ÃÀÄÀÀÄ ÕÝË ÑÓÐÀÕ ÇªÂ˪ÌÆ

ÑÀÍÀË ÁÎÄÎË

Àâàõ õ¿íä ãàíö ¿ã ÷ òóñûã ºãíº

Õàÿõ õ¿íä ìÿíãàí ¿ã ÷ òóñûã ýñ ¿ç¿¿ëíý. Õàìãèéí øèëäýã àðãà

Îëîí õ¿í ãàäààä õýë ñóðàõ õàìãèéí øèëäýã àðãà þó áàéíà ãýæ ýðýëõèéëäýã. Ýíý íü ç¿éí

õýðýã þì. Ãýâ÷ ãàäààä õýë ñóðàõ õàìãèéí øèëäýã àðãà áîë çºâõºí òàíä ë áàéãàà. Ãàäààä õýëèéã

ñóðàõàä øàðãóó õºäºëìºð, óõàìñàðòàé ¿éë àæèëëàãàà, ãàäààä õýëèéã ñóðàõ ÷èí õ¿ñýë

ýðìýëçýë, òýâ÷ýýð õàòóóæèë ÷óõàë.

Þóíààñ ýõëýõ âý?

Ýíý àñóóëòàíä õ¿ì¿¿ñ ÿíç á¿ðýýð õàðèóëäàã. Ãàäààä õýë àìæèëòòàé ñóðñàí èõýíõ

õ¿ì¿¿ñèéí ¿çäýãýýð ýõëýýä ñóðàõ áè÷èã óíøèæ, ¿çýõ ãýæ áàéãàà õýëíèéõýý ä¿ðìèéè åðºíõèé

òºñººëºëòýé áîëîõ íü ç¿ãýýð þì. Äàðàà íü ãàäààä õýë ýõëýí ñóðàëöàã÷äàä çîðèóëñàí àâèàí

ç¿éí õè÷ýýë ñîíñîõ õýðýãòýé.

Ãàäààä õýëýýð ÿðèõ íü ¿ãñèéí ñàíãèéí áîëîí õýë ç¿éí ìýäëýãèéã àëü àëèíûã íü áýõæ¿¿ëæ

ºãäºã. Èéìýýñ ñîíñãîëûí õè÷ýýë ¿çñýíèé äàðàà ÿðèàíû äýâòðýýð õè÷ýýëëýæ ººðòºº àñóóëü

òàâüæ ò¿¿íäýý õàðèóëàõ çàìààð 14-30 õîíîãèéí äîòîð èõýíõ ÷óõàë õýëëýã¿¿äèéã òîãòîîíî.

Äàðàà íü õÿëáàð õýëëýãòýé, ñîíèðõîëòîé ¿éë ÿâäàëòàé íîì óíøèõ õýðýãòýé. Èéì íîì íü

ÿëàíãóÿà òàíû ìýääýã, ñîíèðõäîã ñýäýâòýé áàéâàë èë¿¿ ñàéí áàéäàã. ¯ãèéí áàÿëàã áàãà

òîãòîîñîí ¿ã öººõºí áàéãàà ¿åä íîì óíøèõàä ¿ã á¿ðèéã òîëü áè÷ãýýñ õàðàõàä õ¿ðãýäýã. Ýíý íü

íèëýýä çàëõóóòàé, ò¿âýãòýé àæèë áèëýý. Ãýâ÷ çàëõóóðàõ þì áîë õ¿í þóíä ÷ õ¿ðýõã¿é ø¿¿ äýý.

Ýíý íü òàíä çàëõóóòàé ñàíàãäâàë òóõàéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä õýë äýýðõè ñîíèðõîëòîé íîìûã

ìîíãîë îð÷óóëãàòàé íü òóëãàí óíøèõ õýðýãòýé.

ªäºðò õýäýí öàã ¿çýõ âý?

