teJa h diberikan

Saya juga ingin merakamkan uca pan terirna kas ih kepada informan-informan

yang tcrlibat di at as kerjasa ma yang telah diberikan da la m mendapatkan rnaklumat

berkaitan penyelidikan int Ucapan teruna kasih tidak lerhingga juga sa ya rakamkan

kepada ibu dan bapa saya Puan Kalsom Binti Daud dan Encik Mohd Shokri Bin

Mohanuned Noor kerana sentiasa memberi restu kal a-kala sema ngat jan dorongan

kcpada saya selama ini Juga tidak diJupakan kepada ahli keJuarga dan sa habat-sahabat

seperjua ngan Penghargaan ini juga dilujukan kepada semua pillak yang terlibat sa ma ada

secara la ngsung atau tidak langsung dalam membanlu menjaya ka n penyelidikan ini

Sekian lerirna ka s ih

- -

ABSTRAK

Kajia n ini bertujuan untuk mengkaji Pe ngurusa n Ma sjid Ulul Albab Jertih

Terengganu dalam memperkena ika n warisan ukiran kayu di daera h Besut Da lam kaj ia n

ini me lihat kaedah pengurusan ya ng dijalaukan oleh pihak pengUllJsa n masjid bagi

menarik kedatangan pengunjung sela in bel1ujuan utama sebagai ru ma h ibadat juga

sebagai sa lah satu tarikan baru di Jertih Selain itu kajian ini juga dilakukan untuk

mengkaji mengenai keunikan serta motif ukiran kayu yang terdapa t pad a Masjid Ulul

Albab ini Proses pengumpulan data dilakukan menggunaka n kaedah te muramah ya ng

me libatkan beberapa orang informer yang tela h terlibat secara la ngsung dalam proses

pembinaan awa l masjid penghasila n mo tif ukiran kayu sel1a dari aspek pe ngurusa n

masjid Kaj ian mendapati masj id ini mempunya i keunika nya yang tersendiri kera na

terbina dengan seni bina lI1elayu tradisio na l ya ng berinspiras ikan dari masjid tert ua di

Malaysia ia itu Masjid Kampung Laut Tumpat Kelant an Hasil Kajian mend apa ti c iri

ke istimewaa n sel1a pengurusan yang berkesa n tela h menjad ikan masj id ini sebaga i

taikan utama di ba ndar Jertih pad a masa kini

iv

- -

ABSTRACT

This study aims to investigate the management of Masjid Ulul Albab Seberang

Jertih Besut Terengganu for introduce woodcut her itage in Besut In this study look mg

at management methods conducted by the management of the mo sque attract visitors

bes ides the main house of wo rship as well as a new attraction in l ertih In addition this

study also perfor med to st udy the uniqueness of the wood carvings and mo tifs fou nd on

this Masjid Ulul Albab The process of data collection is done using a method that

involves several people interview the info nner who has been directly involved in the

initial construction of mosques the production of wood carving motifs as well as fiom

the aspect of the mosque The study found uniqu eness mosque has it s own built with

traditional Mala y architecture inspired from the oldes t mosques in Ma laysia Masj id

Kampung Law Tumpa t Ke lantan Results the s tud y fuund the spec ial fea tures as well as

effective managemeI1l has made the mosque as the CIl yS main attractions lertih at

