t1 tanaman sayuran

TANAMAN TANAMAN SAYURANSAYURAN

Jenis Sayuran

Penyediaan Tapak

Penanaman

Penjagaan

Pungutan Hasil

Giliran Tanaman

■ Sayuran jenis buah ialah sejenis sayuran di mana bahagian buahnya diambil untuk dijadikan sebagai sayuran atau makanan.

■ Contoh sayuran jenis buah ialah seperti labu, terung, bendi, peria dan timun.

Jenis SayuranBuah

■ Sayuran jenis akar ialah sejenis sayuran di mana bahagian akarnya diambil untuk dijadikan sebagai sayuran atau makanan.

■ Contoh sayuran jenis akar ialah seperti lobak merah, keledek, keladi, kentang dan sengkuang.

Jenis SayuranAkar

■ Sayuran jenis daun ialah sejenis sayuran di mana bahagian daunnya diambil untuk dijadikan sebagai sayuran atau makanan.

■ Contoh sayuran jenis daun ialah seperti kangkung, sawi, kobis, sawi putih dan kailan.

Jenis SayuranDaun

■ Sayuran jenis kekacang ialah sejenis sayuran di mana bahagian kekacangnya diambil untuk dijadikan sebagai sayuran atau makanan.

■ Contoh sayuran jenis kekacang ialah seperti kacang panjang, kacang pis, kacang botol dan kacang buncis .

Jenis SayuranKekacang

■ Sayur-sayuran adalah salah satu sajian penting dalam pemakanan seimbang.

■ Sayuran membekalkan pelbagai nutrien yang diperlukan untuk tumbesaran tubuh badan yang sihat.

■ Antara nutrien yang dibekalkan oleh sayur-sayuran ialah protein, karbohidrat, vitamin dan garam mineral.

■ Kita perlu makan pelbagai jenis sayur untuk mendapatkan vitamin yang mencukupi. Ini kerana sayuran yang berlainan jenis mengandungi vitamin yang berlainan.

Fungsi Sayuran Dalam Diet

Nutrien Fungsi Sayuran

Protein▪ Membaiki pertumbuhan

badan dan membaiki tisu yang rosak

Kacang panjang, kacang soya, kacang tanah

Karbohidrat

▪ Membekalkan haba dan tenaga

▪ Membantu kesihatan dan mencegah penyakit

Ubi kentang, ubi keledek

Vitamin▪ Memelihara kesihatan

dan mencegah penyakit

Sawi, bayam, lobak merah, tomato dan kangkung

Garam Mineral

▪ Memelihara kesihatan tubuh

Kekacang

Nutrien Dalam Sayuran Dan Fungsinya

■ Jenis tanah daripada tanah loam yang subur yang mengandungi bahan organik yang tinggi.

■ Tapak tanaman hendaklah rata supaya masalah hakisan tanah dapat dikurangkan dan tanaman mudah diusahakan

■ Tapak tanaman berdekatan dengan sumber air seperti perigi, sungai, parit dan paip air.

■ Tapak tanaman terletak di kawasan lapang dan jauh daripada lindungan pokok-pokok besar dan bangunan tinggi kerana cahaya matahari yang banyak sangat diperlukan oleh sayuran untuk hidup subur.

■ Tapak tanaman mestilah berdekatan dengan jalan raya dan bandar untuk memudahkan pengangkutan hasil-hasil tanaman.

Kenalpasti TapakCiri-ciri Tapak Yang Sesuai

■ Skala pH digunakan untuk menguji dan menyukat kandungan asid dalam tanah.

■ Julat 0 -14 digunakan untuk mengukur nilai pH bagi tanah.

■ Skala pH berfungsi untuk menentukan kandungan asid tanah sama ada:▪ Berasid - nilai pH kurang daripada 7▪ Neutral - nilai pH tepat pada 7▪ Beralkali - nilai pH lebih daripada 7

Menguji pH Tanah

Asid AlkaliNeutral

Menguji pH Tanah■ Alat yang digunakan untuk mengukur

pH tanah ialah meter pH.■ Kebanyakan tanah di negara kita

adalah jenis berasid kerana nilai pHnya kurang daripada 7 (antara pH4 hingga pH5).

