PERKEMBANGAN JANTUNG, PEMBULUH DARAH DAN LIMFE
Laboratorium Embriologi FKH-IPB
I. Sistem KardiovaskularAngiogenesisHemopoiesisSirkulasi embrionikJantungPembuluh ArteriPembuluh VenaPerubahan sirkulasi saat lahir
II. Sistem LimfatikOrgan limfatikPembuluh limfatik
III. Malformasi KongenitalKelainan jantungKelainan perkembangan truncus arteriosusKelainan pembuluh arteriKelinanan pembuluh venaKelainan sistem limfatik
VASCULOGENESIS & HEMOPOIESIS
ANGIOGENESIS
EKSTRAEMBRIONIKSel endotelSel mesoderm splanknis KKT
Sel endotel
Sel hemositoblas
INTRAEMBRIONIKangioblas
Penyebaran sel-sel endotel
Mesoderm somatisMesoderm splanknisEndoderm
Sel endotelSel mesoderm splanknis KKT
Eritrosit
Rongga korion
Rongga amnion
Pulau-pulau darah
hemositoblas
Aorta dorsalis
KKT
VASCULOGENESIS & HEMOPOIESIS
Fase embrional(Hb embrio)
Fase hepatolienal(Hb fetus)
Sumsum tulang(Hb dewasa)
hati
KKT
limpa
LahirMinggu
Asa
l Erit
rosi
t
HEMATOPOIESIS
KKT
HATI, LIMPA, TIMUS
SUMSUM TULANG
Darah masuk ke jantung:
1. Vena vitelin
2. Vena cardinal anterior/ posterior
3. Vena umbilicalis / alantois
SIRKULASI EMBRIONIK
Vena cardinalis anterior Vena cardinalis posterior
Vena vitelin
Vena umbilicalis
[Animation by K Mohamad]
SIRKULASI EMBRIONIK
Darah keluar jantung:
1. Arteri vitelin
2. Aorta dorsalis
3. Arteri umbilicalis / alantois
Aorta dorsalis
Arteri vitelin
Arteri umbilicalis
[Animation by K Mohamad]
SIRKULASI SISTEMIK
SIRKULASI PLASENTA
SIRKULASI VITELIN
SIRKULASI EMBRIONIK
[Animation by K Mohamad]
PEMBENTUKAN JANTUNG
• Daerah kardiogenik (cardiogenic region)
• Pembuluh endokardial (endocardial tubes)
• Buluh jantung primitif (primitive heart tube)
• Sinus venosus, primitive atrium, ventricle, bulbus cordis
• Conotruncus conus cordis, truncus arteriosus
• Vena kardinal comunis (Common cardinal veins)
• Sinus coronarius (Coronary sinus)
• Septum primum, septum secundum
• Katup bicuspidalis (mitralis) dan tricuspidalis (Bicuspid (mitral) & tricuspid valves)
• Sekat ventrikel (Muscular ventricular septum)
• Katup semilunaris (Semilunar valves)
A1
Ektoderm
Amnion
Tali kardiogenik
Mesoderm splanknisEndoderm
KKT
Mesoderm somatis
Rongga pericardium
A2
Rongga pericardium
Tali kardiogenik
Tali pusar
PEMBENTUKAN JANTUNG
A1. Celah Rongga pericardial
A2. Agregasi tali cardiogenik
A. Mesoderm splanknis daerah kranial dan lateral
Daerah kardiogenik
Garis primitif
A
A1
A2
Lipatan syaraf
Lipatan tubuh lateral
Usus depan
KKT
Rongga pericardium
Buluh endocardium
Aorta dorsalis
B
KKT
Amnion
Alur syarafAorta dorsalis
Rongga pericardium
Buluh endocardium
Jeli
Epi-miocardium
C
Rongga pericardium
Buluh endocardium
Amnion
B1 Septum transversum
Buluh endocardiumRongga pericardiumSeptum transversum
Usus depan
C1
Membran oropharingealis
B. Tali cardiogenik buluh endocardium primordial
C. Pelipatan posisi di ventral
Mesocardium dorsalBuluh
syaraf
Rongga pericardium
Buluh endocardium
Jeli
Epi-miocardiumPericardium
parietalisPericardium
visceralisD
Buluh endocardium
Rongga pericardiumSeptum transversum
Usus depan
Membran oropharingealis
D1
D. Menyatu buluh tunggal; mesocardium
Lengkung aorta 1
Bulbus cordis
Ventrikel
Atrium
Lengkung aorta 1
Penyatuan buluh endocardium
Septum transversum
PEMBENTUKAN JANTUNG
A. Penyatuan dua buluh sederhana
A. Bulbus cordis, ventrikel, atrium