present

v

-

lSI KANDUNGAN

KANDUNGAN MUKA SURAT

Halaman U tama

Borang Pengesahan Thes is

Status Laporan 1

Abstrak 1

Pengakuan 11

Penghargaan 111

Abstract V

SENARAI PETA

Peta Peta N egeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besut 5

SENARAI GAM BAR

Gambar MasjJd Abidin Kuala Terengganu 9

Gambar 2 Masjid Tengku Tengah Zaharah Kuala Iba l Terengganu 10

Gambar 3 Masjid Krista Kuala Terengganu 12

Gambar 4 Masjid Hadhari Jertih Terengganu 13

Gambar 5 Masjid Vlul Albab Seberang JeJ1ih Besut Terengganu 14

-

vi

-

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

6 Ko lah Air Ya ng Terletak di Pintu Masuk Antara Ruang So lat

Lelaki dan Wanita

7 Kolah Air Utama Yang Terletak Berhampiran Pintu Masuk

Hadapan

8 Ruang Serambi Terbuka Dibahaglan Lllar Rllang Solat Ulama

9 Motif Bunga Nilam Pada Dmding Bangunan Masjid

10 Ukiran Motif Bunga Kenanga dan Bentuk Kaligrafi Doa

Mas uk Masjid

II U1ltira n MOl ifBunga Songket Pada Pagar Serambi

12 Ukiran Motif Bunga Emas Pada Bahagian Atas Ruang Solat

13 Uk iran Bentuk Ka ll grafi Kalimah Allah amp Muhanunad

14 Motif Andarn-Andam Kalimah Muhammad

15 Struktur Tangga Masjid Yang Dibina Menggunakan Teknik

Tebuk-Pasak

16 Motif Ge lombang dan Kepaia Penvu Pada Tangga Maslid

17 Ruang Perpustakaan di Bahagian Alas Ruang Solal

18 Binaan Masjid Yang Terdapal di Kawasan Masjid

19 Wakaf Untuk Persinggahan Pengunjung

20 Kemlldahan LaJuan Penghubung Antara Bilik Wuduk

vii

43

44

45

50

5 I

52

53

54

55

57

57

66

68

69

- -

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

PENGHARGAAN

Assalamualaikum wbt dan sa lam sejahlera

Bersyukw kehadrat Ilahi kerana denga n iz in da n limpa h kurnia -N ya dapat saya

menyempwnakan Penyelidikan da n Projek Tahun Akhir saya ini dengan jaya nya

Sepanjang menjalanka n penyelidikan ini pelbagai penga laman pahil mahupun manis

ya ng telah saya laJui dan ianya memberi seribu erti buat saya

Di kesempatan ini jUlaan terima kaslh diucapkan kepada Profesor Dato Dr

Hashim Bin wang seJaku penyeJia yang sent ia sa memberi dorongan dan tWljuk ajar

kepada saya Selain itu lidak dilupa juga kepada bari sa n pensyarah program Pengurusan

Seni ya ng telah memberikan komen dan pendapal yang membi na kepada saya jutaan

terima kasih ala s sega la nasihal dan tunjuk ajar ya ng teJa h diberikan

Saya juga ingin merakamkan uca pan terirna kas ih kepada informan-informan

yang tcrlibat di at as kerjasa ma yang telah diberikan da la m mendapatkan rnaklumat

berkaitan penyelidikan int Ucapan teruna kasih tidak lerhingga juga sa ya rakamkan

kepada ibu dan bapa saya Puan Kalsom Binti Daud dan Encik Mohd Shokri Bin

Mohanuned Noor kerana sentiasa memberi restu kal a-kala sema ngat jan dorongan

kcpada saya selama ini Juga tidak diJupakan kepada ahli keJuarga dan sa habat-sahabat

seperjua ngan Penghargaan ini juga dilujukan kepada semua pillak yang terlibat sa ma ada

secara la ngsung atau tidak langsung dalam membanlu menjaya ka n penyelidikan ini

Sekian lerirna ka s ih

- -

ABSTRAK

Kajia n ini bertujuan untuk mengkaji Pe ngurusa n Ma sjid Ulul Albab Jertih

Terengganu dalam memperkena ika n warisan ukiran kayu di daera h Besut Da lam kaj ia n

ini me lihat kaedah pengurusan ya ng dijalaukan oleh pihak pengUllJsa n masjid bagi

menarik kedatangan pengunjung sela in bel1ujuan utama sebagai ru ma h ibadat juga

sebagai sa lah satu tarikan baru di Jertih Selain itu kajian ini juga dilakukan untuk

mengkaji mengenai keunikan serta motif ukiran kayu yang terdapa t pad a Masjid Ulul

Albab ini Proses pengumpulan data dilakukan menggunaka n kaedah te muramah ya ng

me libatkan beberapa orang informer yang tela h terlibat secara la ngsung dalam proses

pembinaan awa l masjid penghasila n mo tif ukiran kayu sel1a dari aspek pe ngurusa n

masjid Kaj ian mendapati masj id ini mempunya i keunika nya yang tersendiri kera na

terbina dengan seni bina lI1elayu tradisio na l ya ng berinspiras ikan dari masjid tert ua di

Malaysia ia itu Masjid Kampung Laut Tumpat Kelant an Hasil Kajian mend apa ti c iri

ke istimewaa n sel1a pengurusan yang berkesa n tela h menjad ikan masj id ini sebaga i

taikan utama di ba ndar Jertih pad a masa kini

iv

- -

ABSTRACT

This study aims to investigate the management of Masjid Ulul Albab Seberang

Jertih Besut Terengganu for introduce woodcut her itage in Besut In this study look mg

at management methods conducted by the management of the mo sque attract visitors

bes ides the main house of wo rship as well as a new attraction in l ertih In addition this

study also perfor med to st udy the uniqueness of the wood carvings and mo tifs fou nd on

this Masjid Ulul Albab The process of data collection is done using a method that

involves several people interview the info nner who has been directly involved in the

initial construction of mosques the production of wood carving motifs as well as fiom

the aspect of the mosque The study found uniqu eness mosque has it s own built with

traditional Mala y architecture inspired from the oldes t mosques in Ma laysia Masj id