■ Tanah berasid tidak sesuai untuk sayuran kerana kekurangan nutrien.

■ Nilai pH yang sesuai untuk tanaman sayuran ialah pH5.5 hingga pH6.5

Meter pH

Langkah-langkah:■ Kenal pasti tapak penanaman sayuran.■ Masukkan 10 g sampel tanah ke dalam bikar.■ Tambahkan 10 ml air suling ke dalam bikar dan

kacau.■ Biarkan campuran itu selama 10 minit.

Menguji pH Tanah

Bikar

TanahAir SulingBikar berisi

10 g tanah

Langkah-langkah:■ Kacau campuran itu dengan rod kaca sehingga

rata. ■ Tentu ukuran bacaan meter pH dengan air suling.■ Masukkan kepala meter pH ke dalam campuran

tersebut. ■ Biarkan bacaan meter pH stabil, kemudian

catatkan bacaan meter.

Menguji pH Tanah

Meter pH

Elektrod

Rod Kaca

Campuran Air Suling dan

Tanah

Membersih Tapak■ Kerja membersihkan

tapak dilakukan setelah mengenalpasti tapak penanaman

■ Pokok kecil dan belukar hendaklah ditebas, dikumpulkan, dan dibakar.

■ Tunggul-tunggul kayu dan akar hendaklah dikeluarkan.

■ Tumbuhan daun hijau seperti rumpai yang dipotong, dikumpulkan untuk dijadikan kompos.

Menggembur Tanah

■ Kerja menggemburkan tanah dimulakan setelah selesai kerja membersihkan tapak Menggembur bermaksud menghancurkan tanah supaya menjadi ketulan kecil dan sesuai untuk percambahan biji benih

■ Kerja menggembur tanah dapat dilakukan dengan menggunakan cangkul atau jentera bergantung kepada saiz tapak tanaman.

■ Tanah biasanya digembur sedalam 30cm

■ Penggemburan tanah membantu membunuh mikroorganisma yang berbahaya pada tanaman sayur-sayuran. Tanah dibiarkan selama seminggu supaya kapur yang telah ditabur dapat bertindak balas.

■ Tujuan utama kerja menggemburkan tanah ialah untuk memperbaiki pengudaraan tanah, saliran, dan membuang akar-akar rumpai.

Menggembur Tanah

Membina Batas■ Kerja membina batas dilakukan setelah kerja

menggembur■ Batas dibina dengan menggunakan cangkul

dan jentera kecil■ Batas dibina bertujuan untuk mengelakkan

tanah daripada ditakungi air, memudahkan kerja-kerja penjagaan dan untuk mengelakkan tapak tanaman daripada dipijak.

■ Membaja asas dilakukan setelah batas siap dibina■ Baja yang digunakan ialah baja organik atau baja

kompos■ Baja organik ditabur dipermukaan batas dan

diratakan dengan pencakar■ Kerja-kerja membaja pada peringkat ini dipanggil

pembajaan asas■ Baja organik yang telah mereput digunakan kerana

bajanya tidak mengandungi biji benih rumpai

Membaja Asas

■ Batas yang siap dibina perlu disungkup dengan pelepah kelapa, rumput kering atau plastik politena.

■ Tujuan sungkupan ialah untuk mengelakkan hakisan, merendahkan suhu tanah, melembapkan tanah dan menghalang tumbesaran rumpai.

Meletak Sungkupan

■ Batas dibiarkan selama seminggu sebelum aktiviti menanam dijalankan.

■ Varieti – pilih sayuran yang mengeluarkan hasil yang tinggi dan bermutu.

■ Daya tahan (resistans) – pilih sayuran yang mempunyai daya ketahanan terhadap penyakit.

■ Kesesuaian iklim – pilih sayuran yang sesuai dengan iklim setempat.

