kajian tindakan peribahasa (1)

8/21/2019 Kajian Tindakan Peribahasa (1)

1/87

PENGUASAAN PERIBAHASA MELAYU DI KALANGAN PELAJAR

TINGKATAN EMPAT : SATU KAJIAN DI SEKOLAH MENENGAH

KEBANGSAAN KEM TERENDAK MELAKA

ASLINDA BINTI KHAMIS

UNIVERSITI PENDIDIKAN SULTAN IDRISMAC 2003


2/87

PENGUASAAN PERIBAHASA MELAYU DI KALANGAN PELAJAR

TINGKATAN EMPAT : SATU KAJIAN DI SEKOLAH MENENGAH

KEBANGSAAN KEM TERENDAK MELAKA


NO. MATRIK: 20001-O5019

TESIS YANG DIKEMUKAKAN UNTUK MEMENUHI SEBAHAGIAN

DARIPADA ISYARAT MEMPEROLEHI IJAZAH

SARJANA MUDA PENDIDIKAN

FAKULTI BAHASA

UNIVERSITI PENDIDIKAN SULTAN IDRIS

TANJONG MALIM

MAC 2003


3/87

i

PENGAKUAN

Bahawasanya saya mengaku sesungguhnya tesis ini ialah hasil kerja saya sendiri kecuali

nukilan, petikan dan ringkasan yang setiap satunya telah saya catatkan sumbernya.

Mac 2003 ..


No. Pend. 20001-05019


4/87

ii

PENGHARGAAN

Dengan Nama Allah Yang Maha Pemurah Lagi Amat Mengasihani

Syukur Alhamdulillah, ke hadrat Allah S.W.T. kerana dengan izin dan restunya dapat saya

menyempurnakan penulisan ilmiah ini dengan jayanya.

Jutaan terima kasih penulis ucapkan kepada Cik Husna Faredza Binti Mohamed

Redzwan, selaku penyelia penulisan ilmiah ini atas dorongan, bimbingan serta keyakinan

yang telah beliau berikan untuk kesempurnaan kajian yang telah dilakukan ini.

Tidak lupa juga ucapan terima kasih ini saya tujukan kepada pengetua Sekolah

Menengah Kebangsaan Kem Terendak, Melaka iaitu Puan Hjh. Hapsah Binti Hj. Ismail

kerana telah memberikan kerjasama sepanjang kajian ini dijalankan di sekolah terbabit.

Ucapan terima kasih juga ditujukan kepada pelajar tingkatan 4 Sains III dan 4 Ekonomi

Asas kerana memberi kerjasama yang memuaskan.

Buat emak dan abah tersayang terima kasih di atas doa dan restu kalian selama ini.

Serta tidak ketinggalan kepada teman seperjuangan terima kasih atas bantuan dan

dorongan yang diberikan. Semoga kajian ini memberi manfaat kepada masyarakat Melayu

amnya dan bidang pendidikan khasnya. Bahasa Jiwa Bangsa.

Aslinda Binti Khamis

Program Sarjana Muda

Pendidikan Bahasa Melayu

Universiti Pendidikan Sultan Idris

Tanjong Malim

Perak Darul Ridzuan


5/87

iii

ABSTRAK

PENGUASAAN PERIBAHASA MELAYU DI KALANGAN PELAJAR TINGKATANEMPAT: SATU KAJIAN DI SEKOLAH MENENGAH KEBANGSAAN

KEM TERENDAK, MELAKA

Kajian ini merupakan satu tinjauan untuk mendapatkan data tentang penguasaan

peribahasa Melayu di kalangan pelajar tingkatan empat. Kajian ini turut

memperlihatkan kebolehan pelajar meletakkan peribahasa Melayu dalam penggunaan

ayat yang betul dan mengenal pasti masalah-masalah yang dihadapi dalam mempelajari

peribahasa Melayu di kalangan pelajar. Kajian tinjauan ini dilakukan ke atas pelajar

Tingkatan Empat Sekolah Menengah Kebangsaan Kem Terendak, Melaka. Seramai 40orang pelajar tingkatan empat telah dipilih untuk dijadikan responden. Kajian ini

menggunakan dua set alat kajian iaitu soal selidik dan ujian peribahasa. Pengkaji

menganalisis data secara manual berdasarkan peratus. Keputusan kajian menunjukkan

penguasaan peribahasa Melayu di kalangan pelajar tingkatan empat berada pada tahap

memuaskan. Pencapaian keseluruhan mereka dinilai mengikut gred A,B,C,D dan E

setelah markah diberi mengikut peratus. Sebanyak 22.5% pelajar memperoleh gred B

(Baik), 25.0% pula mencapai gred C (Sederhana) manakala sebanyak 52.5% pelajar

mencapai gred D (Lemah). Jadi, kajian ini menunjukkan daripada 40 orang responden

tiada seorang pelajarpun mencapai tahap cemerlang (A) dan tiada pelajar berada pada

tahap sangat lemah (E). Peratus kebolehan pelajar meletakkan peribahasa dalam

penggunaan ayat yang betul pula hanya seorang iaitu 2.5% pelajar berupaya betul

sebanyak 18 daripada 20 soalan yang dikemukakan manakala bilangan pelajar yang

betul di bawah 10 adalah seramai 3 orang iaitu 7.5%. Walau bagaimanapun, majoriti

pelajar betul sekitar 11 hingga 17 jawapan. Masalah penguasaan peribahasa Melayu di

kalangan pelajar tingkatan 4 ini dipengaruhi oleh beberapa faktor iaitu sikap pelajar itu

sendiri, sifat semula jadi peribahasa Melayu dan guru. Berdasarkan kajian yang telah

dilakukan ini dapatlah dirumuskan bahawa peribahasa Melayu perlu dipertahankan.

Oleh itu, ia perlu dipelajari, difahami dan dihayati oleh generasi kini agar ia tidak

lapuk dek hujan, tak lekang dek panas.


6/87

iv

ABSTRACT

THE MASTERY OF MALAY PROVERB AMONG FORM FOUR STUDENTS : A

CASE STUDY AT SEKOLAH MENENGAH KEBANGSAAN

KEM TERENDAK, MELAKA.

This is a survey to collect data regarding the mastery of the malay proverb among the

Form Four students. This study also includes the ability of students to place the proverb

correctly in a sentence and to identify the problems they encountered while learning the

Bahasa Melayu proverb. The survey was conducted to the Form Four students in

Sekolah Menengah Kebangsaan Kem Terendak, Melaka. Forty of them were chosen as

respondents. This study used two sets of devices which are questionnaire and proverb

test. The researchers analyzed the findings manually based on percentage. The result of

the study indicates that the mastery of proverb among students is at the satisfactory

level. The whole achievement is valued according to A, B, C, D and E grades after the

marks are given according to percentage. A total of 22.5% of students achieved B grade(good), 25.0% got the C grade (satisfactory) while 52.5% got the D grade (poor). Thus,

the study indicates that no one out of the 40 students achieved the excellent level ( A )

and no students are at the very poor level ( E ). The percentage of the ability for

students placing the proverb in the correct usage is only one or 2.5% of students

managed to answer correctly 18 out of the 20 questions asked. The number of students

who answered correctly under 10 are 3 students that equals to 7.5%. Nevertheless,

majority of students got correct around 11 to 17 answers. The problem of mastering the

Malay proverb among the Form Four students is influenced by factors such as the

students own attitude, the nature of the Malay proverb and the teachers. Based on the

study conducted, we can conclude that the Malay proverb needs to be unheld. Thus, it

needs to be studied, understood and valued by the generation so that it will remain

forever.


7/87

v

KANDUNGAN

Halaman

PENGAKUAN i

PENGHARGAAN ii

ABSTRAK iii

KANDUNGAN v

SENARAI JADUAL vii

SENARAI SINGKATAN viii

BAB I PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan 1

1.2 Permasalahan Kajian 6

1.3 Tujuan Kajian 10

1.4 Kepentingan Kajian 11

1.5 Batasan Kajian 14

1.6 Definisi Istilah 15

BAB II TINJAUAN KAJIAN LEPAS

2.0 Pengenalan 18

2.1 Kajian Berkaitan 20

2.2 Kesimpulan 33

BAB III METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan 35

3.2 Reka Bentuk Kajian 35

3.3 Populasi dan Sampel Kajian 36

3.4 Alat Kajian 37

3.5 Prosedur Pengumpulan Data 383.6 Prosedur Penganalisisan Data 40


8/87

vi

BAB IV KEPUTUSAN KAJIAN

4.1 Pengenalan 41

4.2 Analisis Ujian Peribahasa 41

4.3 Analisis Soal Selidik 44

BAB V RUMUSAN

5.1 Pengenalan 54

5.2 Rumusan Kajian 54

5.3 Perbincangan 56

5.4 Cadangan Kajian Lanjut 625.5 Kesimpulan 64

SUMBER RUJUKAN 65

LAMPIRAN

A Surat Kebenaran Menjalankan Penyelidikan

B Borang Soal Selidik

C Ujian Peribahasa


9/87

vii

SENARAI JADUAL

No. Jadual Perkara Halaman

1 Penguasaan Peribahasa Melayu Di Kalangan Pelajar

Tingkatan 4 42

2 Alasan Pelajar Bagi Yang Tidak Memilih Karangan

Berbentuk Peribahasa Pada PMR 2002 47

3 Masalah-masalah Yang Dihadapi Dalam Mempelajari

Peribahasa Melayu 50


10/87

viii

SENARAI SINGKATAN

KBSM Kemahiran Bersepadu Sekolah Menengah

(p & p) Pengajaran dan Pembelajaran

SMKKT Sekolah Menengah Kebangsaan Kem Terendak

PMR Penilaian Menengah Rendah


11/87

1

BAB 1

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Pendidikan merupakan unsur terpenting dalam mengembangkan budaya manusia dan

masyarakat. Salah satu warisan bangsa Melayu yang boleh dikembangkan melalui

sistem pendidikan ialah peribahasa. Peranan peribahasa tampaknya semakin luntur

penggunaannya dalam percakapan dan penulisan. Fenomena ini seakan-akan

mencerminkan bahawa peribahasa tidak berupaya digunakan oleh generasi muda dalam

percakapan dan penulisan. Bahkan, ada sebilangan generasi muda yang sukar untuk

menghuraikan atau menjelaskan maksud peribahasa walaupun secara singkat. Justeru

itu, peribahasa sesuai dikembangkan dan dipertahankan melalui sistem pendidikan.

Dalam Kemahiran Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM), aspek peribahasa

perlu diajarkan dalam pendidikan bahasa Melayu. Ia merangkumi simpulan bahasa,

perumpamaan, pepatah, bidalan dan perbilangan. Sari pengajaran yang terdapat di

dalam peribahasa Melayu, meliputi pelbagai bidang kehidupan seperti perbandingan


12/87

2

hidup, tumbuh-tumbuhan, kehidupan haiwan dijadikan tamsil yang tepat dengan tabii

dan kehidupan masyarakat umumnya.

Selain itu, di dalam ungkapan peribahasa, terkandung keunggulan pemikiran

yang terhasil daripada pengalaman hidup dan pemerhatian masyarakat masa dahulu.

Sedikit-sedikit lama-lama jadi bukit, sesal dahulu pendapatan, sesal kemudian tiada

gunanya dan alah bisa tegal biasa merupakan sebahagian daripada peribahasa

Melayu yang sering menjadi sebutan masyarakat. Jadi, sebagai cabang sastera lama

aspek bahasa Melayu yang amat indah ini seharusnya diajarkan kepada murid-murid di

sekolah supaya mereka dapat menikmati dan menghayati keindahannya sebagai warisan

kebudayaan Melayu.

Rahman Shaari (1993:88) berpendapat, aspek peribahasa harus dianggap sama

pentingnya dengan aspek-aspek lain dalam proses pengajaran dan pembelajaran (p&p)

bahasa Melayu. Ini kerana peribahasa hidup dan berkembang bersama-sama bahasa

berkenaan secara keseluruhannya. Cuma kini masyarakat umum kurang memberi

perhatian terhadap peribahasa sendiri pada hal ia merupakan kata-kata bijaksana yang

mengandungi pengajaran dan teladan bagi diri dan kehidupan bermasyarakat.