Kampung Law Tumpa t Ke lantan Results the s tud y fuund the spec ial fea tures as well as

effective managemeI1l has made the mosque as the CIl yS main attractions lertih at

present

v

-

lSI KANDUNGAN

KANDUNGAN MUKA SURAT

Halaman U tama

Borang Pengesahan Thes is

Status Laporan 1

Abstrak 1

Pengakuan 11

Penghargaan 111

Abstract V

SENARAI PETA

Peta Peta N egeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besut 5

SENARAI GAM BAR

Gambar MasjJd Abidin Kuala Terengganu 9

Gambar 2 Masjid Tengku Tengah Zaharah Kuala Iba l Terengganu 10

Gambar 3 Masjid Krista Kuala Terengganu 12

Gambar 4 Masjid Hadhari Jertih Terengganu 13

Gambar 5 Masjid Vlul Albab Seberang JeJ1ih Besut Terengganu 14

-

vi

-

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

6 Ko lah Air Ya ng Terletak di Pintu Masuk Antara Ruang So lat

Lelaki dan Wanita

7 Kolah Air Utama Yang Terletak Berhampiran Pintu Masuk

Hadapan

8 Ruang Serambi Terbuka Dibahaglan Lllar Rllang Solat Ulama

9 Motif Bunga Nilam Pada Dmding Bangunan Masjid

10 Ukiran Motif Bunga Kenanga dan Bentuk Kaligrafi Doa

Mas uk Masjid

II U1ltira n MOl ifBunga Songket Pada Pagar Serambi

12 Ukiran Motif Bunga Emas Pada Bahagian Atas Ruang Solat

13 Uk iran Bentuk Ka ll grafi Kalimah Allah amp Muhanunad

14 Motif Andarn-Andam Kalimah Muhammad

15 Struktur Tangga Masjid Yang Dibina Menggunakan Teknik

Tebuk-Pasak

16 Motif Ge lombang dan Kepaia Penvu Pada Tangga Maslid

17 Ruang Perpustakaan di Bahagian Alas Ruang Solal

18 Binaan Masjid Yang Terdapal di Kawasan Masjid

19 Wakaf Untuk Persinggahan Pengunjung

20 Kemlldahan LaJuan Penghubung Antara Bilik Wuduk

vii

43

44

45

50

5 I

52

53

54

55

57

57

66

68

69

- -

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

ABSTRAK

Kajia n ini bertujuan untuk mengkaji Pe ngurusa n Ma sjid Ulul Albab Jertih

Terengganu dalam memperkena ika n warisan ukiran kayu di daera h Besut Da lam kaj ia n

ini me lihat kaedah pengurusan ya ng dijalaukan oleh pihak pengUllJsa n masjid bagi

menarik kedatangan pengunjung sela in bel1ujuan utama sebagai ru ma h ibadat juga

sebagai sa lah satu tarikan baru di Jertih Selain itu kajian ini juga dilakukan untuk

mengkaji mengenai keunikan serta motif ukiran kayu yang terdapa t pad a Masjid Ulul

Albab ini Proses pengumpulan data dilakukan menggunaka n kaedah te muramah ya ng

me libatkan beberapa orang informer yang tela h terlibat secara la ngsung dalam proses

pembinaan awa l masjid penghasila n mo tif ukiran kayu sel1a dari aspek pe ngurusa n

masjid Kaj ian mendapati masj id ini mempunya i keunika nya yang tersendiri kera na

terbina dengan seni bina lI1elayu tradisio na l ya ng berinspiras ikan dari masjid tert ua di

Malaysia ia itu Masjid Kampung Laut Tumpat Kelant an Hasil Kajian mend apa ti c iri

ke istimewaa n sel1a pengurusan yang berkesa n tela h menjad ikan masj id ini sebaga i

taikan utama di ba ndar Jertih pad a masa kini

iv

- -

ABSTRACT

This study aims to investigate the management of Masjid Ulul Albab Seberang

Jertih Besut Terengganu for introduce woodcut her itage in Besut In this study look mg

at management methods conducted by the management of the mo sque attract visitors

bes ides the main house of wo rship as well as a new attraction in l ertih In addition this

study also perfor med to st udy the uniqueness of the wood carvings and mo tifs fou nd on

this Masjid Ulul Albab The process of data collection is done using a method that

involves several people interview the info nner who has been directly involved in the

initial construction of mosques the production of wood carving motifs as well as fiom

the aspect of the mosque The study found uniqu eness mosque has it s own built with

traditional Mala y architecture inspired from the oldes t mosques in Ma laysia Masj id