■ Nilai pasaran – sayuran yang dipilih mesti mempunyai nilai pasaran yang baik.

Memilih Jenis Sayuran

Sifat-sifat benih yang baik ialah:

■ Bernas■ Cukup matang■ Bebas daripada perosak dan penyakit■ Bebas daripada biji benih rumpai■ Bersaiz normal

Memilih Biji Benih

■ Biji benih sayur-sayuran yang telah dipilih dapat diuji peratus atau kadar percambahannya.

■ Biji benih yang telah dipilih seharusnya mempunyai percambahan yang tinggi

■ Peratus percambahan biji benih dapat ditentukan dengan membuat ujian sebelum menyemainya

Menguji Peratusan Percambahan

■ Letakkan 20 biji benih di atas piring petri beralaskan kapas.

■ Lembapkan kapas dengan air suling.■ Tutup piring petri dan biarkan biji benih beberapa

hari sehingga bercambah.■ Lembapkan kapas dari masa ke semasa.■ Catatkan bilangan biji benih bercambah selepas

lima hari.■ Kira peratus percambahan dengan formula.

Langkah-Langkah Menguji Peratus Percambahan

Biji BenihBercambah

Biji Benih

Piring Petri

■ Kira peratus percambahan dengan formula:

Langkah-Langkah Menguji Peratus Percambahan

Bilangan yang bercambahJumlah biji benih yang disemai

% Percambahan = x 100

Biji BenihBercambah

Biji Benih

Piring Petri

Kapas Lembap

1. Sediakan tanah loam, bahan organik dan pasir sungai dengan nisbah 2:1:1

2. Tapis ketiga-tiga bahan medium untuk mengasingkan bahan yang tidak dikehendaki.

3. Sukat medium dengan baldi kecil4. Longgokkan ketiga-tiga bahan tersebut.5. Gaulkan semua bahan itu dengan skop6. Isikan medium ke dalam bekas semaian

Pasir sungai

Bahan organik

Tanah loam

Menyedia Medium Semaian

Menyedia Medium Semaian

Kotak semaian yang berisi medium semaian

Terdapat Tiga Kaedah Menyemai Biji Benih iaitu:1. Menyemai terus ke batas bagi biji benih besar saperti

kacang panjang,labu dan peria.2. Menyemai di dalam kotak semaian, kemudian diubah

ke batas penanaman bagi biji benih kecil seperti terung, tomato dan cili.

3. Menyemai biji benih halus di batas, campurkan dengan pasir halus (untuk taburan yang sekata) sebelum ditabur. Contohnya ialah benih sawi.

Menyemai Biji Benih

Menyemai biji benih secara terus di semaian:

1. Bersihkan bekas semaian

2. Tutup lubang saliran denan serpihan batu kecil atau pasu. Perhatikan Rajah A.

3. Isikan medium semaian sehingga 2 cm dari

permukaan kotak semaian .

4. Ratakan permukaan medium semaian

5. Tabur biji benih dengan di atas permukaan medium.

Menyemai Biji Benih

A B C

6. Tutup biji benih dengan selapisan nipis medium.Perhatikan Rajah B.

7. Siram medium semaian dan tutup permukaan kotak semaian dengan plastik politena yang lutsinar.Perhatikan Rajah C.

8. Letakkan kotak semaian di tempat teduh

Menyemai Biji Benih

A B C

Menyemai Biji Benih

Anak benih yang tumbuh dalam kotak semaian

■ Mengubah bermaksud memindahkan anak benih dari kotak semaian ke batas tetap.

■ Mengubah anak benih sayuran boleh dilakukan setelah mengeluarkan 4-5 helai daun. Anak benih perlu menjalani proses pengerasan untuk menyesuaikan anak benih dengan persekitaran luar dan mengurangkan renjatan perubahan.

■ Pengerasan dilakukan dengan mengurangkan siraman dan naungan secara beransur-ansur.

■ Proses penjarangan dan mengubah boleh dilakukan serentak iaitu mengurangkan anak benih yang tumbuh lebih dari satu kepada lubang penanaman yang tidak tumbuh.

