,..•I~ UiUSANMALAYS/A.>>- Khamis 7 Febr~ari 2008

•I

,»GAMBAR di bawahmikroskop menunjukkankopepod dan telurnya .

••

DR. HASSAN MOHD. DAUD

RAMAl daripada kita yang mempunyai hobi meng­hias rumah termasuk menggunakan elemen air te­rutama di bahagian halaman.

Dengan itu, pelbagai konsep diperkenalkan untukmenghias dan membina satu landskap yang mudahdengan hiasan pokok terutama pokok akuatik didalam taman mini, contohnya.

Penggunaan elemen air dalam hiasan sangat po­pular selain ia kelihatan bersih dan sejuk mata me­mandang serta bunyi air yang mengasyikkan.

.Namun di sebalik hobi tersebut, satu perkara yangperlu diberi perhatian ialah ia boleh mengundangrisiko pembiakan jentik-jentik.

Kita mungkin leka, kerana di sebalik keindahanhiasan atau landskap, air dalam pasu bunga ataukolam kedl yang dibina membawa masalah kerana iamenjadi tempat nyamuk membiak dan habitat jen­tik-jentik.

Kepada mereka yang menganggap ia isu remeh, kikistanggapan anda kerana nyamuk boleh membawa pel­bagai penyakit seperti denggi yang dibawa oleh nyamukaedes dan semua orang tahu mengenainya.

Anda mungkin mempunyai petua mudah dan ring­kas tanpa kos iaitu memasukkan garam ke dalam airberkenaan dan menggunakan tip yang dipelajari ber­dasarkan pengalaman.

Pengetahuan yang sedikit dalam bidang sainsmungkin dapat membantu anda untuk mengambillangkah alternatif yang bukan sahaja tidak memer­lukan kos tinggi tetapi ia merupakan langkah duadalam satu yang boleh dianggap menarik.

KaJian oleh sekumpulan penyelidik dari FakultiPerubatan Veterinar Universiti Putra Malaysia (UPM)mendapati aktiviti pemangsaan ikan dan spesiesmikro organisma dari kumpulan kopepoda bolehdimanfaatkan untuk kawalan biologijentik-jentik.

Kajian yang bertajuk Penilaian Aktiviti PemangsaMesocyclops dan Microcyclops (Crustacea: Cyclopo­ida) Tempatan Sebagai Kawalan Biologi Untuk LarvaAedes ini dijalankan sejak Februari tahun lepas.

Tujuan kajian tersebut ialah untuk mencari satu

kaedah semula jadi tanpa penggunaan bahana kimiauntuk membunuh larva nyamuk.

Kopepoda adalah krustasia akuatik bersaiz kecil(0.5-2.0 rom) yang boleh dijumpai dalam kolam air tawaryang bersih. la adalah pemangsa semula jadi larvanyamuk.

Dua jenis hidupan akuatik itu ternyata amat sesuaiuntuk mengawal jentik-jentik kerana sifat pemang­sMnnya terhadap larva aedes tersebut.

PemangsaanMenurut Ketua Jabatan Pengajian Klinikal Ve­

terinar fakulti berkenaan, Prof. MadyaDr. Hassan Mohd. Daud, aktiviti pe­mangsaan sejenis krustasea akuatikCyclopoida iaitu Mesocyclops dan Mi­crocyclops tempatan beljaya mem­buktikan fenomena tersebut di dalammakmal.

Sekumpulan pelajarnya memula­kan kajian pada tahun lepas denganmengkultur (membiak) kedua-duaCyclopoida tersebut dalam tempohtiga bulan dalam kultur in vitro dandiberi makan pelet serta filet ikan.

Untuk tujuan kajian, setiap Cyclo­poida dewasa dimasukkan ke dalambotol mengandungi larva aedes se­lama 12 jam dan sebarang perkem­bangan dilihat di bawah mikroskop.

Kajian oleh pelajar Ong SheauMei-Pamela itu mendapati berlaku kematian larvaaedes setelah diserang dan dihirup cecair badan olehMesocyclops.

Kajian umum juga mendapati Cyclopoida Meso­cyclops lebih ganas dan lebih cepat menyerang larvaaedes berbanding Microcyslops.

Kajian yang hampir serupa juga dijalankan olehseorang pelajar lain iaitu Faez Firdaus Jesee Abdullahmenggunakan sejenis ikan anabantoides tempatan.

