I-

BersamaDR. AHMAD ISMAIL

ERIBU-RIBUtelurtuntung dilaporkandimakan oleh manusiaselama ini yangmengancam populasi

tuntung, di samping gangguanhaiwan pemangsa seperti biawak,memerang'dan burung.

Faktor lain seperti perubahanekosistem yang mengganggutempat bertelur, pencemaranbahan kimia seperti logam berat,racun perosak dan bahan kimialain yang mengganggu sistemendokrina haiwan juga boleh '(,'mengancam populasi tuntung. '

Memandangkankehidupannyadi kawasan ,//sungai air tawar danmuara sungai,maka kehidupanmerekaIebih 'dekat

dengan manusia dan terdedahkepada kesan aktiviti manusia.

Pertubuhan bukan kerajaan(NGO) seperti Persatuan PecintaAlam Malaysia (MNS), DanaSedunia Alam Semula Jadi(WWF) dan Persatuan KonservasiPenyu (TCS) memberi perhatianserius tentang ancamanini yangboleh menyebabkan tuntungpupus. Semua pihak mestilahmemberikan res pons positifkepada perhatian pihak NGOberkaitan. Mengikut KesatuanAntarabangsa Bagi KonservasiAlam Semula Jadi (mCN) haiwanini kini berada dalam senaraimerah mCN sebagai amatterancam.

Tuntung yang disenaraikansebagai spesies yang dilindungisepenuhnya oleh AktaPerlindungan Hidupan Liar

2010. lni bermakna tuntungtidak boleh ditangkap,

yangkianke '

dalam sungai pada ProgramKesedaraan PemuliharaanSpesies tuntung di SungaiKemaman. Terengganu.

Terancam danhampir pupusSTATUS tuntung kini beradapada tahap terancam danhampir pupus. JabatanPerhilitan juga menjalankanpenguatkuasaan dan pengawalanuntuk pemuliharaan tuntung.Kerajaan negeri.pihak berkuasatempatan dan orang ramaimestilah menyokong usahaJabatan Perhilitan untukkepentingan negara dalamkepelbagai biologi.

Di Perak, pernah dilaporkansebelum tahun 1940 lebih10,000 tuntung bersarang ,dengan 375,000 hingga 500,000telur setiap tahun. Pada zamanpemerintahan Jepun telurtuntung menjadi sumber proteinkepada penduduk temp at an 'kerana kekurangan makanan:Tinjauan pada 1976 mendapatiantara 400 hingga 1,200 sarangdengan telur sebanyak 20,000setahun. Pada 1989 hingga 1990pula merekodkan 20,608 bijitelur dengan 849 sarang. Padatahun 1999 hanya 677 sarangdilaporkan dan pada tahun 2003hanya tinggallapan sarang.

Pada tahun 2004 pula,sebanyak 20 sarang dilaporkanmanakala pada tahun 2005dan 2009 Jabatan Perhilitanmelaporkan 40 sarang dijumpai.

Berdasarkan laporan,sejarah pemuliharaan tuntungbermula sejak tahun 1630-anlagi apabila Sultan MudzaffarShah II melepaskan tuntung diSungai Perak. Sepatutnya sejarahhampir 400 tahun itu difahamidan dihayati semua rakyatbersama-sama memuliharatuntung di Malaysia dankhususnya di Perak.

Sekiranya dilakukansejak dahulu Perak sekarangsudah menjadi tarikan utamapendidikan, penyelidikan danpelancongan berasaskan tuntung.Negara lain sepertiThailand, Vietnamdan Singapuratuntung

,.Aktiviti penyelidikantentang tuntungperlu dipertingkatkanterutama tentangtekanan terhadaphabitat mereka, biologi,ekologi dan genetik.Peruntukan kewangandan mengenal pasti 'kumpulan penyelidikperlu segera dllakukan,"

sudah dikategorikan sebagaipupus. Kita tidak mahu Malaysiajuga mengalami peristiwa yangsarna.