Mengubah Anak Benih

1. Siram kotak semaian sehingga medium di dalamnya lembab.

2. Tandakan lubang penanaman dengan jarak yang sesuai di atas batas.

3. Gali lubang sedalam 8-10 cm.4. Gunakan sudip tangan untuk

mengeluarkan anak benih bersama segumpal tanah. Lihat gambar A dan B.

5. Tanam anak benih di dalam lubang penanaman dan padatkan . Lihat gambar C.

6. Siram dan beri teduhan pada anak benih yang baru diubah.

Mengubah Anak Benih

Tekan

A

B

C

Mengubah Anak Benih

■ Sayuran memerlukan air yang cukup untuk tumbesaran. Air diperlukan untuk melarutkan nutrien supaya mudah diserap oleh akar sayuran.

■ Sayuran perlu disiram dua kali sehari, iaitu pada waktu pagi dan petang.

■ Sistem pemercik air digunakan dikebun sayuran yang luas. Bekas penyiraman yang berlubang halus boleh digunakan di kebun sayuran yang kecil

Menyiram

■ Merumput ialah aktiviti membuang rumpai yang tumbuh di batas sayuran.

■ Merumput dapat mengelakkan persaingan antara sayur-sayuran dengan rumpai dalam mendapatkan air, nutrien, cahaya matahari dan ruang.

Merumput

■ Merumput dapat memusnahkan habitat perosak dan agen penyakit.

■ Merumput dilakukan dengan tangan, serampang tangan dan tajak.

■ Menggembur ialah kerja menghancurkan tanah kepada ketulan kecil bagi memudahkan air meresap ke dalam tanah.

■ Menggembur dapat membaiki saliran dan pengudaraan tanah.

■ Menggembur tanah dilakukan menggunakan serampang tangan atau tajak.

Menggembur Tanah

■ Membaja dapat membekalkan nutrien yang diperlukan oleh sayuran.

■ Baja yang biasa digunakan ialah baja kimia dan baja organik.

■ Baja organik dihasilkan daripada sisa tumbuhan dan haiwan yang reput seperti kompos, najis haiwan dan sebagainya.

■ Baja dapat membaiki struktur tanah serta membekalkan nutrien.

■ Kerja membaja dilakukan 2 – 3minggu sekali mengikut kadar yang disyorkan.

Membaja

Membaja■ Baja kimia membekalkan nutrien dengan cepat. Baja

tunggal membekalkan satu atau dua nutrien, seperti baja urea dan potasy minurat. Baja sebatian pula mengandungi tiga jenis nutrien yang lengkap seperti baja NPK.

■ Membolehkan pokok mendapatkan cahaya matahari.

■ Mengelakkan pokok daripada menjalar ke merata tempat.

■ Memudahkan kerja-kerja penjagaan dan memungut hasil.

■ Mengelakkan daripada tumbang.

Memberi Sokongan

Sokongan diperlukan oleh sayuran memanjat, melilit atau yang berbatang lemah seperti timun, peria, kacang panjang dan tomato. Tujuannya adalah untuk:

Jenis sokongan Jenis sayuran

JunjunganKacang panjang, kacang buncis

Para

Timun, peria, petola

Berpagar

Tomato

Memberi Sokongan

Memberi Sokongan

Junjung Para

Pagar

Contoh Jenis Sokongan

■ Mengamalkan tanaman giliran.■ Mengamalkan sanitasi ladang dengan

memusnahkan tempat tinggal dan tempat membiak haiwan perosak.

■ Memungut haiwan perosak seperti siput dengan tangan dan menghapuskannya.

■ Mengamalkan kawalan biologi iaitu penggunaan pemangsa semulajadi haiwan perosak.

■ Menggunakan baka resistans. ■ Mengelakkan kecederaan pada pokok yang akan

menyebabkan jangkitan kulat dan bakteria.