Terdapat tanggapan negatif yang mengatakan peribahasa sebagai kata-kata yang

tidak bermakna kononnya ia tidak sesuai lagi dengan zaman kini. Mereka lebih gemar

menggunakan bahasa yang dianggap moden dan tidak berbunga-bunga. Sebenarnya,

mempelajari dan menghayati peribahasa bukan sahaja sebagai memenuhi syarat

kehendak kurikulum malahan kita dapat mengenali sejarah masyarakat terdahulu.


13/87

3

Hal ini dipersetujui oleh Asmad (1990:10) yang mengatakan bahawa mengenal

atau mempelajari peribahasa, bukan sahaja dapat diketahui erti dan maksudnya, bahkan

dapat pula mengenal watak, sikap, budi bahasa dan latar belakang sejarah kehidupan

masyarakat yang melahirkan peribahasa itu.

Pelbagai pendapat dan definisi diutarakan berhubung dengan peribahasa. Zainal

Abidin Ahmad atau lebih dikenali sebagai Zaba (1962:165) mendefinisikan peribahasa

sebagai :

Segala susunan cakap yang pendek yang telah melekat di mulut orang

ramai semenjak beberapa lama oleh sebab sedap dan bijak perkataannya,

luas dan benar tujuannya, dipakai akan dia jadi sebutan oleh orang

sebagai bandingan, teladan dan pengajaran. Maka ialah juga dikatakan

bidalan, pepatah, perbilangan dan perumpamaan kerana tiap-tiap satu ini

cakap yang mengandungi segala sifat bahasa yang telah disebutkan itu.

Manakala Abdullah Hussain (1991: vii) dalam kata pengantar Kamus Istimewa

Peribahasa Melayu pula menyatakan, peribahasa merupakan salah satu cabang sastera

lama yang tak lapuk dek hujan dan tak lekang dek panas. Malah hampir setiap bangsa

mempunyai bentuk-bentuk peribahasanya sendiri, dan peribahasa suatu bangsa itu

mencerminkan watak bangsa itu.

Selain itu, penggunaan peribahasa haruslah betul agar maksud yang hendak

disampaikan tepat dan tidak disalahtafsirkan. Abdul Rahman (1986:1V) berpendapat

seseorang yang dapat menggunakan peribahasa di tempat-tempat yang betul, baik


14/87

4

dalam percakapan mahupun tulisan akan memberikan satu gambaran tentang kemahiran

menggunakan sesuatu peribahasa. Penggunaan yang tepat dapat menjelaskan sesuatu

maksud yang hendak diperkatakan.

Oleh itu, apabila bercakap tentang peribahasa dalam penggunaannya, kesedaran

yang patut ada ialah penggunaan peribahasa itu mempunyai objektif tersendiri bagi

membolehkan orang yang mendengarnya atau membacanya tidak mudah tersinggung

serta mempunyai kesan yang besar ke atas pemikiran serta perasaan mereka. Oleh itu,

penghayatan serta keterampilan mengetahui serta menggunakan wacana warisan tradisi

seperti peribahasa penting dalam memartabatkan bahasa Melayu dalam konteks

penggunaannya.

Dalam konteks masyarakat Melayu, dengan menggunakan peribahasa mereka

mudah untuk memberi nasihat, teguran, anjuran ataupun sindiran. Oleh itu, diharapkan

pengajaran dan pembelajaran aspek peribahasa di sekolah akan dapat menerapkan dan

menunjukkan keadaan kesopanan, kesantunan dan budi pekerti iaitu membayangkan

keluhuran hati seseorang. Misalnya apabila orang lain membuat kebaikan kepada kita

maka kita tahu membalasnya dengan pengucapan yang baik seperti: orang berbudi kita

berbahasa, orang memberi kita merasa.

Selain itu, pengajaran peribahasa di sekolah juga dapat menerapkan nilai-nilai

murni seperti sikap tidak suka membuang masa. Antara peribahasa yang

menggambarkan sikap tersebut ialah bergalah ke hilir ketawa buaya, bersuluh di bulan

terang ketawa harimau dan bagai menghasta kain sarung. Selain itu sifat berhati-hati


15/87

5

sebelum melakukan sesuatu pekerjaan agar tidak merugikan diri sendiri boleh dilihat

dalam beberapa peribahasa seperti sesal dahulu pendapatan, sesal kemudian tidak

berguna dan sarang tebuan jangan dijolok.

Oleh yang demikian, berhubung dengan pengajaran dan pembelajaran

peribahasa ia akan dapat mengukuhkan dan meninggikan tahap penguasaan

keterampilan berbahasa di kalangan pelajar daripada aspek lisan, pembacaan dan

penulisan. Di samping itu, penerapan nilai-nilai murni dapat diselitkan.

Dari segi potensi ke arah perkembangannya dalam pengajaran dan pembelajaran

peribahasa Melayu dalam konteks pendidikan formal di sekolah-sekolah seharusnya

memberangsangkan. Ini kerana terdapat beberapa kelebihan daripada penggunaan dan

penguasaan peribahasa itu sendiri. Antaranya adalah seperti yang berikut:

1.Peribahasa Melayu adalah warisan yang perlu dipertahankan oleh generasi masakini.

2.Peribahasa memberi kesedaran dan teladan serta pengajaran dalam kehidupanseharian. Contohnya dalam peribahasa yang berbunyi sesal dahulu pendapatan,

sesal kemudian tiada gunanya.

3.Bunyi peribahasa Melayu sedap didengar. Contohnya sarang tebuan jangandijolok.

4.Peribahasa dapat meringkaskan sesuatu huraian yang panjang. Contohnyaindah khabar dari rupa yang bermaksud perkhabaran selalu dilebih-lebihkan

daripada keadaan sebenar.

5.Peribahasa dapat digunakan untuk menyindir dengan bahasa yang sopan.


16/87

6

Menurut Ismail Bin Salleh (1990:406) peribahasa bukanlah ungkapan yang

mati untuk dihafal dan diketahui maknanya semata-mata. Malahan penggunaan yang

lebih penting ialah penggunaan sebenar mengikut keperihalan keadaan, sama ada dalam

wacana lisan ataupun tulisan. Menyedari bahawa ramai yang beranggapan peribahasa

itu tidak bernilai pada masa sekarang, pengkaji ingin menjalankan kajian ilmiah untuk

melihat tahap penguasaan peribahasa di kalangan pelajar. Secara tidak langsung hasil

kajian ini akan dapat melihat keberkesanan pengajaran peribahasa di sekolah melalui

tahap penguasaan mereka.

1.2 Permasalahan kajian

Hala tuju ke arah memartabatkan kedudukan dan penggunaan peribahasa Melayu dalam

masyarakat secara langsung boleh dijalankan melalui sistem pendidikan di sekolah

melalui pendidikan bahasa Melayu. Matlamat akhir pengajaran peribahasa ialah supaya

pengajaran, pembelajaran serta penghayatan peribahasa bukan sahaja bertujuan untuk

kefahaman tetapi harus dapat mencapai tahap kemahiran berbahasa di kalangan para

pelajar.

Keberkesanan kemahiran berbahasa ini dapat dilihat daripada kemampuan

mereka untuk menghasilkan gaya penggunaannya yang berkualiti.Contohnya, ia boleh

dilihat dalam konteks aktiviti penulisan kerana sesebuah hasil penulisan akan menjadi

lebih indah dan bermutu jika disulami dengan peribahasa di dalamnya. Peribahasa

seharusnya diberikan perhatian sewajarnya dalam aktiviti penulisan dan lisan. Satu


17/87

7

bentuk motivasi harus dipupuk dan dimantapkan supaya wujud kesedaran serta

keyakinan bahawa peribahasa adalah sebagai satu keindahan bahasa. Justeru itu, para

pelajar harus didorong untuk menikmati dan menggunakannya secara meluas dalam

situasi tulisan dan lisan sama ada secara formal dan tidak formal.

Walau bagaimanapun, kini peribahasa semakin jarang dan tidak digunakan

dalam kehidupan harian malah penggunaannya sudah menjadi begitu asing bagi

generasi masa kini. Pada tanggapan mereka, peribahasa adalah suatu bahasa klise yang

sering digunakan dan dihafal oleh golongan tua sahaja serta tidak sesuai lagi dengan

zaman kini.

Hal ini disebabkan oleh pengajaran peribahasa Melayu di sekolah yang

dikatakan kurang berkesan. Menurut Koh Boh Bon (1989:150) pengajaran peribahasa

di sekolah cenderung berpusat kepada guru iaitu guru memberikan penjelasan tentang

maksud peribahasa yang hendak diajarkan dan pelajar hanya terlibat secara pasif

sebagai penerima maklumat. Semasa proses p&p pelajar tidak dilibatkan secara aktif

untuk berfikir dengan mendalam tentang penyampaian maksud peribahasa melalui

analogi yang digunakan untuk menilai sejauh mana ketepatan ataupun kesesuaian

peribahasa itu dalam konteks penggunaannya.

Kesan daripada pengajaran di atas, telah menyebabkan pelajar tidak akan

memahami erti peribahasa yang telah diajar dengan sebenarnya. Kemudian mereka

cenderung untuk menghafal maksud peribahasa berkenaan. Lama-kelamaan mereka


18/87

8

menganggap peribahasa sebagai satu aspek bahasa Melayu yang tidak bermakna dan

mati.

Oleh itu, dari segi pelaksanaan pengajaran peribahasa Melayu di sekolah telah

menimbulkan beberapa kesukaran kepada para pelajar untuk menggunakan peribahasa

secara berkesan. Keadaan ini berlaku juga kerana pengajaran peribahasa sering

dianggap sebagai satu aspek bahasa yang berasingan serta jarang digabungjalinkan

dengan kemahiran berbahasa yang lain seperti lisan dan tulisan.

Masalah di atas turut dipersetujui oleh Koh Boh Boon (1989:150) yang

mengatakan bahawa pengajaran peribahasa sering kali dianggap sebagai satu aspek

bahasa Melayu yang berasingan jadi ia jarang digabungjalinkan secara teliti dengan

aspek lain seperti lisan dan penulisan. Oleh itu, dari segi pelaksanaan pengajaran

peribahasa Melayu di sekolah telah menimbulkan kesukaran kepada pelajar untuk

menggunakan peribahasa secara berkesan.

Justeru itu, Goh Suzie (1998:100) bersetuju mengatakan bahawa, walaupun

peribahasa Melayu dianggap penting dalam aspek kemahiran berbahasa tetapi aspek ini

kurang dititikberatkan dalam proses pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu di

sekolah. Oleh itu, tidak hairanlah berlaku keadaan di mana kegagalan pelajar

menguasai peribahasa Melayu dengan baik.

Kenyataan ini telah dibuktikan daripada kajian yang dijalankan oleh beliau yang

berjudul Penggunaan Peribahasa Melayu dan Simpulan Bahasa dalam Bahasa Melayu


19/87

9

di Kalangan Pelajar Tingkatan Empat. Dapatan kajiannya ke atas pelajar berkenaan

masih pada tahap yang sangat rendah. Responden kajian telah diberikan dua ujian untuk

mengenal pasti sama ada mereka mengetahui, memahami dan menggunakan peribahasa

dan simpulan bahasa sama ada dalam persekitaran formal dan tidak formal. Hasilnya

hanya sekumpulan kecil pelajar mengetahui, memahami peribahasa dan simpulan

bahasa dalam bahasa Melayu tetapi sebahagian besar daripada mereka tidak mampu

untuk menggunakannya dalam kehidupan seharian mereka.