Kampung Law Tumpa t Ke lantan Results the s tud y fuund the spec ial fea tures as well as

effective managemeI1l has made the mosque as the CIl yS main attractions lertih at

present

v

-

lSI KANDUNGAN

KANDUNGAN MUKA SURAT

Halaman U tama

Borang Pengesahan Thes is

Status Laporan 1

Abstrak 1

Pengakuan 11

Penghargaan 111

Abstract V

SENARAI PETA

Peta Peta N egeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besut 5

SENARAI GAM BAR

Gambar MasjJd Abidin Kuala Terengganu 9

Gambar 2 Masjid Tengku Tengah Zaharah Kuala Iba l Terengganu 10

Gambar 3 Masjid Krista Kuala Terengganu 12

Gambar 4 Masjid Hadhari Jertih Terengganu 13

Gambar 5 Masjid Vlul Albab Seberang JeJ1ih Besut Terengganu 14

-

vi

-

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

6 Ko lah Air Ya ng Terletak di Pintu Masuk Antara Ruang So lat

Lelaki dan Wanita

7 Kolah Air Utama Yang Terletak Berhampiran Pintu Masuk

Hadapan

8 Ruang Serambi Terbuka Dibahaglan Lllar Rllang Solat Ulama

9 Motif Bunga Nilam Pada Dmding Bangunan Masjid

10 Ukiran Motif Bunga Kenanga dan Bentuk Kaligrafi Doa

Mas uk Masjid

II U1ltira n MOl ifBunga Songket Pada Pagar Serambi

12 Ukiran Motif Bunga Emas Pada Bahagian Atas Ruang Solat

13 Uk iran Bentuk Ka ll grafi Kalimah Allah amp Muhanunad

14 Motif Andarn-Andam Kalimah Muhammad

15 Struktur Tangga Masjid Yang Dibina Menggunakan Teknik

Tebuk-Pasak

16 Motif Ge lombang dan Kepaia Penvu Pada Tangga Maslid

17 Ruang Perpustakaan di Bahagian Alas Ruang Solal

18 Binaan Masjid Yang Terdapal di Kawasan Masjid

19 Wakaf Untuk Persinggahan Pengunjung

20 Kemlldahan LaJuan Penghubung Antara Bilik Wuduk

vii

43

44

45

50

5 I

52

53

54

55

57

57

66

68

69

- -

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

ABSTRACT

This study aims to investigate the management of Masjid Ulul Albab Seberang

Jertih Besut Terengganu for introduce woodcut her itage in Besut In this study look mg

at management methods conducted by the management of the mo sque attract visitors

bes ides the main house of wo rship as well as a new attraction in l ertih In addition this

study also perfor med to st udy the uniqueness of the wood carvings and mo tifs fou nd on

this Masjid Ulul Albab The process of data collection is done using a method that

involves several people interview the info nner who has been directly involved in the

initial construction of mosques the production of wood carving motifs as well as fiom

the aspect of the mosque The study found uniqu eness mosque has it s own built with

traditional Mala y architecture inspired from the oldes t mosques in Ma laysia Masj id

Kampung Law Tumpa t Ke lantan Results the s tud y fuund the spec ial fea tures as well as

effective managemeI1l has made the mosque as the CIl yS main attractions lertih at