ªäºðò äîð õàÿæ 1-2 öàã ãàäààä õýë ¿çýõ õýðýãòýé. Ò¿¿íýýñ èë¿¿ áîë á¿ð ñàéí. Ãàäààä

õýëèéã òîãòìîë ¿çýõ íü ¿ð ä¿íòýé. Ãàäààä õýëèéã ºäºð á¿ð áèå çàñàæ, öàé õîîë èääýã øèãýý

òîãòìîëæóóëæ ÷àäâàë áîãèíî õóãàöààíä ìýäýãäýõ¿éö àõèö îëñíîî õ¿í ìýäýðíý. Ãàäààä õýëèéã

õóðäàâ÷èëñàí àðãààð òîãòìîë ¿çýõ þì áîë 1-2 ñàðûí äîòîð ýíãèéí õÿëáàð õýëëýãòýé

ñýäâ¿¿äèéã óíøààä îéëãîäîã áîëíî, àëäààòàé áîëîâ÷ îéð çóóð ÿðüäàã áîëíî.

¯¿íèéãýý öààø îðõèõã¿é áàéõ þì áîë òà ãàäààä õýëèéã ñóð÷èõ ìàãàäëàëòàé áèëýý.

ßðüæ ñóðàõñàí

Èéì ¿ã îëîí ñîíñîãääîã. Ãýâ÷ ººðºº èäýâõ ÷àðìàéëò ãàðãàõã¿éãýýð ýíý íü áîëîìæã¿é

á¿òýøã¿é ç¿éë þì. ̺í áîëîëöîî õýðýãòýé. Áîëîëöîî ãýäýãò ãàäààä õ¿ì¿¿ñòýé öóã àæèëëàõ,

òýäýíòýé çàõèäëààð õàðèëöàõ, òóõàéí ¿çýõ ãýæ áóé ãàäààä õýëýýðýý ÿðüäàã óëñ îðîíä î÷èæ

àìüäðàõ ÿâäàë îðíî. ßðüæ ñóðàõ èéì áîëîëöîîã¿é õ¿ì¿¿ñ þóíû ºìíº óíøñàí ñýäâ¿¿äýý

ýðã¿¿ëæ ÿðèõ, äýëãýöèéíõ íü äîîãóóð áè÷èã íü ãàðäàã ÿðèàòàé êèíî áîëîí æ¿æèã ¿çýõ, äóó

ñîíñîõ õýðýãòýé. Ìºí ººðèéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä õýë äýýðõ ðàäèî, òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëýã

¿çýõ, ëåêö ÿðèà ñîíñîõ íü àøèãòàé. Ãàäààä õýëýýð çºâ ÿðèõàä õýë ç¿éí ìýäëýã õýðýãòýé. Ñóðàõ

ãýæ áóé õýëýýð ÷èíü ÿðèõ çàâøààí òîõèîëäâîë àëäàæ áîëîõã¿é!

¯ãèéí áàÿëãàà ÿàæ íýìýãä¿¿ëýõ âý?

Ñàëàíãè, ãàíö íýãýýð íü, ýñâýë õ¿÷ýýð ¿ã öýýæëýõ òºäèé ë èõ àøèãòàé áóñ. Õàðèí õîéä

óðä ¿ãòýé íü õîëáîí óòãààð íü ¿ã òîãòîîâîë ñàéí. Èíãýõäýý ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã ¿ãñèéã ñîíãîæ

òîãòîîâîë ñàéí.

Òîãòñîí õýëëýã, õîðøîî ¿ãèéã îëíîîð öýýæëýõ õýðýãòýé. Èéì ¿ãñèéã õýäèé÷èíýý îëíûã ìýäíý,

òºäèé÷èíýý ÿðèõàä õÿëáàð áîëíî. ̺í õýâøìýë õýëëýã¿¿äèéã òîãòîîæ õýäèéä, ÿàæ õýðýãëýõèéã

ñóðàõ, õî¸ð õ¿íèé ÿðèà, áîãèíî õýìæýýíèé ºã¿¿ëëýãèéã öýýæëýõýä ÷ èë¿¿äýõã¿é.