Hasil daripada kajian tersebut, beliau dapat mengenal pasti beberapa masalah

yang dihadapi oleh para pelajar dalam mempelajari peribahasa dan simpulan bahasa

antaranya termasuklah:

1. sukar untuk diingat dan dihafal2. peribahasa Melayu rumit kerana terdapat banyak makna dan sukar untuk

memahami makna tersirat

3. jumlah peribahasa Melayu banyak dan menyukarkan penghafalan4. peribahasa panjang dan mempunyai makna yang pelbagai5. makna peribahasa yang mendalam menyukarkan pemilihan situasi yang sesuai

untuk digunakan.

Sehubungan dengan itu, para pelajar mendapati bahawa mereka sukar untuk

menghafal makna atau peribahasa itu sendiri. Ini kerana selain mempunyai makna

yang berbagai-bagai ia juga mempunyai tafsiran yang berbeza mengikut situasi dan

suasana sesuatu peribahasa atau simpulan bahasa itu digunakan. Kesukaran mengingat


20/87

10

ini dipersetujui oleh Ishak Ramli (1990:283) yang mengatakan bagi sesetengah orang,

kerana peribahasa itu berbentuk tetap dan menuntut kemahiran hafalan maka untuk

menggunakannya adalah sulit.

Selain daripada sifat peribahasa yang sukar itu terdapat faktor sikap pelajar itu

sendiri yang tidak mempunyai persepsi positif terhadap peribahasa. Persepsi ini

mencetuskan sikap tidak suka, tidak berminat serta mempunyai anggapan bahawa

peribahasa dan simpulan bahasa adalah pembelajaran membosankan. Akhirnya mereka

tidak dapat menguasai keterampilan dalam kefahaman dan penggunaan peribahasa dan

simpulan bahasa dengan baik.

Oleh yang demikian, berdasarkan kepada faktor pengajaran yang kurang

berkesan terhadap pengajaran peribahasa di sekolah, sifat peribahasa itu sendiri yang

dianggap susah dan banyak serta sikap negatif pelajar terhadap peribahasa telah

mendorong pengkaji untuk mengkaji sejauh mana tahap penguasaan peribahasa di

kalangan pelajar tingkatan empat.

1.3 Tujuan Kajian

Kajian ini mempunyai beberapa tujuan. Antara tujuan kajian ini adalah seperti

yang berikut:

1. melihat sejauh mana tahap penguasaan peribahasa Melayu di kalanganPelajar tingkatan empat


21/87

11

2. melihat kebolehan pelajar meletakkan peribahasa Melayu dalam penggunaanayat yang betul

3. mengenal pasti masalah-masalah yang dihadapi dalam mempelajariperibahasa Melayu di kalangan pelajar.

1.4 Kepentingan Kajian

Kajian ke atas penguasaan peribahasa Melayu di kalangan pelajar ini

diharapkan dapat memberi manfaat dan sedikit panduan kepada guru agar mereka dapat

memilih pendekatan, kaedah dan teknik pengajaran yang lebih tepat dan berkesan.

Kepesatan era sains dan teknologi kini yang semakin membuatkan para pelajar alpa

akan unsur-unsur falsafah pemikiran masyarakatnya. Melalui peribahasa yang

sewajarnya dipelajari, difahami dan dihayati supaya asas pertumbuhan daya pemikiran

generasi kini berteraskan budaya masyarakat bangsanya sendiri.

Secara khususnya, diharap kajian ini dapat memberi manfaat kepada:

1. Para guru

Kajian ini dapat memberi manfaat terutama kepada guru bahasa Melayu

sendiri. Mereka mestilah mempunyai kefahaman yang baik terhadap keistimewaan

sifat peribahasa Melayu jika hendak mengajar peribahasa dengan berkesan kepada

pelajar-pelajarnya. Tegasnya, penguasaan guru terhadap isi pelajaran akan menjamin

keberkesanan pengajarannya. Selain itu, melalui kajian ini juga diharapkan dalam


22/87

12

proses pengajaran dan pembelajaran (p&p) bahasa Melayu para guru akan dapat

membimbing pelajar-pelajar memahami makna tersurat dan terus menyelami makna

tersirat.

Oleh itu, guru perlu mengubah corak pengajaran yang semata-mata berpusatkan

guru kepada lebih menolong pelajar-pelajar membuat inferensi tentang erti

tersembunyi di dalam sesuatu peribahasa. Guru mestilah menyediakan alat bantu

mengajar berbentuk satu petikan, atau wacana berbentuk cerita, peristiwa dan dialog.

Ia bukan sahaja dapat menarik minat pelajar tetapi boleh dilihat sebagai motivasi bagi

menggalakkan pemahaman pelajar.

Selain itu, semasa proses (p&p) berlaku guru boleh menekankan konteks

peribahasa dalam sesuatu ayat atau beberapa ayat. Peribahasa dalam sesebuah wacana

juga amat diberi perhatian bagi memastikan penggunaan peribahasa yang berkesan. Ia

perlu diberi perhatian kerana terdapat beberapa peribahasa yang dapat atau sesuai

digunakan dalam satu atau daripada satu ayat dalam sesuatu wacana. Selain itu,

peribahasa harus diberi perhatian dalam pendidikan bahasa Melayu agar pelajar dapat

mencapai keterampilan berbahasa iaitu dapat menguasai kecekapan berbahasa dan

ketepatan berkomunikasi.

2. Para Pelajar

Kepada para pelajar pula, diharapkan kesedaran timbul kerana peribahasa

bukanlah satu aspek bahasa yang mati untuk dihafal dan diketahui maknanya semata-


23/87

13

mata. Sebaliknya mempelajari peribahasa adalah perlu kerana ia merupakan warisan

bangsa Melayu yang menggambarkan keunggulan bangsa dan bahasa Melayu sendiri.

Selain itu, mempelajari peribahasa bukan sahaja dapat menghayati keindahan

bahasanya malah boleh dapat dijadikan pengajaran dan panduan hidup. Jadi pelajar

perlu mempunyai sikap yang positif terhadap pembelajaran peribahasa.

3. Peribahasa

Peribahasa Melayu merupakan hasil falsafah pemikiran masyarakat dahulu dan

merupakan warisan budaya Melayu yang dapat dijadikan panduan dan pegangan hidup

pada sepanjang zaman. Oleh itu, ia harus dipelajari dan diambil pelajaran daripadanya.

Ia merupakan sebahagian daripada perbendaharaan bahasa dan kesusasteraan Melayu

yang tersebar luas di nusantara. Sama ada dalam bentuk lisan ataupun tulisan. Usaha

mengkaji dan mengumpulnya telah dilakukan oleh pelbagai bidang yang mencintai

peribahasa. Antaranya bidang bahasa, kesusasteraan, antropologi dan sosiologi. Jika

ahli bahasa misalnya mereka memusatkan penelitian terhadap soal-soal kebahasaan

manakala bagi ahli kesusasteraan penelitiannya pula kepada keindahan peribahasa dan

ahli antropologi serta sosiologi pula memusatkan penelitian terhadap hal-hal

kemasyarakatan dan kemanusiaan yang terpancar daripada ungkapan-ungkapan

peribahasa. Oleh itu, peribahasa wajar dipelajari dan dipertahankan.


24/87

14

1.5 Batasan Kajian

Kajian ini hanya dibataskan kepada dua aspek peribahasa, iaitu simpulan bahasa dan

perumpamaan. Responden yang terlibat pula, daripada kalangan pelajar tingkatan

empat sahaja iaitu seramai 40 sampel. Kajian ini bertujuan untuk melihat tahap

penguasaan peribahasa pelajar. Jadi, dapatan kajian dapat membuktikan sama ada

pelajar menguasai aspek peribahasa ini. Pengkaji menggunakan saiz sampel seramai 40

orang pelajar. Lokasi kajian yang dipilih ialah Sekolah Menengah Kebangsaan Kem

Terendak (SMKKT).

Pengkaji akan memberi borang soal selidik kepada responden untuk mengenal

pasti latar belakang mereka. Contohnya dari segi jantina dan halangan penguasaan

peribahasa di kalangan mereka. Pelajar dikehendaki menjalani ujian bertulis yang

terdiri daripada dua set soalan berkaitan simpulan bahasa dan perumpamaan. Menerusi

ujian ini tahap penguasaan pelajar akan dapat dinilai serta masalah-masalah dalam

mempelajari peribahasa turut dapat dikenal pasti.


25/87

15

1.6 Definisi Istilah

Berikut adalah beberapa definisi istilah tajuk kajian ini

I1.6.1 Penguasaan

Mengikut kamus Dewan Edisi Ketiga (2000:716) penguasaan bermaksud perihal

menguasai dan menguasakan.

1.6.2 Peribahasa

Menurut Zaba (1962:165) Peribahasa ialah segala susunan cakap yang pendek yang

telah melekat di mulut orang ramai semenjak beberapa lama, oleh sebab sedap dan

bijak perkataannya, luas dan benar tujuannya dipakai akan dia sebutan-sebutan orang

sebagai bandingan, teladan dan pengajaran. Maka ialah juga dikatakan bidalan,

pepatah, perbilangan dan perumpamaan kerana tiap-tiap satu ini cakap yang

mengandungi segala sifat-sifat peribahasa yang telah disentuh itu.

Manakala Teuku Iskandar (1970:856) menjelaskan peribahasa sebagai ayat atau

kelompok kata yang mempunyai susunan yang tetap dan mengandungi pengertian

tertentu, bidalan, pepatah. Pegangan mereka yang teguh kepada pepatah biar mati anak

jangan mati adat, sudah cukup menerangkan kebudayaan mereka; peribahasa.


26/87

16

Asmad (1990:6) pula mendefinisikan peribahasa segala susunan kata atau cakap

yang mendak yang telah umum difahami dan dipakai orang ramai sejak beberapa lama.

Oleh sebab sedap dan bijak atau tepat perkataan atau susunan kata-katanya, tambahan

pula erti dan maksudnya benar dan tepat, maka ia jadi sebutan masyarakat sebagai

bandingan, teladan dan pengajaran yang baik atau sebaliknya.

Sebaliknya Kamarudin Hj. Husin (1997:69) memberikan definisi pendek

terhadap peribahasa. Beliau mendefinisikan peribahasa kepada susunan bahasa yang

indah dan menarik dituturkan oleh orang Melayu terutamanya sejak beberapa lama

dahulu. Oleh sebab bahasanya cantik dan membawa pengertian yang mendalam,

susunan bahasa ini dipakai orang untuk dijadikan teladan, bandingan dan pengajaran.

Seterusnya, merujuk kamus Dewan Edisi Ketiga (2000:1018) peribahasa

disifatkan sebagai ayat atau kelompok kata yang mempunyai susunan tetap dan

mengandungi pengertian yang tertentu, bidal, pepatah.

1.6.3 Simpulan Bahasa

Pendeta Zaba (1965:151) mendefinisikan simpulan bahasa sebagai rangkaian

perkataan telah tetap tersimpul atau terbuku dengan susunan yang khas dan dipakai

dengan erti yang khas berlainan daripada yang asalnya. Teuku Iskandar (1970:1110)

mengatakan simpulan bahasa ialah ungkapan yang terdiri daripada dua perkataan atau

lebih dan mempunyai makna yang berlainan daripada erti perkataan yang

membentuknya. Contohnya kaki ayam.


27/87

17

1.6.4 Perumpamaan

Perumpamaan ialah ungkapan yang membandingkan dan mengumpamakan sesuatu

perlakuan manusia dengan alam sejagat. Dalam penulisan Ishak Ramly (1990:286),

dikatakan Zaba mentakrifkan perumpamaan sebagai peribahasa yang

mengumpamakan atau membandingkan keadaan sesuatu tingkahlaku manusia dengan

alam sejagat. Biasanya, perumpamaan menggunakan perkataan perbandingan iaitu

seperti, umpama, bagai, laksana dan bak. Contoh perumpamaan ialah seperti kaca

terhempas ke batu.