Truncus arteriosus
Bulbus cordis
Sinus venosus
Septum transversum
Atrium
Ventrikel
Lengkung aorta 1 & 2
Truncus arteriosusBulbus cordisVentrikelAtrium
Sinus venosusVena cardinalis Vena umbilicalis
Vena vitelin
C. Pelengkungan buluh (loop)
D. Bulboventricular loop perubahan posisi ruang jantung
Atrium kiri Atrium kiri
Sinus venosus
Truncus arteriosus
Bulbus cordis
Ventrikel
DORSAL VENTRAL
Atrium kanan
* Perluasan ruang, penyempitan batas antar ruang
* Empat ruang: 2 atrium, 2 ventrikel
A. Penebalan rigi: Dua sisi Satu sisi
B. Perluasan ruang batas ruang memanjang
PEMBENTUKAN SEKAT & KATUP JANTUNG
Atrium
Penebalan endocardium
Ventrikel (kanan)
Truncus arteriosus
Saluran atrioventricularis
Sinus venosusAtrium
Bulbus cordisVentrikel
Sekat dan saluran atrioventricular
Saluran atrioventricularis
Saluran atrioventricularis
Penyatuan penebalan endocardium
Penyatuan penebalan endocardium
Sekat interventricularisVentrikel Bulbus cordisPenebalan endocardium
Septum secundum
Foramen secundumSeptum primumSaluran ke sinus venosus
Sekat interventricularisVentrikel kananSaluran interventricularis
Ventrikel Saluran atrioventricularis
Penebalan endocardium
Septum primumForamen primum
Septum secundumForamen ovale
Sekat interatrialis:
Septum primum
Foramen/ostium primum
Septum secundum
Foramen secundum
Foramen ovale
Penebalan endocardium katup
Miocardium ventrikel
Ruang ventrikel Katup atrioventricularis
Musculi papillares
Cordae tendineae
Katup atrioventricular
Ventrikel kiri
Sekat interventricularis
Penebalan bulbus
ventral kiriPenebalan
bulbus dorsal kanan
Penebalan endocardium atrioventricularis
Sekat interventrikularis
PERKEMBANGAN TRUNCUS ARTERIOSUS
Truncus arteriosus
Bulbus cordis
AortaTruncus pulmonum
Conus cordis
Lengkung aorta
Aorta
Aorta dorsalis
Aorta ventralis
Lengkung aorta 1-6
Arteri pulmonaris
Vena cardinalis
Aorta dorsalis kanan dan kiri
Lengkungaorta
ke-1-6 kanan
Aorta dorsalis(telah menyatu)
Aorta ventralis
JANTUNG
Aorta dorsalis
PERKEMBANGAN PEMBULUH ARTERI
* Lengkung aorta 1-6
* Aorta dorsalis
* Aorta ventralis (aortic sac)
* Jantung
Arteri carotis interna Arteri carotis
externa
Arteri carotis communis
Arteri subclavia kanan
Arteri subclavia kiri
Ligamentum arteriosus
Aorta
Aorta
Arteri pulmonaris
Trunkus brachiocephalicus
Arteri carotis externaArteri carotis
interna
Nervus Vagus
Arteri carotis communis
Arteri carotis interna
Nervus laryngeal recurrent
Arteri intersegmentalis
ke-7
Duktus arteriosus
Arteri pulmonaris
PERKEMBANGAN PEMBULUH ARTERI
* Lengkung aorta 1-2 degenerasi, aorta dorsalis + LA-3 a. carotis interna, aorta ventralis a. carotis externa
* LA-4 kanan + a. intersegmentalis 7 kanan a. subclavia kanan; A. intersegmentalis 7 kiri a. subclavia kiri
* LA-4 kiri + aorta dorsalis aorta; LA-5 degenerasi
* A. pulmonaris; LA-6 ka degenerasi; LA-6 kiri ductus arteriosus
A. subclavia kiri
Arteri subclavia kanan
Aorta
A. carotis communis kiri
Truncus brachio-cephalicus
Trunkus bicarotis
A. carotis communis kanan
A. Suclavia kanan
Arteri Subclavia kiri
Truncus brachioce-phalicus
Ligamentum arteriosus
Arteri pulmonaris
Aorta
Truncus bicarotis
Arteri subclavia kanan
A B
C
Variasi percabangan aorta
Aorta dorsalis
Cabang dorsal, (arteri
intersegmentalis)
Cabang lateral
Cabang ventral
Percabangan Aorta Dorsalis
Cabang dorsal:
1. Cervical region 1st-6th : a. vertebralis, 7th a. subclavia,
2. Thoracal region: a. intercostalis,
3. Lumbar and sacral region: a. lumbaris, a. sacralis, a. sac. Med.
Cabang lateral:
a. renalis, a. adrenal, a. testes (ovari)
Percabangan Aorta Dorsalis
Cabang ventral:
1) foregut: a. coeliaca,
2) midgut: a. mesenterica cranialis,
3) hindgut: a. mesenterica caudalis
Aorta dorsalis
Cabang dorsalA. iliaca externaA. umbilicalis
anastomosis
A. Iliaca externa
A. Umbilicalis
A. Iliaca interna
Percabangan Aorta Dorsalis
Cabang ventral: a. umbilicalis
Percabangan Aorta Dorsalis
PEMBULUH VENA
Umum: berkembang dari
1. vena vitelin: dari gastrointestinal
2. Vena umbilicalis: dari plasenta
3. Vena cardinal: dari kepala, leher, tubuh
V. umbilicalis ka. (degenerasi)
V. mesenterica cranialis
V. cava caudalisV. porta (asal: vena vitelin)
Ductus venosus
V. cava caudalis
Sinusoid hati
V. umbilicalis ki.
V. cardinal communis
KANAN
V. umbilicalis
V. vitelinGerbang usus depan
Tunas hati rudimenter
V. cardinal communisV. umbilicalis
HatiV. vitelin
Usus primitif
PEMBULUH VENA
V. cardinal cranialis
Bulbo-ventrikelAtrium ka.
V. cardinal communis
V. cardinalis caudalis
V. subclavia
V. vitelin ki.V. umbilicalis ki.
KIRI KANAN
V. cardinalis cranialis
Anastomose v. cardinalis cranialis ka. dan ki.
Sinus venosus kiri
V. cardinalis caudalis
V. supracardinal BV. jugularis externa ka.
V. subclavia ka.
V. brachiocephalica ka.V. brachiocephalica ki.Atrium kananV. cava cranialis
Sinus coronarius (asal: sinus venosus kiri)
V. cava caudalis
V. azygos
PERKEMBANGAN SINUS VENOSUS
Variasi Percabangan Pembuluh Vena
V. subclavia kanan
V. vitelinAnastomose v. vitelin-
subcardinalisV. cardinalis caudalis
Anastomose v. subcardinalisV. subcardinalis
HATI
V. cardinalis cranialisV. cardinalis communis
V. umbilicalis kiri
V. vitelin
V. cardinalis caudalis
V. subcardinalis
HATI
Vena cava caudalis
Vena supracardinalis
Sinus subcardinalis
Vena subcardinalis
Anastomose vena cardinalis caudalis
Anastomose v. subcardinalis-cardinalis caudalis
Vena brachiocephalicus kiriVena subclavia kanan
Vena cava caudalisVena hepatica
Vena testicularis (ovarica)
Vena iliaca externa
Vena cava cranialisSinus coronarius
Vena azygos (kiri)
Vena prenicoabdominalis kananVena renalis kiri
GINJAL
Vena iliaca interna
Vena brachiocephalicus kiri
Vena subclavia kanan
Vena cava caudalisVena supracardinalis
Vena supracardinalis
Vena iliaca externa
AORTA
Ligamentum arteriosumArteri pulmonarisVena pulmonarisATRIUM KIRI
ATRIUM KANAN
Foramen ovale menutup
Vena cava cranialis
Vena cava caudalis
Ductus venosus menutup
Vena portaAORTA
Ligamentum teres hepatica
Ligamentum teres vesicae
VESICA URINARIAArteri teres vesicae
Arteri iliaca interna
Arteri iliaca externaArteri umbilicalis
KADAR OKSIGEN DALAM DARAH:
Tinggi
Rendah
AORTADuctus arteriosusArteri pulmonarisVena pulmonarisATRIUM KIRI
Vena cava cranialis
Foramen ovale
ATRIUM KANAN