Ò¿ðãýí óíøèæ ñóðàõ íü

Ýíý íü îëîí òàëûí àøèãòàé. ßëàíãóÿà ò¿ðãýí óíøèæ ñóðñàí õ¿í çºâõºí óíøèõ

ïðîöåññîîñ ìàø èõ öàã õóãàöààã õîæäîã. Ýõ õýëýýðýý óíøèõ, ãàäààä õýëýýðýý óíøèõ õóðä ººð

áîëîâ÷ ãàäààä õýëèéã ýõ õýë øèãýý ñàéí ñóðñàí ¿åä ýíý ÿëãàà àðèëäàã. Ìàø õóðäàí óíøèæ

ñóðñàí õ¿ì¿¿ñ áàéäàã: æèøýý íü Íàïîëåîí ìèíóòàíä 2000 ¿ã, Áàëüçàê ìèíóòàíä 4000 ¿ã, Æîí

Êåííåäè 1200 ¿ã óíøäàã áàéæýý.

Àëèâàà ãàäààä õýë ñóðàõ õ¿ñýëòýé áàéãàà õ¿í óã õýë äýýð ºäºð òóòìûí õýâëýë óíøèæ

áàéõ õýðýãòýé. Ýíý íü àðâàí ºäºð ÷ áàéæ áîëíî, àðâàí öàã ÷ áàéæ áîëíî. Õàðèí íýã ÷ ºäºð

òàñàëæ áîëîõã¿é. Õýë ñóð÷ áàéãàà õ¿í ãàíö ìèíóòûã ÷ äýìèé õîîñîí ºíãºð¿¿ëæ áîëîõã¿é. Ó÷èð

íü õè÷ýýëýý õýä õîíîã îðõèãäóóëàõàä ë óðüä ¿çñýí ç¿éëýý ìàðòàæ ýõýëäýã ãýìòýé. Åð íü òýãýýä

ººðºº ë õè÷ýýõ þì áîë ãàäààä õýë ñóðàõ íü òèéì ÷ õýö¿¿ ç¿éë áèø áèëýý. Àâòîáóñ õ¿ëýýãýýä

çîãñîæ áàéõäàà ÷ õýë ñóð÷ áàéõ õýðýãòýé. Àâòîáóñàíä ñóóãààä ÿâæ áàéõäàà çàìä òààðñàí

äýëã¿¿ð, ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðûí àíãëè õýë äýýð áè÷ñýí õàÿãèéã õàðæ òîãòîîæ áàéõ õýðýãòýé.

Èíãýæ òîãòîîñîí ¿ãýý ãýðòýý î÷îîä àíãëè, ìîíãîë òîëü áè÷ãýýñ õàðàõàä óòãà íü ãàðààä èðíý.

Èéì çàìààð òîãòîîñîí ¿ã õ¿íèé òàðõèíä ìàø áàò áºõ òîãòîîãääîã áºãººä áàðàã ë ¿õýí ¿õòýë

ìàðòàãääàãã¿é þì.

Óíãàðûí íýðòýé îð÷óóëàã÷ Êàòî Ëîìá ãýäýã ýìýãòýé 25 æèëèéí äîòîð 16 ãàäààä õýë

ñóðñàí áºãººä “Áè èíãýæ õýë ñóðñàí” ãýäýã íîìûã áè÷æýý. Ãàäààä õýëèéã ¿ëãýðò ãàðäàã øèã

“ñåçàì - íýýãä” ãýýä ë ñóð÷èõäàãã¿é, ãýæ òýðýýð íîìäîî áè÷ñýí áàéäàã. Ãàäààä õýë ñóðàõûã

õ¿ññýí õ¿í äîëîî õîíîãò ñýð¿¿í áàéõ 100-120 öàãèéíõàà 10-12 öàãèéã ¿¿íä çîðèóëàõ ¸ñòîé. Õýë

ñóðàõ ãîë ò¿ëõ¿¿ð íü íîì óíøèõ þì. Õýë ñóðàõûí òóëä íîìûã ë ìàø èäýâõòýé óíøèõ õýðýãòýé

ãýæ Êàòî Ëîìá ¿çýæ áàéíà.