Kesimpulannya, dapat dikatakan bahawa peribahasa adalah warisan bangsa

Melayu yang mempunyai keindahan bahasanya di samping memberi pengajaran,

teladan, nasihat dan sindiran. Pendek kata, ia wajar dipelajari, difahami dan dihayati

oleh generasi masa kini agar ia tidak menjadi beku begitu sahaja sehingga ditelan

zaman.


28/87

18

BAB II

TINJAUAN LITERATUR

2.0 Pengenalan

Tak lapuk dek hujan dan tak lekang dek panas adalah ungkapan yang tepat untuk

menggambarkan peribahasa Melayu. Ia telah wujud dalam masyarakat Melayu sejak

zaman- berzaman seperti mana yang sedia ada terus diungkap, manakala yang baru

terus dicipta. Jadi wajar dikatakan bahawa salah satu warisan bangsa Melayu ini

mendapat perhatian pengkaji yang telah melahirkan pendapat serta kajian terhadapnya.

Merujuk ahli bahasa ia memusatkan penelitian mereka terhadap soal-soal

kebahasaan manakala dalam bidang pendidikan ia dapat menerapkan unsur-unsur

pengajaran yang terkandung melalui peribahasa itu. Sesuai dengan konsep Kemahiran

Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM), peribahasa menjadi salah satu cabang

pendidikan supaya pelajar dapat mengenal, menilai dan menggunakannya dalam

perhubungan berinteraksi supaya aspek ini terus dipelihara.


29/87

19

Peribahasa merangkumi simpulan bahasa, perumpamaan, pepatah,

bidalan dan perbilangan serta kata-kata hikmat dan bahasa kiasan perlu

diajarkan dalam pendidikan bahasa Melayu. Pemilihan peribahasa, kata-

kata hikmat dan bahasa kiasan hendaklah mengutamakan falsafah,

keperibadian dan nilai murni masyarakat Malaysia.

(Sukatan Pelajaran Bahasa Melayu KBSM, 2000:15)

Berdasarkan kepada kenyataan di atas, dari segi p&p bahasa Melayu di sekolah,

peribahasa merupakan komponen dalam sukatan pelajaran bahasa Melayu yang terdiri

daripada beberapa jenis serta mengutamakan pemilihan peribahasa yang mempunyai

nilai positif untuk diserapkan kepada pelajar.

Penggunaan bahasa Melayu penuh bervariasi dan terdapat kesatuan bahasa yang

digambarkan melalui penggunaannya. Penggunaan bahasa seumpama ini menguatkan

lagi kenyataan yang mengatakan bahasa Melayu kaya dengan pelbagai bunga bahasa

(S. Nathesen, 1994:6). Penggunaan bunga-bunga bahasa bertujuan untuk mengindahkan

lagi bahasa Melayu di samping mencerminkan sifat kebahasaan itu sendiri yang

mempunyai ciri kehalusan, kesopanan dan variasi yang pelbagai berdasarkan situasi

dan status bahasa itu diungkapkan. Penggunaan peribahasa yang baik ialah seseorang

hendaklah betul-betul memahami peribahasa itu dan mengetahui tempat dan ketikanya

peribahasa itu diperlukan (Rahman Shaari, 1993:98).


30/87

20

Walau bagaimanapun, jika ditinjau tahap penguasaan peribahasa di kalangan

pelajar di sekolah tidak memberangsangkan. Ini dapat dibuktikan daripada hasil

beberapa kajian ilmiah yang dilakukan oleh pengkaji tempatan di sekolah. Oleh itu,

peribahasa seharusnya diberi perhatian sewajarnya dalam pendidikan bahasa Melayu

agar dapat mencapai keterampilan berbahasa, iaitu dapat menguasai kecekapan

berbahasa dan ketepatan berkomunikasi.

2.1 Kajian Berkaitan

Asmad menerusi bukunya bertajuk Siri Bunga Rampai Kebudayaan Malaysia Budaya

Bahasa (I) Puisi, menyatakan dalam percakapan biasa peribahasa kerap disebut sebagai

kata orang tua-tua atau sudah dibidalkan orang dan beliau mengatakan peribahasa

Melayu ada beberapa jenis dan antara jenis-jenisnya itu mempunyai ciri perbezaan yang

khusus. Beliau turut menyatakan pandangannya mengenai masyarakat kini yang kurang

perhatian terhadap peribahasa sendiri pada hal ia merupakan kata-kata bijaksana yang

mengandungi pengajaran dan teladan bagi diri dan kehidupan masyarakat bersama

( 1990:9).

Beliau turut membandingkan masyarakat bangsa yang telah maju dan masih

berpegang teguh kepada pengajaran yang terdapat dalam peribahasa bangsanya.

Menurutnya lagi orang barat amat menghargai peribahasa mereka dan menjadikan

aspek ini sebagai salah satu cara pemikiran dan pegangan atau falsafah hidup mereka.

Beliau turut menyertakan contoh peribahasa antaranya ialah sedikit-sedikit lama-lama

jadi bukit, sehari selembar benang, lama-lama jadi sehelai kain, yang mempunyai


31/87

21

sama maksudnya dengan peribahasa barat, tetap dan tekun, ibu kekayaan. Manakala

peribahasa orang Jepun yang sama maksud dengannya ialah perjalanan 1000 batu,

dimulai dengan satu langkah. Tegasnya beliau menyatakan peribahasa sebagai satu

daripada budaya masyarakat yang harus dipelajari dan dihargai oleh warganegara

masyarakatnya sendiri.

Berdasarkan perbandingan peribahasa kita yang dibuat oleh Asmad kita harus

menyedari betapa pentingnya kita mempertahankan peribahasa sebagai warisan budaya

bangsa Melayu. Hal ini turut dipersetujui oleh Abdul Samad Idris seperti dalam

kenyataan beliau:

Peribahasa, simpulan bahasa dan ungkapan lain bukan sekadar bunga

bahasa tetapi melambangkan etos nilai dan cara hidup umat Melayu.

Warisan ini terlalu penting untuk jangan kita lupakan begitu sahaja.

Meskipun bangsa kita terus maju untuk mencapai cita-cita masyarakat

industri yang terampil dari segi sains dan teknologi. Tradisi ini perlu

menjadi idea-idea yang memandu kita untuk hadapi cabaran masa

akan datang. Kalau tradisi positif ini kita teruskan, kita boleh

mengadunkan antara tradisi dengan teknologi dan mewarnakan

teknologi dengan budaya tempatan

(Abdul Samad Idris, 1990:XVII)


32/87

22

Walau bagaimanapun, menurut Abdullah Hussien (1975:ix), sejak akhir-akhir

ini ahli masyarakat kita sudah jarang menggunakan peribahasa sebagai bunga bahasa

dalam percakapan mereka, baik semasa perbualan tidak formal ataupun semasa

bergurau senda kerana ahli masyarakat masa kini lebih suka berterus-terang dan terus

kepada tujuan, lebih kepada buka kulit ambil isi untuk mengelakkan berlakunya

keadaan rusa ditembak, kijang yang kena. Tambah beliau keadaan ini wujud kerana

terdapat juga tanggapan bahawa ada antara peribahasa berkenaan yang tidak sesuai lagi

digunakan dalam konteks persekitaran sekarang yang serba moden.

Justeru itu, bagi mengelakkan persepsi sedemikian, peribahasa perlulah dilihat

sebagai bukan ungkapan yang mati untuk dihafal dan diketahui maknanya semata-mata.

Malahan yang lebih utama ialah penggunaan sebenar mengikut keperihalan keadaan

sama ada dalam wacana lisan mahupun tulisan. Oleh itu hala tuju ke arah

memartabatkan kembali kedudukan dan penggunaan peribahasa dalam bahasa Melayu

dalam masyarakat Malaysia ditentukan oleh sikap kerana sikap penting mempengaruhi

individu secara dinamik terhadap sesuatu perkara termasuklah peribahasa.

Walaupun peribahasa semakin dilupakan, namun masih ada pengkaji melihat

perkembangan bahasa yang melibatkan pertumbuhan peribahasa moden. Jadi dalam

bahasa yang dinamis ini telah wujud peribahasa-peribahasa baru. Abdullah Hassan dan

Ainon Mohd (1994:viii) telah menyenaraikan beberapa peribahasa moden antaranya

ialah kayu pengukur, mulut laser, pasar tani, calon bebas, rundingan meja bulat dan

turut menyatakan 4,480 buah peribahasa Melayu moden dalam bukunya.


33/87

23

Dalam pada itu, Tajuddin Hj. Abdul Rahman (1989:206), turut menyedari

perkembangan bahasa Melayu yang pesat telah mengakibatkan berlaku beberapa

perkembangan baru dalam bahasa itu sendiri. Beliau mengkategorikan ungkapan baru

ini mengikut aspek tertentu antaranya:-

1. Aspek sosial, alam sekitar dan kebudayaan. Contohnya bahasa antarabangsa,bencana alam dan rumah haram.

2. Aspek politik dan pentadbiran. Contohnya calon bebas, kerajaan pusat dan kertas

kerja.

3. Aspek ekonomi. Contohnya cukai eksport, sumber ekonomi dan pekan sehari.

4. Aspek pendidikan. Contohnya cabang ilmu, gaya bahasa dan menduga akal.

Selain itu, terdapat juga kajian yang menunjukkan keistimewaan peribahasa

itu sendiri. Dalam Jurnal Dewan Bahasa, Jilid. 34, bil.4 ,1990, Ishak Ramly Dan Goh

Ong Sing dalam artikelnya yang bertajuk Menilai Perkembangan Peribahasa Melayu

telah menonjolkan keistimewaan peribahasa yang menjadikan bahasa Melayu kini lebih

indah dan ekonomis.

Menurut mereka peribahasa yang menggunakan lambang yang terdapat di

dalam masyarakat sekarang mengindahkan bahasa Melayu kini. Beliau mengemukakan

contoh perumpamaan, menanti ara tidak bergetah, air ditetak tak akan putus yang

bukan sahaja menggunakan lambang-lambang yang tepat tetapi dengan lambang ini

juga bilangan perkataan dikurangkan sehingga peribahasa itu padat dalam sesuatu

susunan.


34/87

24

Daniel Jebon Janaun menerusi artikelnya dalam Jurnal Dewan Bahasa, Jil.1,

Bil.6, 2001 yang bertajuk Keindahan Bahasa Dalam PeribahasaMelayu. Menerusi

artikel tersebut, penulis meneliti keindahan bahasa dalam peribahasa Melayu melalui

beberapa kriteria utama antaranya kriteria gaya bahasa, pemilihan diksi, sintaksis dan

makna menganalisis keindahan bahasa tersebut.

Merujuk kepada pemilihan diksi (kata) beliau menghuraikan bahasa yang

terdapat dalam peribahasa Melayu bukan sahaja teratur, padat dan jitu tetapi juga sedap

didengar. Contohnya peribahasa, menabur biji di atas batu yang bermaksud berbudi

kepada orang yang tidak tahu membalas guna; memberi nasihat kepada orang yang

tidak mahu mengendahkannya. Jelasnya, pemilihan kata dalam peribahasa Melayu

dibuat secara sedar dengan mengambil kira aliran dan kecenderungan hidup masyarakat

pada waktu itu.