present

v

-

lSI KANDUNGAN

KANDUNGAN MUKA SURAT

Halaman U tama

Borang Pengesahan Thes is

Status Laporan 1

Abstrak 1

Pengakuan 11

Penghargaan 111

Abstract V

SENARAI PETA

Peta Peta N egeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besut 5

SENARAI GAM BAR

Gambar MasjJd Abidin Kuala Terengganu 9

Gambar 2 Masjid Tengku Tengah Zaharah Kuala Iba l Terengganu 10

Gambar 3 Masjid Krista Kuala Terengganu 12

Gambar 4 Masjid Hadhari Jertih Terengganu 13

Gambar 5 Masjid Vlul Albab Seberang JeJ1ih Besut Terengganu 14

-

vi

-

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

6 Ko lah Air Ya ng Terletak di Pintu Masuk Antara Ruang So lat

Lelaki dan Wanita

7 Kolah Air Utama Yang Terletak Berhampiran Pintu Masuk

Hadapan

8 Ruang Serambi Terbuka Dibahaglan Lllar Rllang Solat Ulama

9 Motif Bunga Nilam Pada Dmding Bangunan Masjid

10 Ukiran Motif Bunga Kenanga dan Bentuk Kaligrafi Doa

Mas uk Masjid

II U1ltira n MOl ifBunga Songket Pada Pagar Serambi

12 Ukiran Motif Bunga Emas Pada Bahagian Atas Ruang Solat

13 Uk iran Bentuk Ka ll grafi Kalimah Allah amp Muhanunad

14 Motif Andarn-Andam Kalimah Muhammad

15 Struktur Tangga Masjid Yang Dibina Menggunakan Teknik

Tebuk-Pasak

16 Motif Ge lombang dan Kepaia Penvu Pada Tangga Maslid

17 Ruang Perpustakaan di Bahagian Alas Ruang Solal

18 Binaan Masjid Yang Terdapal di Kawasan Masjid

19 Wakaf Untuk Persinggahan Pengunjung

20 Kemlldahan LaJuan Penghubung Antara Bilik Wuduk

vii

43

44

45

50

5 I

52

53

54

55

57

57

66

68

69

- -

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

lSI KANDUNGAN

KANDUNGAN MUKA SURAT

Halaman U tama

Borang Pengesahan Thes is

Status Laporan 1

Abstrak 1

Pengakuan 11

Penghargaan 111

Abstract V

SENARAI PETA

Peta Peta N egeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besut 5

SENARAI GAM BAR

Gambar MasjJd Abidin Kuala Terengganu 9

Gambar 2 Masjid Tengku Tengah Zaharah Kuala Iba l Terengganu 10

Gambar 3 Masjid Krista Kuala Terengganu 12

Gambar 4 Masjid Hadhari Jertih Terengganu 13

Gambar 5 Masjid Vlul Albab Seberang JeJ1ih Besut Terengganu 14

-

vi

-

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

6 Ko lah Air Ya ng Terletak di Pintu Masuk Antara Ruang So lat

Lelaki dan Wanita

7 Kolah Air Utama Yang Terletak Berhampiran Pintu Masuk

Hadapan

8 Ruang Serambi Terbuka Dibahaglan Lllar Rllang Solat Ulama

9 Motif Bunga Nilam Pada Dmding Bangunan Masjid

10 Ukiran Motif Bunga Kenanga dan Bentuk Kaligrafi Doa

Mas uk Masjid

II U1ltira n MOl ifBunga Songket Pada Pagar Serambi

12 Ukiran Motif Bunga Emas Pada Bahagian Atas Ruang Solat

13 Uk iran Bentuk Ka ll grafi Kalimah Allah amp Muhanunad

14 Motif Andarn-Andam Kalimah Muhammad

15 Struktur Tangga Masjid Yang Dibina Menggunakan Teknik

Tebuk-Pasak

16 Motif Ge lombang dan Kepaia Penvu Pada Tangga Maslid

17 Ruang Perpustakaan di Bahagian Alas Ruang Solal

18 Binaan Masjid Yang Terdapal di Kawasan Masjid

19 Wakaf Untuk Persinggahan Pengunjung

20 Kemlldahan LaJuan Penghubung Antara Bilik Wuduk

vii

43

44

45

50

5 I

52

53

54

55

57

57

66

68

69

- -

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Ga mbar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