Ãàäààä õýë ñóðàõàä õýäýí ¿ã õýðýãòýé âý? ãýæ õ¿ì¿¿ñ îëîíòàà àñóóäàã. Ò¿¿íä íü ó÷èðã¿é

èõ ãàäààä õýë ìýääýã ìýðãýí öýöýí íýãýí “ýíý 2000 ¿ãèéã ë öýýæèë÷èõ” ãýõ ìýòýýð õàðèóëäàã.

Ýíý íü èõýýõýí ¿íäýñëýëã¿é áºãººä èíãýæ õàðèóëæ áàéãàà õ¿í ãàäààä õýëýýð ÿðèõ, õàðèëöàõ

¿íäñýí ç¿é òîãòëûã ìýäýõã¿é áàéãààãàà ë õàðóóëæ áóé õýðýã þì. Ãàäààä õýë ñóðàõàä ãóðâàí ãîë

õ¿÷èí ç¿éë õýðýãòýéã çàéëøã¿é õàðãàëçàí ¿çâýë çîõèíî. ¯¿íä: øèíý ¿ãèéã õàì ñýäýâò îðñîí

áàéõàä íü òàíüæ óòãûã îéëãîõ, ÿðèàíààñ íü îëæ òàíüæ óòãûã îéëãîõ, àìàí áîëîí áè÷ãèéí

õýëáýðýýð õýðýãëýæ ñóðàõ ÿâäàë îðíî. Ýíý áîë òèéì ÷ àìàðõàí áèåëýãä÷èõäýã ç¿éë áèø áèëýý!

Êàòî Ëîìá “áè èíãýæ õýë ¿çäýã” íîìäîî ººðèéí ãàäààä õýë ñóðñàí òóðøëàãàäàà

òóëãóóðëàí äîðõ çºâëºìæèéã îðóóëæýý. ¯¿íä:

1. Ãàäààä õýë ñóðàõûí òóëä òóõàéí ãàäààä õýëýý ºäºð á¿ð ¿ç. Çàâã¿é áîë ÿäàõäàà 10

ìèíóòèéã ¿¿íä çîðèóëæ ãàðãà. ßëàíãóÿà ºã뺺㿿ð áîë á¿ð ñàéí.

2. Ãàäààä õýë ñóðàõààð íýãýíò øèéäñýí áîë îðõèæ áîëîõã¿é. Óéòãàðòàé, çàëõóóòàé

ñàíàãäàæ ýõýëñýí áîë õè÷ýýëëýõ õýëáýðýý ººð÷èë. Íîì óíøèæ ¿çýæ áàéãàà áîë

ò¿¿íèéãýý õîéø òàâüæ ðàäèî ñîíñ. ªºðèéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä õýë äýýðõ êèíîã ¿ç.

Ñóðàõ áè÷ãèéã äàñãàë ¿çýæ áàéñàí áîë ò¿¿íèéãýý ò¿ð õîéø òàâüæ òîëü áè÷èã àøèãëà.

3. Õàì ñýäâýýñ íü àíãèä ñàëàíãè ¿ã öýýæëýõ õýðýãã¿é.

4. Àëõàì òóòàìä õýðýã áîëîõ “áýëýí õýëëýã¿¿äèéã” òààðàõ áîëãîíä íü õóóëæ àâ, òîãòîîæ

áàé.