Berdasarkan jurnal yang sama, Saidatul Nornis Hj. Mahali melalui artikelnya

bertajuk Peribahasa Melayu Dan Cina : Serupa Tetapi Berbeza beliau melihat

keindahan yang tersirat dalam kedua-dua peribahasa tersebut. Antara contoh peribahasa

yang dinyatakan ialah:-

Peribahasa Melayu Peribahasa Cina Maksudnya

Seekor kerbaumembawa lumpur

semuanya akan

terpalit

Seketul tahi tikus bolehmengotorkan sekuali bubur Seseorang yangmelakukan kesalahan

akan memalukan seisi

kampung atau anggota

masyarakat lain

Adat dunia balas-

membalas, syariat palu-

memalu

Air bukit akan berjumpa

dengan air laut

Perbuatan yang baik

dibalas baik dan

perbuatan buruk dibalas

buruk


35/87

25

Pisang tak berbuah dua

kali

Kuda yang makan rumput

tidak akan berpusing

semula ke belakang

Kesilapan yang lepas

tidak akan berulang

semula

Indah khabar dari rupa Seribu kali bertanya tidak

berguna, lebih baik tengok

sendiri

Perkhabaran selalu

dilebih-lebihkan

daripada keadaan

sebenar

(Dipetik daripada Jurnal Dewan Bahasa, Jil.1, Bil.6, 2001)

Berdasarkan sebahagian contoh peribahasa yang dipetik daripada penulisan

beliau, kita dapat memahami bahawa masyarakat Melayu dan Cina sering membuat

pengamatan terhadap pendukung budaya masing-masing. Beliau menyimpulkan,

bahawa menelusuri peribahasa Melayu dan Cina membolehkan kita memahami bahawa

peribahasa merupakan salah satu angkubah utama dalam proses sosialisasi. Tegasnya,

kebolehan mengadun, mengolah dan menyusun atur kata-kata akan membentuk satu

keperibadian yang molek.

Hal ini turut dipersetujui oleh Keris Mas dalam kenyataannya:

Pemilihan kata amat besar ertinya kerana tiap-tiap kata itu bukan

sahaja mengandungi erti tetapi juga mengandungi rasa. Orang

menggunakan bahasa bukan semata-mata menyatakan fikirannya tetapi

juga menyatakan perasaannya. Apalagi dalam kehidupan orang

Melayu, bahasa berhubungan budi dan sopan santun. Salah

menggunakan sepatah kata sudah cukup untuk mengecap seseorang itu

melanggar bahasa, ertinya kurang sopan.

(Keris Mas dalam Jurnal Dewan Bahasa, 2001:29)


36/87

26

Dalam konteks pendidikan, Rahman Shaari (1993:88) berpendapat bahawa

aspek peribahasa harus dianggap sebagai sama pentingnya dengan aspek-aspek lain

dalam proses pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu. Beliau berkata demikian

kerana peribahasa hidup dan berkembang bersama-sama perkembangan bahasa secara

keseluruhannya. Beliau berpendapat sebagai pendidik, guru harus melihat peribahasa

dari dua segi, iaitu peribahasa sebagai rakaman minda Melayu dan keduanya peribahasa

sebagai alat yang digunakan untuk tujuan gaya berbahasa.

Berdasarkan dua perkara yang dilihat oleh Rahman Shaari itu dapat

dihuraikan aspek yang pertama peribahasa yang digunakan itu memancarkan

pemikiran, falsafah dan penglihatan dunia yang lahirkan peribahasa itu, iaitu segala

pengalaman hidup masyarakat lama dapat dijadikan sebagai panduan hidup generasi

masa kini. Manakala peribahasa sebagai alat yang digunakan untuk tujuan gaya

berbahasa pula boleh dilihat sebagai tahap kemahiran berbahasa di kalangan pelajar.

Dalam hal ini, ia melihat kemampuan pelajar untuk menghasilkan gaya penggunaannya

yang berkualiti dan ia dapat dilihat dengan jelas dalam konteks penulisan.

Sesungguhnya peribahasa Melayu adalah elemen penting dalam kemahiran

berbahasa. Namun aspek ini semakin kurang dititikberatkan. Jika ditinjau dari segi

pelaksanaannya pengajaran peribahasa Melayu di sekolah telah menimbulkan

kesukaran kepada pelajar untuk menggunakan peribahasa Melayu secara berkesan

(Ishak Ramly, 1990:238). Kesulitan ini ditambah pula dengan keadaan pengajaran

peribahasa di sekolah sering dianggap sebagai satu aspek bahasa Melayu yang


37/87

27

diasingkan dan jarang digabungjalinkan secara teliti dengan aspek lain seperti

kemahiran lisan dan penulisan.

Koh Boh Boon (1989:150), turut bersetuju permasalahan tersebut dan

mengatakan pengajaran peribahasa Melayu di sekolah menengah kita memang patut

dan dapat diperbaiki yang melibatkan perubahan teknik-teknik pengajaran yang

diamalkan oleh guru bahasa Melayu. Oleh itu, beliau mencadangkan pengajaran

peribahasa yang berkesan di peringkat sekolah sewajarnya melalui tiga peringkat iaitu:

i. pengamatan tentang pertalian antara benda-benda yang dibandingkan

ii. penyimpulan erti simbolik (tersembunyi)

iii. penilaian tentang ketepatan perumpamaan dalam konteksnya

(Koh Boh Boon, 1989:152)

Pendekatan ini, menurut beliau adalah satu pendekatan pengajaran dan

pembelajaran peribahasa Melayu secara berkesan.. Bagi mencapai matlamat tersebut

beliau menyarankan tugas utama guru ketika ini ialah sebagai fasilitator kepada pelajar

supaya mereka dapat memahami maksud tersurat dan tersirat sesuatu peribahasa.

Beberapa kajian ilmiah yang telah dijalankan oleh pengkaji tempatan

mendapati tahap penguasaan pelajar terhadap peribahasa masih berada di tahap yang

rendah. Goh Suzie melalui kajiannya berjudul Penggunaan Peribahasa Melayu Pelajar

Menengahdan beliau meninjau penggunaan aspek perumpamaan dan simpulan bahasa


38/87

28

dalam kehidupan harian para pelajar berkenaan serta masalah yang dihadapi dalam

mempelajari peribahasa.

Dapatan kajian beliau menunjukkan bahawa penguasaan perumpamaan dan

simpulan bahasa di kalangan mereka masih pada tahap yang sangat rendah. Ia

berdasarkan keputusan dua ujian yang perlu dijalani oleh mereka bagi mendapatkan

maklum balas dari segi pengetahuan, kefahaman dan penggunaan peribahasa dalam

persekitaran formal dan tidak formal. Dua ujian tersebut membuktikan bahawa ada

pelajar yang mengetahui serba sedikit tentang peribahasa tetapi masih tidak mampu

menggunakannya dalam kehidupan harian mereka.

Beliau menjelaskan lagi, pencapaian pelajar yang lemah dalam ujian

menunjukkan pelajar juga tidak dapat memberikan makna peribahasa yang disoal dan

tidak tahu peribahasa yang diberi maknanya. Implikasinya, pelajar tidak dapat

menggunakan peribahasa dengan meluas dalam kehidupan mereka. Hasil kajian Goh

Suzie dapat mengenal pasti halangan-halangan penggunaan peribahasa Melayu dalam

kehidupan harian mereka. Antaranya ialah:-

1. peribahasa jarang digunakan pada zaman ini

2. penguasaan peribahasa yang lemah menyukarkan penggunaannya dalam

kehidupan harian

3. tiada sebab peribahasa Melayu perlu digunakan dalam mata pelajaran bahasa

Melayu

4. para pelajar bukan bangsa Melayu tidak faham atau tidak pandai peribahasa

Melayu


39/87

29

5. tidak berminat

6. peribahasa Melayu membosankan sebab sukar difahami

7. takut melakukan kesilapan apabila digunakan pada situasi yang tidak tepat atau

salah penggunaannya

8. benci membaca peribahasa Melayu kerana sukar difahami

Manakala masalah-masalah yang dihadapi dalam mempelajari peribahasa Melayu

ialah:-

1. sukar untuk diingat dan dihafal

2. peribahasa merumitkan kerana ada banyak makna dan kebanyakan maknanya

tersirat dan sukar difahami

3. terlalu banyak peribahasa dalam bahasa Melayu sehingga sukar untuk dihafal

4. peribahasa terlalu panjang dan ada makna pelbagai

5. makna peribahasa yang mendalam menyukarkan pemilihan situasi yang sesuai

digunakan

6. ada peribahasa yang mengelirukan

Selain itu, terdapat kajian ilmiah yang dilakukan oleh Mat Kamal B. Abd.

Majid yang menyentuh tentang Penguasaan Simpulan Bahasa di Kalangan Pelajar

Tingkatan 3 Sekolah Menengah Sungai Pelek Sepang, Selangor. Berdasarkan kajian

yang dibuat, beliau telah menghuraikan tiga masalah utama dalam penguasaan

simpulan bahasa pelajar antaranya ialah masalah pelajar sendiri, masalah guru yang

mengajar dan masalah p&p simpulan bahasa di sekolah.


40/87

30

Dapatan kajian beliau mendapati, penguasaan simpulan bahasa pelajar di

tingkatan tiga ini amat lemah kerana peratus pelajar tingkatan tiga sekolah ini bukan

penutur jati bahasa Melayu sebaliknya penutur jati hanyalah sebanyak 14.7% sahaja.

Selain daripada faktor majoriti pelajar bukan penutur Melayu, masalah bahan

pengajaran yang digunakan oleh guru yang tidak terkawal, lemah, kaku, tidak mencabar

dan membosankan turut menyumbang kelemahan penguasaan simpulan bahasa di

kalangan pelajar.

Menurut beliau, guru langsung tidak mengambil berat tentang penggunaan

bahan-bahan untuk bantu mengajar simpulan bahasa di sekolah sehingga ada yang

menganggap ia boleh dihafal sahaja oleh pelajar. Manakala masalah pengajaran dan

pembelajaran simpulan bahasa di sekolah pula, mendapati sekolah masih menggunakan

kaedah tradisional.

Menurut beliau pelajar-pelajar di sekolah diajar melalui pendekatan deduktif

dengan memberi hukum-hukum dan peraturan serta makna simpulan bahasa kemudian

mereka dikehendaki hafal simpulan bahasa tersebut dan menjawab soalan yang

diberikan. Beliau turut mengenal pasti proses (p&p) simpulan bahasa yang lebih

berpusat kepada guru teacher oriented dan bukannya berpusatkan kepada pelajar

child oriented serta dari segi minat pelajar, kebanyakan daripada mereka tidak

meminati simpulan bahasa.

M. Khalid B. Shaari (1991) pula melalui kajian ilmiah beliau ke atas pelajar

Tingkatan Dua di Sekolah Menengah Dato Ahmad Lenggong Perak bertajuk


41/87

31

Perlaksanaan Penggabungjalinan Aspek Simpulan Bahasa Dalam Proses Pengajaran

Dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Kajian beliau mengambil kira perlaksanaan

pengajaran simpulan bahasa digabungjalinkan dengan kemahiran bahasa serta

kepenggunaan di kalangan pelajar sendiri. Seramai lapan orang guru bahasa Melayu

dari tingkatan satu dan dua dipilih untuk menjawab soal selidik berkaitan pengajaran

serta perlaksanaan aspek simpulan bahasa di bilik darjah tapi hanya dua guru bahasa

Melayu dipilih sebagai sampel kajian.

Manakala daripada lapan orang guru hanya dua orang sahaja (25%) yang

mempunyai pengalaman mengajar melebihi 11 tahun ke atas. Mereka merupakan guru

yang mempunyai banyak pengalaman dan pernah mengikuti kursus dalam

perkhidmatan sedangkan tujuh orang lagi kurang berkeyakinan untuk mengajar bahasa

Melayu terutama simpulan bahasa dengan baik di bilik darjah. Berdasarkan kenyataan

tersebut, guru berperanan penting dalam menyampaikan ilmu tersebut agar pelajar

dapat memahami pelajaran di samping memupuk minat mereka.

Hasil kajian ke atas pendapat pelajar terhadap keberkesanan pengajaran guru

bahasa Melayu dalam simpulan bahasa mendapati secara keseluruhannya pelajar

beranggapan bahawa guru bahasa Melayu mereka jarang dan tidak pernah

melaksanakan kaedah simpulan bahasa seperti kaedah objek, kaedah rakaman dan

kaedah padanan jawapan simpulan bahasa.

Oleh itu, penekanan perlu untuk gabung jalinkan aspek bahasa Melayu yang

akan memotivasikan pelajar ke arah perkembangan intelek, rohani, emosi dan jasmani


42/87

32

terhadap pelajar. Justeru itu, beliau menyarankan kepada guru-guru bahasa Melayu agar

lebih menekankan kepada penggunaan kaedah mengajar simpulan bahasa yang tepat

dan akan menggalakkan penyertaan aktif pelajar dalam proses (p&p) bahasa Melayu di

bilik darjah.