AORTA
Ductus venosus
Vena portaVena umbilicalis
Tali pusar
Arteri umbilicalis
VESICA URINARIA
Arteri iliaca interna
KADAR OKSIGEN DALAM DARAH:
Tinggi
Sedang
Rendah
Arteri iliaca externa
Arteri teres vesicae
PERUBAHAN SISTEM SIRKULASI SAAT LAHIR
Pembuluh darah
Jaringan retikular
Saccus limfaticus
Pembuluh limfe efferen
Pembuluh limfatik afferen
Saccus lymphaticus
Pembuluh darah
Pembuluh limfatik efferen
Pembuluh darah kapiler
Kapsula
Sinusoid limfatik
Pembuluh limfatik afferen
Pusat germinalPembuluh limfatik efferen Ruang
subkapsula
Pembuluh darah
Kapsula
Sinusoid limfatik
Pembuluh limfatik afferen
ORGAN LIMFATIK
Vena jugularis interna
Ductus lymphaticus kanan
Vena subclavia kiri
Anastomose
Cisterna chyli
Saccus iliaca
Saccus retroperitonealis
A
Vena cava cranialis
Vena jugularis interna
Ductus lymphaticus kanan
Limfonodus
Vena subclavia
Vena cava cranialis
Ductus thoracicus
Cisterna chyli
Saccus iliacaB
PEMBULUH LIMFATIK
Truncus brachiocephalicusVena cava cranialis
AORTA Arteri pulmonaris
Vena pulmonarisAORTA
ATRIUM KIRI
VENTRIKEL KIRI
ATRIUM KANAN
Truncus pulmonaris
Vena cava caudalis
VENTRIKEL KANAN
Sekat interventricularisA
arteri subclavia kiri
MALFORMASI KONGENITAL
Jantung normal
MALFORMASI KONGENITAL
Kelainan letak & posisi:
a. Ectopia cordis cervicalis (keterlambatan turun)
b. Ectopia cordis thoracis (sternum tidak menyatu)
c. Situs inversus
Kelainan Sekat/katup jantung:
a. Katup AV: displasia, stenosis, atresia insufficiency fungsi jantung
b. Sekat IA: patent foramen ovale (ASD)
c. Sekat IV: tetralogi Fallot
d. Stenosis pulmonaris dilatasi dan hipertrofi ventrikel kanan
MALFORMASI KONGENITAL
Tetralogi Fallot:
1. Overriding aorta
2. Stenosis pulmonaris
3. Kelainan sekat IV
4. Dilatasi dan hipertrofi ventrikel kanan
MALFORMASI KONGENITAL
Truncus arteriosus persisten
?
AB
Pembesaran arteri pulmonaris
Dilatasi atrium kiri
Dilatasi, hipertrofi ventrikel kiri
C
Penebalan dinding arteri pulmonaris
Hipertrofi ventrikel kiri dan kanan
PATENT DUCTUS ARTERIOSUS (PDA) Miniature dan Toy poodle, Collie, Pomeranian, Cocker Spaniel, dan German Shepherd
Normal fetusPDA saat lahir
PDA kronis
TRACHEAESOFAGUS
AORTA
AORTA
Lengkung aorta kanan (besar)
Lengkung aorta kiri (kecil)
Arteri subclavia kiri
Arteri subclavia kanan
Arteri carotis communis kanan
Trunkus pulmonaris
A
KELAINAN CINCIN VASKULAR
- Lengkung aorta kanan dan kiri menetap (LENGKUNG AORTA GANDA)
- Membentuk cincin vaskular
- Menekan trachea dan esofagus
MEGA-ESOFAGUS
B
Arteri subclavia kanan
AORTAAORTA
ESOFAGUSTRACHEAArteri carotis communis Arteri subclavia
kiri
KELAINAN CINCIN VASKULAR German Shepherd, Weimaraners dan Irish Setter
- KELINAN ARTERI SUBCLAVIA KANAN
- Membentuk cincin vaskular
- Menekan trachea dan esofagus
MEGA-ESOFAGUS
KELAINAN PEMBULUH DARAH VENA
PERCAMPURAN DARAH PORTA-SISTEMIK
- DUKTUS VENOSUS TIDAK MENUTUP
- ANASTOMOSE VENA PORTAL DAN VENA SISTEMIK ex. hepatitis