5. ªºðòýéãýý òààðñàí /çàðëàëûí ñàìáàð, õàÿã, ðåêëàì, õ¿ì¿¿ñèéí ÿðèàíû òàñàðõàé/ ãàäààä

¿ã, õýëëýã á¿ðèéã ñàéòàð òîãòîîæ, äîòðîî îð÷óóëàõûã îðîëä. Îð÷óóëæ ÷àäàõã¿é áîë

ò¿¿íèéãýý ñàéòàð òîãòîîæ àâààä ãýðòýý î÷îîä òîëü áè÷ãýýñ õàðæ óòãûã íü îéëãî.

6. Áàãøèéí çàñàæ çàëðóóëæ õýëñýí ¿ãèéí áîëîí óòãûã àëäààã ñàéòàð òîãòîî.

7. ªâºðìºö áîëîí õýâøìýë õýëëýã, ç¿éð öýöýí ¿ãèéã õóóëæ àâ÷áàé. Á¿òíýýð íü òîãòîîæ àâ.

8. Ãàäààä õýë áîë òàë òàëààñ íü äîâòîë áàéõ ¸ñòîé öàéç þì. ªºðèéí ñóðàõ ãýæ áóé ãàäààä

õýë äýýð íîì óíø, ñîíèí óíø, êèíî ¿ç, ðàäèî ñîíñ, òýð õýëèéã ìýääýã õ¿íòýé ÿðèëö,

çàõèäëààð õàðèëö. Áîëîìæòîé á¿õíèéã õèé.

9. ßðèõààñ á¿¿ ýìýý. Àëäàà ãàðãàõààñ, õàçãàé äàëèé õýëýõýýñ á¿¿ àé. Àëäààã ÷èíü çàñàæ

ºãâºë ñàíäàð÷ ìýãäýõ, è÷èæ ãîìîðõîõ õýðýãã¿é.

10. ×è çààâàë çîðüñîíäîî õ¿ðíý. ×è ÷àäíà. Õýë ñóðàõ àâúÿàñ ÷àäâàð ÷àìä áèé. Òºãñ

áîëîâñîð÷èõñîí ñóðàõ áè÷èã, á¿õ ¿ã õýëëýãèéã á¿ãäèéã íü áàãòààñàí òîëü áè÷èã ãýæ

áàéäàãã¿é. Åð íü áîë á¿õ õýëèéã ñóðàõàä õýö¿¿, òýð äóíäàà õàìãèéí õýö¿¿ íü ýõ õýë þì

ãýäãèéã ¿ðãýëæ áîäîæ áàé.

Îëîí õýëòýé õ¿ì¿¿ñ ¿¿íýýñ ýõýëäýã. Ãàäààä õýë ¿çýæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí ºìíº õî¸ð

çîðèëãî òàâèãääàã. Íýã íü ÿðüæ ñóðàõ, íºãºº íü óíøèæ îéëãîõ. Ýíý õî¸ðûí àëü íü õÿëáàð âý? –

ìèíèé áîäîõîä ÿðüæ ñóðàõ íü àìàðõàí. Õî¸ð, ãóðàâõàí ñàðûí äîòîð ìÿíãààä ¿ã ñóðààä, ñàíàà

áîäëîî èëýðõèéë÷èõ áîëîìæòîé.

Õàðèí íîì çîõèîë äýýð áîë õýäýí àðâàí ìÿíãàí ¿ã, óòãà ãàðäàã. Òýð áîëãîíûã îéëãîîä

ìýäýýä òîãòîî÷èõíî ãýäýã òèéì ÷ àìàðõàí áèø. Óíøèæ áàéãàà ñýäâèéíõýý ¿ãèéã, óòãûã íàðèéí

ñàéí ìýäýæ àâ÷ áàéõ õýðýãòýé. Ãýõäýý ñàëàíãè ¿ã áóñ õàì ñýäýâò íü áóþó òóõàéí ¿ãèéã áóñàä

¿ãòýé õàìò îðäîã áàéäëààð íü òîãòîîâîë ñàéí.