Terdapat kajian ilmiah terhadap penggunaan bahan simpulan bahasa dalam

buku teks bahasa Melayu sekolah menengah rendah dan kesesuaiannya sebagai bahan

pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu. Kajian ini melibatkan sebanyak tiga buah

buku teks bahasa Melayu dari tingkatan satu-tiga. Fokus kajian Hairumazirah Binti

Manap ini ialah kepada aspek penggunaan simpulan bahasa dalam petikan dan latihan

yang disediakan. Kajian ini dijalankan dengan menggunakan satu alat kajian, iaitu

senarai semak. Pada keseluruhannya, dapatan kajian beliau menunjukkan penggunaan

bahan simpulan bahasa masih lagi digunakan walaupun terdapat kelemahan-kelemahan

dalam penggunaannya.

Penggunaan bahan simpulan bahasa menunjukkan peratusan yang tinggi dalam

buku teks bahasa Melayu Tingkatan Satu iaitu sebanyak 43.8% manakala penggunaan

bahan simpulan bahasa dalam buku teks tingkatan dua iaitu 37.5% seterusnya

penggunaan bahan simpulan bahasa dalam buku teks tingkatan tiga adalah sebanyak

18.8%. Berdasarkan dapatan kajian tersebut beliau merumuskan bahawa penggunaan

bahan simpulan bahasa semakin berkurangan dalam buku teks yang dikaji.

Hal ini menunjukkan penggunaan bahan simpulan bahasa tidak dititikberatkan

kepada pelajar peringkat tinggi kerana mementingkan peperiksaan. Beliau berpendapat


43/87

33

jika keadaan ini berterusan akan lenyaplah simpulan bahasa yang kaya dengan makna,

falsafah dan kias ibarat. Oleh yang demikian tanpa disedari generasi kini akan

ketandusan bunga bahasa yang diwarisi daripada nenek moyang mereka.

2.2 Kesimpulan

Peribahasa Melayu merupakan bahan pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu

yang sesuai dan patut digunakan untuk pembelajaran di sekolah. Berdasarkan beberapa

kajian yang dilakukan, contohnya berkaitan pengajaran daripada peribahasa dapat

menggambarkan kepada kita akan keistimewaan dari segi pemilihan kata serta maksud

tersirat yang terdapat di dalam peribahasa itu sendiri. Bahan ini bukan sahaja boleh

dipelajari dengan mengkaji makna malah merangkumi aspek keindahan, ketepatan dan

kehalusan bahasa penggunanya.

Penggunaan bahan peribahasa yang merangkumi simpulan bahasa,

perumpamaan, pepatah, bidalan dan perbilangan serta kata-kata hikmat dan bahasa

kiasan seperti yagn termaktub di dalam sukatan pelajaran berasaskan pengajaran di

sekolah diharap bukan sahaja dapat melahirkan pelajar yang mahir menggunakan unsur

bahasa ini malah dapat menjadikan ia sebagai bahan pengajaran dan teladan dalam

kehidupan.

Justeru, setelah beberapa pembacaan yang dibuat ke atas kajian-kajian lepas

terhadap peribahasa pengkaji terdorong untuk mengkaji peribahasa untuk melihat tahap

penguasaan peribahasa di kalangan pelajar. Kemudian tahap penguasaan mereka boleh


44/87

34

dinilai berdasarkan ujian yang diberikan meliputi peribahasa jenis perumpamaan dan

simpulan bahasa. Keduanya pengkaji ingin melihat kebolehan mereka meletakkan

peribahasa dalam penggunaan ayat menerusi ujian. Untuk mengenal pasti masalah dan

halangan yang dihadapi dalam mempelajari peribahasa Melayu kajian ini turut

memuatkan aspek ini. Semoga hasil kajian ini nanti memberi manfaat kepada pengkaji

amnya dan dalam dunia pendidikan khasnya.


45/87

35

BAB III

KAEDAH KAJIAN

3.1 Pengenalan

Penyelidikan ini menunjukkan penemuan hasil kajian yang telah dibuat di Sekolah

Menengah Kebangsaan Kem Terendak, Melaka (SMKKT). Pengkaji telah

menggunakan kaedah dan tatacara tertentu untuk mendapatkan data yang diperlukan.

3.2 Reka bentuk kajian

Kajian ini berbentuk kajian tinjauan. Tujuan utama kajian ini dijalankan untuk melihat

tahap penguasaan peribahasa Melayu di kalangan pelajar iaitu melibatkan pelajar

tingkatan empat, SMKKT. Selain itu, kajian ini dilakukan juga untuk melihat

kebolehan pelajar meletakkan peribahasa dalam penggunaan ayat yang betul

berdasarkan ujian aneka pilihan yang diberikan pada ujian set kedua. Serta kajian ini

juga mengenal pasti masalah-masalah yang dihadapi dalam mempelajari peribahasa

Melayu. Jadi dapatan kajian ini hanya mewakili


46/87

36

kumpulan ini sahaja dan tidak merangkumi semua pelajar tingkatan empat di sekolah

ini.

Kajian ini bercorak tinjauan iaitu dengan mengemukakan soalan-soalan melalui

soal selidik dan ujian. Soal selidik ini adalah untuk mengetahui latar belakang pelajar

dan masalah-masalah yang mempengaruhi penguasaan peribahasa Melayu mereka

(Lihat Lampiran B). Di samping itu, ujian peribahasa juga turut dibuat bagi

memperoleh data dan maklumat berkaitan aspek-aspek penguasaan peribahasa pelajar

dan kebolehan pelajar dalam meletakkan peribahasa dalam penggunaan ayat yang betul

( Lihat Lampiran C).

Selain itu, pengkaji turut melakukan kajian kepustakaan. Bahan rujukan yang

digunakan merangkumi buku-buku ilmiah, jurnal-jurnal Dewan Bahasa, tesis dan

sukatan pelajaran kurikulum bersepadu sekolah menengah (2000) bahasa Melayu.

3.3 Populasi Dan Sampel

Sekolah yang dipilih untuk kajian tinjauan ini ialah Sekolah Menengah Kebangsaan

Kem Terendak, Melaka. Sekolah ini terletak dalam sebuah kem tentera yang dikenali

sebagai Kem Terendak. Kem Terendak atau lokasinya terletak di mukim Sungai Udang

dan jarak antara Kem Terendak ke Bandar Melaka ialah 25 kilometar. Sekolah ini

mempunyai populasi pelajar tingkatan empat seramai 134 orang pelajar. Kajian ini

hanya melibatkan 40 orang sampel sahaja.


47/87

37

Dalam kajian ini, pengkaji memilih sampel secara rawak mudah. Menerusi cara

ini proses mengambil atau menggunakan sampel berlaku apabila tiap-tiap individu

dalam populasi mempunyai peluang yang sama untuk dipilih.

3.4 Alat Kajian

Untuk mendapatkan data, alat kajian yang digunakan ialah soal selidik dan ujian

bertulis.

3.4.1 Soal Selidik

Responden diberi satu set soal selidik. Jenis soal selidik yang digunakan oleh pengkaji

ialah soal selidik jawapan dipilih iaitu subjek dikehendaki memilih jawapan yang tepat

terhadap soalan-soalan atau rangsangan yang dikemukakan. Soal selidik ini

mengandungi dua bahagian iaitu, terdiri daripada bahagian A dan bahagian B (Lihat

Lampiran B). Bahagian A terdiri daripada latar belakang pelajar manakala bahagian B

pula terdiri daripada masalah yang dihadapi dalam mempelajari peribahasa.

3.4.2 Ujian Peribahasa

Bagi menentukan tahap penguasaan atau kemahiran responden dalam bidang

peribahasa, ujian pencapaian digunakan. Ujian ini terdiri daripada dua set soalan yang

meliputi aspek simpulan bahasa dan perumpamaan. Soalan set pertama berkehendakkan

pelajar menjawab 30 soalan manakala set kedua 20 soalan sahaja. (Lihat Lampiran C )


48/87

38

Berdasarkan kedua-dua ujian ini, pengkaji telah memilih dua jenis butir ujian

iaitu ujian jenis jawapan dibina dan ujian jenis jawapan dipilih. Jenis butir jawapan

dibina memberi kebebasan kepada responden untuk menjawab soalan yang

dikemukakan, iaitu berbentuk subjektif. Ini merupakan soalan yang terdapat pada set

pertama yang memerlukan pelajar mengisi jawapan pada tempat kosong yang

disediakan berkenaan maksud simpulan bahasa dan perumpamaan. Manakala set yang

kedua, merupakan ujian jenis butir jawapan dipilih seperti ujian aneka pilihan yang

mengkehendaki responden memilih satu jawapan yang paling tepat. Dalam set kedua

ini pelajar diuji kebolehan mereka meletakkan peribahasa pada penggunaan ayat yang

betul.

3.5 Prosedur Pengumpulan Data

Beberapa langkah diambil untuk menjalankan kajian ini:

3.5.1 : Pemilihan Tempat Kajian

Setelah tajuk kajian dikenal pasti, seterusnya pengkaji memilih sebuah sekolah yang

hendak dijadikan tempat kajian, iaitu Sekolah Menengah Kebangsaan Kem Terendak,

Melaka. Surat kebenaran menjalankan penyelidikan dari fakulti diberi kepada pengetua

sebagai pengesahan. (Lihat Lampiran A). Sekolah ini terletak dalam sebuah kem tentera

yang dikenali sebagai Kem Terendak dan jarak di antara Kem Terendak ke bandar

Melaka ialah 25 kilometer.


49/87

39

3.5.2 : Meminta Kebenaran

Setelah memilih sekolah, pengkaji menemui pengetua dan guru bahasa Melayu

tingkatan empat di sekolah tersebut untuk mendapatkan kebenaran dan kerjasama

mereka sepanjang kajian ini dijalankan, seperti mendapatkan data tentang responden,

mentadbir soal selidik dan menjalankan ujian peribahasa ke atas mereka.

3.5.3 : Ujian Peribahasa

Kajian ini melibatkan responden menduduki ujian peribahasa. Aspek yang diuji ialah

meliputi simpulan bahasa dan perumpamaan.Ujian ini pula terbahagi kepada dua set

soalan . Ujian set pertama berbentuk ujian jenis butir jawapan dibina dan ujian kedua

pula jenis butir jawapan dipilih. Hasil ujian mereka diambil dan ditanda oleh pengkaji

sendiri.

3.5.4 : Soal Selidik

Untuk mendapatkan data bagi menggambarkan penguasaan peribahasa Melayu

responden, satu set soal selidik telah dibentuk dengan mengemukakan soalan-soalan

tertentu yang ada kaitan dengan masalah yang dikaji. Soalan yang dikemukakan

merujuk dua bahagian. Bahagian A: mengenai latar belakang pelajar manakala

bahagian B: pula merujuk masalah-masalah yang dihadapi dalam mempelajari


50/87

40

peribahasa Melayu. Menerusi bahagian B ini pengkaji akan dapat mengenal pasti

masalah-masalah yang dihadapi oleh pelajar dalam mempelajari peribahasa Melayu.

3.6 Prosedur Penganalisisan Data

Data yang diperoleh daripada soal selidik dan ujian akan dianalisis untuk mendapat

maklumat tentang masalah-masalah yang dihadapi dalam mempelajari peribahasa

Melayu di kalangan pelajar dan tahap penguasaan mereka dalam peribahasa Melayu.

Selepas semua soal selidik dan ujian dikumpul, pengkaji akan menanda sendiri kedua-

dua borang yang telah dijawab oleh responden. Pengkaji akan menganalisis data yang

diperoleh dalam bentuk peratus.