Mengawal Perosak dan Penyakit

Haiwan perosak

Bahagian yang diserang

Cara mengawal

Ulat beluncas Daun dan putik buah Sembur racun serangga

Siput babi Makan batang lembut dan pucuk muda

Guna umpan beracun

Belalang Makan daun, bunga dan anak benih

Sembur racun serangga

Kumbang Makan daun muda dan anak benih

Sembur racun serangga

Kutu daun Menghisap air daun Sembur racun serangga

Mengawal Perosak Secara Kimia

KumbangBelalangSiput babiKutu daun

Ulat beluncas

Penyakit Punca Tanda-tanda Kawalan

Melecuh anak benih

Kulat Anak benih layu dan mati

- Sembur racun serangga

- Kurangkan siraman

Bintik daun Kulat Daun berbintik perang

- Sembur racun serangga- Tanaman giliran

Layu bakteria

Bakteria Salur xilem mereput, urat daun hitam, pokok layu dan mati

- Tanam baka tahan

penyakit

Karat batang

Kulat Tompok kuning keperangan, daun gugur.

- Sembur racun kulat

Mengawal PenyakitSecara Kimia

■ Kualiti sayuran rendah jika dipungut terlalu awal manakala pungutan yang lewat menyebabkan nilainya turun kerana wujud serat kasar pada daun.

■ Sayuran yang dimakan segar perlu dipungut semasa muda dan jika hendak dijadikan benih ia perlu dipungut apabila cukup matang.

■ Masa memungut paling sesuai ialah pada awal pagi atau lewat petang bagi mengelakkannya layu.

Jenis Sayuran

Tomato Cili SengkuangKacang panjang

Tempoh Memungut

12 minggu

16-18 minggu

20-24 minggu

6-8 minggu

Cara Memungut

Memetik Memetik Menggali Memetik

Tempoh Menuai

■ Memungut hasil harus dilakukan dengan teliti dan cermat untuk mengelakkan sayuran tercedera atau rosak.

■ Cara memungut hasil ialah memotong, memetik, mencabut atau menggali.

Memungut Hasil

■ Untuk mengurangkan kemerosotan kualiti dan kerosakan sayuran selepas dipungut, kerja pengendalian lepas tuai perlu dilakukan.

■ Kerja pengendalian ialah pembersihan, penggredan, pembungkusan dan penyimpanan sementara.

■ Sayuran jenis ubi dan daun hendaklah dibasuh untuk membuang tanah dan pasir manakala bahagian rosak dan akar perlu dibuang.

■ Sayur perlu digred untuk menentukan harga jualan. Sayuran digredkan mengikut saiz, rupa, kualiti, warna, kematangan dan jenisnya.

■ Sayuran dibungkus untuk mengekalkan kesegaran dan mencegah kerosakan semasa proses penghantaran.

■ Penyimpanan sementara penting untuk mengelakkan sayuran menjadi layu sebelum di pasaran.

Mengendalikan Hasil

Mengendalikan Hasil

Pembersihan Penggredan

Penyimpanan Sementara

Pembungkusan

Giliran tanaman bermaksud menanam tanaman secara bergilir-gilir dalam satu kawasan yang sama selepas sesuatu musim penanaman.

Maksud Giliran Tanaman

AkarBuah

Kekacang

Daun

■ Amalan giliran tanaman di tapak yang sama mengikut jenis sayuran lebih menguntungkan.

■ Sayuran memerlukan nutrien dan kedalaman penembusan akar yang berbeza.

■ Membantu penyerapan nutrien yang sekata.■ Sayuran kekacang berupaya mengikat nitrogen dari

udara yang dibantu oleh bakteria ‘Rhizobium’ yang terdapat pada nodul akar. Ini menjimatkan pembajaan nitrogen di kawasan penanaman.

■ Giliran tanaman dapat mengawal haiwan perosak dan penyakit.

■ Tanaman yang sama jenis setiap masa akan membantu pembiakan populasi perosak.

Kebaikan Giliran Tanaman

SEKIANSEKIANSEKIANSEKIAN