Spesis ikan Betta pugnax dan Betta anabattoides

"Memang benar ikan hiasanseperti ikan emas bolehdiletakkan dalam kolam, balangatau pasu bunga, tetapi kitaperlu tahu dari segi biologikal,nyamuk bukan makanan utamaikan tersebut"

dewasa telah digunakan dan peman­tauan dibuat apabila kedua-dua spesisdiletakkan bersama jentik-jentik.

Kajian mendapati Betta pugnaxmempunyai tahap pemangsaan yangtinggi berbanding Betta anabantoides.

Menurut Hassan, kedua-dua kajiantersebut mendapati pengguna mem­punyai pilihan menggunakan pemang­sa iaitu ikan dan kopepod sebagai agenpengawalan jentik-jentik secara semu­lajadi.

Apa yang menarik daripada kejayaanpenyelidikan tersebut ialah ia bolehmembenihkan usahawan-usahawanbaru yang bermihat dalam ternak air.

Ini kerana mikro organisma tersebutboleh diternflk dan dijual, sama seperti

perniagaan menjual ikan t¢rnakan lain.Menurut Hassan, orang ramai mungkin berang­

gapan bahawa lebih baik meletakkan ikan hiasanseperti ikan emas dalam kolam atau balang pasu bungabagi menggantikan ikan atau mikro organisma yangdigunakan dalam eksperimen ini.

"Memang benar ikan hiasan seperti ikan emas bolehdiletakkan dalam kolam atau balang atau pasu bunga,tetapi kit~ perlu tahu dari segi biologikal, nyamukbukan.;n'akanan utama ikan tersebut.;/./

TAMAN air begini memang indah tetapi waspada dengan kehadiran jentik-jentik. - Gambar hiasan

"Ikan juga perlu diberi makanan tambahan dansetengah ikan memerlukan sistem penglidaraan air,"ujarnya.

Sebaliknya kata beliau kopepod tidak perlukanpenjagaan yang rumit seperti ikan kerana saiznyalebih keeil.

SempitOleh keranajauh lebih keeil, kopepod dapat hidup

dalam piring yang nipis atau balang bunga yangsempit yang mana ikan tidak dapat hidup.

Pada masa sarna, ikan juga boleh menyebabkan airmenjadi kotor.

Kajian yang dijalankan oleh pelajar UPM itu ke-

lihatan agak mudah dan tidak menggunakan tek­nologi tinggi tetapi tetap mempunyai kebaikan danmanfaat daripada pelbagai sudut.

Ia menunjukkan terdapat satu pengawalan biologiyang semula jadi yang boleh digunakan oleh orangramai untuk membasmi nyarpuk, iaitu menggunakanpemangsa semulajadi larva nyamuk ataujentik-jentikiaitu dua jenis kopepod spesies Mesocyclops danMicrocyclops.

Pemangsa tersebut boleh dibiakkan dengan senangdalam makmal dan juga oleh orang ramai dengansedikit pengetahuan.

Penggunaannya juga senang dan selamat kepadamanusia dan alam-sekitar. -

OAK semua ikan hiasan boleh dimanfaatkan sebagai kawalan biologi jentik-jentik.

ANAK ikan laga biasa juga digunakan sebagai haiwankawalan jentik-jentik dalam kolam.

Kingdom: Animalia

Phylum:lUthropoda

Class: 11axillopoda

Orders: Calanoida

Subclass: Copepoda

Subphylum: Crustacea

Pengelasan saintifik

• Cyclopoida• Gelyelloida• Harpacticoida• 11isophrioida

'. 11onstrilloida• 11ormonilloida• Platycopioida• Poecilostomatoida• Siphonostomatoida

Info:

• KQpepod boleh digunakan oleh orang ra­mai terutama yang mempunyai taman airmini di halaman rumah atau boleh dima­sukkan ke dalam air bertakun~ ..

• Kopepod hidup sendiri dengan memakanlarva nyamuk.

• Ia tidak merosakkan tumbuhan air yangdigunakan dalam taman air mini, bahkankopepod ini boleh menjadi makanan anakikan. '

Kempen kesedaran dan keyakinan boleh di­buat semasa pameran awam seperti pameranhari terbuka Jabatan Alam Sekitar, JabatanKesihatan dan lain-lain jabatan yang berke­naan.

Projek juga boleh dimulakan di sekolah se­bagai satu projek penyelidikan apresiasi sainsbiologi dan alam sekitar.