Gambar

6 Ko lah Air Ya ng Terletak di Pintu Masuk Antara Ruang So lat

Lelaki dan Wanita

7 Kolah Air Utama Yang Terletak Berhampiran Pintu Masuk

Hadapan

8 Ruang Serambi Terbuka Dibahaglan Lllar Rllang Solat Ulama

9 Motif Bunga Nilam Pada Dmding Bangunan Masjid

10 Ukiran Motif Bunga Kenanga dan Bentuk Kaligrafi Doa

Mas uk Masjid

II U1ltira n MOl ifBunga Songket Pada Pagar Serambi

12 Ukiran Motif Bunga Emas Pada Bahagian Atas Ruang Solat

13 Uk iran Bentuk Ka ll grafi Kalimah Allah amp Muhanunad

14 Motif Andarn-Andam Kalimah Muhammad

15 Struktur Tangga Masjid Yang Dibina Menggunakan Teknik

Tebuk-Pasak

16 Motif Ge lombang dan Kepaia Penvu Pada Tangga Maslid

17 Ruang Perpustakaan di Bahagian Alas Ruang Solal

18 Binaan Masjid Yang Terdapal di Kawasan Masjid

19 Wakaf Untuk Persinggahan Pengunjung

20 Kemlldahan LaJuan Penghubung Antara Bilik Wuduk

vii

43

44

45

50

5 I

52

53

54

55

57

57

66

68

69

- -

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

dan Ruang Solat 70

SENARAf JADUAL

Jadual Jadual Ses i Kuliah MagiJIib Masjid Ulul Albab 63

Jadual 2 Jadua l Perineian Perbelanjaan Bulanan Masjid Ulul Albab 65

SENARAfRAJAH

Rajah Teknik Penghasilan Uk Iran 47

Raj ah 2 Senarai Ahli l awatankuasa Masjid 59

Rajah 3 Senarai Nama Pegawal MasJid 60

BAB f PENGENALAN

Pengenalan J

Sejarah Negeri Terengganu 2

Sej arah Daerah Besu( 4

Sejarah Masj id 6

Kerangka Konsep 7

MasJld Mereu Tanda Negeri Terenggan u 9

ObjektifKajian 16

Persoalan Kajian dan Kepentmgan Kajian 17

Penutup 19

-bull viii

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

BAB II KUPASAN KEPUSTA KAAN

Pengenalan

Fungsi MasJid

Unsur MOli[Pada MasJid

KajIan Mengenai Pengllnlsan

Kes impulan

BAB Ill METODOLOCI KAJlAN

Pengenalan

Kaedah Dapalan Kaj ian

Popuiasl Kajian Dan Inslrumen Kajian

Limilasi Kajlan

Kes lmpulan

BAB IV ANALlSA DATA DAN DAPATAN KAJIAN

Pengenalan

Kaedah AnaJi sa Kajian

Penemuan

Kes impllian

ix

20

21

22

24

27

28

29

34

36

37

38

39

40

71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DA N KESIMPULAN

Pengenalan

Perbmcangan

Cadangan

Cadangan Kepada Pengaji Man Datang

Kesi mpulan

R UJ UKAN

LAMPIRAN

72

73

75

76

n

x

-- -

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

lSI KANDVNGAN

KANDVNGAN MUKA SURAT

Halaman Utama

Bo rang Pengesahan T hesis

Status Laporan

Pengakuan

Penghargaan ll

Abstrak III

Abstract tV

SENARA I PETA

Peta Peta Negeri Terengganu 2

Peta 2 Peta Daerah Besll t 5

SENARAI GAMBAR

GambaI Masjid Abidin Kuala Terengganu 9

Ga mbar 2 Masjid Tengku Tcngah Za harah Kuala Ibal Terengganll 10

Ga mbru 3 Masjid Kn sta l Kua la Terengganu 12

Gambar 4 Maslld Hadhari Jert lh Terengganu 13

Ga mbar 5 Masjid Ulul Albab Seberang Jertih Besut Terengganu 14

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

Gambar 6 Kolah Air Ya ng Terlelak di Pintu Masuk Antara Ruang Solal

Lelaki da n Wanita 43

Gambar 10 Ukiran MotifBunga Kenanga dan BenllLk Ka ligra fi Doa

Gamba r 15 Struktur Tangga MasJid Ya ng Dibina Mengguna kan Tekn illt

Gambar 20 Kemlldahan Laluan Penghubung Anlara Bilik Wudllk

Gambar 7 Ko lah Air Ulama Yang Terl elak Berhampira n Pintu Masuk

Hada pan 44

Gambar 8 Ruang Serambi Terbuka Di bahagian Luar Ruang Solal Ulama 45

Gambar 9 MOli f Bunga Nilam Pada Dindmg Bangunan MasJid 50

Masllk MasJid 51

Gambar 11 Ukiran MO li fB unga Songket Pada Pagar Serambj 52

Gambar 12 Ukiran MOIifBlInga Emas Pada Bahag lan Atas Ruang So lal 53

Gambar 13 Ukiran Bentuk Ka ligrafi Kahmah All ah amp Muhammad 54

Gambar 14 Mot if Anda m- Andam Kallmah M uhammad 55

Tebuk-Pasak 57

