simbolik motif seni tekatan dalam masyarakat melayu kurator 20.9.2019_1.pdf · sulaman tekat...

SIMBOLIK MOTIF SENI TEKATAN DALAM MASYARAKAT MELAYU

Tekat adalah satu daripada seni tekstil warisan Melayu .

Sulaman tekat dikenali juga dengan nama bersuji.

Tekat diperbuat daripada sulaman benang emas atau

perak ke atas kain dasar ( jenis baldu ) untuk

menghasilkan motif hiasan timbul.

Kerja-kerja menekat memerlukan pemidang untuk

merenggangkan kain baldu, mempulur sebagai acuan

motif dan benang emas untuk membentuk bunga tekat.

Fungsi tekat

Penghasilan tekat hanya digunakan untuk istiadat dan

upacara tertentu dan khusus. Ia digunakan sebagai

kelengkapan perkahwinan, upacara peminangan, kelahiran,

berkhatan, berkhatam Quran dan seumpamanya.

Di kalangan kerabat diraja, tekat merupakan pakaian

kebesaran dan hiasan seharian. Penggunaannya di kalangan

masyarakat biasa agak terbatas kerana bahan asasnya

merupakan bahan mewah.

Peralatan Tekatan

Pemidang Kayu digunakan untuk meregang kain dasar bagi

memudahkan sulaman di samping mengelakkan kedutan

atau lipatan. Ukuran pemidang bergantung pada lebar kain

dasar atau jenis barang yang hendak dihasilkan.

Peralatan Tekatan

Cuban

ialah jarum besar untuk melilit benang emas atau perak.

Peralatan Tekatan

Benang

digunakan untuk menekat iaitu benang emas, benang perak,

benang putih atau benang kapas dan benang pelbagai

warna. benang putih digunakan untuk mengetatkan

kedudukan tekat emas pada mempulur.

Kain Dasar

kain yang sesuai untuk membuat kain dasar ialah yang

berwarna terang. Kain baldu ini dilapisi dengan sehelai kain

kapas putih yang berfungsi untuk mengukuh dan

mengemaskan sulaman benang.

Mempulur digunakan sebagai bentuk atau struktur utama.

Mempulur dibuat daripada rotan sega, kertas tebal dan

gam.

Membentuk empulur. Bentuk motif dilukis di

atas beberapa helai kertas yang dilekat

tindih antara enam hingga lapan helai.P

RO

SE

S M

EN

EK

AT

bentuk motif ini dipotong dan diasingkan.

Lebar tiap-tiap batang mempulur kertas

dibuat antara 0.5 dan 0.25 sentimeter.

Mempulur daripada kertas digunakan

untuk membentuk motif tumbuhan

kain dasar yang tebal tetapi lembut daripada

jenis baldu yang berbulu halus dan berkilat

ditegangkan pada pemidang kayu.

Baldu yang ditegangkan pada pemidang

disambungkan dengan kain putih yang

diikatkan ke bingkai pemidang

benang emas akan ditindih dan diikat jahit

oleh benang putih melalui jarum

Jarum akan dicucuk agak ke dalam dari

bawah batang mempulur hinggamempulur ditutupi benang emas.

• Kegunaan gubahan tekat/ Barang yang di tekat ialah

• tudung saji,

• tepak sirih,

• kasut pengantin,

• sejadah,

• penutup pahar,

• peralatan upacara perkahwinan,

• lemudi pintu,

• pakaian diraja

• alas tempat tidur,

• muka kasut pengantin,

• kipas pengantin,

• baju pengantin,

• bekas barang kemas dan

• bekas perhiasan

• bantaL,

• set perkahwinan,

• set pelamin,

• set bilik tidur

aSusunan motif [3 corak seni tekat]

1. Susunan satu atau tunggal

Memerlukan satu atau tunggal untuk sulaman

[ tepak sirih, sarung bantal atau kusyen, kasut, Kipas ]

2. susunan sulur bayung [sulur kacang,pucuk melata dll ]

Tirai, lemudi pintu, pelamin, kusyen 4 segi, beg tangan

P

3. susunan awan larat

MOTIF SENI TEKAT

• Motif dan rupa bentuk tekatan

• Motif tumbuh-tumbuhan dan motif geometri.