Aktiviti penyelidikan tentangtuntung perlu dipertingkat 'terutama tentang tekananterhadap habitat mereka, biologi,ekologi dan genetik. Peruntukankewangan dan mengenal pastikumpulan penyelidik perlusegera dilakukan.

Tindakan yang lebihsistematik mestilah diberikanagar tidak terlambat dalammenyediakan maklumat tentangtuntung. Dengan maklumatyang lengkap maka programpendidikan dan kesedaranmasyarakat dapat berjalandengan lebih berkesan. Programpembangunan yang bolehmengancarn habitatnya bolehmerujuk dan aktiviti melombongpasir akan lebih terkawal.

Peru bah an cuaca yangmenyebabkan hujan lebat yangdi luar jangkaan, mempengaruhisuhu sarang tuntung dan banjirkilat. Pembangunan kawasansungai yang tiada kawasanpen amp an menyebabkan air

permukaan tanah tidak ditapismasuk terus ke dalamsungai, pembangunandan hakisan tanah darihulu sungai menambahtekanan kepadapopulasi tuntung.Aktiviti melombongpasir yang tidakterkawal meningkatdan tidak mengambil

kira pemuliharan tuntungperlu diberikan perhatian

segera. Semua agensi berkaitanperlu berganding bagi membantupengurangan populasi tuntung.

dimakan, dijual beli telurnya,sarangnya tidak boleh dirosakkandan habitatnya tidak bolehdiganggu sekiranya kita inginkantuntung ini meneruskankehidupan mereka dalam alamsemula jadi. Telur tuntung masihlagi dikutipoleh penduduk untukdimakan atau dijual.

Oleh kerana ada permintaandan bekalan terhad tambahanlagi dikawal undang-undang,maka harga telur tuntung kinimeningkat sekitar RM5 hinggaRM6 sebiji dan lebih mahalberbanding harga telur penyu.

Sekiranya aktiviti ini tidakdibendung, dengan kadartuntung bertelur setahun tidakmelebihi 40 biji, masa hadapantuntung amatlah terancam.

Sejarahnya tuntung hidup dihampir semua sungai utama yangmengalir ke Laut China Selatan.Sekarang populasi tuntung terusmenurun. Mengikut laporanmCN, di Kemboja dalam tempohantara 2002 hingga 2009 hanya

23 sarang ditemukan.Di Thailand pula,antara tahun 1989hingga 1990, tuntungada dilaporkan di

Phattalung, Songkhladan Ranong dan pad a

INFOTUNTUNG.... Nama saintifiknya Botoguroffinis

.....Merupakan haiwankumpulan reptilia sepertipenyu.labl-labl dan kura-kura,

.... Boleh hidup sehinggaantara 70 hingga 80 tahundan terdapat juga yang dapathidup sehingga 100 tahun,

.... Taburan tuntung tersebardi muara sungai yangdipengaruhi pasang surutdan kawasan sungai yangjauh dari pantai. Tuntungboleh berpindah dari kawasanmeneari inakanan dan tebingpasir untuk membiak sejauh80 kilometer (km)

.... Di Semenanjung TanahMelayu. tuntung bolehdijumpai di semua sungaiyang besar di negeri-negeri diKedah. Perak. Pahang. Negeri 'Sernbilandan Terengganu.Di beberapa sungai sepertiSungai Perak (Perak). SungaiDungun (Terengganu)dan Sugai Pinang (Kedah)menunjukkan populasi yangtinggi. Belum ada laporantuntung dijumpai di Sabahdan Sarawak.

.... Tuntung betina selalunyalebih besar berbandingtuntungjantan

.... Tuntung betina bolehmembesar sehingga 60senti meter (cm) berbandingjantan yang hanya 40cm mengikut panjangkarapasnya.

.... Tuntung mempunyaikaki renang berkuku yangmembolehkannya berjalan diatas tanah atau pasir semasabertelur.