Gaillbar 16 MOli fG elombang dan Kepala Penyu Pada Tangga Ma5Jld 57

Gambar 17 Ruang Perpustakaa n di Bahagian Alas Ruang So lar 66

Gambar 18 Binaa n Masjid Yang Terdapal di Kawasa n Masjid 68

Gambar 19 Wakaf Unluk Persinggahan PengunjlUlg 69

-- -

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

dan Ruang Solat

SENARAI JADUAL

Jadual Jad ual Ses i Kuliah Maghrib Masjid Ulul Albab

Jad ual 2 Jadual Perincian Perbelanjaan Bulanan Masj lci Ulul Albab

SENARAlRAJAH

Rajah Teknik Penghasi lan Uki ran

Raja h 2 Senarai Ah li lawatankuasa Masj id

Rajah 3 Senara i Nama Pegawai Masjid

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Sejarah Negeri Tercngganu

Sejarah Daerah Besut

Sejarah Masjid

Kerangka Konsep

Masjid Mereu Tanda Negcri Terengganu

Objektif Kajian

Persoala n Kajian dan Kepeiliingan Kaj ian

Penutup

70

63

65

47

59

60

1

2

4

6

7

9

16

17

J 9

--bull

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

BAB II KUPASAN KEPUSTAKAAN

Pengena lan 20

Fungsl Masjid 21

Unsur MotifPada Masjid 22

Kajia n Mengenai Pengllnlsan 24

Kesimpulan 27

BAB III METODOLOGI KAJIAN

Pengenalan 28

Kaedah Dapatan Kajia n 29

Poplilas i Kajian Dan Instrumen Kajian 34

Limitasi Kaj ian 36

Kesimpulan 37

BAB IV ANALISA DATA DAN DAPATAN KAJJ-N

Pengenalan 38

Kaedah Anali sa Kajian 39

Penemuan 40

Kes impulan 71

--bull

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

BAB V PERBINCANGAN CADANGAN DAN KESIMP ULAN

Pengenalan 72

Perbincanga n 73

Cadangan 75

Cadangan Kepada Pengkaji Akan Datang 76

Kes impulan 78

RUJUKAN

LAMPIRAN

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

BAB I PENGENALAN

Pengenalan

Dalam bab ini menerangkan secara keseluruhan pengenalan awal mengenai tajuk

kajian pengkaji ia itu mengkaji keunikkan seni bina Masjid Ulul Albab Seberang Jertih

Melalui bab ini juga pengkaji akan mengupas objeklif kajian secara lebih terperinci serta

merangkumi sejarah negeri serta daerah ya ng merupakan lokasi leri ela knya masjid Ulul

AlbabKaj ian ini juga tumt menerangkan tentang fungs i serta peranan masjid ini Hal ini

kerana umum mengeahui masj id merupakan lempal beribadat yang khusus seperti sola t

dan iktikaf bagi ora ng islam Selain illl masjid juga berperanan sebaga i pusat

kebudayaanmuamalat dan pusa t perkembangan dakwah is lam iah yang juga berfllngsi

sebagai pusat aktiviti umatis la m Sejak berkurun lamanya masjid tidak mempuoyai reka

benluk yang tetap kerana kebiasaanya reka bentuk sesuatu rna sjid itu bergan tung kepada

buda ya rnasyarakat is lam setempat Akan lela pi reka benruk se ni bina ses uatu rnasjid itu

mera ngkumi beberapa aspek utama ya ng perlu ada pada setiap masj J ta itu Murrab

Menara Mirnbar dan Khubah Keunikan masjid kayu ini mendorong pengkajl untuk

mengkaji secara lebih mendalam mengenai sen bina serta keislimewaan ya ng terdapat

pada masjid tersebut yang menjadi kela inan dari masj id kayu ya ng lail1

1

--

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

---

------

--

Sejara h Negeri Terengga nu

- 2shy- ~

~ lJ - - shy --- ~

bull shy~-bull --- - -shy-- -- _ -shy bullbull I -

-- -shy--- -= = - ~ shy - shyshy

-- - shy -shy~~---- -shy---- -

shy-shy -shy-

- - amp I ~

j-- - bull ~-

- bull --shy

Peta I Peta Negeri Terengganu

(S umber Portal Ra smi Majlis Daerah Besut 20 12)

2

--

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

--

Sejarah awa kewujudan negeri T erengganu bem1Ula apabila suatu ketika clahulu

Terengganu disebut sebagal Tanng anu vang dikatakan berasal daripada cerita yang

clikisahkan o leh Sultan Terengganu ya ng kesembilan pada ketika itu iaitu Baginda Omar