• Rupabentuk tekatan terbahagi kepada dua iaitu dua dimensi

dan tiga dimensi.

• Rupabentuk dua dimensi ialah seperti tikar, kipas dan

penyangkut kelambu, selempang dan tetampan (Lapik

dulang).

• Rupabentuk tiga dimensi pula seperti tepak sirih, sarung

bantal, kusyen, kasut dan tudung saji.

RAGAM HIAS

Mutu dan keindahan tekat sangat bergantung kepada motif-

motif yang dihasilkan. Motif-motif berkenaan juga bukan sahaja

indah secara visual tetapi juga memancarkan falsafah dan

nilai hidup masyarakat yang mendukungnya iaitu masyarakt

Melayu.

Pemilihan subjek yang selektif dan penampilan motif flora,

fauna, geometrik dan awan larat sangat serasi dengan budaya,

pemikiran dan gaya hidup orang Melayu yang telah

mewujudkan suatu pengutaraan seni rupa Melayu dengan

identiti yang tersendiri dalam seni Tekat.

Tumbuhan yang menjadi pilihan ialah tumbuhan menjalar,

terutamanya bunga, daun, akar menjalar dan kudup bunga

mampu mengangkat suatu pengutaraan seni rupa Melayu

dengan identiti yang tersendiri.

Ragam hias dalam seni tekat masyarakat melayu banyak

diilhamkan daripada motif flora dan fauna yang telah

diolah seperti meringkaskan rupa haiwan, pengurangan

dan penambahan.

Selain daripada motif flora dan fauna , motif geometri

[bersudut] dan motif awan larat juga terdapat dalam seni

tekat. Ada di antara motif diilhamkan daripada makanan

atau bentuk benda lain yang diringkaskan rupa

bentuknya.

UNSUR DAN BENTUK MOTIF

i. Motif tumbuhan [flora]

ii. Motif geometri [bersudut]

iii. Motif burung [unggas]

iv. Motif awan larat

Motif flora mendominasi di samping motif fauna dan geometri.

Tumbuhan menjadi pilihan ialah tumbuhan menjalar,

terutamanya bunga, daun, akar menjalar dan kudup bunga.

Motif tumbuhan ini dimanipulasi dan diubahsuai menjadi variasi

yang menarik. Contoh motif flora yang biasa digunakan

ialah bunga cempaka,

bunga asam batu,

bunga bakung,

bunga bercula kelopak pecah lapan,

bunga kenanga,

bunga pecah lima,

bunga raya,

bunga teratai,

bunga atau buah delima,

daun bunga jermin,

daun keladi,

daun peria,

daun atau buah padi dan

daun atau pucuk paku.

Motif Fauna

Motif haiwan yang kerap digunakan ialah ayam, itik, serangga

dan unggas. Motif ini selalunya diolah atau digabungkan

dengan motif flora.

Motif Geometri

Motif geometri lebih mudah dan ringkas. Antara motif geometri

yang popular ialah segi tiga pucuk rebung, segi empat, garisan

lurus, swastika, gandaan huruf 'S' dan sebagainya.

Motif Awan Larat

Corak yang berkait-kait yang digabungkan dengan motif

tumbuhan

Kombinasi cahaya keemasan benang emas

warna tanah kain

Bentuk corak

Ruang yang tepat,

Cahaya benang yang bergemerlapan

Faktor Penghasilan tekat berkualiti

warna kain baldu yang lembut,

Jalinan motif yang halus dan rumit

Pemilihan warna kain dasar

Motif tumbuhan ini dimanipulasi dan diubahsuai menjadi variasi yang

sangat menarik. Motif flora yang digunakan ialah:

Bunga Kekwa

Daun atau Buah Padi

Bunga Kenanga,

Bunga Raya,

Bunga Orkid

Bunga Asam Batu,

Bunga Teratai,

Bunga atau Buah Delima,

Bunga Pecah Lima,

Daun Mali Alam

Daun sireh

bunga cengkih

Bunga Lawang

Bunga Bakung,

Bunga Bercula Kelopak Pecah Lapan,

Daun Bunga Jermin,

Daun Keladi,

Daun Peria,

Daun atau Pucuk Paku.