Contoh pengiraan data ialah:-

Peratus = Jumlah x 100

Bil. Responden


51/87

41

BAB IV

KEPUTUSAN KAJIAN

4.1 Pengenalan

Bab ini merupakan laporan daripada hasil kajian tinjauan yang dilakukan ke atas 40

orang responden yang merupakan pelajar tingkatan 4 Sekolah Menengah Kebangsaan

Kem Terendak, Melaka. Laporan diperlihatkan secara deskriptif dan berdasarkan hasil

ujian peribahasa yang bertujuan untuk melihat tahap penguasaan peribahasa Melayu di

kalangan pelajar tingkatan 4. Selain itu, maklumat juga diperoleh daripada maklum

balas yang diberikan oleh responden melalui soal selidik yang meliputi masalah-

masalah yang dihadapi oleh responden dalam mempelajari peribahasa Melayu.

4.2 Analisis Ujian Peribahasa

Ujian peribahasa ini terbahagi kepada dua bahagian. Bahagian pertama

berkehendakkan pelajar mengisi ruangan kosong dengan peribahasa dan makna yang


52/87

42

sesuai. Terdapat 30 soalan yang dikemukakan manakala ujian bahagian kedua pula

soalannya berbentuk aneka pilihan sebanyak 20 soalan bertujuan untuk melihat

kebolehan pelajar meletakkan peribahasa dalam penggunaan ayat yang betul. Secara

keseluruhannya, markah responden dikira dalam bentuk peratus kemudian penguasaan

mereka akan dinilai mengikut gred A, B, C, D dan E.

4.1.1 Penguasaan Peribahasa Melayu di Kalangan Pelajar Tingkatan 4 Secara

Keseluruhan

Jadual 1

Penguasaan Peribahasa Melayu Di Kalangan Pelajar Tingkatan 4

Gred Ujian Peribahasa

Bilangan pelajar

(orang)

Peratusan ( %)

A (Cemerlang) _ _

B (Baik) 9 22.5

C (Sederhana) 10 25.0

D (Lemah) 21 52.5

E (Sangat Lemah) _ _

Jumlah 40 100.0

Berdasarkan jadual 1 di atas, secara keseluruhannya analisis kajian ini

menunjukkan bahawa daripada 40 orang responden yang dikaji menerusi ujian

peribahasa berada pada tahap memuaskan. Dapatan kajian menunjukkan 9 orang pelajar

mencapai tahap penguasaan peribahasa mereka pada gred B (Baik) iaitu 22.5%.

Manakala 10 orang lagi berada pada gred C (Sederhana) iaitu 25.0%. Seterusnya 52.5%

iaitu seramai 21 orang responden memperoleh gred D dalam ujian peribahasa Melayu

yang dijalankan. Penguasaan peribahasa Melayu pelajar pada gred D adalah yang paling

ramai ini menunjukkan masih terdapat pelajar lemah dalam peribahasa Melayu. Hal ini

kerana pencapaian pada gred ini paling tinggi berbanding gred B dan C.


53/87

43

Kesimpulannya, tahap penguasaan peribahasa Melayu di kalangan pelajar

tingkatan empat pada tahap memuaskan berdasarkan dapatan kajian melalui jadual satu

serta pengkaji merumuskan pencapaian mereka pada tahap memuaskan kerana tiada

seorang responden yang berjaya mencapai tahap cemerlang dan tiada juga responden

yang berada pada tahap sangat lemah (E).

4.1.2 Kebolehan Pelajar Meletakkan Peribahasa dalam Penggunaan Ayat yang

Betul

Kebolehan pelajar meletakkan peribahasa dalam penggunaan ayat yang betul

diuji pada ujian bahagian dua. Ujian ini mengandungi 20 soalan aneka pilihan yang

meliputi aspek simpulan bahasa dan perumpamaan. Dapatan kajian tersebut

menunjukkan rata-rata pelajar boleh menjawab ujian ini.

Daripada 20 soalan yang dikemukakan hanya seorang pelajar yang menjawab

18 soalan dengan betul (2.5%). Manakala bilangan pelajar yang hanya menjawab 10

soalan dengan betul seramai dua orang (5.0%). Sebaliknya bilangan pelajar yang

menjawab 11 hingga 15 soalan dengan betul adalah yang paling ramai. Jadi, dapatlah

dirumuskan bahawa majoriti pelajar dapat meletakkan peribahasa pada penggunaan

ayat yang betul.


54/87

44

4.3 Analisis Soal Selidik

Hasil analisis data soal selidik adalah khusus untuk menjawab latar belakang

pelajar dan masalah-masalah yang mereka hadapi dalam mempelajari peribahasa

Melayu.

4.3.1 Latar Belakang Pelajar

Kajian ini terdiri daripada 40 orang pelajar yang melibatkan dua buah kelas iaitu

kelas tingkatan 4 Sains III dan tingkatan 4 Ekonomi Asas. Latar belakang pelajar pula

bertujuan untuk melihat minat dan pandangan mereka tentang peribahasa Melayu. Latar

belakang pelajar terdiri daripada dua bahagian iaitu maklumat peribadi pelajar seperti

keputusan peperiksaan bahasa Melayu peringkat PMR (2002) dan masalah yang

dihadapi dalam mempelajari peribahasa Melayu. Walau bagaimanapun, penguasaan

pelajar dalam peribahasa bukanlah diukur berdasarkan keputusan bahasa Melayu

peringkat PMR mereka sebaliknya maklumat tersebut hanya untuk kegunaan pengkaji

sahaja.

Berdasarkan keputusan bahasa Melayu peringkat PMR kebanyakan pelajar

mencapai keputusan gred B iaitu seramai 22 orang pelajar (55.0%), pada gred C pula

seramai 7 orang (17.5%) manakala 11 orang lagi memperoleh gred A. Tiada seorang

pun pelajar yang mendapat gred D & E.


55/87

45

Pada peperiksaan PMR yang lepas (2002), terdapat soalan karangan berbentuk

peribahasa daripada 5 soalan karangan yang dikemukakan oleh Lembaga Peperiksaan

dalam kertas 2 bahasa Melayu Oktober 2002. Soalan tersebut berbunyi jika tidak

dipecahkan ruyung, di mana boleh mendapat sagu, sering kali disebut dalam

masyarakat kita. Tuliskan sebuah cerita berdasarkan peribahasa itu (30 markah).

Melalui soal selidik, pengkaji telah mengemukakan soalan tersebut kepada

pelajar untuk mendapat maklum balas sama ada mereka memilih karangan tersebut

ataupun tidak ketika menjawab kertas 2 bahasa Melayu peringkat PMR yang lepas. Jika

mereka menjawab soalan itu mereka dikehendaki untuk memberikan maksud peribahasa

itu sebaliknya jika mereka tidak memilih karangan itu mereka diminta untuk

mengemukakan sebab-sebabnya.

Dapatan kajian tersebut menunjukkan hanya 5.0%, iaitu seramai 2 orang pelajar

sahaja yang menjawab atau memilih karangan itu daripada 40 orang pelajar. Sebaliknya

95.0% lagi iaitu seramai 38 orang pelajar tidak memilih karangan itu dengan pelbagai

alasan, iaitu tidak meminati, sukar mendapatkan isi-isi penting, tidak faham maksud

peribahasa dan memilih karangan lain yang lebih senang. Peribahasa yang dikemukakan

oleh Lembaga Peperiksaan Kementerian Pendidikan Malaysia jika tidak dipecah

ruyung, di mana boleh mendapat sagu membawa maksud yang berikut:

i. tidak akan tercapai maksudnya kalau tidak mahu berusaha dan bersusah payah

ii. cita-cita dan maksud tidak akan tercapai jika tidak bersusah payah dahulu.


56/87

46

Berdasarkan maksud yang dinyatakan di atas sebenarnya ia membawa

pengertian yang sama, iaitu sebarang keinginan atau kehendak tidak akan diperoleh jika

kita tidak mahu bersusah payah ke arahnya. Berdasarkan maksud peribahasa yang

dikemukakan oleh dua-dua orang pelajar yang menjawab karangan itu pengkaji

mendapati mereka mengetahui maksud peribahasa tersebut. Maksud yang diberikan

oleh dua orang pelajar yang memilih karangan berbentuk peribahasa pada peringkat

PMR 2002 adalah seperti yang berikut:-

1. kita kena cuba dari bawah untuk mendapatkan hasil2. kalau nakkan sesuatu kita kena berusaha

Daripada jawapan yang dikemukakan jelas menunjukkan bahawa mereka faham

akan maksud peribahasa itu. Faktor tersebut telah menyebabkan karangan tersebut

menjadi pilihan mereka. Sebaliknya bagi 38 orang pelajar yang tidak menjawab atau

memilih karangan jenis peribahasa mempunyai pelbagai alasan. Antara alasan tersebut

adalah berdasarkan jadual di sebelah.


57/87

47

Jadual 2

Alasan Pelajar Bagi yang Tidak Memilih Karangan Berbentuk Peribahasa

PMR 2002

Bilangan Alasan Bilangan pelajar

(orang)

Peratus (%)

1 susah untuk mendapatkan

isi-isi penting

15 37.5

2 tidak faham maksudnya 8 20.0

3 tidak minat karangan

peribahasa

9 22.5

4 pilih soalan lain yang lebih

senang dan menarik

6 15.0

Jumlah 38 95.0

Jadual di atas menunjukkan alasan yang diberikan oleh pelajar yang tidak

memilih karangan peribahasa untuk menjawab bahasa Melayu peringkat PMR.

Beberapa faktor yang menyebabkan mereka tidak memilih karangan peribahasa seperti

yang terdapat pada Jadual 2 di atas. Berdasarkan Jadual 2, majoriti pelajar, iaitu

sebanyak 15 orang (37.5%) tidak memilih karangan berbentuk peribahasa atas alasan

kesukaran untuk mendapatkan isi-isi penting. Ini menunjukkan bahawa mereka

bukannya tidak faham maksud peribahasa sebaliknya mereka kekurangan idea penting

untuk menghasilkan karangan tersebut.


58/87

48

Bagi pelajar yang tidak memahami maksud peribahasa itu adalah seramai 8

orang pelajar iaitu (20.0%). Selain daripada tidak faham maksud peribahasa itu terdapat

juga seramai 9 orang pelajar iaitu (22.5%) yang tidak meminati karangan peribahasa. 6

orang lagi pelajar iaitu (15.0%) telah memberikan alasan yang mereka memilih soalan

lain yang lebih senang dan menarik. Kenyataan mereka terhadap soalan lain yang lebih

senang dan menarik menggambarkan bahawa peribahasa itu adalah susah dan tidak

menarik.

Selain itu, menerusi soal selidik ini juga pengkaji dapat mengenal pasti bilangan

pelajar yang mempunyai kamus peribahasa sendiri di rumah. Dapatan kajian

menunjukkan kebanyakan pelajar memiliki kamus peribahasa sendiri dirumah iaitu

sebanyak 25 orang pelajar daripada 40 orang (62.5%). Manakala seramai 15 orang lagi

(37.5%), tidak mempunyai kamus peribahasa sendiri di rumah. Dapatan daripada soal

selidik ini memperlihatkan pelajar menyedari kegunaan kamus peribahasa sebagai

sumber untuk merujuk makna peribahasa yang tidak difahami.

Kesedaran peribahasa Melayu sebagai warisan Melayu yang perlu

dipertahankan oleh generasi kini menunjukkan kesedaran yang amat

memberangsangkan. Ini kerana daripada dapatan kajian, 100.0% pelajar mengatakan ia

perlu dipertahankan oleh generasi kini walaupun pada dasarnya terdapat 6 orang pelajar

yang mengatakan bahawa mereka tidak berminat untuk mempelajari peribahasa

Melayu.


59/87

49

Melalui soal selidik ini pengkaji turut meminta mereka memberikan alasan bagi

jawapan ya dan tidak. Keseluruhan pelajar yang mengatakan peribahasa perlu

dipertahankan memberikan sebab yang sama iaitu peribahasa merupakan warisan nenek

moyang yang perlu dipertahankan. Selain itu, melalui peribahasa pengajaran dan teladan

dapat diperoleh.