Øèíý õýëèéã õýðõýí ¿çýæ ýõëýõ âý?

Íýâòýðõèé òîëü áè÷èã, ëàâëàõ íîì çýðãýýñ òóõàéí ñóðàõ ãýæ áóé õýëíèéõýý ò¿¿õ, çîõèîí

áàéãóóëàëòòàé òàíèëöàõààñ ýõýëäýã. ×óõàë ¿ãñ, ÿëàíãóÿà ¿éë ¿ãñèéã ñóðàõ áè÷ãýýñ ¿çäýã.

Õýëíèé ç¿éí ¿íäñèéã ÷ ¿çíý. ¯ã á¿òýõ ¸ñûã íàðèéâ÷ëàí ñóäàëíà. Óðâóó îð÷óóëàõ àðãûã

õýðýãëýíý. Ýõëýýä ýõ õýë ð¿¿ãýý, äàðàà íü ãàäààä õýë ð¿¿ îð÷óóëæ àëäààãàà ýõòýé íü òóëãàæ

çàñíà.

ßàæ îð÷óóëæ, áàñ ÿðüæ ñóðàõ âý?

ßðüæ ñóðàõààñ ýõýëüå. Ýíä õàðàõ, í¿äëýõ ¿éë àæèëëàãàà õàíãàëòòàé áóñ. Ìýäýýæ õýë,

÷èõýý èõ àæèëëóóëàõ õýðýãòýé. Þóíààñ ýõëýõ âý? Èíãýæ îëîí õ¿í àñóóäàã.

-Þóíû ºìíº ÷óõàì ÿìàð õýë ¿çýõýý çºâ øèéäýõ íü ÷óõàë. Äàðàà íü ÿðèà, áè÷ãèéí ãýñýí

õî¸ð õýëáýðèéí àëèéã èë¿¿ ñîíèðõîæ áàéãààãàà øèéäýýä ºäºð á¿ð ò¿¿íèéãýý “íóõàõ” õýðýãòýé.

Óíøèæ îéëãîæ ñóðàõ ãýñýí õ¿í áîë ãàäààä õýëíýýñ ýõ õýë ð¿¿ãýý èõ îð÷óóëãà õèéõ õýðýãòýé.

Òîëü áè÷èã ñàéí àøèãëàæ ñóðàõ õýðýãòýé. Òîëü áè÷èã óéãàã¿é ýðã¿¿ë. Áè÷èõ õýðýãòýé.

Ãàäààä õýëèéã õ¿¿õýä ýõ õýëýý õýðõýí ñóðäàã áèëýý, ÿã ò¿¿íòýé àäèëõàí ë ñóðàõ õýðýãòýé.

Îð÷óóëàõ õýðýã áàéõã¿é ãýæ õýë çààõ Áåðëèöà õýìýýõ àðãûí ìýðãýæèëòí¿¿ä íîòîëäîã. Ãýõäýý

îð÷óóëãà ÷ çîõèõ à÷ òóñàà ºãäºã ãýæ äîöåíò Ã.Àóýðáàõ áè÷æýý.

Ãàäààä õýëä ñóðàëöàã÷ õ¿ì¿¿èéí ò¿ãýýìýë òàâüäàã àñóóëòàä ºãñºí õàðèóëò

-Ãàäààä õýëèéã ÿàæ áèå äààí ¿çýõ ýõëýõ âý?

-ªìíºº òàâüñàí çîðèëãîîñ èõ øàëòãààëíà. Óã õýëèéã ¿íýõýýð íýã ñóð÷èõúÿà ãýñýí õ¿ñýë õýð

çýðýã èõ áàéãààãààñ øàëòãààëíà. Áèå äààæ õè÷ýýëëýýä õýëèéã òºãñ ñóð÷ ÷àäàõã¿é. Ãýõäýý òîëü

áè÷èã àøèãëààä óíøèæ, îð÷óóëæ ñóð÷ áîëíî.