Motif Bunga Asam Batu

Motif Bunga Asam Batu

Motif Bunga Asam Batu

Hiasan Gerang PintuPenyangkut Kelambu bertekat dengan motif bunga teratai yang dihiasi dengan jahitan manik dan labuci bertekat, sekitar tahun

1970an

Bunga teratai

Motif Bunga teratai

Labuci bertekat

Motif Bunga teratai

Motif Daun Mali Alam

Tampok bantal pipih ditekat

menggunakan benang

emas dengan motif Daun

Mali Alam dengan dihiasi

dengan jahitan manik dan

labuci ditekat sekitar tahun

1960an

Motif Bunga Cengkih

Motif Bunga Cengkih

Motif Bunga Cengkih

Motif bunga cengkih

Motif bunga cengkih

Motif Bunga Anggerik

Motif bunga orkid

Motif Bunga Orkid

Hiasan sisi sejadah digunakan sebagai hiasan Tikar Solat bermotifkan Bunga Orkid

Motif Bunga Orkid

Hiasan kepala sejadah digunakan sebagai tikar solat

bermotifkan Bunga Orkid

Motif Bunga Orkid

Motif Bunga Orkid

Hiasan sisi sejadah digunakan sebagai hiasan tikar solat bermotifkan Bunga Orkid

Motif Bunga Padi

Bantal

Motif Buah Padi

kipas

Motif Buah Padi

Motif Bunga Padi bantal

Bantal

Motif Bunga Padi

Motif Buah Padi

Motif Buah Padi

Tepak Sireh

Motif Buah Padi

Motif Buah Padi

Ciak

Motif Bunga kekwa

Motif Daun Sireh

Ciak

Motif Daun Sireh

Beg Tangan

Motif Daun Sireh

Beg Tangan

Motif bunga daun Delima

daun

Motif Bbunga Raya

Motif bunga kekwa Tampok bantal pipih motif bunga kekwa ditekat di atas kain baldu dengan menggunakan benang emas dihasil sekitar tahun 1970an

Motif Buah Anggor

Motif bunga kekwa

Motif bunga kekwa

Motif bunga kekwa

Motif bunga kekwa

Motif bunga kekwa

Motif bunga kekwa

Motif bunga kekwa

tampok bantal pipih motif bunga kekwa ditekat di atas kain baldu dengan menggunakan benang emas dihasil sekitar tahun 1970an

Motif bunga kekwa

Motif Bunga Cengkih

Motif bunga kekwa

Motif bunga kekwa

Motif Fauna

Motif haiwan yang kerap digunakan ialah ayam, itik,

serangga dan unggas. Motif ini selalunya diolah atau

digabungkan dengan motif flora.

Motif awan larat

• Awan larat merupakan rangkaian dari motif yang tersusun rapi berdampingan dan berhubungan.

Motif awan larat

Motif awan larat

M

Motif Awan larat

Motif awan larat

Motif awan larat

Motif awan larat

Motif Geometri

Motif geometri bentuknya lebih mudah dan ringkas.

Antara motif geometri yang popular ialah segi tiga

pucuk rebung, segi empat, garisan lurus, gandaan

huruf 'S' dan sebagainya. Rupa Geometri ialah rupa

yang mempunyai sudut seperti bulatan, tiga segi,

empat segi dan lain-lain rupa yang bersudut.

Motif Geometri

Motif Geometri

Motif Geometri

Motif Geometri

Motif Geometri

Motif Geometri - BENTUK S

Bentuk S

Motif Geometri

Motif Geometri

Motif Geometri

Motif Geometri

Motif Geometri

Sekian terima kasih.