( 1839 - 1876) Sebelum wujud nama negeri Terenggan u satu ro mbonga n Pahang telah

datang membw-u eli kawasan hulu Apabila mereka tiba di satu tempat ( kini clikenali

dengan Sungai Terengganu Mati ) salah seorang daripaela rombongan itu berjumpa

sebatang taring Beliau pun bertanya kepada temannya taring apa Salah seo rang

claripadanya menyatakan Taring anu kerana ia tidak dapat mengingatkan nama taring

tersebul Tidak lama kemudian di antara mereka di c1alam rombongan ini dapat memburu

seekor rusaApabia clibawa pulang ke tempat mereka berkhemah salah seorang daripada

mereka bertanya tempat rusa itu cliburuMereka yang berkenaan menyatakan berbunl di

Taring anu Begitu juga apabila membawa pulang kayu gaharu clan clitanya tempatnya

mereka menyatakan di Tarmg anu dari penstiwa itu lama kelamaan tempat itu dikenali

dengan Terengganu

Terengganu terletak di Palllai Tin1Ur Semena njllng Malaysia babagian utara clan

barat lautnya negeri ini bersempadan clengan negen Kelantan Manakala di babagian

selatan dan barat daya pula bersempadan dengan negeri Pahang Terengganu telah

dibahagikan kepada tujuh buah daerah yang bermula dari utara negen iaitll Daerah Besut

Setlll Hulu Terengganu Kuala Terengganu Marang Dungun dan Kemaman Setiap

daerah eli neger i ini mempllnyai keistimewaan dan keunikannya yang tersendiri

(Swnber POital Ra smi Kerajaan Negeri Terangganu)

3

-

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

Sejarab Daerah Besut

Berdasltlrkan buku Tuffatu l Na fi s hasil karangan Raja A li Haji menyatakan

babawa Munsyi Abdullah telah meninggaikan catalan beliau dalam hikaya l Pelayaran

Abdullah Ke Keanlanmiddot ada menyentuh mengenal daerah il1l Cuma sedikit dan lldak

mempunyai bukli- bukli benuis mengenai sejarah awa daerah Besut ini Lantaran itu

maka terdapatlah berbagai- baga i cerita asa usu Besu t Salah satu cerila mengenai asal

nama Besut adalah kono nnya berpunca dari za man dahuu dimana dlkataka n daerah ini

merupakan salah sebuah kawasan dibawah kuasa Kerajaan S iam Mengikut sa la h sa lu

cerita nama Besut timbu dari perkataan BE ya ng dalam bahasa Siam bermakna Daerah

manakala SUT menggambarkan satu tempal alau kawasan yang paling jauh atau

penghujung

Kemungkinan kenya taan ini belul berdasarkan [aklor jauhnya Bangko k yang

mertlpakan Pusat Penladbiran Siam dengan daerah ini Seain itu terda pat juga satu cerita

mengenai asa l usu nama Besllt ada lah berdasarkan cerita kawasan ini dahulunya

diperinlah o leh seorang raja ya ng digelar Raja Sang Nyangya Beliau adalah ketua lanun

yang sangat zalim dan ini menyebabkan tidak ramai orang yang tingga l di kawasan ini

Selepas kematial1l1ya barulah kawasan ini didiami orang dan salah sa tu kumpulan

pe nduduk lerdiri dari o rang PANGAN Kumpulan mereka diketua o leh seo rang ya ng

bernama Besut jadi dipercayai nama Besut ada lah beTasa dari nama ketua orang pangan

tersebut

(Sumber Portal Ra smi Masjlis Daerah Beslll)

4

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

Pull Kltdlftll Ma1lhllDa Akalltmik VMVERsm MAlAYSIA SAJtWAK

bull

te~ngganuCUD80lanoblogspot

)

Peta 2 Peta Daerah Besut

( Sumber tereIlgganucunso kmoblogspot )

5

~- shy

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6

Sejarah Masjid

Abdul Halim (1995) menyatakan sejarah pembinaan masjid bermnla dengan

pembinaan masjid pertama yang dlasaskan oleh Rasulullah di Qaba yang terle tak di luar

Madinah Masjid ini tidak begitu ketara sent uhan seninya kerana ianya dibina begitu

mudah dan ringka s dengan memenuhi keperluan perlindungan asas sahaja Masa lerus

berlalu dan seni bina masj id berkembang mengikut pereda ran za man Ide ntiti seni bina

masj id mula menonjol apabila terbinanya masjid-masjid terkenal yang menemukan

kehalusan seni bina ya ng lahir dengan kekudusan jiwa yang mengarah kepada kebesaran

Ilahi Antara masjid-masjid ya ng terkena l dengan seni bina yang mengagumkan

tenmasuklah masj id Madina h Masj id a l-Aqsa Masjid Umayya h di Da msy ik Masjid

Cordova Masjid al- Azhar dan lain-la in lagi

6