-ßàâàë ÿðèàíû õýëèéã ñóðàõ âý?

-Óíøñàí ñýäâ¿¿äýý àõèí äàõèí óíøèæ ººðòºº àñóóëò òàâüæ, ººðòºº õàðèóë. Òóõàéí ñóðàõ

ãýæ áóé õýëíèéõýý ÿðèàíû áè÷ëýãèéã ñîíñ, òóõàéí õýë äýýðýý ãàð÷ áóé êèíîã ¿ç.

-¯ãèéí íººöºº àðâèæóóëìààð áàéíà, ÿàâàë äýýð âý?

-Ñàëàíãè ¿ã, õýëëýã öýýæëýõ íü àøèãã¿é. Àëèâàà ¿ãèéã òîãòîîõäîî ÿìàð õàì ñýäýâò îðñîí,

ÿìàð ¿ãòýé èõýâ÷ëýí õýðýãëýãäýæ áàéãààã àæèãëàæ áàéõ õýðýãòýé. Ó÷èðã¿é èõ îëîí ¿ã öýýæëýõ

íü ÷óõàë áèø, õàðèí èõ õýðýãëýãääýã ¿ãñèéã îëæ òîãòîîõ íü ÷óõàë.

-Ãàäààä õýë ñóðàõûí òóëä ä¿ðýì ¿çýõ íü çºâ ¿¿?

-Ýíý òýð ä¿ðýì ¿çýõ íü áóðóó ë ãýæ áîääîã. Õàðèí ò¿¿íèé îðîíä ãàäààä õýë ¿çýæ áóé õ¿í

òóõàéí õýëýýðýý ÿðüäàã, óíøäàã áîëæ ñóðàõ õýðýãòýé. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä õ¿í ÿðèàíû õýëíèé

õàæóóãààð õýëíèé ç¿éí ä¿ðìèéã àÿíäàà ìýääýã áîëíî. Áèäíèé õýí ìààíü ÷ ãýñýí àëèâàà ãàäààä

õýëýýð ÿðèõäàà íýð ¿ãýý ÿìàð òèéí ÿëãàëààð õýëýõ áèëýý ãýæ áîääîãã¿é áèç äýý? Òèéìýýñ þì

óíøèõã¿éãýýð áààõàí ¿ã ÷ þìóó ä¿ðýì öýýæëýýä íýìýðã¿é þì.

Ìàíàé àõìàä îð÷óóëàã÷èä, áè÷ãèéí õ¿ì¿¿ñ, Ö.Äàìäèíñ¿ðýí, Á.Ðèí÷åí íàð îäîîãèéíõ øèã

ýíý èõ îëîí áîëîìæóóä /òºðºë á¿ðèéí òîëü áè÷ã¿¿ä, îð÷óóëàõ ýðäýì öóâðàëóóä, ãàäààä õýëèéã

õýðõýí ñóðàõ òóõàé òîâõèìîëóóä, äîîãóóðàà ¿ñýã íü ãàðäàã êèíî, òåëåâèçèéí õè÷ýýë, ñîíñîõ CD,

êàññåò/ áàéõã¿é áàéõ ¿åä ãàäààä õýëèéã ãàðàìãàé ñóðñàí áàéäàã.

Õàðèí ºíººãèéí áèäíèé ºìíº ãàäààä õýë ñóðàõ ìàø ºðãºí áîëîìæóóä áèé áîëñîí áàéíà.

Èéì áàÿëàã ìàòåðèàëóóä áàéñààð áàéõàä ãàäààä õýëèéã ñóðàõã¿é áàéõ þì áîë øàëòãààíûã íü

õ¿í çºâõºí ººðººñºº ë õàéõ õýðýãòýé. Ýíý íü çºâõºí ñóðúÿ, ìýäüå ãýñýí ÷èí ýðìýëçëýë

äóòñàíààñ ë áîëñîí áàéõ ìàãàäëàëòàé þì.