.... Kepala tuntung kecildan boleh disembunyikansekiranya diganggu. Makananutama tuntung adalahtumbuh-tumbuhan. buah-buahan dan ikan-ikan kecilyang terdapat di sungai.

.... Tuntung biasanyamembiak pada bulan Oktoberhingga Januari iaitu tuntungbetina akan bertelur padawaktu malam sebanyak duakali setahun bergantungkepada aktiviti pengawanandalam musim pembiakan.

.... Telur tuntung ditinggalkandi dalam lubang sedalamantara 50 hingga 70 cmsehingga menetas selamalebih kurang 72 hingga 100hari. .

.... Selalunya tuntungmenghasilkan empat hingga20 biji telur pada setiap kalibertelur.

merupakan faktorutama kepupuSan :;yspesies tuntung di ..dSungai Kemarnan.Terengganu.

tahun 2000 tun tung diisytiharkanpupus di habitat liar walaupunada laporan tun tung ada dijumpaidi Sungai Klong Langu pada tahun2007.

Di Malaysia pula, tuntungsangat biasa ditemukan di sungaiutama di Semenanjung TanahMelayu pada tahun 1912. Namunselepas Perang Dunia Kedua,spesies ini mengalami penurunanpopulasi yang teruk sehinggasekarang sangat terancam.

Kawasan seperti SungaiKemaman, Sungai Perak danbeberapa sungai lain yangdiiktiraf sebagai habitat tuntungperlu diberi perhatian untukpemuliharaan. Tuntung sungaimerupakan spesies yang asli danendemik kepada beberapa sistemsungai sahaja di SemenanjungTanah Melayu.

Aktiviti pengumpulan telur,penetasan dan pelepasan untuktujuan pemuliharaan perluditeliti dengan membanyakkankajian dari segi biologi, ekologidan genetik, penggunaan tanah,

dilepaskan di Sungai Kemaman. 1Sebagai langkah pemuliharaan I

tuntung yang lebih agresif pihak ,"1iJabatan Perlindungan Hidupan < "Liar dan Taman Negara (Perhilitan) ,'< Imembangunkan satu pusat ::'c'lpembiakan tuntung di Kampung ,Bota Kanan, Perak. Kawasan di ;itebing Sungai Perak seluas satuhektar telah diperuntuk bagiprogram pemuliharaan tuntung.Di pusat tersebut, telur tuntungdikutip, dieram, dijaga selepasmen etas dan setelah sesuaidilepaskan ke Sungai Perak.

Program pembiakan danpemeliharaan tun tung dalamkurungan telah dimulakanoleh Jabatan MergastuaNegeri Perak pada tahun 1968bertujuan memahami tabiat 'reptilia ini membiak untuktujuan pemuliharaan. Usahapemuliharaan tuntung di pusatditeruskan memandangkanpopulasi tuntung telahberkurangan dalam tempoh 30tahun lepas khususnya di sekitarSungai Perak.

kesedaran masyarakat setempat,kerjasama antara jabatan kerajaandan sokongan orang ramaiterutama penduduk setempat.

Misalnya, kerjasama programpemuliharaan tuntung oleh TCS,Jabatan Perhilitan, komunitisetempat dan universiti tempatandi Kampung Pasir Gajah,Kemaman boleh dijadikan contohdan merupakan satu langkahyang baik. Namun pemantauansecara teknikal perlu diteruskansepanjang masa untuk melihatkemandirian mereka di habitatsemula jadi. Bagi menjayakannya,maka penduduk tempatan perluterlibat dan diberi pengetahuandan kesedaran tentang biologi,ekologi dan kepentinganpemuliharaan spesies tersebut.

Kerjasama dan projekjangka panjang menunjukkanpeningkatan pengumpulan telurdari 348 kepada 760 biji adalahsatu penambahbaikan yangsedang berlaku. Usaha sejak 2011itu menyelamatkan sebanyak4,523 telur tuntung dan 2,70~

---------