Pengkaji sangat bersetuju dengan kesemua alasan yang diberikan oleh mereka

dan berharap daripada kesedaran itu para pelajar akan cuba menghargai dan menghayati

keistimewaan peribahasa walaupun dikatakan peribahasa ketinggalan zaman ekoran

kemajuan sains dan teknologi.


60/87

50

4.3.2 Masalah yang Mempengaruhi Penguasaan Peribahasa Melayu di

Kalangan Pelajar

Jadual 3

Masalah-masalah yang Dihadapi dalam Mempelajari Peribahasa Melayu

Bil Perkara Kategori

Ya Tidak

Jumlah

Pelajar

(orang)

Peratus

(%)

Jumlah

Pelajar

(orang)

Peratus

(%)

1 Minat mempelajari peribahasa

Melayu

34 85.0 6 15.0

2 Peribahasa Melayu sukar diingat

atau dihafal

19 47.5 21 52.5

3 Peribahasa merumitkan kerana

banyak makna dan kebanyakan

maknanya tersirat dan sukar

difahami

29 72.5 11 27.5

4 Kekerapan guru memberi latihan

karangan berbentuk peribahasa

19 47.5 21 52.5

Secara keseluruhan Jadual 3 menunjukkan bahawa masalah-masalah dalam

mempelajari peribahasa yang dapat dikenal pasti oleh pengkaji. Antara masalah tersebut

termasuklah sikap pelajar sendiri, kesukaran mengingat peribahasa Melayu dan

kekerapan latihan karangan berbentuk peribahasa yang diberikan oleh guru.


61/87

51

Berdasarkan jadual, sikap pelajar terhadap peribahasa adalah positif. Ini kerana

kebanyakan pelajar berminat untuk mempelajari peribahasa Melayu iaitu sebanyak 34

orang (85.0%), sebaliknya hanya 6 orang sahaja (15.0%) yang tidak berminat untuk

mempelajari peribahasa Melayu. Kesimpulannya, daripada soal selidik ini, sikap tidak

menjadi masalah utama kerana rata-rata mereka mempunyai minat mempelajari

peribahasa Melayu.

Oleh kerana sebilangan besar pelajar mempunyai minat mempelajari

peribahasa Melayu jadi hasil kajian menunjukkan bahawa seramai 21 orang pelajar

tidak menjadikan kesukaran mengingat atau menghafal peribahasa Melayu sebagai satu

masalah. Sebaliknya hanya 19 orang (47.5%) sahaja mengatakan peribahasa Melayu

menyukarkan atau sukar dihafal.

Walau bagaimanapun, peratusan itu menunjukkan pelajar bermasalah untuk

mengingati peribahasa. Hal ini disebabkan sifat peribahasa itu sendiri yang mempunyai

makna yang pelbagai dan tafsiran yang berbeza mengikut situasi dan suasana sesuatu

peribahasa itu digunakan.

Masalah mempelajari peribahasa yang turut dikenal pasti oleh pengkaji melalui

soal selidik ini ialah sifat peribahasa itu sendiri yang dianggap rumit kerana mempunyai

banyak makna dan kebanyakan maknanya tersirat serta sukar difahami. Dapatan kajian

menunjukkan peratusan pelajar yang mengatakan peribahasa Melayu rumit adalah

tinggi iaitu sebanyak 29 orang (72.5%) manakala pelajar yang mengatakan peribahasa

Melayu tidak merumitkan adalah 11 orang ( 27.5%).


62/87

52

Kekerapan guru memberi latihan karangan berbentuk peribahasa juga

merupakan antara masalah yang dikenal pasti masalah-masalah yang dihadapi oleh

pelajar dalam mempelajari peribahasa Melayu. Guru memainkan peranan yang penting

dalam menggalakkan minat pelajar bukan sahaja dalam penulisan karangan berbentuk

peribahasa malah penggunaan peribahasa yang berterusan di samping melaksanakan

proses p&p yang berkesan.

Dapatan kajian memperlihatkan guru-guru masih menitikberatkan pengajaran

karangan berbentuk peribahasa apabila terdapat pelajar mengatakan guru mereka kerap

memberi latihan karangan berbentuk peribahasa iaitu sebanyak 19 orang pelajar

(47.5%). Pelajar selebihnya 21 orang lagi mengatakan guru tidak memberi latihan

karangan berbentuk peribahasa (52.5%).

Merujuk kepada soal selidik yang dikemukakan oleh pengkaji hanya 4 masalah

utama yang dapat dikenal pasti seperti masalah yang telah dikemukakan oleh pengkaji.

Pengkaji turut memberi ruang kepada pelajar untuk menyatakan sebarang masalah lain

yang dihadapi oleh mereka.


63/87

53

Antara masalah yang dinyatakan oleh mereka ialah kesukaran untuk

memahami maksud peribahasa walaupun mempunyai minat untuk mempelajarinya.

Kenyataan pelajar terhadap masalah tersebut dapat pengkaji simpulkan bahawa masalah

utama mereka dalam mempelajari peribahasa Melayu ialah sifat peribahasa Melayu itu

sendiri seperti kesukaran mengingat makna peribahasa. Justeru itu, guru melaksanakan

proses (p&p) yang berkesan supaya kefahaman pelajar dapat dipertingkatkan terhadap

peribahasa Melayu.


64/87

54

BAB V

RUMUSAN DAN PERBINCANGAN

5.1 Pengenalan

Bab ini meliputi ringkasan kajian, perbincangan dapatan kajian dan cadangan untuk

kajian lanjutan. Dalam bahagian rumusan kajian, dijelaskan semula tujuan kajian yang

meliputi sampel kajian, alat kajian dan pengumpulan serta pemprosesan data. Dalam

perbincangan pula akan dibincangkan dapatan kajian berasaskan analisis data. Akhir

sekali dibincangkan cadangan selanjutnya.

5.2 Rumusan Kajian

Kajian ini dibuat bertujuan untuk mendapatkan data bagi melihat tahap penguasaan

peribahasa Melayu di kalangan pelajar tingkatan 4. Kajian ini juga dibuat untuk melihat

kebolehan pelajar meletakkan penggunaan peribahasa dalam penggunaan


65/87

55

ayat yang betul. Perlu juga diketahui masalah-masalah yang dihadapi semasa mereka

mempelajari peribahasa Melayu.

Dalam melaksanakan kajian ini, pengkaji memilih kajian tinjauan dengan

menggunakan 2 set alat ujian dan 1 set soal selidik. Kedua-dua alat ini dilaksanakan

oleh pengkaji sendiri dengan bantuan seorang guru penyelaras bahasa Melayu ke atas 40

orang pelajar yang terdiri daripada 2 buah kelas tingkatan 4 di Sekolah Menengah

Kebangsaan Kem Terendak, Melaka. Dapatan yang dikumpul daripada alat kajian yang

digunakan telah dianalisis oleh pengkaji dengan melihat tahap penguasaan peribahasa

Melayu di kalangan mereka melalui markah diperolehsecara keseluruhan dalam bentuk

peratusan. Kemudian pencapaian tersebut akan dinilai mengikut gred A,B,C,D dan E.

Kesimpulan dapatan kajian, pengkaji dapat merumuskan bahawa penguasaan

peribahasa Melayu oleh pelajar tingkatan 4 SMKKT adalah seperti yang berikut:-

Daripada 50 soalan peribahasa yang terdiri daripada simpulan bahasa dan

perumpamaan, didapati bahawa tahap penguasan secara keseluruhan yang dicapai oleh

mereka ialah pada tahap yang memuaskan. Berdasarkan daripada pencapaian mereka di

dalam ujian yang diberikan, seramai 9 orang pelajar (22.5%) mencapai gred B, 10 orang

(25.0%) gred C dan 21 orang lagi (52.5%) berada pada gred D. Ini bererti hasil ujian

menunjukkan tiada pelajar yang sangat menguasai peribahasa Melayu dan tiada juga

pelajar yang tidak mengetahui langsung peribahasa.

Merujuk kepada kebolehan pelajar meletakkan peribahasa Melayu dalam

penggunaan ayat yang betul mendapati tiada seorang pelajar yang memperoleh markah


66/87

56

penuh iaitu sebanyak 20. Sebaliknya, seorang sahaja yang memperoleh pencapaian

tertinggi adalah sebanyak 18 daripada 20 soalan yang dikemukakan. Pelajar yang

menjawab 11 hingga 15 soalan dengan betul adalah yang paling ramai. Ini menunjukkan

bahawa keseluruhan pelajar boleh menjawab dan meletakkan peribahasa Melayu

mengikut suasana yang sesuai pada tempatnya. Hal ini dibuktikan lagi apabila hanya 2

orang pelajar yang mampu menjawab 10 atau kurang daripada 10 soalan dengan betul.

Daripada hasil kajian juga memperlihatkan bahawa semua masalah yang

dikemukakan oleh pengkaji mempengaruhi penguasaan peribahasa Melayu di kalangan

pelajar tingkatan 4. faktor-faktor tersebut ialah faktor sikap pelajar, kesukaran untuk

memahami maksud peribahasa dan kekerapan latihan yang diberikan oleh guru.

5.3 Perbincangan

Dapatan kajian melalui soal selidik didapati keseluruhan pelajar mempunyai

sikap yang positif terhadap pemelajaran peribahasa Melayu. Iaitu seramai 34 orang

pelajar mengatakan minat (55.0%) manakala hanya 6 orang (15.0%) mengatakan tidak

minat mempelajari peribahasa Melayu. Walau bagaimanapun, berdasarkan tindak balas

yang diberikan oleh pelajar berkaitan minat mempelajari peribahasa Melayu tidak boleh

dijadikan ukuran sepenuhnya kerana walaupun mereka meminati peribahasa tetapi pada

peperiksaan PMR yang lepas hanya 2 orang sahaja yang memilih karangan berbentuk

peribahasa. Justeru itu, fenomena ini berkaitan dengan sikap pelajar itu sendiri terhadap

peribahasa.


67/87

57

Berdasarkan pendapat Asmah Hj. Omar (1998:107) berkenaan definisi sikap

beliau melihat sikap sebagai gejala mental yang menggambarkan keadaan minda

individu seterusnya beliau mengatakan bahawa sikap positif melahirkan bersama-sama

fikiran yang positif. Sikap positif selalunya menghasilkan kesan yang positif.

Oleh itu, berdasarkan pendapat yang dikemukakan oleh Asmah Hj. Omar jelas

memperlihatkan pelajar tingkatan 4 ini mempunyai sikap positif terhadap pemelajaran

peribahasa tetapi kesannya tidak menggambarkan keadaan minda individu sebenar

pelajar kerana hanya 2 orang pelajar memilih karangan peribahasa. Serta maklum balas

daripada pelajar mengatakan karangan itu tidak menjadi pilihan kerana beberapa

masalah seperti susah mendapatkan isi-isi penting, susah dan terdapat karangan yang

lebih senang serta menarik.

Walau bagaimanapun, kesan daripada ujian yang diberikan menunjukkan kesan

yang positif tetapi guru harus lebih peka terhadap masalah utama pembelajaran

peribahasa pelajar supaya mereka terus menghayati dan menghargai peribahasa.

Selain itu, pengkaji juga melihat bahawa peribahasa Melayu masih berada di

hati pelajar. Kenyataan ini dapat dikenal pasti oleh pengkaji melalui soal selidik

berkaitan sama ada pelajar memiliki kamus peribahasa sendiri di rumah serta mereka

dikehendaki memberikan alasan bagi jawapan ya dan tidak berkaitan dengan

kenyataan peribahasa perlu dipertahankan. Daripada 40 orang pelajar seramai 25 orang

(62.5%) mempunyai kamus peribahasa sendiri di rumah manakala selebihnya sebanyak

15 orang (37.5%) tidak memiliki kamus itu. Jadi, ia menunjukkan mereka mempunyai


68/87

kajian tindakan peribahasa (1)

Documents